[prenta uppsett í dálka] 3. fundur
Flm. (Svavar Gestsson):
Herra forseti. Ég endurflyt hér litla tillögu sem ég flutti á síðasta þingi og fékk þá dálitla umræðu en ekki mikla um að íslenska táknmálið verði viðurkennt sem móðurmál heyrnarlausra. Tillagan er á þessa leið:
,,Alþingi ályktar að fela menntamálaráðherra að undirbúa frumvarp til laga um að íslenska táknmálið verði viðurkennt sem móðurmál heyrnarlausra hér á landi.``
Þessi tillaga er samin í ágætri samvinnu við þá sem starfa á þessu sviði. Ég mælti nokkuð rækilega fyrir henni á síðasta þingi. Henni var þá vísað til menntmn. og þar fékk hún einhverja meðferð en ekki endanlega afgreiðslu. Í greinargerðinni segir svo:
,,Málefni heyrnarlausra hafa oft komið til meðferðar á Alþingi.`` --- Það má með sanni segja vegna þess að þessi mál hafa mjög oft verið flutt hér í alls konar tillögum og frv. um langt árabil. Löngu áður en lögin um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra voru sett á sínum tíma voru þessi mál hér til meðferðar. Ég hygg að ég megi segja að fólk úr flestum eða öllum stjórnmálaflokkum hafi með einum eða öðrum hætti komið við sögu við að fjalla um málefni heyrnarlausra og réttindi þeirra. --- ,,Fullyrða má að þar sé samstaða um að íslenska táknmálið eigi að geta orðið móðurmál heyrnarlausra. Það leiðir reyndar hugann að því að ekki er einfalt að setja slíkt í lög og hætta er á að lögin verði dauður bókstafur ef þeim er ekki fylgt eftir. Reyndar er íslenskan ekki viðurkennt móðurmál Íslendinga í lögum eða stjórnarskrá, og þess gerist reyndar ekki þörf þar sem hún er móðurmálið í raun og enginn dregur það í efa. Vaknar sú spurning hvort engu að síður væri rétt að setja lög um móðurmálið eða ákvæði um það í stjórnarskrá. Má hugsa sér í því sambandi almenn lög og breytingar á einstökum lögum, t.d. breytingu á lögum um þingsköp Alþingis þar sem tekið yrði fram að töluð skuli íslenska á Alþingi og að skjöl skuli vera á íslensku.``
Reyndar er það svo að þess eru dæmi að menn hafi flutt mál sitt hér, þótt aðeins hafi verið tilvitnanir, úr þessum virðulega ræðustól á erlendum málum án þess að forseti hafi stöðvað þann málflutning.
,,Sérstök lög um íslenska táknmálið sem móðurmál eru hins vegar annars eðlis, þau eru jafnréttismál sem snýst um að tiltekinn hópur hafi rétt á því að taka þátt í öllum athöfnum þjóðfélagsins til jafns við aðra og að hann eigi því rétt á túlkun. Jafnframt væri samfélagið með slíkri lagasetningu að ákveða að mennta túlka og að rannsaka og þróa íslenska táknmálið svo sem nauðsynlegt er. Hins vegar ráða fjármunir og fjárlög úrslitum. Auðvitað er unnt að taka ákvörðun um að táknmálið sé raunverulegt móðurmál heyrnarlausra með því að veita fjármuni til þess. Tryggja þarf að til sé nægur hópur táknmálstúlka og táknmálskennara, að heyrnarlausir og aðstandendur þeirra hafi tækifæri til að læra táknmálið og að foreldrar heyrnarlausra barna læri það, að heyrnarlaus börn í Vesturhlíðarskóla fái móðurmálskennslu í táknmáli og að allir kennarar kunni táknmál og geti verið málfyrirmyndir. Það þarf að tryggja að börnin fái táknmálstúlkun í grunnskólum, framhaldsskólum og háskólum. Til þess að allt þetta megi gerast þarf að þróa rannsóknir á íslenska táknmálinu. Tryggja þarf að opinberar stofnanir, dómstólar, sjúkrahús o.s.frv. hafi táknmálstúlka. Loks þarf að sjá til þess að skýrt sé hver á að borga hvað svo að réttindi heyrnarlausra merjist ekki sundur á milli ríkis og sveitarfélaga eins og oft hefur gerst.
Mikilvægar ákvarðanir hafa reyndar þegar verið teknar. Í Menntaskólanum við Hamrahlíð hefur táknmálið verið kennt heyrandi nemendum en auk þess hafa heyrnarlausir nemendur lært um táknmálið sem móðurmál sitt, þ.e. um málfræðilega uppbyggingu málsins, sögu þess og þróun.
Þátttaka í táknmáli fyrir heyrandi sem valgrein hefur verið góð, þar hafa verið 20 nemendur eða svo á ári [í Háskóla Íslands]. Kennslan í táknmáli fyrir heyrnarlausa á að vera fyrir alla heyrnarlausa nemendur á framhaldsskólastigi, einnig þá sem sækja aðra skóla. Þeir eiga að geta stundað námið í MH og fengið það metið. Í Háskóla Íslands er kennd táknmálsfræði sem fullgild aðalgrein til BA-prófs og eins vetrar viðbótarnám í táknmálstúlkun sem telst hagnýtt nám fyrir utan BA-stig. Háskólakennslan er samkvæmt tímabundnum samningi sem rann út sumarið 1997. Nú hefur náðst samkomulag um þriðja árið, kennt verður 1997--98, en framhald er enn óljóst.
Tillaga þessi var flutt á síðasta þingi en varð þá eigi útrædd og er því endurflutt.``
Við þetta er í sjálfu sér ekki miklu að bæta. Það er kannski rétt að vekja athygli á að í fjárlagafrv. er gert ráð fyrir að skera niður framlög til Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra um 3,4 millj. kr., að þau fari að mig minnir í 15,2 millj. Ég átta mig ekki alveg á hvaða rök eru fyrir því að þetta er skorið niður og tel að ekki sé á neinn hátt óviðeigandi að draga það mál inn í þessa umræðu af því að ég tók ekki betur eftir en hæstv. menntmrh. hefði kvatt sér hljóðs og hann kann vafalaust að svara því, þótt fjárlagaumræðan fari fram á morgun, hverju það sætir að framlög til samskiptamiðstöðvarinnar eru skorin niður um 3,4 millj. kr. Ég vil nú leyfa mér að skjóta því hér inn í þessa umræðu.
Ég vænti þess að öðru leyti að tillagan fái góðar undirtektir og legg til að henni verði vísað til hv. menntmn. og síðari umræðu.
