[prenta uppsett í dálka] 66. fundur
Flm. (Rannveig Guðmundsdóttir):
Virðulegi forseti. Í upphafi máls míns vil ég vekja athygli á því að þetta mál er flokkað með málum sem heyra undir félmrh. Ég geri engar athugasemdir við stað þess í dagskránni en hins vegar hefði ég sjálf álitið að þetta mál ætti heima undir forsrh. miðað við eðli þess. Ég mundi óska eftir að forseti kannaði að lokinni umræðu, til hvaða nefndar það ætti að fara og hvaða ráðherra mundi fá þetta verkefni ef Alþingi bæri gæfu til þess að samþykkja málið.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir till. til þál. um setningu reglna um ólaunuð leyfi starfsmanna ríkisins frá störfum.
Flutningsmenn ásamt mér eru Svavar Gestsson, Kristín Ástgeirsdóttir, Sigríður Anna Þórðardóttir og Valgerður Sverrisdóttir. Ég vil sérstaklega þakka þessu fólki fyrir að vera meðflutningsmenn að þessu máli og gefa því þá vigt sem felst í stuðningi þeirra.
Þó þessi tillaga láti ekki mikið yfir sér er hér um stórt mál að ræða. Það gildir um öll mál sem snúa að réttindum fólks.
Virðulegi forseti. Tillögugreinin hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að láta semja reglur um leyfi starfsmanna frá störfum í ríkisþjónustu þegar þeir taka tímabundið við öðrum störfum, svo sem hjá alþjóðastofnunum sem Ísland er aðili að eða kjörnum trúnaðarstörfum. Í reglunum verði m.a. tekið fram hvenær starfsmenn eigi rétt til þess að fá ólaunað leyfi frá störfum, hvernig reikna skuli leyfistímann til starfsaldurs, annarra réttinda og mats á starfshæfni og hver sé réttur starfsmanns til fyrra starfs eftir að leyfi lýkur.`` Þetta er mjög mikilvægt.
Á hverju ári fær nokkur fjöldi ríkisstarfsmanna leyfi frá störfum, ýmist án launa eða að einhverju leyti á launum. Í fyrra tilvikinu er oft um að ræða starfsmenn sem ráða sig tímabundið til starfa, t.d. á vegum alþjóðastofnana sem Ísland á aðild að, en í síðara tilvikinu t.d. fólk sem fær leyfi frá störfum til þess að afla sér framhaldsmenntunar er síðan nýtist því í áframhaldandi störfum fyrir ríkið.
Í tillögunni er lagt til að reglur verði settar sem kveða á um réttarstöðu starfsmanna og er eðlilegt að um þær reglur verði haft samráð við samtök ríkisstarfsmanna.
Í ljósi tilvika sem upp hafa komið er nauðsynlegt að setja skýrar reglur um hvaða réttindi starfsmenn ávinna sér eða tapa með því að fá launalaust leyfi og hver sé réttur þeirra til þess að taka á ný við fyrra starfi þegar leyfi frá störfum lýkur. Nauðsynlegt er að eyða óvissu sem upp er komin um þetta efni og valdið getur því að hæfir einstaklingar fáist ekki til þess að taka að sér tímabundin störf erlendis. Störf íslenskra starfsmanna á erlendum vettvangi geta verið íslenskum hagsmunum til framdráttar um leið og þeir afla sér verðmætrar þekkingar til áframhaldandi starfa í opinberri þágu.
Mikilvægt er að um þessi leyfi séu skýrar reglur þannig að starfsmanni sé kunnugt um rétt sinn áður en hann sækir um slíkt leyfi. Benda má á að í lögum um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað frá árinu 1995 er í 4. gr. kveðið á um rétt alþingismanns til leyfis frá opinberu starfi sem hann gegnir þegar hann er kjörinn til Alþingis.
Virðulegi forseti. Við lifum í breytilegum heimi og umhverfi okkar er gjörbreytt frá því sem var fyrir nokkrum áratugum, jafnvel nokkrum árum. Hægt væri að halda því fram að einstaklingur ljúki aldrei námi. Margir telja jafnvel að í dag þurfi þeir sem sækja sér háskólamenntun tvær til þrjár háskólagráður á komandi áratugum vegna þess að krafan um betri þekkingu er mjög mikil á mörgum sviðum þjóðlífsins. Það er líka meira um það en áður að þeir sem hafa menntað sig á ákveðnu sviði, eða þeir sem hafa í störfum sínum áunnið sér þekkingu, vilja bæta við sig og sækjast eftir því að stunda nám eða sinna störfum tímabundið erlendis. Hægt er að nefna stéttir sem hafa af því mikinn hag að vera tímabundið í öðru landi að störfum eða viðbótarnámi. Nefna mætti starfsmenn ríkisfjölmiðla, háskólakennara og yfirmenn í velferðarkerfi okkar sem dæmi um stéttir sem mikilvægt er að hafi tækifæri til að kynna sér þróun mála á erlendum vettvangi og afla sér reynslu til að koma með heim. Þannig getur verið mjög erfitt að skilja á milli starfs og náms. Að kynna sér reynslu annarra og nota þá þekkingu í starfi heima fyrir er vissulega ígildi náms.
