[15:42]
Pétur H. Blöndal:
Herra forseti. Hér hefur margt verið rætt og sumt á misskilningi byggt og ég vildi gjarnan taka þátt í umræðunni til að upplýsa vissa um hluti. Í fyrsta lagi er lagt til í frv. að lánin megi veita til 15, 25 og 40 ára í stað eingöngu til 25 ára í dag. Nú er það svo að þegar fólk hefur val þá fer það að hugsa. Þegar brautin er ein og bein og ekkert spurt um það hvort menn þurfi eða vilji yfirleitt taka lán, þá taka þeir 25 ára lánin. Það er ekki spurt að neinu. En þegar menn eru spurðir hvort þeir vilji 15, 25 eða 40 ára lán þá fara menn að hugsa. Það getur verið að þeir hugsi svo langt að þeir taki bara ekkert lán. Þeir taki lán annars staðar, leysi vanda sinn í bönkum og annars staðar þar sem bjóðast í sívaxandi mæli, samkeppnishæfir kostir. Það getur verið að eftirspurnin eftir húsbréfum minnki jafnvel við meiri fjölbreytni. Ég hef þá trú að hún muni ekki aukast.
Mikið hefur verið fjallað um greiðsluvanda einstaklinga enda er frv. að miklu leyti sett fram til að leysa hann. Sá greiðsluvandi er að mörgum toga og mjög mismunandi. Menn bera í fyrsta lagi mikla greiðslubyrði vegna tapa í atvinnurekstri. Margir virðast ekki átta sig á að atvinnurekstur er áhættusamur og þeir sem setja fé í hann geta tapað öllu sínu og jafnvel miklu meira en það. Sumir sitja uppi með margar milljónir eða jafnvel milljónatugi vegna tapa í atvinnurekstri og eru þar af leiðandi í fjárhagsvanda. Svo eru aðrir sem hafa skrifað upp á fyrir einhvern sem er í atvinnurekstri og tapað þar af leiðandi. Það eru mjög hörmuleg dæmi sem ég hef áður getið um úr þessum ræðustóli. Svo eru þeir sem hafa keypt stórar íbúðir fyrir 20 millj. Með mjög háum eignarsköttum og með því að lána ekki nema 5 millj. hefur verð á þessum íbúðum lækkað. Aðgerðir hins opinbera hafa þannig lækkað verð á þessum íbúðum. Menn keyptu eða byggðu íbúðir fyrir 20 millj. sem seljast kannski ekki nema fyrir 16 millj. í dag. Viðkomandi einstaklingur hefur tapað 4 millj. Það er greiðsluvandi hans. Hann getur verið með háar tekjur. Það bjargar málinu ekki. Hann er engu að síður í miklum greiðsluvanda út af lækkuninni þegar hann lendir í vandræðum og ræður ekki við þessa stóru eign og hún er seld á uppboði þá fær hann kannski ekki nema 15--16 millj. kr. fyrir eign sem hann borgaði 20 millj. kr. fyrir. Þetta er vandinn. Svo að sjálfsögðu er hinn vandinn sem menn hafa eingöngu einblínt á hingað til sem er atvinnuleysi, minnkandi atvinna og minnkandi yfirvinna.
Spurningin er: Hvernig leysum við svona vanda? Við flokkum fólkið í tvo hópa. Vanda annars hópsins er hægt er að leysa með því að veita lán. Það eru þeir aðilar sem eru með eigið fé yfir núlli eða ekki svo stórlega neikvætt eigið fé að þeir geta ráðið við það með tekjum næstu ára. Þessu fólki veitum við lán. Og þetta frv. er til að leysa þann vanda og ekkert annað. Það er til að leysa vanda þeirra sem hægt er að leysa með lánveitingum. Það fólk sem komið er í þá stöðu að vandi þess verður ekki leystur nema með því að fella niður skuldir er svo allt annar handleggur. Sá hópur manna er um þúsund manns, að því er mér sýnist, og ekki endilega lágtekjufólk. Þetta getur verið hátekjufólk sem hefur tekið yfir miklar skuldir úr atvinnurekstri eða skrifað upp á. Þetta getur verið eldra fólk, fátækt fólk eða lágtekjufólk, það er af alls konar toga.
Vandi þessa fólks hefur hingað til því miður verið leystur með gjaldþrotum sem er mjög ómanneskjuleg aðferð. En hann verður ekki leystur nema með því að kortleggja hann og fella niður skuldir. Það er aftur á móti mjög vandasamt vegna þess að aðrir hafa pínt sig og kvalið og gengið á alla ætt sína til að standa við sínar skuldbindingar. Eigi svo einhver annar sem ekki hefur pínt sig eins mikið og hefur ekki leitað hjálpar hjá ættingjum að fá niðurfellingu skulda er það óréttlátt gagnvart þeim sem hefur pínt sig. Það er því ekki einfalt að segja að við ætlum að strika út allar skuldir. Mér sýnist að þar þurfi að gera einhvers konar óopinbera nauðasamninga. Þannig að þeir aðilar sem mestra hagsmuna eiga að gæta, lífeyrissjóðir, bankar, verðbréfafyrirtæki, tryggingafélög o.fl. fái vitneskju um að viðkomandi einstaklingur hafi fengið felldar niður skuldir. Hann er þá settur á svartan lista, veit að hverju hann gengur og fær ekki frekari lán. En með því að fella niður skuldir er búið að hjálpa honum það mikið að hann ætti að geta ráðið við skuldbindingar sínar. Það má þó ekki gera það þannig að maðurinn sé eins og hvítþveginn á eftir gagnvart þeim sem hafa pínt sig til að borga sitt.
