Guðrún Helgadóttir:
Hæstv. forseti. Það hefur verið áhugavert að fylgjast með þessari umræðu um frv. til fjárlaga. Fyrst af öllu vil ég nú fagna því að margra ára barátta fyrir betri framsetningu á frv. til fjárlaga hefur borið árangur, nú er meiri samræming í og þar með auðveldara að lesa saman ríkisreikning og fjárlög. Ber að fagna því og þakka hv. formanni fjárln. fyrir ágæta þátttöku í því baráttumáli í gegnum árin.
Hins vegar er ýmislegt sem vekur athygli manns í umræðu um fjárlög og það er það sem ég ætla að gera að umræðuefni hér þann stutta tíma sem ég hef, enda umræðu að ljúka. Þessi umræða hefur verið jafnópersónuleg og oft áður. Menn tala um góðæri, jafnvægi í efnahagslífinu, hallalaus fjárlög og allt þetta sem eru gamlir kunningjar. Þetta segir hins vegar þeim sem á hlýða afskaplega lítið. Það vakti athygli mína þann mánuð sem ég dvaldi í Danmörku í sumar að menn voru þar að vinna að fjárlögum, allir flokkar, og upplýstu fólk jafnóðum um hvaða hugmyndir væru uppi. Þetta ræddu menn í fjölmiðlum og oftast var fenginn einhver sem í hlut átti til að koma með athugasemdir um hvernig fólki litist á þessar hugmyndir. Og það sem vakti athygli mína var þetta: Menn tala ekki um landbúnaðinn, um sjávarútveginn, um iðnaðinn, menn tala um fiskimennina, bændurna, fólkið í landinu. Menn hafa ekki þessa fjarlægð frá hinu raunverulega lífi þar í landi eins og menn hafa hér. Þar eru allir stjórnmálaflokkar á sama báti með það að menn tala fyrst og fremst um hvernig danska fjölskyldan hefur það, hvernig henni líður. Þar er það yfirskriftin að það eigi stjórnmálamenn að sjá um þar í landi. Hér er eins og hinu háa Alþingi komi það ekki mjög mikið við. Menn standa hér og berja hausnum við steininn með fullyrðingum um, hvað oft sem þeim er sagt hið gagnstæða, að hér sé allt í blóma. Það er ekki rétt. Þetta vita allir. Við erum með sundurskorið heilbrigðiskerfi, við erum með menntakerfi í uppnámi, við erum með laun í landinu sem fólk getur ekki lifað af. Þetta þrennt er alveg nóg til að það er rétt fullyrðing að hér sé ekkert góðæri.
Menn tala líka allt öðruvísi hér um framlög til heilbrigðis- og menntamála --- og bið ég nú þá tvo hæstv. ráðherra sem hér eru að hlusta. Gott heilbrigðiskerfi og gott menntakerfi eru ekki útgjöld, það er fjárfesting og sú eina fjárfesting sem skiptir einhverju máli í samfélaginu. Ég las nýlega gagnmerka grein eftir bandarískan hagfræðing sem var einmitt að ráðast á klisjur eins og þær að það sé 20% atvinnuleysi í Bandaríkjunum. Hann segir: Þetta er ekki rétt, við erum með 20% af ónýtu fólki sem hversu mikil atvinna sem væri í boði gæti ekki stundað hana. Það getur ekki unnið af því þetta er ónýtt fólk, það er veikt, það er fátækt, það er illa menntað. Við getum ekki notað slíkt fólk til neins. Og guð hjálpi mér ef við hefðum 20% af slíku fólki hér í okkar litla landi. Því það er nefnilega þannig að framlög til mennta- og heilbrigðismála eru fjárfesting en ekki útgjöld. Við viljum ekki að fólk sé bilað á heilsu og illa menntað. Það er nú einu sinni þannig að manneskjan getur ósköp lítið þegar hún hefur misst heilsuna og eiginlega ekki neitt. Og þá þýðir lítið að veifa stöðu manna í þjóðfélaginu hver sem hún kann að vera og á hvers konar gólfum þeir kunna að hafa ferðast, það verður lítið úr mannskepnunni þegar hún hefur bilaða heilsu. Og slæmt heilbrigðiskerfi er hættulegt heilsu manna og það hefur sannað sig.
Það liggur við að mér þyki fyrir því að þurfa að beina máli mínu til hæstv. heilbrrh. því ég er dálítið þreytt á því hvernig farið er með ráðherra af kvenkyni hér á hinu háa Alþingi, man ég nú eftir árásunum á hæstv. þáv. ráðherra Jóhönnu Sigurðardóttur, og mér sýnist að svipað sé í gangi með núv. hæstv. heilbrrh., það er nefnilega talað öðruvísi við þær, ef enginn hefur tekið eftir því, heldur en við karlmennina. En ég get ekki hlíft hæstv. ráðherra alveg vegna þess að ég vil segja henni: Heilbrigðiskerfið er ekki að batna undir hennar stjórn, því miður, það er að versna til mikilla muna og við erum með stærri og stærri hóp, hæstv. forseti, sem býr við hreina fátækt. Við erum að sjá fólk sem hefur ekki efni á að mennta börnin sín. Það hefur ekki einu sinni efni á að leyfa börnunum sínum að stunda heilbrigða tómstundaiðju. Það hefur ekki efni á því að fara með barnið sitt á slysavarðstofuna ef það er ekki alveg öruggt að eitthvað þurfi að gera. Það kostar nefnilega 2.500 kr. þó að ekkert sé gert. Og við viljum ekki svona samfélag. Það er nú þetta sem ég held að fólk hafi verið að reyna að segja, en betra væri að hætta að tala um efnahagslífið, góðærið og jafnvægið og reyna þess í stað að persónugera þessa umræðu þannig að fólkinu í landinu fyndist því koma þetta eitthvað við. Það er bara ekki lífsins leið fyrir fólkið, fólkið sem er að hlusta á okkur hér, að skilja um hvað er verið að tala.
