Flm. (Jóhanna Sigurðardóttir):
Herra forseti. Ég mæli fyrir frv. til laga um breytingar á almennum hegningarlögum sem ég flyt ásamt hv. þm. Guðnýju Guðbjörnsdóttur, Rannveigu Guðmundsdóttur og Kristínu Halldórsdóttur. Efni þessa frumvarps er í fyrsta lagi að lögð er til sú breyting að fyrningarfrestur varðandi kynferðisbrot gegn börnum hefjist ekki fyrr en þolandi brots hefur náð sjálfræðisaldri, þ.e. er orðinn 18 ára. Í öðru lagi kemur fram í frumvarpinu ákvæði um eins árs lágmarksrefsingu vegna kynferðisbrota gegn börnum og loks er lagt til að bætt verði við 202. gr. sérstakri ítrekunarheimild þannig að þyngja megi refsingu ef um endurtekið brot er að ræða.
Kynferðisbrot gegn börnum eru í augum þjóðarinnar einn alvarlegasti glæpur sem framinn er, enda ljóst að sá glæpur getur eyðilagt líf þolenda um alla framtíð. Uppi hafa verið mjög háværar kröfur um þyngingu refsinga, en nokkurra mánaða dómar fyrir slíka glæpi hafa oft misboðið þjóðinni. Í könnunum sem fram hafa farið um viðhorf fólks til refsingar hefur iðulega komið fram að 70--80% þeirra sem spurðir eru telja refsingar of vægar.
Í yfirliti um refsingar í kynferðisbrotamálum, sem birt var á Alþingi, komu fram fimm dómar vegna kynferðisbrota gagnvart börnum þar sem refsing var ákveðin 2--30 mánaða fangelsi, en í tíu dómum sem gengu í nauðgunarmálum var refsing ákveðin 12--48 mánaða fangelsi, en þar er kveðið á um eins árs refsilágmark. Það er skoðun flutningsmanna að refsingar fyrir kynferðisbrot gagnvart börnum eigi ekki að vera minni en refsingar vegna nauðgunar. Með þessu frumvarpi er lagt til að sett verði refsilágmark vegna kynferðisbrota gagnvart börnum, sem verði það sama og vegna nauðgunar og þannig kveðið á um eins árs lágmarksrefsingu við brotum sem fela í sér samræði eða önnur kynferðismök við barn. Lengi hefur verið kveðið á um eins árs lágmarksrefsingu við brotum gegn 194. gr. almennra hegningarlaga, nauðgunarbrotum. Er þetta lagt til að norrænni fyrirmynd, en í norskri og sænskri refsilöggjöf er að finna ákvæði um lágmarksrefsingu vegna kynferðisafbrota gegn börnum. Þykir flutningsmönnum síst ástæða til að hafa refsingar vægari þegar um er að ræða kynferðisbrot gegn börnum en fullorðnum.
Ég vil minna á í tengslum við þessa umræðu að á Alþingi hafa orðið nokkrar umræður um kynferðislega misnotkun á börnum og komu m.a. fram í fyrirspurn sem ég lagði fram um þetta mál til félmrh. á síðasta löggjafarþingi mjög alvarlegar og ógnvekjandi staðreyndir í þessu máli. Þar kom m.a. fram að barnaverndarnefndir hafa á sl. fimm árum fengið 465 mál til meðferðar vegna meintrar kynferðislegrar misnotkunar á börnum og áttu þar hlut að máli 560 börn yngri en 16 ára.
Umboðsmaður barna lét á síðasta ári vinna skýrslu um kynferðisbrot gegn börnum og ungmennum. Í töflu sem er fylgiskjal með frumvarpinu kemur fram yfirlit og samanburður á refsirammanum á Íslandi og í Danmörku, Noregi og Svíþjóð. Í þessum samanburði kemur m.a. fram að löggjöf í Noregi og Svíþjóð kveður á um sérstaka lágmarksrefsingu. Í Noregi skal dæma mann í fangelsi ekki skemur en eitt ár hafi verknaðurinn falið sér samræði við barn eða ungmenni og er það óháð því hvort brot telst að öðru leyti sérlega gróft eða ekki. Í Svíþjóð er í lögum ákvæði um að lágmarksrefsing fyrir kynferðisbrot af þessu tagi sem telst mjög gróft verði ekki skemmri en fangelsi í tvö ár. Í skýrslu umboðsmanns kemur einnig fram að samanburður á almennu ákvæði um kynferðisbrot gegn börnum og ungmennum leiðir í ljós að viðmiðunaraldur er lægstur hér á landi eða 14 ár. Í Danmörku og Svíþjóð er hann 15 ár, en 14--16 ár í Noregi. Einnig kemur fram að almennt refsihámark vegna brota á almennu ákvæði um kynferðisbrot gegn börnum og ungmennum er hærra hér á landi en í samanburðarlöndunum. Þó kemur fram að í Noregi er kveðið á um þyngri hámarksrefsingu, eða fangelsi í allt að 21 ár, þegar brot telst sérstaklega gróft. Þetta á t.d. við þegar barn er yngra en 10 ára og þegar um síendurtekin brot hefur verið að ræða.
