Jóhanna Sigurðardóttir:
Herra forseti. Eins og fram hefur komið hefur verið gert samkomulag um þetta mál. Ég mun virða það samkomulag en ég vil þó hafa nokkur orð í upphafi máls míns um vinnubrögðin sem eru alveg forkastanleg.
Það er forkastanlegt að bjóða þinginu upp á að leggja fram svona stórt mál raunverulega sama dag og áformað er að þingið fari heim eða kannski einum degi áður. Hæstv. ráðherra hefur haft þetta á borði sínu í nokkra mánuði og það er ekki samboðið virðingu Alþingis eða efni máls að bjóða upp á að við afgreiðum málið með þessum hraða í gegnum þingið. Raunverulega var ætlast til þess af hæstv. ráðherra að við afgreiddum þetta frv. í þremur umræðum á nokkrum klukkutímum gegnum þingið. Það ber að horfa á að svona er ekki boðlegt.
Hæstv. forseti. Hvernig var samráð við þá sem hagsmuna hafa að gæta í þessu máli eins og Öryrkjabandalagið, samtök aldraðra, Sjálfsbjörg? Boðað var til blaðamannafundar til að kynna þetta stærsta skref sem stigið hefur verið í sögu almannatrygginga eins og hæstv. ráðherra orðaði það en sólarhring síðar eða daginn eftir fá hagsmunasamtök þetta mál til skoðunar. Ég kannast ekki við að samráð hafi verið með þessum hætti þegar ég var í ríkisstjórn að því er varðar þennan málaflokk eða samskipti við samtök fatlaðra. Þess heldur hefði verið ástæða til að setja þetta inn með góðum fyrirvara þannig að nefnd sú sem fær málið til skoðunar hefði getað fjallað ítarlega um málið og farið yfir það vegna þess að á því eru miklir og stórir annmarkar.
Ráðherrann segir að verið sé að bæta kjör og hæstv. ráðherra orðaði það svo að þetta sé stærsta skrefið sem stigið hafi verið í 60 ára sögu trygginganna. Nær væri að orða þetta svo að verið sé að stíga skref í átt til þess að leiðrétta misrétti. Þetta er raunverulega ekkert annað. Formaður Landssambands eldri borgara orðar þetta svo af því að mér finnst hæstv. ráðherra líta á að þetta sé bara eitthvert nöldur í okkur í stjórnarandstöðunni og ætla ég að bera fyrir mig þá sem tala fyrir þeim sem hagsmuna hafa að gæta eins og Benedikt Davíðsson, formaður Landssambands eldri borgara. Hann talar um að þetta sé hænufet eða hænuskref, hvernig sem hann orðaði það, varðandi frítekjumark fyrir hjónafólk. Hann segir svo, með leyfi forseta, að það sem á að fara að gera sé yfirleitt eitthvað sem sé ekki þess virði að hafa orð á við upphaf árs aldraðra.
Það er ekki stjórnarandstaðan sem er að tala heldur formaður Landssambands eldri borgara.
Eftir blaðamannafund ráðherra var látið líta svo út og það var sagt hér, herra forseti, í Morgunblaðinu:
,,Heilbrigðisráðherra kynnir breytingar á lögum um almannatryggingar. Bætur öryrkja og aldraðra hækka um 1,5 milljarða 1999.``
Nú hafa menn kannski haldið að hér væri eitthvað splunkunýtt á ferðinni, þetta væri einhver mikil viðbót við það sem öryrkjar ættu raunverulega. Garðar Sverrisson, varaformaður Öryrkjabandalagsins, fletti alveg ofan af því hvað er raunverulega á ferðinni. Hann segir í Morgunblaðinu, með leyfi forseta, það blekkingu að tala um 1,5 milljarða króna aukningu á framlögum til öryrkja og aldraðra. Talað sé um 4% hækkun á bótum almannatrygginga en þar af svari 3,65% til þeirrar hækkunar, sem leiðir af kjarasamningum á vinnumarkaði. --- Bein afleiðing af kjarasamningi á vinnumarkaði, stærsti hlutinn af þessu, og boðuð hækkun frítekjumarka, segir Garðar Sverrisson, boðuð hækkun á frítekjumarki öryrkja og aldraðra nái ekki 0,1% af þjóðartekjum. Það sem kemur í hlut öryrkja nái ekki helmingi þess sem fara á í eftirlaunasjóð sex ríkisbankastjóra.
