Kristinn H. Gunnarsson:
Herra forseti. Góðir tilheyrendur. Forsrh. hefur nú flutt stefnuræðu sína og eins og heyra mátti valdi hann sem þema í ræðu sinni árangur og góðæri. Það var ekki amaleg myndin sem hann dró upp af íslensku þjóðfélagi. Á löngum köflum í ræðu sinni hljómaði ráðherrann eins og sá frægi gumari Þórólfur smjör. En Þórólfur þessi lýsti kostum landsins þannig að hann kvað smjör drjúpa af hverju strái. Reyndist frásögnin ótrúverðug í meira lagi, gert var mun meira úr kostunum en efni stóðu til og þagað yfir ókostunum.
Í stefnuræðu ríkisstjórnarinnar var fáum orðum vikið að kjörum landsmanna, að skuldum heimilanna og misskiptingu teknanna. Þess var ekki getið að hvort tveggja hefur farið vaxandi í ráðherratíð forsrh.
Ekki var vikið að vaxandi fíkniefnaneyslu og ofbeldi í íslensku þjóðfélagi, einkum hér á höfuðborgarsvæðinu, sem ógnar öryggi borgaranna og vekur ugg foreldra um hag barna sinna. Ekki var minnst á ástandið í fiskvinnslunni, einni stærstu grein iðnaðar á Íslandi, þar sem þúsundir óttast um atvinnu sína og hundruð manna og kvenna hafa þegar fengið uppsagnarbréfið. Engu orði var vikið að stöðu landsbyggðarinnar sem stendur höllum fæti sem aldrei fyrr og þó sýnu verst á norðvesturhluta landsins. Ræða sem sniðgengur öll þessi mál sem ég hef nefnt getur ekki talist alvöru stefnuræða. Hún er í besta falli ræða í stíl Þórólfs smjörs. Satt best að segja var stefnuræðan óþægilega laus við að snerta veruleika hins íslenska launamanns.
Víkjum að byggðamálunum. Það er engum blöðum um það að fletta að undanfarinn áratug hefur mjög hallað undan fæti á landsbyggðinni. Öll fjölgun landsmanna frá 1985, alls 26.000 manns, hefur safnast á höfuðborgarsvæðið. Landsbyggðin hefur ekki náð að halda því sem nemur sínum hlut í fólksfjölguninni eða um 12.000 manns heldur hefur orðið bein fólksfækkun á þessu tímabili. Þessi þróun hefur ekki orðið af sjálfu sér og enn síður eru einhver náttúrulögmál að verki. Þróunin er niðurstaða af mannanna verkum. Svo er einnig nú í öllum meginatriðum að teknu tilliti til breytinga á atvinnuháttum og tækniframförum. Slíkar breytingar munu verða áfram og ekkert við þær að athuga. En síðasta áratug hefur annað gerst en ætla mátti að hefði orðið og annað en þurfti að verða. Nánast hvar sem er á landinu fækkar fólki og það flykkist til höfuðborgarsvæðisins. Engar almennar efnahagslegar forsendur eru fyrir því að allar leiðir liggi á sama svæðið. Þetta er þróun sem enginn hagnast á þegar upp er staðið.
Reisa þarf mannvirki á höfuðborgarsvæðinu fyrir milljarða kr., skóla, götur, lagnakerfi og íbúðarhúsnæði fyrir fólkið sem flytur frá landsbyggðinni en þar standa sams konar mannvirki tilbúin að þjóna þörfum sama fólks. Fullyrða má að undanfarinn áratug hefur verið varið tugum milljarða kr. í opinbera fjárfestingu umfram það sem hefði þurft ef jafnvægi hefði ríkt í byggðaþróun. Þessi kostnaður er tekinn út í lakari lífskjörum þjóðarinnar bæði á höfuðborgarsvæðinu og á landsbyggðinni.
