Guðmundur Árni Stefánsson:
Virðulegi forseti. Ég skal nú ekki verða til þess að draga þessa umræðu of mikið á langinn en um sumt finnst mér hún hafa verið býsna einsleit. Hún hefur öll verið í þá áttina að það teljist sjálfsagt og eðlilegt að löggjafinn og síðan framkvæmdarvaldið gefi forskrift, nákvæmlega upp á punkt og prik, hvernig félagslegri aðstoð sé háttað hjá einstökum sveitarfélögum. Ég hef allt aðra skoðun í þessum efnum og tel það enga frágangssök að málum sé skipað með mismunandi hætti í hinum ólíku sveitarfélögum. Mér finnst hins vegar furðulegt að þau orð heyrist hér úr þessum ræðustól að það teljist til geðþóttaákvarðana, eins og einn hv. þm. orðaði það fyrr í dag, þegar einstök sveitarfélög taka um það ákvörðun hvort og með hvaða hætti þau skulu styðja láglaunafólk í sínu sveitarfélagi.
Við tölum um það á hátíðarstundum gjarnan í þessum húsakynnum og raunar víðar að við viljum efla sjálfsforræði sveitarfélaga og styrkja þessa stjórnsýslueiningu í sessi, færa til hennar verkefni og láta sveitarstjórnarmenn standa undir nafni. En þegar til framkvæmdanna kemur, er það gjarnan þannig að sveitarfélögin í landinu og sveitarstjórnarmenn eru mataðir nákvæmlega á því hvernig þeir eigi að standa að sínum verkum. Ég var og er enn fylgjandi því grundvallarfyrirkomulagi sem var við lýði í húsaleigubótunum þar sem sveitarstjórnarmenn höfðu um það ákvörðunarvald hvort þeir teldu þetta bestu leiðina til að styrkja fólk sem ætti undir högg að sækja í sínu sveitarfélagi eða hvort það væri einhver önnur leið að fara eða hvort þeir hefðu yfirleitt áhyggjur af því fólki. Þetta eru nú einu sinni kjörnir fulltrúar fólksins í sveitarstjórnunum, á fjögurra ára fresti og ég treysti fólkinu fullkomlega til þess að kjósa rétt og velja fulltrúa sína í hverju sveitarfélagi fyrir sig og ég treysti sveitarstjórnarmönnum til þess að fara með fjárráð í viðkomandi sveitarfélagi.
Menn hafa nefnt það til að mynda að óþolandi mismunun hafi ríkt í þessu kerfi fyrir tilvist gildandi laga um húsnæðisbætur. Með öðrum orðum, þegar það er ekki orðið lögþvingað að sveitarfélög skuli greiða þessar bætur, þá hafi það verið mismunun gagnvart þegnunum vegna þess að ríkisvaldið hefði lagt til féð. Á bls. 9 í greinargerð með frv. er býsna athyglisverð og upplýsandi tafla um það í hvaða formi stuðningur hins opinbera er vegna íbúðarhúsnæðis fólks. Ef frá eru teknar vaxtabæturnar sem eru skattalegt atriði og ríkissjóður sannarlega stendur skil á, þá er þar um að ræða húsaleigubætur, þá er þar um að ræða kostnað vegna leiguíbúða í eigu hins opinbera, þ.e. óbein niðurgreiðsla og það eru fyrst og síðast og að langmestu leyti leiguíbúðir sveitarfélaga og í þriðja lagi niðurgreiðsla lána Byggingarsjóðs verkamanna vegna félagslegra íbúða. Ég veit ekki betur, virðulegi forseti, en að hvert sveitarfélag fyrir sig taki um það ákvörðun á ári hverju um hversu margar leiguíbúðir það sækir hjá Byggingarsjóði verkamanna. Yfirleitt er nú úthlutað færri en um er sótt en þó er það ekki algilt og sum sveitarfélög sækja ekki um neitt. Hvers konar mismunun er þar á ferðinni? Eigum við þá ekki að stíga þetta skref til fulls og setja hér ítarlega löggjöf um það að sveitarfélögum vítt og breitt um landið beri að byggja svo og svo margar leiguíbúðir fyrir fólk sem stendur höllum fæti og eins að nýta það fjármagn sem er til staðar í Byggingarsjóði verkamanna og því verði jafnað með löggjöf sem hefur áhrif vítt og breitt um landið? Eigum við þá ekki fremur að hafa samræmi í þessari nálgun málsins en að taka hér einn þátt út?
