Fyrirspyrjandi (Kristján Pálsson):
Virðulegi forseti. Frá byrjun níunda áratugarins hafa skuldir heimilanna vaxið frá því að vera 20% af ráðstöfunartekjum þeirra í að vera 120% eða sexfaldast á 15 árum. Erlendis hafa heimilin verið að greiða niður skuldir sínar.
Maður veltir því fyrir sér, herra forseti, hverjar ástæðurnar eru að baki slíkri þróun. Þær geta ekki legið í því að fólk hafi skyndilega farið að eyða og spenna langt umfram efni eftir 1980. Hvers vegna ætti slíkt að vera líka?
Margir halda því fram að við Íslendingar höfum aldrei vaxið upp úr því að neikvæðir vextir borgi upp skuldirnar. Þessari fullyrðinu er ég ósammála. Við Íslendingar erum menntuð þjóð. Við kunnum að reikna og finnum ballansinn jafnfljótt með jákvæðu vaxtastigi og neikvæðu. Hverjar eru þá ástæðurnar?
Ég hef lesið greinar síðustu ára sem birst hafa í blöðum og rætt við virta hagfræðinga hér á landi og verður að viðurkennast að menn greinir mjög á um ástæður og hvað þurfi að gera. Nokkrar grundvallarstaðreyndir eru þó til staðar og má að mínu viti leggja til grundvallar þó hagfræðingar séu mér ekki allir sammála um niðurstöðurnar.
Ein af grundvallarkennisetningum hagfræðinnar er að fyrirtæki og einstaklingar þoli ekki hærri vexti en sem nemur hagvextinum. Hagvöxtur á Íslandi hefur verið 2--4% á þessum tíma meðan vextir hafa verið 6--10% auk verðbólgu. Þá erum við kannski að nálgast kjarna málsins, hvort vísitölubinding lána til heimilanna hafi haft þessi áhrif, en slík tenging byrjaði með svonefndum Ólafslögum árið 1980.
Af sumum bandarískum hagfræðingum er verðtrygging langtímalána talin mæla hærri verðbólgu en raunverulega er og haldi þannig upp hærra verði á vörum, þjónustu og vöxtum. Í dag eru t.d vextir taldir vera 3% hærri hér á landi en í sambærilegum löndum í Evrópu. Það hefur leitt til þess að fjárfestar leita meira til erlendra lánastofnana nú en á síðustu árum.
Að afnema verðtryggingu eða breyta henni er mál sem þarf nákvæmrar skoðunar við. Að finna leiðir til þess að mæta síhækkandi skuldum heimilanna er einnig mál sem þarf nákvæmrar skoðunar við. Sú skuldasöfnun er staðreynd þó vænlega horfi almennt í efnahagslífi þjóðarinnar eftir stöðugleika síðustu fimm ára.
Af þessum ástæðum, herra forseti, hef ég lagt spurningar fyrir hæstv. forsrh. sem hljóða svo, virðulegi forseti:
1. Telur ráðherra að tenging langtímalána við vísitölu hafi efnahagslega þýðingu?
2. Eru hugmyndir uppi um að fella niður heimildir til að tengja lán við breytingar á vísitölu?
3. Hve há voru vísitölubundin lán að meðaltali á fjölskyldu um síðustu áramót?
4. Hve há voru vísitölubundin lán að meðaltali á fyrirtæki um síðustu áramót?
5. Hve langan tíma tæki að afnema vísitölubindingu lána eftir að ákvörðun um það væri tekin?