Nokkuð mikið hefur verið rætt um setningu á bls. 5: ,,Því þykir óþarft að hafa tíma þennan lengri en 15 ár, enda lægri afföll eftir því sem lánstími er styttri.`` Þar vantar eilitla viðbót: ,,að óbreyttri ávöxtunarkröfu``. Ef gengið er út frá óbreyttri ávöxtunarkröfu, t.d. 6%, sést á bls. 9 að afföllin verða sífellt hærri. 8,5% fyrir 15 ára bréf, 11,7% fyrir 25 ára bréf og 15,52% fyrir 40 ára bréf, að óbreyttri ávöxtunarkröfu. En það sem hugleiðingin á bls. 5 gengur út á er að það kynni að vera, og það er mín trú, að ávöxtunarkrafan fyrir 40 ára bréfin verði lægri en ávöxtunarkrafan fyrir 25 ára bréfin og þá getur þetta snúist við. Þetta er ekki alveg svona einfalt. (Gripið fram í: Hvernig rökstyður þingmaðurinn það?) Ég rökstyð það eins og ég gat um áðan að lífeyrissjóðir og aðrir sem vilja negla inn ávöxtun til lengri tíma hafa kannski ekki þá trú að þeir nái 5% ávöxtun í 40 ár og þeir munu gjarnan vilja kaupa 40 ára bréf til að negla þá ávöxtun inni því lífeyrissjóðirnir þurfa ekki nema 3,5% vexti. Ég mundi ráðleggja hverjum einasta lífeyrissjóði að kaupa 40 ára bréf. Ég hef aftur á móti trú á því að mjög fáir muni nýta sér þennan kost. Ég geri ekki ráð fyrir að 40 ára maður vilji borga síðustu afborgunina af íbúðinni sinni þegar hann er 80 ára. Ég hugsa að þetta verði ekki mjög spennandi kostur fyrir fólk að taka lán til 40 ára. Ég held nefnilega að það verði einmitt öfugt, að 15 ára bréfin verði vinsælust. Ég veit um fólk sem bíður eftir því að þessar breytingar komist í gegn til að taka lán til 15 ára. Það kærir sig ekki um að vera að borga íbúðina sína í 25 ár. Það getur borgað hana hraðar og vill það og kaupir þá kannski minni íbúð í staðinn.
Hv. þm. Steingrímur J. Sigfússon ræddi hér heilmikið um söguna. Ég er ekkert hrifinn af sögulegri upprifjun. Ég held að þingmenn eigi frekar að líta á stöðuna eins og hún er í dag og leysa hana með hliðsjón af framtíðinni, þ.e. horfa fram á við. En það er líka sjálfsagt að líta öðru hverju til baka og ég vil minna á að það kerfi sem var á undan húsbréfakerfinu þýddi þriggja til fjögurra ára biðtíma. Þegar krakkinn fermdist þá þurfti hann að sækja um lán. Þetta var gjörsamlega óþolandi kerfi, vegna þess að það byggði ekki á markaði eins og húsbréfakerfið. Ríkið lánar ekki neitt núna. Það eina sem ríkið gerir er að veita ábyrgð, ekkert annað.
Þá komum við að hinum punktinum sem hv. þm. talaði um, 25% afföllin. Hvernig í ósköpunum stóð á því þegar afföllin fóru í 25% að allir héldu áfram að taka lán? Það var vanþekking. Auðvitað áttu menn að hætta því. Það er einmitt eiginleiki húsbréfakerfisins að þegar margir sækja um húsbréf og allir vilja taka lán þá eiga afföllin að hækka og margir að hætta við. Þar með lækka afföllin aftur. Þetta er eðli kerfisins. (KHG: Þeir hætta ekki sem eru á kafi í skuldunum.) Menn taka sjálfir ákvarðanir um að fara út í skuldir á ákveðnum tíma og eiga að gera það í ljósi þeirra vaxta sem bjóðast. (KHG: Það voru nú aðallega skuldarar sem tóku lán með 25% afföllum, greiðsluerfiðleikalán.) Já.
Þingmaðurinn gat þess einnig að það væri mjög erfitt að kaupa íbúð í dag. Þvert á móti, það er mjög auðvelt. Ég vil nefna dæmi. Segjum að ungt fólk eigi eina milljón í einhverri eign, bíl eða slíku, en menn þurfa að eiga u.þ.b. tvær milljónir í eigið fé. Sá sem á það getur fengið lán upp á fimm milljónir og keypt sér íbúð upp á sjö milljónir. Fjögurra herbergja íbúð, bingó, tilbúna og allt saman. Hann flytur inn í fjögurra herbergja íbúð. Hvað borgar hann mikið á mánuði? Þrjátíu þúsund krónur af þessum fimm milljónum. Það eru nú öll ósköpin. Það er minna en leiga. Þannig að ef menn eiga tvær milljónir í eigið fé þá borga þeir minna en markaðsleigu fyrir fjögurra herbergja íbúð í 25 ár. Ég kalla þetta ekki erfitt, enda er þetta ekki erfitt. Ég tek meira að segja ekki inn í dæmi vaxtabæturnar sem hjálpa fólki enn frekar. Þær eru kannski veiki punkturinn við kerfið í dag. Ríkið lofar um alla framtíð vaxtabótum og það getur verið að það verði ofraun fyrir ríkissjóð að standa við það kerfi til lengdar. Þegar ég ráðlegg ungu fólki við íbúðarkaup vara ég það við því að reikna með vaxtabótum óbreyttum. Það er veikasti hlekkurinn. Við þekkjum skuldastöðu ríkissjóðs og hún er mjög hættuleg. Þarna er gefið framtíðarloforð á mjög vafasaman hátt.