Um kynferðisbrot gegn börnum gilda nú almennar fyrningarregur í almennum hegningarlögum, en samkvæmt þeim ákvæðum fer lengd fyrningarfrests eftir þyngd refsingar sem við brotinu liggur. Meginreglan er að öll brot eru fyrnanleg nema þau sem ævilangt fangelsi liggur við. Þessu var breytt árið 1981, en fram að þeim tíma voru mun fleiri brot ófyrnanleg. Samkvæmt almennum hegningarlögum eru fyrningarfrestir fjórir. Sök fyrnist á tveimur árum þegar ekki liggur þyngri refsing við broti en eins árs fangelsi eða refsing sú sem unnið er til fer ekki fram úr sektum. Sök fyrnist á fimm árum þegar ekki liggur þyngri refsing við broti en fjögurra ára fangelsi. Sök fyrnist á tíu árum þegar ekki liggur þyngri refsing við broti en tíu ára fangelsi og undir þennan flokk falla flest kynferðisbrot nema þau alvarlegustu. Þá fyrnist sök á 15 árum ef þyngsta refsing við broti er 16 ára fangelsi eða lengra tímabundið fangelsi og falla m.a. brot gegn 194. gr. almennra hegningarlaga undir þessa fyrningarreglu.
Herra forseti. Þá fer ég í þær tvær greinar sem frv. þetta tekur til. Í 1. gr. er lagt til að bætt verði við 81. gr. almennra hegningarlaga ákvæði þar sem mælt er fyrir um að fyrning sakar að því er varðar brot gegn 200., 201. og 202. gr. hefjist ekki fyrr en þolandi brots hefur öðlast sjálfræði, þ.e. náð 18 ára aldri. Rök fyrir þessari breytingu lúta að eðli kynferðisbrota gegn börnum, en algengt er að ekki sé upplýst um slík brot fyrr en löngu eftir að þau voru framin. Þannig fyrnast mörg kynferðisafbrot gegn börnum löngu áður en börnin verða fullorðin og eru orðin sjálfstæð og líkleg til að tjá sig um brot sem framin hafa verið gegn þeim í æsku. Sem dæmi má taka brot gegn 202. gr., samræði eða önnur kynferðismök við barn yngra en 14 ára. Samkvæmt núgildandi ákvæðum fyrnist slíkt brot á 10 árum, en samkvæmt tillögum frumvarpsins yrði áfram um 10 ára fyrningarfrest að ræða en hann hæfist ekki fyrr en við 18 ára aldur og því fyrnist brotið ekki fyrr en brotaþoli er orðinn 28 ára. Ef breytingar þær sem lagðar eru til í 2. gr. um ítrekun eru teknar með í reikninginn þá fyrnist slíkt brot á 15 árum og yrði þolandinn þá orðinn 33 ára þegar brotið fyrntist.
Í 2. gr. frv. eru lagðar til breytingar á 202. gr. almennra hegningarlaga, en í gildandi ákvæði er að finna almenna reglu sem lýsir samræði eða önnur kynferðismök við barn, yngra en 14 ára, refsiverð. Um þvingað samræði við eldri börn gilda ákvæði 194. gr. almennra hegningarlaga eins og áður hefur komið fram.
Einnig er lagt til að við ákvæðið verði bætt sérstakri ítrekunarheimild, þannig að heimilt verði að hækka refsingu í allt að 16 ára fangelsi, ef sá sem dæmdur er sekur um brot á ákvæðum 202. gr. hefur áður verið dæmdur samkvæmt ákvæðinu eða honum hefur verið refsað fyrir kynferðisbrot gegn börnum. Þykir nauðsynlegt að hækka refsirammann vegna ítrekaðra kynferðisbrota gegn börnum, þar sem um alvarleg brot er að ræða. Má benda á að hér er um að ræða sömu leið og farin hefur verið í Noregi og lögfest var árið 1992 en þar er hámarksrefsing vegna ítrekaðra kynferðisbrota gegn börnum allt að 21 árs fangelsi.
Herra forseti. Ég tel mjög brýnt að Alþingi taki þessi mál til skoðunar. Þau hafa iðulega verið til umfjöllunar og mjög margir lýst því yfir að þyngja beri refsingar vegna kynferðisbrota og margir hafa lýst þeirri skoðun að lítið samræmi sé í því að hafa lágmarksrefsingu eins og er í 194. gr., eins árs fangelsi, meðan ekki eru nein slík ákvæði þegar um börn er að ræða.
Hæstv. dómsmrh. hefur oft látið eftir sér hafa að hann telji að ástæða sé til að skoða það að þyngja refsingar og hefur hann nefnt þar til þau brot sem um ræðir í frv. sem hér er til umræðu.
Ég vil þakka það að hæstv. dómsmrh. er viðstaddur umræðuna. Hæstv. dómsmrh. hefur haft þessi mál til skoðunar í sínu ráðuneyti og út af fyrir sig er ekkert því til fyrirstöðu að Alþingi fjalli um þetta mál og taki efnislega afstöðu til þess þó að hæstv. dómsmrh. hafi ekki komist að niðurstöðu eða skilað frv. til þingsins. Vil ég því, með leyfi forseta, beina eftirfarandi fyrirspurn til hæstv. ráðherra: Hver er afstaða hans til þeirra ákvæða sem fram koma í því frv. sem hér er til umfjöllunar?
Að lokinni þessari umræðu legg ég til að málinu verði vísað til hv. allshn. og 2. umr.