Það er auðvitað góðæri fyrir suma í landinu, það fer ekki á milli mála. Það er góður hópur af fólki sem hallar sér á koddann sinn á kvöldin og er 100 milljón krónum ríkara þegar það vaknar á morgnana. Þetta fólk er til, ég hef engar áhyggjur af þessu fólki. Og ég nenni eiginlega ekki heldur að vera alltaf að rexa í því. Mér finnst það ranglátt og hefur fundist það allan tímann síðan þau lög voru sett að fólk fái ekki óskertan grunnellilífeyri. Hann eiga allir að fá, ríkir sem fátækir, vegna þess að þetta er réttur sem fólk hefur verið að vinna sér inn á langri ævi. Þeir eru ekki svo margir þessir voðalegu ríku sem fá hann kannski án þess að þurfa að nota hann, mér er eiginlega nokkuð sama, þetta er hreinlega sjálfsagður réttur sem allir eiga að njóta. Aðrar bætur til elli- og örorkulífeyrisþega eru auðvitað háðar öðrum tekjum, við því er ekkert að segja, en þessi grunnlífeyrir er fyrsti grundvallarrétturinn sem ég held að ég megi fullyrða að sjálfur gamli Bismarck hafi komið á á sínum tíma vegna þess að hann skildi ýmislegt betur varðandi almannaheill heldur en ýmsir síðari tíma stjórnmálamenn.
Annað langar mig að benda hæstv. ráðherrum á og það er að mikið fé mætti spara með því að einfalda löggjöfina. Ég veit ekki hvort hæstv. ráðherrum er kunnugt um hvílíkar fúlgur er búið að greiða í Tryggingastofnun ríkisins í tölvukeyrslu á einni reglugerð í dag og annarri á morgun og reyndar með kaupum á nýrri móðurtölvu sem ég held að hafi nú ekki almennilega komist í gagnið svo henni megi treysta fyrr en þá kannski alveg nýlega, en í þetta er búið að moka peningum. Það er stundum ódýrara að hafa löggjöfina einfaldari. Það getur vel verið að einhver fái þá kannski aðeins meira en hæstv. ráðherra langar til að hann fái, en sparnaðurinn er enginn vegna þess að hann fer allur í þetta maus og mas með óljósa löggjöf sem verður að leiðrétta eftir skamma stund og útgáfu reglugerða sem enginn botnar í, ekki einu sinni þeir sem gáfu hana út. Ég held að við sem lifum í landi sem er á stærð við venjulegan smábæ í næstu nágrannalöndum, eða smáborg er a.m.k. óhætt að segja, þurfum ekki að hafa okkar kerfi svona óskaplega flókið. Ég held því að það mætti spara peninga víða ef tekið væri til og þess vegna held ég að öll umræða um smáatriði eins og eitt og eitt sendiráðshús hér og þar sé ekki stór peningur endanlega þegar verið er að tala um útgjöld ríkisins í heild, þó að það væri fróðlegt að vita hvers konar viðgerð fer fram á húsi sendiherra vors í Washington sem getur kostað 95 milljónir. Gaman væri að sjá þá áætlun en það er önnur saga.
Að lokum þetta: Ég held að það sé alveg nauðsynlegt fyrir okkur öll að gera okkur grein fyrir til hvers í raun og veru við erum að setja fjárlög, fyrir hvern við erum að því. Það er stundum eins og ríkisstjórnin sé að þessu fyrir sjálfa sig. Og firringin frá hinum almenna manni í tali þeirra er svo yfirþyrmandi að það er eins og þeir séu gjörsamlega búnir að gleyma hvernig allur þorri manna lifir.
Og að síðustu aðeins þetta: Hvað ætla menn að gera við kennaradeiluna sem er yfirvofandi? Það hefur varla verið minnst á hana, ef nokkur hefur minnst á hana hér í þessum umræðum á hinu háa Alþingi um fjárlög ríkisins. Vissulega er grunnskólinn kominn yfir til sveitarfélaganna en málið er varla óviðkomandi ríkisstjórninni. Ég bara spyr: Er það vilji hæstv. ríkisstjórnar að kennarastéttin búi við það að hafa laun sem hreinlega er útilokað að lifa á? Þessa hluti verðum við að laga. Það er ekki hægt að búa við þetta, þetta endar með skelfingu. Ég er hrædd að það gæti endað með því sem vinir okkar í Bandaríkjunum eru að upplifa, að fimmtungur þjóðarinnar verði skilgreindur sem ónýtt fólk. Við ætlum ekki að búa til samfélag þar sem er ónýtt fólk, það þarf enginn að verða ónothæfur í þessu landi hvernig sem hann er á sig kominn við fæðingu. Við höfum nú lengi haft þá hugsjón, hélt ég, að koma öllum til nokkurs þroska eins og frægur maður sagði, og eigum við ekki að reyna að halda því áfram og hætta að standa hér og sletta klisjum yfir þjóðina sem eru öllu eða velflestu fólki fullkomlega óviðkomandi.