[23:03]
Ásta R. Jóhannesdóttir:
Herra forseti. Hv. þm. Ágúst Einarsson hefur fyrr í þessari umræðu um fjárlagafrumvarpið gert grein fyrir afstöðu okkar þingmanna Þjóðvaka til fjárlagafrv. En þar sem ekki voru komnar fram tillögur um rekstrarþætti eða fjárveitingar til heilbrigðisþjónustunnar þegar hann hélt sína tölu hér fyrr í dag, var ákveðið að ég færi aðeins yfir heilbrigðis- og tryggingamálin.
Enn eru inni í frv. þær grundvallarbreytingar sem felast í þeim tillögum að aftengja bæði atvinnuleysisbætur og lífeyrisgreiðslur almannatrygginga launaþróun í landinu. Hér er verið að veitast að þeim hópi sem á erfitt með að standa vörð um kjör sín og berjast fyrir réttindum sínum, þ.e. öldruðum og öryrkjum. Hér er verið að gera gagngerar breytingar á almannatryggingalögunum og lögum um félagslega aðstoð, breytingar sem ættu að bíða heildarendurskoðunar laganna sem þegar er hafin í heilbrrn.
Í fjárlagafrv. er sem sagt gert ráð fyrir að lífeyrisgreiðslur almannatrygginga verði ekki lengur tengdar við almenna launaþróun í landinu heldur ákvarðist af fjárlögum hvers árs. Ég vil mótmæla harðlega þessari aðför sem gerð er að öldruðum og öryrkjum og það hafa einnig samtök bæði fatlaðra og aldraðra þegar gert. Ég tel að þetta sé mjög alvarleg atlaga að kjörum þeirra lífeyrisþega sem minnst hafa, það eru þeir sem fá greiddar bætur almannatrygginga vegna tekjutengingar bótanna. Ég vil í því sambandi minna ríkisstjórnina á, og þingmenn hennar sem styðja þessar aðgerðir, að hér í Reykjavík þar sem helmingur lífeyrisþega býr, eru lífeyrisþegar fjórðungur þeirra sem leita fjárhagsaðstoðar hjá Félagsmálastofnun Reykjavíkurborgar miðað við tölur frá 1994. Rúm 23% þeirra sem leita til Félagsmálastofnunar Reykjavíkurborgar eru lífeyrisþegar.
Hér á við líkingin sem hv. þm. Kristín Halldórsdóttir nefndi fyrr í umræðunni, líkingin með blöðruna. Þegar ýtt er á hana leitar loftið annað. Hér verða útgjöldin annars staðar. Þau verða í félagslega geiranum þegar bætur lífeyrisþega almannatrygginga eru skertar. Útgjöldin koma á félagsmálastofnanir sveitarfélaganna. Þetta á líka við margan af þeim sparnaði sem fram kemur í fjárlagafrv.
Ég óskaði eftir því í upphafi sumars að hæstv. heilbrrh. kannaði sparnað af lokunum deilda á sjúkrahúsum. Ég man ekki betur en að út úr þeirri athugun hæstv. ráðherra hafi komið efasemdir um raunverulegan sparnað vegna lokana. Kostnaðurinn kemur fram annars staðar. Nú lítur út fyrir að mörgum deildum verði ætlað sama rekstrarfé og í ár og það þýðir sömu lokanir og lengingu biðlista. Það er ráðstöfun sem hæstv. ráðherra var kominn að niðurstöðu um að væri ekki sparnaður.
Í sjónvarpsfréttum í kvöld kom fram hjá yfirlækni á Landspítalanum að sparnaðurinn gæti snúist upp í andhverfu sína. Biðlistarnir lengjast og sjúklingarnir koma inn sem bráðatilfelli og úrræði verða mun dýrari. Þessi sparnaður kemur líka út sem aukinn kostnaður í heilsugæslunni með heimahjúkrun og á fleiri sviðum. Sérstaklega hefur starfsfólk á geðdeildum áhyggjur af þessum sparnaði. Ástand þar hefur verið algjörlega óviðunandi á þessu ári. Við þekkjum það úr umræðunni hér í þinginu þar sem við höfum verið að ræða þessi mál að það verður ekki lengra gengið í sparnaði hvorki á almennum deildum né á barna- og unglingadeildinni. Hér hafa menn lýst yfir áhyggjum sínum af fíkniefnanotkun og hæstv. heilbrrh. hefur lýst því yfir að þetta sé stærsti vandi heilbrigðismála hjá okkur, hann gerði það hér í utandagskrárumræðu fyrir nokkrum dögum. Hæstv. heilbrrh. hefur líka lýst yfir skilningi sínum á forvörnum enda hjúkrunarfræðingur að mennt. Viðunandi aðbúnaður barna- og unglingageðdeildarinnar er ein af þeim forvörnum sem eru nauðsynlegar til að bregðast við þeim vanda.
