Flm. (Ágúst Einarsson):
Herra forseti. Á þskj. 517 flyt ég ásamt hv. þm. Össuri Skarphéðinssyni og Jóni Baldvini Hannibalssyni till. til þál. um háskólaþing, en tillagan fjallar um að Alþingi feli menntmrh. að kalla saman háskólaþing haustið 1997. Á háskólaþingi verði m.a. rædd málefni kennslu, rannsókna og náms á háskólastigi hérlendis með þátttöku kennara, nemenda og starfsmanna háskólastigsins og annarra sérfróðra aðila, en kostnaður við þingið greiðist úr ríkissjóði.
Þetta er, herra forseti, texti tillögunnar sem er rökstudd í greinargerð m.a. með tilvísun til þess að háskólaþing þekkist erlendis. Við höfum reynslu hér á landi af þingum af þessu tagi, áratugareynslu af fiskiþingi og búnaðarþingi þar sem kjörnir fulltrúar úr atvinnugreininni koma saman ár hvert á nokkurra daga fund til að vinna að mótun afstöðu til líðandi málefna og oft til stefnumótunar í málum sem viðkoma atvinnugreininni. Við höfum því góða reynslu af slíkum skipulögðum fundahöldum eins og lagt er til að verði sérstaklega um háskólastigið. Hugmyndin er að háskólaþing verði vettvangur fyrir umræðu um háskólamálefni en það eru fjölmargir þættir sem tengjast háskólum, háskólakennslu og háskólarannsóknum sem þarf að ræða á skipulagðan hátt eins og umgjörð háskólaþings gæfi tilefni til.
Háskólaþing er ekki ráðstefna um háskólamálefni heldur reglubundinn fundur í nokkra daga einu sinni á ári eða jafnvel á tveggja ára fresti, það er matsatriði hvort það færi fram árlega eða á tveggja ára fresti, þar sem kjörnir fulltrúar mæta til stefnumótunar í víðum skilningi. Það er mjög mikilvægt að þeir sem sitja háskólaþing sæki umboð sitt til aðila sem tengjast háskólum hér á landi og þá er átt við að á háskólaþingi sitji ekki einungis kennarar eða fulltrúar kennara, nemenda og starfsmanna háskólastigsins heldur einnig fulltrúar úr atvinnulífinu og úr menntmrn. og aðrir sérfróðir aðilar um þessi málefni.
Háskólaþing í þeim búningi sem flutningsmenn gera ráð fyrir á alls ekki að vera lokaður fundur þar sem menn ræða einungis um sín innri málefni heldur miklu frekar vettvangur fyrir alvarleg skoðanaskipti fjölmargra aðila sem tengjast háskólum. Það er ekki lagt upp með í tillögunni hvað þingið geti orðið fjölmennt. Það er hægt að hugsa sér að á þetta þing komi fulltrúar frá öllum skólum sem eru á háskólastigi, en það má geta þess að þeir háskólar eða skólar í landinu sem bjóða upp á nám til háskólagráðu eru sex talsins og auk þess eru sjö aðrir skólar, sérskólar, sem bjóða einnig upp á nám og krefjast stúdentsprófs til inngöngu. Þetta eru 13 skólar sem eru á háskólastigi. Við getum e.t.v. ekki sagt að það séu 13 háskólar en 13 skólar á háskólastigi. Sex þeirra eru í þeim flokki sem mundu flokkast undir háskóla í skilgreiningu háskóla á erlenda mælikvarða. Það verður hins vegar að hafa í huga að háskólar geta verið margvíslegir, þ.e. það geta verið svokallaðir rannsóknaháskólar sem leggja mikla stund á grunnrannsóknir. Við höfum reyndar ekki nema einn háskóla sem flokkast undir rannsóknaháskóla, þ.e. Háskóla Íslands, sem er vitaskuld langstærsti háskóli hérlendis. Aðrir háskólar eru meira á sviði fagkennslu þótt vitaskuld sé töluvert mikið um rannsóknir í þeim skólum.
Það er einn galli á háskólastefnu á Íslandi, það er samráðsleysi milli skóla á háskólastigi. Það hefur einnig komið fram á öðrum vettvangi að háskólar hérlendis hafa verið skildir eftir af hálfu fjárveitingavaldsins undanfarin ár. Þannig er hægt að benda á það að framlög til háskóla hér eru minni og hafa dregist aftur úr miðað við nágrannalöndin. Ég ætla ekki að hafa mörg orð um það. Háskólakennsla og menntun er sá þáttur sem ræður mestu um lífskjör í framtíðinni, en við höfum ekki sýnt þessum málum þá athygli sem vert væri.
Það er von okkar flutningsmanna að þessi tillaga geti bætt úr því. Við gerum ráð fyrir að hæstv. menntmrh. hafi frumkvæði um þetta mál. Vitaskuld er alltaf matsatriði hvort aðili framkvæmdarvaldsins eigi að hafa frumkvæði um slíkt mál eða hvort skólarnir sjálfir eigi að taka þetta upp hjá sér, boða til þings og ræða þá málefnin út frá forsendum sínum. Okkur flm. finnst rétt að menntmrh. hafi frumkvæði að þessu máli, ekki síst vegna þess að þá getur hann komið mjög sterkt að því, þ.e. aðstoðað við að móta upphaf þessa þings. Hans fólk kæmi að þessu þingi með fullum réttindum eins og aðrir. Mér finnst einnig eðlilegt að menntmrh. muni hafa frumkvæði að því að leita eftir að t.d. fulltrúar úr atvinnulífinu mundu líka sitja háskólaþing með fullum réttindum. Ég legg, herra forseti, mikla áherslu á það að þetta háskólaþing verði ekki ráðstefna sem gangi inn í sig, heldur fyrst og fremst fundur þar sem opið er fyrir öll þau sjónarmið sem tengjast menntun, rannsóknum og kennslu á háskólastigi.
Það hefur verið skýrt frá því að í undirbúningi sé löggjöf um háskólastigið hér á landi. Það frv. hefur ekki verið lagt fram, en það hefur verið unnið að því í nokkurn tíma. Ég held að fyrstu drög að því hafi verið lögð í tíð fráfarandi menntmrh. Slík löggjöf hefur ekki komið á borð þingmanna en vitaskuld er nauðsynlegt að slík rammalöggjöf verði sett. Það er þó augljóst af stefnu núv. ríkisstjórnar og reyndar fyrrverandi að málum sem varða háskólastigið hefur ekki verið gefinn nægjanlegur gaumur. Ég vil hins vegar forðast það, herra forseti, að fara í pólitískar deilur um háskólastefnu stjórnvalda og stjórnarandstöðu. Ég vil miklu frekar kalla til samráðs um þessa tillögu og hvort hér sé ekki farinn vegur sem menn geta sammælst um, þ.e. að búa til vettvang þar sem rædd verða málefni háskóla á breiðum vettvangi. Það er skoðun okkar flutningsmanna að slíkan vettvang vanti og háskólaþing getur orðið þessi vettvangur. Við höfum góða reynslu af samsvarandi þingum. Hér á landi undanfarna áratugi og hægt væri að nefna fjölmörg dæmi erlendis frá þar sem slík þing eru mjög mikilvægur þáttur í mótun menntastefnu hverju sinni.
Herra forseti. Að lokinni framsögu geri ég tillögu um að tillögunni verði vísað til síðari umr. og að hún fari til umfjöllunar hjá hv. menntmn.