Sigfús Leví Jónsson:
Herra forseti. Ég hef hlustað hér lengi dags á mjög fróðlegar og skemmtilegar umræður um byggðamál. Þetta er svo sem ekki í fyrsta skipti sem ég sit langa fundi um slík efni en ég skal viðurkenna að þessi er ekkert endilega sá leiðinlegasti. Mér finnst menn hafa verið málefnalegir og tekið býsna vel á mörgum þáttum. Það kom hér fram hjá einum ræðumanni að atvinna og laun væru ekki endilega það sem skipti máli. En ég held að það sé engin spurning að atvinna og laun eru frumskilyrði því án launa hafa menn ekkert að gera með vegi eða menningu eða listir, ef þeir geta ekki keypt sig inn eða keypt sér bíl og bensín á hann. Það er ekki flóknara en það.
Menn hafa verið að velta upp skýringum á fólksflótta af landsbyggðinni. Það er kannski ekki endilega í tísku í dag að kafa í fortíðarvanda en ég ætla að leyfa mér það samt. Upp úr 1980 komu þrengingar eins og við þekkjum, eiginlega á öllum sviðum og þá var settur á kvóti bæði til sjávar og sveita. Ég ætla að byrja á því að tala um landbúnaðinn, ég þekki hann miklu betur, og fara örfáum orðum þar um. Það þarf ekkert að tíunda það að vá var fyrir dyrum, mikil offramleiðsla í kringum 1980 og það þurfti að gera eitthvað. Ég veit ekki hvernig í ósköpunum stóð á því en með ótrúlega margt af því sem gert var þá virðist hafa tekist afar illa til og þar geri ég engan greinarmun á. Þar held ég að allir hafi tekið saman höndum um að láta þetta mistakast, bændur, bændasamtök og stjórnvöld. Það getur ekki verið tilviljun og það getur ekki verið lögmál að 40% bænda í sauðfjárframleiðslu skuli vera undir fátæktarmörkum í dag og það er alveg ótrúlegt að það skuli hafa verið horft á þetta í gegnum tíðina án þess að nokkuð hafi verið gert annað en bara að halda um það fundi og skrifa um það skýrslur.
Nú segja mér bændur í mjólkurframleiðslu að þeir séu á hraðri niðurleið og mjólkurframleiðslan hafi aldrei verið verri atvinnuvegur en í dag. Horfandi á þetta þá þurfum við ekkert að vera hissa á því hvernig standi á því að ungt fólk fari ekki í þennan atvinnurekstur, atvinnurekstur sem skilar 40% af sínu fólki undir fátæktarmörk getur ekki verið fýsilegur enda fer lítið af ungu fólki út í búskap í dag.
Þegar kvótakerfið kemur á í sjávarútvegi þá verður þessi geysilega mikla breyting. Í flestum sjávarþorpum er bátaútgerð og mjög margir, kannski flestir þorpsbúar, meira og minna tengdir þessum útgerðum, vinna annaðhvort beint eða óbeint við þær. Allt í einu gerist það að það eru bara fáir og sterkir aðilar sem eru farnir að gera út og þessir duglegu einstaklingar finna sig ekki á stöðunum, finna sig ekki sem verkamenn einhverra fyrirtækja, á lágum launum oftast nær. Og það sem er verst við þann fólksflótta utan af landsbyggðinni í dag er að höfðatalan segir ekki allt. Það er atgervisflóttinn. Duglegt fólk finnur sig ekki þar. Það fer hingað suður. Hér er eitthvað að gerast og það vill heldur vera hér þó það sé ekki öruggt, horfandi þá á vonina um að eitthvað gerist. Það þarf enginn að vera hissa á því. Þetta er orðið svo ömurlegt á öllum sviðum, finnst mér, hvað þessi stóru fyrirtæki hafa náð að sölsa undir sig alla skapaða hluti, að strákagreyjum sem eru að reyna að kaupa sér vörubílspútur, er ekki vært því risarnir, Eimskip og Samskip, eru óðara komnir á hælana á þeim og þeir lifa ekki lengi, enda er þetta alveg að verða horfið úr geiranum sem einkaframtak.