Við þingmenn í heilbr.- og trn. heimsóttum geðdeildir nú í haust og komumst að þeirri niðurstöðu að hér er stór vandi á ferðum. Það hefur orðið að vísa fólki frá sem kemur veikt að næturlagi vegna þess að það vantar starfsfólk til að sinna þeim sjúku sem koma og leita aðstoðar á geðdeildunum. Einnig hefur okkur þingmönnum borist afrit af bréfum frá námsráðgjöfum í Reykjavík sem sinna 9.000 nemendum hér í höfuðborginni og þeir telja að minnsta kosti 10% þeirra þurfi aðstoð sérfræðinga á geðdeildum vegna félagslegs og andlegs ástands þeirra, bæði þunglyndis og annars.
Einnig vil ég koma aðeins inn á bæklunaraðgerðir sem ég tel mjög brýnt að verði lögð áhersla á að auka. Eins og komið hefur fram er u.þ.b. tveggja ára bið eftir bæklunaraðgerðum og þeir sem bíða eru á miðjum aldri. Þetta er fólk á miðjum vinnualdri og meðan þetta fólk bíður, sem væri fullvinnufært ef það fengi þessar aðgerðir, hleðst upp kostnaður hjá hinu opinbera, bæði í sjúkradagpeningum, greiðslum frá almannatryggingum, dýrum lyfjum o.fl. Auk er þetta mikill vandi og erfiðleikar fyrir þær fjölskyldur sem lenda í því að fyrirvinnan er frá vinnu vegna biðinni eftir bæklunaraðgerð.
Það er vissulega rétt að þetta fjárlagafrv. er aðför að öldruðum, fötluðum, einstæðum foreldrum og bótaþegum vegna tjóns vegna ofbeldisverka. Þetta er líka aðför að sjúklingum með niðurskurðinum í sjúkrahúsrekstrinum.
Mig langar aðeins að koma aftur að almannatryggingunum og lífeyrisþegunum því nú eiga fjármagnstekjur að skerða almannatryggingabæturnar. Fyrstir allra eiga aldraðir og öryrkjar að lenda í óbeinum fjármagnstekjuskatti. Ég get verið sammála því að fjármagnstekjur eigi að skerða almannatryggingabætur eins og aðrar tekjur. En ég get ekki sætt mig við þá forgangsröðun ríkisstjórnarinnar sem felst í því að byrjað er á því að skerða greiðslur til lífeyrisþega vegna fjármagnstekna áður en fjármagnstekjuskatti hefur verið komið á aðra landsmenn. Ýmsar aðrar ráðstafanir í tryggingamálunum tel ég einnig að mætti gagnrýna eins og t.d. að leggja eigi niður ekkjulífeyrinn. Þetta er bótaflokkur sem er að leggjast af vegna breytinga í þjóðfélaginu og hann er einnig orðinn mjög tekjutengdur. Frá því að bótaflokkurinn var tekjutengdur hefur verið 10% fækkun kvenna sem hafa fengið ekkjulífeyri á milli ára. Þetta eru, geri ég ráð fyrir, innan við 100 konur sem lenda í þessari skerðingu. Þannig að langt er nú seilst eftir aurunum. Ég get aftur á móti fallist á að þessi bótaflokkur verði tekinn út ef á móti kæmi samræming á dánarbótum þannig að sett yrði inn heimild til að greiða þær jafnlengi og greiddar eru dánarbætur vegna slysa sem eru átta ár. Það er mjög ósanngjarnt hversu misjafnlega ekkjur standa að vígi við lát manna sinna. Tökum sem dæmi tvær ekkjur, önnur missir manninn sinn í slysi og hin af illvígum sjúkdómi, t.d. krabbameini. Sú sem missir manninn sinn í slysinu fær dánarbætur úr almannatryggingum í átta ár, en sú sem missti manninn sinn úr krabbameini og er búin að ganga í gegnum erfið veikindi, kannski í marga mánuði eða ár, fær bætur í sex mánuði. Það er auðvitað ekkert samræmi í þessu. Vitaskuld á að gera svona breytingar við heildarendurskoðun almannatryggingalaganna en ekki að grípa svona inn í þetta í einhverjum ráðstöfunum í ríkisfjármálum eins og er verið að gera hér. Ég veit að hv. þm. Jón Kristjánsson hefur skilning á þessu og veit að þetta eru þau vinnubrögð sem á að viðhafa. Hann var a.m.k. á þeirri skoðun á síðasta kjörtímabili að þetta væru þau vinnubrögð sem ætti að viðhafa en ekki að vera að grípa í hasti til svona aðgerða rétt fyrir jól þegar menn eru undir pressu að ganga frá fjárlagafrv. Það er allt of mikið í þessum ráðstöfunum í ríkisfjármálum þó þau séu kannski ekki beint til umræðu hér sem alls ekki þarf að gera núna undir pressu rétt fyrir jólin. Ég treysti því, vegna þess að ég veit að hv. þm. er skynsamur maður, að hann taki til sinna ráða og taki út úr þessu frv. það sem ekki þarf nauðsynlega að koma þangað inn vegna fjárlagafrv.
