Dómsmálaráðherra (Þorsteinn Pálsson):
Herra forseti. Ég mæli fyrir frv. til laga um breyting á lögum um meðferð opinberra mála.
Frumvarp þetta er samið í dómsmálaráðuneytinu í samráði við réttarfarsnefnd. Tilgangur frumvarpsins er að gera meðferð minni háttar sakamála markvissari og ná bættum árangri í sektarinnheimtu.
Undanfarið hefur sektarinnheimta hjá lögreglustjórum verið til sérstakrar athugunar í dómsmrn. Í nokkrum af stærri umdæmum landsins hefur ekki náðst viðunandi árangur við þá innheimtu og bíður umtalsverður fjöldi slíkra mála afgreiðslu. Nauðsynlegt er að tryggja að þessi mál hljóti afgreiðslu lögum samkvæmt enda er það forsenda þess að refsingar hafi tilætluð varnaðaráhrif. Ekki verður heldur við það unað að þeir sem greiða sektir af skilvísi þurfi að þola að aðrir komist hjá viðurlögum í fyllingu tímans vegna fyrningar með því einu að hirða ekki um að sinna sektarboði lögreglustjóra.
Til að tryggja bætta sektarinnheimtu hjá lögreglu hefur meðferð þessara mála sætt gagngerri endurskoðun í því skyni að gera hana markvissari. Til að ná því markmiði var reglugerð um lögreglustjórasáttir endurskoðuð og tók ný reglugerð gildi 16. jan. sl. Í þeirri reglugerð er að finna ítarlegar reglur sem mæla fyrir um skilvirka og samræmda meðferð þessara mála. Einnig hefur verið tekin í notkun hjá embætti ríkislögreglustjóra samræmd skráning þessara mála á landsvísu og mun hún bæta mjög allt skipulag og eftirlit með sektarinnheimtum.
Með þessu frv. er lögð til einfaldari og hraðari meðferð smærri sakamála fyrir dómi með ákvörðun dómara um sekt og vararefsingu. Lagt er til að þá ákvörðun taki dómari með áritun á sektarboð sem sakborningur hefur ekki sinnt. Gert er ráð fyrir að þessari málsmeðferð verði einvörðungu beitt þegar brot varða ekki þyngri viðurlögum en vægum sektum en slík mál eru jafnframt mikill þorri þeirra sakamála sem lögregla hefur til meðferðar. Þannig væri í flestum tilvikum unnt að komast hjá útgáfu ákæruskjals í einföldustu málum, en saksókn eftir almennum reglum í málum þar sem vörnum er ekki haldið uppi leiðir af sér mikið annríki fyrir dómstóla og lögreglu.
Ég hef nú í helstu atriðum gert grein fyrir tilgangi frv. Til að ná þeim markmiðum eru gerðar tillögur um þar til greindar breytingar á lögunum. Til að mál sæti þeirri meðferð fyrir dómi sem lögð er til með frv. verða viðurlög við broti að vera sekt sem fer ekki fram úr 50 þús. kr. Þessi meðferð getur ekki átt við ef til greina kemur að beita öðrum viðurlögum eins og sviptingu ökuréttar eða eignaupptöku. Í þeim tilvikum sem málsmeðferð á við samkvæmt frv. gefur lögreglustjóri sakborningi kost á að ljúka málinu með greiðslu sektar en í sektarboði skal koma fram stutt lýsing á broti, hvar og hvenær það var framið, og þau refsiákvæði sem það varðar. Einnig skal í sektarboði geta um hverjar afleiðingar geti orðið, sé því er ekki sinnt.
Ef sakborningur sinnir ekki sektarboði með því að hafna því eða greiðir ekki sekt getur lögreglustjóri að liðnum 30 dögum frá því að sektarboð barst sakborningi með sannanlegum hætti sent málið til einfaldrar ákvörðunar dómara um sekt og vararefsingu. Þannig verði máli lokið með áritun á sektarboð nema dómari telji viðurlög geta farið fram úr 50 þús. kr. sekt eða fyrirliggjandi gögn ekki nægjanleg til að sýna fram á sök sakbornings. Þessi einfalda málsmeðferð telst ekki varhugaverð í ljósi þess að athafnaleysi sakbornings við sektarboði lögreglustjóra vegna minni háttar brots felur almennt í sér líkur fyrir sekt hans ef gögn málsins hníga einnig að þeirri niðurstöðu. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að í frv. er heimild til endurupptöku máls ef sakborningur kemur fram með varnir sem hefðu getað haft áhrif fyrir niðurstöðu málsins.
Herra forseti. Ég hef gert grein fyrir meginatriðum og markmiðum þessa frv. og legg til að því verði vísað til 2. umr. og umfjöllunar hjá hv. allshn.