Til viðbótar því sem ég hef nefnt er auðvitað eðlilegt að vísa til starfsmanna ráðuneytanna. Þeir fá oftast tækifæri og nýta sér oftast tækifæri til að starfa tímabundið við verkefni sem koma síðar að góðu gagni heima fyrir.
Virðulegi forseti. Þegar starfsmaður, sem hefur starfað erlendis um hríð í þágu þjóðar, kemur heim og veit ekki betur en að hans bíði það starf sem hann var í leyfi frá, þá er harkalegt, svo vægt sé til orða tekið að komast að raun um að hann verði að víkja úr því að geðþótta ráðherra. Ég er að vísa til dæmis frá síðasta ári þar sem starfsmaður í ráðuneyti hafði í góðri trú horfið til starfa hjá alþjóðastofnun. Hann hafði ekki ástæðu til að ætla annað en að hann gengi að embætti sínu að lokinni þjónustu á erlendri grund. Svo reyndist þó ekki. Þegar heim var komið var kominn köttur í ból bjarnar. Ekki var ætlast til þess að umræddur embættismaður gengi að starfi sínu, stól sínum og skrifborði. Þetta vakti athygli allra sem fylgdust með og hversu ranglátt það er að hverfa til starfa erlendis í góðri trú, koma heim og þurfa að sækja rétt sinn til fyrra starfs.
Virðulegi forseti. Það er mjög mikilvægt að Íslendingar eigi kost á að starfa hjá alþjóðastofnunum, t.d. þeim stofnunum sem reknar eru í alþjóðasamstarfi sem við viljum vera aðilar að. Þessi störf geta verið íslenskum hagsmunum til framdráttar. Þegar heim er komið bera starfsmenn sem þannig hafa aflað sér verðmætrar þekkingar með störfum sínum sömu þekkingu inn í íslenska stjórnsýslu. Ég met það svo að það gæti orðið erfitt fyrir Ísland að hafa þennan rétt á reiki vegna þess að þá mun fólk ekki fást til slíkra starfa.
Virðulegi forseti. Ég þarf ekki að hafa mörg orð um þessa tillögu. Hún er mjög skýr. Hún skýrir sig sjálf. Ótal viðhorf búa í brjóstum manna eftir að þeir verða vitni að því að eitthvað sem þeir töldu eðlilegt og sjálfsagt er ekki sjálfsagt. Þannig var það í því tilviki sem ég benti á. Ég tel mjög mikilvægt að settar verði reglur um ólaunuð leyfi starfsmanna ríkisins frá störfum. Í þessari stuttu ræðu minni, og í greinargerð með tillögunni, eru færð skýr rök fyrir því hvers vegna ætti að setja slíkar reglur.
Ég hafði vonað að ég fengi tækifæri til þess að ná þessari tillögu í gegn á síðasta þingi. Því miður komst hún ekki á dagskrá nægilega snemma þannig að nefnd gæti fjallað um hana og skilað áliti. Ég treysti því að sú nefnd sem fær þetta mál til umsagnar líti á málið með því hugarfari sem við þingflokksformenn höfum gert og veiti þessari tillögu brautargengi.
Virðulegi forseti. Ég hef mælt fyrir þessari tillögu og fylgt henni úr hlaði út frá mínum eigin sjónarhóli. Mér finnst afar mikilvægt að varaformaður þingflokks Sjálfstfl. og formaður þingflokks Framsfl. ásamt þeim Svavari Gestssyni, þingflokksformanni Alþb., og Kristínu Ástgeirsdóttur, þáv. formanni þingflokks Kvennalista, skuli öll styðja tillögugreinina og það að settar skuli reglur um ólaunuð leyfi starfsmanna ríkisins frá störfum. Ég tek þetta sérstaklega fram til að afstýra því að með þessari uppáskrift séu þeim gerðar upp skoðanir sem ég hef á því sem ég hef hér vísað til. Það fannst mér mjög ranglátt og það hefur orðið hvati til að leita eftir stuðningi við tillöguna.