Okkur þingmönnum bárust tillögur um rekstrarþætti heilbrigðisþjónustunnar seint í dag og ég treysti mér ekki til að taka beint afstöðu til þeirra. Eins og kom fram í máli hv. þm. Jóns Kristjánssonar á fjárln. eftir að fara yfir þessar tillögur og ef til vill koma með breytingartillögur. En mig langar til að spyrjast fyrir um þátt sem á að heyra undir fjmrn. Ég tók eftir því í andsvari áðan að það kom fram að eitthvað af þessum 150 millj. sem eiga að verða til hagræðingar hjá ríkisfyrirtækjum ætti að fara í biðlaun. Því vil ég spyrja: Á að fara að segja upp fólki? Stendur það til hjá þeim sem ætluðu að fjölga störfum um 12.000 til aldamóta? Hvað er þarna á ferðinni? Biðlaun í þeim 150 millj. sem fjmrh. hefur yfir að ráða í þessari svokölluðu ,,púllíu``? Það væri fróðlegt að fá þá skýringar á því.
Mig langar til að þakka hv. þm. Bryndísi Hlöðversdóttur fyrir að minnast á greinina í Morgunblaðinu frá móður stúlku sem varð fyrir tjóni og hafa verið dæmdar bætur vegna ofbeldisverka. Ég skora á hv. stjórnarþingmenn að lesa þessa grein í Morgunblaðinu. Ég held að hún sé holl lesning öllum. Og ég bið þá stjórnarþingmenn í salnum sem eru reyndar ekki nema tveir og hafa verið ansi fáir hér í kvöld --- maður sér ekki tilganginn í því að vera að ræða þessi mál hér þegar svona þrír til fjórir, fimm og sex stjórnarandstöðuþingmenn og einn og tveir stjórnarliðar hafa verið í salnum til að hlusta. En ég bið þá um að skila því til þingmanna í stjórnarliðinu að lesa þessa grein frá móðurinni í Morgunblaðinu í dag.
Ég get tekið undir það sem hv. þm. Bryndís Hlöðversdóttir sagði um vinnubrögðin við þá lagasetningu sem hefur verið hér í gangi í tengslum við fjárlagafrv. sérstaklega varðandi hinn svokallaða bandorm eða frv. um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Menn hafa, að minnsta kosti stjórnarandstaðan, hálfan sólarhring til að fara yfir breytingar á 33 lögum sem ég tel í hæsta máta óeðlilegt. Auk þess eru málin keyrð í gegnum nefndirnar eins og heilbr.- og trn. án þess að nokkur þingmaður Framsfl., flokks hæstv. heilbrrh. sé viðstaddur þá umræðu og aðeins tveir stjórnarliðar. Tveir hv. þm. Sjálfstfl. telja ástæðu til að fara í gegnum þá umræðu í nefndinni. Mér finnst þetta ekki boðlegt þegar er verið að ræða mál eins og þessi. Ég ætla ekki að hafa þessi orð mín lengri en vísa til ræðu hv. þm. Ágústs Einarssonar sem talaði hér fyrr í dag.