Dómsmálaráðherra (Þorsteinn Pálsson):
Herra forseti. Í siglingalögum eru efnisákvæði um hvaða atriði það eru sem hafa áhrif við ákvörðun björgunarlauna. Í septembermánuði árið 1987 var gerður samningur á milli Landhelgisgæslunnar annars vegar og samsteypu íslenskra fiskiskipatrygginga og Landssambands ísl. útvegsmanna hins vegar þar sem fyrir fram er ákveðið hvernig með uppgjör skuli fara þegar varðskip koma íslenskum fiskiskipum til hjálpar. Reynslan af slíkum samningum þykir hafa verið mjög góð en engir sambærilegir samningar eru hins vegar í gildi varðandi íslensk flutningaskip eða erlend skip þó að örsjaldan hafi verið gerðir slíkir samningar. Þetta má skýra með því að samkvæmt ákvæðum siglingalaga má hver aðili að björgunarsamningi sem gerður var meðan hættan vofði yfir og undir áhrifum hennar krefjast þess að dómur ógildi samninginn eða breyti honum ef telja má að skilmálar hans hafi verið ósanngjarnir. Einnig segir að dómi sé ávallt rétt að ógilda björgunarsamning eða breyta honum þegar talið verður að umsamin björgunarlaun séu bersýnilega ósanngjörn.
Það er rétt að taka fram að Landhelgisgæslunni hefur hingað til tekist að semja um björgunarlaun í þeim tilvikum þar sem skip hennar hafa staðið að björgun skipa og uppgjör í þessum tilvikum hafa verið leyst með samkomulagi eftir á en ekki farið fyrir dóm. Undantekning þar á er björgun hollenska skipsins Hendrik B í árslok 1994 og ársbyrjun 1995, en áhöfn skipsins yfirgaf það í foráttuveðri suður af Vestmannaeyjum. Það er hvorki stefna Landhelgisgæslunnar né dómsmrn. að gera björgunarsamninga fyrir fram um björgun flutningaskipa þó einstök frávik kunni að vera frá þeirri reglu. Samningurinn sem í gildi er um björgun íslenskra fiskiskipa hefur gefist vel og því eru engar breytingar fyrirhugaðar á honum.
Að því er varðar það tilvik sem hv. fyrirspyrjandi nefndi er rétt að lesa úr minnisblaði forstjóra Landhelgisgæslunnar um það atriði sem hann hefur sent dómsmrn.:
,,Að því er varðar hugsanlegar kröfur Landhelgisgæslunnar til björgunarlauna ef til björgunar hefði komið á þýska flutningaskipinu Víkartindi sem strandaði við Þjórsárósa að kvöldi hins 5. þessa mánaðar vill Landhelgisgæslan upplýsa sérstaklega að fyrirspurnir komu um það til stofnunarinnar frá leigutaka vátryggjanda skipsins á hvaða grundvelli Landhelgisgæslan mundi reikna sér þóknun ef til þess ræki að mati skipstjóra Víkartinds að hjálpar yrði þörf. Landhelgisgæslan vísaði í svari sínu til fyrrgreinds lagaumhverfis, m.a. þess að samningar á þessu sviði sem gerðir væru fyrir fram væru ógildanlegir þegar aðstæður væru með ákveðnum hætti og einnig að áhöfn varðskipsins ætti hlut að máli. Landhelgisgæslan innti leigutaka vátryggjanda Víkartinds um hvort í þessu tilfelli væri boðin fram þóknun á þeim grundvelli að Landhelgisgæslan veitti hjálp ef eftir yrði leitað fyrir fastákveðna fjárhæð. Svar við þeirri fyrirspurn barst ekki og ekkert slíkt boð kom nokkurn tíma fram. Það skal tekið fram að Landhelgisgæslan gerði ekki slíkt boð heldur vísaði til fyrrgreindra lagaákvæða og fyrri reynslu leigutakans af viðskiptum hans við stofnunina á þessu sviði, nefnilega þess að fram að þessu hefði ávallt samist á milli aðila á samningsgrundvelli á þessu sviði þannig að er upp hefði verið staðið hefðu báðir aðilar verið sáttir við málalok.``
Ég hygg að í þessu sambandi sé mikilvægt að hafa það í huga að mjög erfitt er að gera samninga við þær aðstæður eins og voru í þessu tilviki og í mörgum öðrum tilvikum verður ekki séð hver kostnaður verður af björgun. Í þessu tilviki til að mynda var ekki ljóst hvort unnt yrði, ef til björgunar hefði komið, að draga skip til Reykjavíkur án þess að bíða lags. Veðurlag var með þeim hætti að ólíklegt var að unnt yrði að sigla í beinni siglingu fyrir Reykjanesröstina og ekki þótti fært að fara með skipið inn til Vestmannaeyja þannig að í þessu tilviki og mörgum öðrum sambærilegum er mjög mikil óvissa um umfang björgunarstarfsins og þess vegna oft erfitt að gera bindandi samninga fyrir fram vegna þess að menn sjá ekki fyrir hversu umfangsmikið björgunarstarfið er.