Árni M. Mathiesen:
Herra forseti. Hver segir að aldrei sé tekist á um grundvallaratriði á hv. Alþingi? Og hver sagði að sósíalisminn væri dauður? Sósíalismi Ragnars Arnalds og hv. félaga hans sem eru flm. þessa frv. er aldeilis ekki dauður. Hann er sami sósíalisminn og hann var fyrir 20 árum eins og kom fram í ræðu hv. 1. flm. og hann er líkast til sami sósíalisminn og árið 1917. Alla vega eru ekki grundvallarbreytingar þar á þótt ýmislegt sé kannski í útfærslunni annað heldur en sagan sýndi frá 1917 og fram á lok síðasta áratugar. (Gripið fram í.) Þær eru ýmsar byltingarnar. En ég held að það sem hér er um að ræða sé bylting sem Íslendingar muni ekki sætta sig við.
Það hefur verið talað um að til að nútímaþjóðfélag með nútímaefnahagskerfi geti þrifist þurfi þrjú grundvallaratriði. Það þurfi tryggan eignarrétt, það þurfi virkt kerfi til að tryggja að samningar haldi og það þurfi frelsi í viðskiptum. Þetta frv. vegur að rótum eignarréttarins. Það eru ýmis mál sem tæpt er á í frv. Það er rétt sem þar kemur fram að menn hafa skipað eignarhaldi á náttúruauðlindum eins og fiskstofnum, námum, jarðhita og orku á ýmsan hátt. Það er ýmislegt í gangi m.a. hér á landi í þeim efnum sem við eigum eftir að kynnast á þessu þingi væntanlega. En í grundvallaratriðum held ég að það sé rétt að eignarhald á þessum hlutum sé sem líkast því sem gengur og gerist í hinum almenna eignarrétti. En það sem vegur hvað þyngst að rótum eignarréttarins eru ákvæðin í frv. um eignarrétt á landi og hvernig fara skuli með bætur þegar land er tekið eignarnámi. Horfið er frá því að greiddar séu fullar bætur eins og gert er ráð fyrir í lögum. Í frv. er gert ráð fyrir stöðluðum bótum og að ekki eigi að taka tillit til uppbyggingar á þéttbýlissvæðum opinberra framkvæmda eða öðrum ytri aðstæðum heldur nota staðlað verðmat. Þá er nú farið að verða lítið um eignarréttinn á landinu ef frosin túndran er jafnverðmæt og gróið og gefandi land til beitar og jarðræktar. Hvernig verður þá með nýtinguna á slíkum landsvæðum ef þau eru verðlögð á sama hátt? Þá held ég að eignarréttarstoðin undir því nútímaefnahagskerfi sem við viljum byggja sé brostin. Ytri aðstæður er ansi víðtækt orðalag.
Þá að svæðunum sem liggja nálægt þéttbýli eða öðrum opinberum framkvæmdum. Hvernig skyldi standa á því að þéttbýli myndast á tilteknum svæðum? Eða hvernig skyldi standa á því að opinberar framkvæmdir eru á einhverjum tilteknum svæðum? Það er vegna þess að gæði landsins eru á einhvern hátt þannig að hagstætt er að nýta landið í ákveðnum tilgangi. Þar með myndast verðgildi á landinu alveg eins og land getur haft verðgildi af því að það er fagurt, sem er að sjálfsögðu huglægt, eða vegna þess að það gefur af sér jarðargróður bæði fyrir menn og búpening. Meira að segja var minnst á landnýtingu og ofbeit. Ég held að ef við hefðum látið verðgildi landsins ráða meira á markaði miðað við nýtinguna væri landið víða betur farið en það er í dag hvað gróður varðar.
Tæpt er á öðru máli í frv. sem snertir það sem talað hefur verið um sem þjóðlendufrv. sem hv. Alþingi á væntanlega að fjalla um í vetur. Þar vil ég gera mjög strangar kröfur til þess að menn sýni fram á eignarrétt sinn. En þetta frv. gengur út á það nánast að gera bændur að leiguliðum að tilteknum gæðum landsins. Að einungis séu tilteknir þættir landsins sem bændur eigi eða megi nýta, beitarréttur og önnur hlunnindi. Hvernig á þá að nýta þetta land á annan hátt án þess að ganga á hlut bændanna? Hvernig ætlum við að nýta landið til að byggja á því eða gera eitthvað annað við það án þess að ganga annaðhvort á beitarréttinn eða hlunnindanotin? Ég sé eiginlega ekkert rökrétt í því að aftengja hinn almenna eignarrétt frá þessum notum, beitar- og hlunnindanotunum. Ég tel því að með þessu ákvæði sé verið að vega að eignarrétti íslenskra bænda á því landi sem þeir hafa átt um aldir eða frá því að land byggðist.
Ég velti því fyrir mér þegar ég sá hverjir voru flutningsmenn hvort þetta frv. væri örugglega ekki flutt í samræmi við stefnu Alþb. og að formaður Alþb. væri sammála því. Ég geng út frá því að hún sé sammála þessu frv. Svona frv. væri ekki flutt af svona mörgum þingmönnum flokksins án þess að formaður flokksins væri sammála því og aðstæður þess vegna einungis þannig af óviðráðanlegum orsökum að formaður flokksins var ekki inni á þingi þegar frv. var lagt fram. Ég get því ekki annað en litið á þetta sem stefnu flokksins, a.m.k. stefnu meiri hluta þingflokksins og þar með formannsins. Mér er þess vegna spurn í allri þessari umræðu um grósku á vinstri vængnum, sameiningu allra jafnaðarmanna undir heitinu jafnaðarmenn, hvort þetta frv. sé innlegg í þá umræðu og í það samstarf sem þessir aðilar leynt og ljóst eru að reyna að koma á við Alþfl. því að ég get ekki séð, alla vega eins og ég hef skilið íslenska sósíaldemókrata eða íslenska jafnaðarmenn sem við höfum svo kallað og almennt höfum við talið að þeir væru í Alþfl., að þetta falli að þeirra hugmyndum, a.m.k. ekki þeim atriðum sem ég hef helst verið að draga fram þó að ég viti auðvitað um þeirra skoðanir á náttúruauðlindunum, en ekki þessi eignarréttarákvæði á landinu sem ég var hér að nefna. Því væri mjög fróðlegt að það kæmi fram í umræðunum hvort menn telji þetta frv. líklegt til þess að sameina jafnaðarmenn í einn stóran jafnaðarmannaflokk eða hvort frv. sé líklegt til að halda sósíalistum og sósíaldemókrötum aðskildum í framtíðinni eins og verið hefur í fortíðinni hér á landi. (SvG: Hver skrifaði bók um jafnaðarstefnuna?) Ég gæti líka skrifað bók um jafnaðarstefnuna en það gerði mig ekki að jafnaðarmanni.