Eitt atriði enn ég vil nefna. Það hefur verið nefnt hér í dag, en ég hef aðra skoðun á því. Það eru skattalögin. Þau hafa geysilega mikið að segja og spila stórt inn í þetta dæmi. Ég er algerlega á móti því að ætla að fara að mismuna Íslendingum, 260 þúsund sálum. Það gengur ekki. Við verðum allir að búa við sömu skattalög. En við verðum að hækka skattleysismörkin svo að það verði lífvænlegt fyrir fólk sem er á lágmarkslaunum. Úti á landi hefur fólk nefnilega nánast ekkert annað en dagvinnu. Við vitum það og þekkjum sem búum úti á landi. Það sama má segja um marga í Reykjavík líka. Þetta fólk er náttúrlega ekki á atvinnuleysisskrá. Það telst í atvinnu en það er á mjög lágum launum og ég tel að skattleysismörk ættu að vera að lágmarki 80--100 þúsund kr. 100 þúsund væri þokkalegt. Það væri allt annað og miklu lífvænlegra eftir það og þetta verður að gerast. Ég þekki þetta frá sjálfum mér þegar ég er að borga mínu ágæta fólki út. Maður er að reyna að gera vel við það, en þegar búið er að draga frá því allt þá er varla hægt að lifa af því sem eftir stendur. Svona hlutir ganga ekki.
Annað sem maður verður líka of mikið var við núna í þessum uppgangi það er svört atvinnustarfsemi sem er í vexti. Ég ætla ekki að taka sterkara til orða þó ég viti um allt of mörg dæmi. Ef við ætlum ekki að taka á þessu máli fyrr en síðar þá verður hér hálfgerð skálmöld í skattamálum. Það þarf enginn að halda að hægt sé að keyra þetta niður með skattalögreglu. Þá þyrfti bara að setja mann á mann.
Ég held að í tímans rás hafi það orðið einhvern veginn þannig að allir --- ég verð að segja allir. Ég ætla ekki að skilja neinn undan, þ.e. fólkið sjálft, samtök þess og stjórnvöld einnig --- hafi einhvern veginn misst taktinn og hætt að heyra hjartslátt grasrótarinnar. Menn hafa einhvern veginn lokast inni í fílabeinsturnum, haldið fundi og skrifað skýrslur en lítið gerst.
Eitt sinn var ég hér með manni í bænum sem ætlaði að verða sér úti um smálán. Við fórum inn á virðulega peningastofnun. Hann vildi setja í veð íbúðarhús sitt sem var nýlegt hús úti á landi, en sá sem var þar í fyrirsvari sagði ósköp dapurlega: ,,Við tökum ekki veð í hesthúsum úti á landi.`` Þetta er kannski einn liður líka, þ.e. hve þeir sem hafa með peningastofnanir að gera eru búnir að missa trú á landsbyggðinni og þetta sjáum við á mörgum sviðum.
Þegar niðursveiflan var að byrja eða kannski komin í algleyming þá var það mjög í tísku að setja upp á sem flestum stöðum á landinu það sem kallað var átaksverkefni. Þetta var góð hugmynd en það sem vantaði var að það var enginn bakfiskur í þessum verkefnum. Byggðastofnun eða einhver önnur peningastofnun hefðu þurft að standa á bak við þetta. Ég vissi að margir harðduglegir menn voru að reyna að vinna í þessu en ótrúlega lítið hafðist út úr því vegna þess að menn voru bara einir og sér að berjast. Þarna vantaði alveg gjörsamlega bakhjarl. Og ég held að núna væri annað útlit í þessum málum ef betur hefði tekist til. Það gerist ekkert fyrr en það fara að spretta upp á þessum stöðum, í þessum þorpum, lítil fyrirtæki duglegra manna sem koma til með að taka í vinnu til sín fólk sem ekki sættir sig við að vinna í stórum fiskverkunarhúsum. Ég er ekkert að gera lítið úr þeim, því fer fjarri, en það er ekki fyrir alla. Mjög víða á landinu er engin aðstaða. Það vantar húsakost. Ég mundi nú vilja benda hv. þm. Agli Jónssyni á að ég held að a.m.k. á Norðurl. v. sé víða mjög mikil vöntun á einhverjum húsakosti sem þarf að koma upp. Það er mjög víða sem er mjög lítið um aðgengilegt iðnaðarhúsnæði. Ef komið yrði upp vísi að iðnaðarhúsnæði, það þarf ekki að vera stórt eða mikið, þá mundi það vefja utan á sig. Ég veit það og þekki það vel að það er fullt af einstaklingum --- ég þekki það í mínu kjördæmi --- duglegu fólki sem er tilbúið að fara út í einhvern atvinnurekstur ef það fengi einhvern smástuðning til þess.