Eins og ég gat um áðan er byggðaþróunin ekkert náttúrulögmál og hún á sér ýmsar skýringar og margar þeirra eru vegna þess sem stjórnvöld ákveða. Stefna stjórnvalda leikur lykilhlutverkið í byggðaþróun hvort heldur er í atvinnumálum eða uppbyggingu opinberrar þjónustu. Það skiptir öllu hvernig fiskveiðum er stjórnað eða búið að fiskvinnslunni svo dæmi séu nefnd.
Til að skýra betur hversu afgerandi áhrif stjórnvöld hafa vil ég gera grein fyrir þróuninni á norðvesturhluta landsins en þar á ég við Vesturl., Vestf. og Norðurl. v. Og svo skulum við bera hana saman við þróunina á höfuðborgarsvæðinu. Á árunum 1990--1994 fækkaði ársverkum á Norðvesturlandi um 16% eða um 2.200 störf. Er opinber þjónusta ekki meðtalin í þessum tölum sem eru frá Byggðastofnun. Á sama tíma fækkaði ársverkum á höfuðborgarsvæðinu um 2.000 eða 4%. Samdrátturinn varð fjórum sinnum meiri en á höfuðborgarsvæðinu. Hvað skyldu stjórnvöld undir forustu byggðamálaráðherrans Davíðs Oddssonar hafa gert til að jafna áhrifin af samdrættinum milli landsvæða? Við skulum skoða hvernig þróunin varð í obinbera geiranum á sama tíma á sömu svæðum. Á Norðvesturlandi fjölgaði opinberum störfum um 200 á þessu árabili. Það hefur ekki mikið að segja upp í samdrátt upp á 2.200 störf í öðrum atvinnugreinum. En á höfuðborgarsvæðinu fjölgaði störfum í opinberri þjónustu um 2.350 á þessum fjórum árum sem er meira en nemur samdrættinum í öðrum atvinnugreinum. Niðurstaðan er sú að á norðvestursvæðinu fækkaði störfum um 10% á sama tíma og þeim fjölgaði á höfuðborgarsvæðinu. Í kjölfarið gat ekki öðruvísi farið en að fólki fjölgaði á höfuðborgarsvæðinu og fækkaði á Norðvesturlandi.
Miðað við tölur Hagstofu Íslands frá desember sl. hafði fækkað á Norðvesturlandi um 1.400 manns í stað þess að fjölgaði um 1.600 manns ef svæðið hefði haldið hlut sínum í íbúafjölda landsins. Á aðeins fimm árum tapaði Norðvesturlandið 3.000 manns. Það verður seint kallað góðæri.
Þessi niðurstaða er ekki tilviljun heldur afleiðing markvissrar stefnu, stefnu sem forsrh. vill ekki ræða og minntist ekki á í ræðu sinni. Það er krafa til stjórnvalda að þau hætti að beita ríkinu landsbyggðinni í óhag. Uppbygging opinberrar þjónustu og dreifing hennar á að stuðla að fjölbreyttu atvinnulífi um land allt. Það er líka krafa til stjórnvalda að þau láti til sín taka ástandið í atvinnumálum. Er það virkilega svo að Framsfl. hafi skrifað upp á að fiskvinnslan í landinu eigi að lognast út af? Er það virkilega svo að Framsfl. hafi skrifað upp á að bátaútgerð eigi að geispa golunni? Er það framtíðarsýn Framsfl. að fólkið í sjávarplássunum eigi að eigra um göturnar atvinnulaust og því bannað að sækja sjóinn af því að frystitogarinn er í Smugunni og kvótinn leigður burt? Eru þetta skilaboð Framsfl. til fólksins á Þingeyri og Sauðárkróki?
Herra forseti. Það er hverri þjóð nauðsynlegt að eiga myndarlega höfuðborg og það er hverri höfuðborg nauðsynlegt að eiga öflugar byggðir um land allt að bakhjarli. Jafnvægið þarna á milli hefur raskast og fólk streymir einvörðungu í aðra áttina. Afleiðingarnar geta orðið hörmulegar ef ekki verður brugðist við strax. Mannhafið eitt getur aldrei verið þjóð. --- Ég þakka þeim sem hlýddu. Góðar stundir.