Ég vil taka það skýrt fram að ég er mjög mikill talsmaður húsaleigubóta og tel þær snaran og mikilvægan þátt í því að létta fólki lífið sem hefur lágar tekjur og oft og tíðum mjög há útgjöld hlutfallslega og krónulega af leigugjöldum og kann ég mörg vond dæmi um það. Ég þekki líka býsna vel til þess hvernig menn reyna að beita einmitt leiguíbúðum til þess að mæta þessari þörf. Í því sveitarfélagi sem ég kem frá beittu menn því ráði og sóttu óhikað um stóra kvóta í því að skapa þennan valkost. En það voru önnur sveitarfélög í Reykjaneskjördæmi sem sinntu því bara engan veginn, höfðu bara engan áhuga á því að fá þetta fólk. Ég þarf ekkert að nefna þessi sveitarfélög. Menn vita nákvæmlega hver þau eru. Eigum við þá ekki að ganga skrefið til fulls og gera þessum sveitarfélögum skylt með lögþvingan að þau byggi svo og svo margar leiguíbúðir samkvæmt láni frá Byggingarsjóði ríkisins eða hafi tiltekið framboð af leiguíbúðum þannig að þau nýti einhvern veginn þá fjármuni sem hér er um að ræða? Mér er næst að halda að sum sveitarfélögin, kannski ekkert allt of langt hér frá okkur, komi til með að hafa býsna lítil útgjöld þó að um lögþvingan sé að ræða því að þau byggja bara sitt munstur þannig upp að það er ekki boðið upp á leiguíbúðir í þeim viðkomandi sveitarfélögum. Þau eru bara að kalla eftir allt öðru fólki þannig að auðvitað verður þessi mismunun ævinlega til staðar, virðulegi forseti og kannski á hún að vera það. Ég sé hérna suma hv. þm. sem sitja mér ekki fjarri sem búa einmitt í þannig sveitarfélögum. Það er ekki þeim að kenna. En þeir búa þar nú samt og það er út af fyrir sig ekkert að því að svona sé í pottinn búið og margir sveitarstjórnarmenn segja það bara fullum fetum. Mér er það til að mynda minnisstætt úr mínu fyrra starfi sem bæjarstjóri í Hafnarfirði þegar ég fékk til mín konu úr sveitarfélagi sem er ekki langt frá mínu sem var send af félagsmálayfirvöldum þar vegna þess að þeir sinntu ekki svona erfiðum málum, en þeir gerðu það í Hafnarfirði. Hvernig ætla menn að uppræta mismunun af þessum toga? Halda menn virkilega að hægt sé að steypa öll sveitarfélög í nákvæmlega sama mót með löggjöf frá hinu háa Alþingi? Dettur mönnum í hug að hægt sé að skipa málum hér í formi frumvarpa og lagasetninga þannig að sveitarfélögin og sveitarstjórnarmennirnir, íhaldið hér, kratarnir þar og kommarnir einhvers staðar fái engu um það ráðið hvers konar samfélag þeir ætla að byggja upp. Við eigum að gefa þeim tök og tækifæri á því og eigum að gæta þess og vara okkur dálítið á því að fara ekki langt inn á þessa slóð. Ég hef dálitlar áhyggjur af því að í þessu frv. gangi menn of langt.
Mér finnst sjálfsagt og eðlilegt að Alþingi Íslendinga setji rammalöggjöf um þann vilja sinn að þessi valkostur sé til staðar samkvæmt ákveðnum skilgreindum leikreglum. En ég dreg í efa hvort skynsamlegt sé að menn fari niður í þann ramma upp á punkt og prik hverjir eigi að njóta og hverjir ekki. Og eins og fram hefur komið í þessum umræðum þá eru álitamál uppi um það hvort sveitarfélögin þurfi þá ekki á sértækan hátt að koma til móts og jafna þarna eitthvert bil sem kann að verða og það verður ævinlega og alltaf. Og hvar er þá jafnræðið? Hverju hefur þessi lagasetning okkar skilað hvað varðar hina jöfnu stöðu sveitarfélaga á landinu öllu? Eða er réttur fólks jafn til leiguhúsnæðis í Reykjavík og í kjördæmi hv. þm. Kristins H. Gunnarssonar þar sem félagslegar íbúðir standa auðar svo tugum skiptir, svo hundruðum skiptir, á sama tíma og biðlistanir hér telja fleiri hundruð ef ekki þúsundir. Eru menn jafnsettir í þessum sveitarfélögum hvað varðar aðgengi að tiltölulega ódýrum og hentugum íbúðum fyrir þeirra fjölskyldur? Nei, auðvitað ekki. Ég er satt að segja hræddur um það að lagasetning af einum eða öðrum toga komi ekki til með að breyta því.
Virðulegi forseti. Þessar vangaveltur mínar má ekki túlka þannig að ég sé að leggjast gegn þessari leið einni, af mörgum, til þess að mæta tekjulágum fjölskyldum. En ég vil hins vegar biðja menn um að gaumgæfa það eilítið þegar menn taka sér þessa frasa í munn og ræða um að það þurfi að upphefja einhverja meinta mismunun milli hinna ólíku sveitarfélaga í landinu. Kjósendur sjálfir taka um það ákvörðun í sínum sveitarfélögum hvort þeir meti það meir að tekjulágu fólki sé tryggð mannsæmandi lífskjör, mannsæmandi íbúðarhúsnæði, eða hvort menn vilja eyða öllum peningunum í að fegra eða malbika. Það eru bara þeir valkostir sem uppi eru. Sveitarstjórnarmenn taka sínar ákvarðanir. Dómurinn verður kveðinn upp af hálfu kjósenda nákvæmlega eins og hér gildir um okkur þannig að við skulum ekki setja okkur, þó hér sé sannarlega um löggjafarsamkundu að ræða, niður í smáatriðastýringu vítt og breitt um landið. Ég er hræddur um að það séu ákveðin takmörk því meðfylgjandi og fagna ég svo andsvörum hér á eftir.