Mér finnst þetta ágætur samanburður og mjög nauðsynlegt að draga málið fram með þessum hætti að ekki sé verið að setja einhverja sérstaka jólagjöf núna upp á 1,5 milljarða kr. til öryrkja heldur er þetta bein afleiðing af kjarasamningum. Í því sambandi skulum við hafa það líka í huga, herra forseti, að öryrkjar hafa dregist verulega aftur úr á þessu kjörtímabili og hæstv. ráðherra sem orðar þetta sem svo stórt skref fyrir öryrkja ætti líka að muna eftir því að fyrsta verk þessarar ríkisstjórnar var að skera á tengsl bótafjárhæða og lágmarkslauna hjá öryrkjum. Með hvaða afleiðingum, herra forseti?
Sl. fimm ár hafa lágmarkslaun hækkað um 52%, launavísitalan um 30% og örorkulífeyrir og tekjutrygging um 17%. Hvað erum við raunverulega að gera með þessu? Við erum að skila örlitlu til baka til öryrkja af því sem tekið hefur verið af þeim í tíð þessarar ríkisstjórnar. Það er vissulega verið að gera það sem ráðherra benti á, það er verið að auka svigrúmið sem lífeyrisþegar mega hafa í tekjur án þess að bætur skerðist. Það er vissulega rétt. En við skulum líta á þetta mál í samhengi, yfir allt kjörtímabilið. Það er verið að skila litlum hluta aftur til öryrkja sem af þeim hefur verið tekinn á þessu kjörtímabili. (Gripið fram í: Svo fer þetta allt í skatta líka.) Hér er sagt að allt fari í skatta. Já, við skulum líta á það. Mér blöskrar líka hvernig farið er með öryrkja. Enn eitt dæmið um það er þessi desemberuppbót sem þeir fá. Á meðan fólk á almennum markaði fær 26 þús. kr. þá geta öryrkjarnir hæst fengið 14 þús. núna í desemberuppbót, þ.e. ef þeir eru með heimilisuppbót og sérstaka heimilisuppbót. En ef þeir eru ekki með heimilisuppbót þá fá þeir eingöngu 8.300 kr. á mánuði í jólauppbót, af því að teknar eru 3.300 kr. í skatt. Þetta er nærri 40% skattur, þannig að öryrkjarnir halda eftir 5 þús. kr. Og ef þeir eru með 14 þús. í jólauppbót, ef þeir hafa heimilisuppbót og sérstaka heimilisuppbót, þá eru teknar af þeim 5.500 kr. í skatt. Á meðan hafa aðrir á vinnumarkaðnum 26 þús. kr. Bæði þessi dæmi um jólauppbótina og samanburðurinn við vinnumarkaðinn og hvernig öryrkjarnir hafa dregist aftur úr á þessu kjörtímabili samanborið við launþega, verðum við að hafa með inni í myndinni þegar verið er að láta líta svo út í augum þeirra sem njóta eiga, þ.e. ellilífeyrisþega og öryrkja, að þeir séu að fá einhverja sérstaka jólagjöf frá þessari ríkisstjórn núna upp á einn og hálfan milljarð. Það er bara ekkert svoleiðis. Varaformaður Öryrkjabandalagsins sýnir mjög glögglega fram á það í viðtali í Mbl. í gær. Ég skal nú stytta mál mitt, herra forseti.
Hæstv. ráðherra verður aðeins að líta til þess að hún getur ekki farið fram á það við þingið að staðfesta misrétti þótt verið sé að draga úr því, að staðfesta það sem öryrkjar sjálfir hafa með réttu kallað brot á mannréttindum. Af hálfu forsvarsmanna öryrkja er t.d. talað um að brotin sé jafnræðisregla stjórnsýslulaga, ákvæði stjórnarskrár, mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna og mannréttindasáttmáli Evrópu og að framið sé skýlaust brot á meginreglum Sameinuðu þjóðanna um málefni fatlaðra sem félmrh. kynnti á Alþingi fyrir réttu ári. Þetta er sexfalt brot á stjórnarskránni, lögum hér innan lands og alþjóðlegum samþykktum og lögum. Þó að verið sé að minnka þessa skerðingu, þ.e. að stíga skref í átt til þess að leiðrétta þetta misrétti --- en prestastefnan lýsir yfir að þetta fyrirkomulag stofni hjónaböndum í hættu --- þó að verið sé að draga úr því þá er misréttið enn til staðar. Það er ekki hægt, herra forseti, að biðja löggjafarsamkundu þjóðarinnar að staðfesta misrétti sem felur í sér sexfalt brot á stjórnarskrá og alþjóðlegum samþykktum. Það er ekki hægt að bjóða þinginu upp á það. Þess vegna skulu það vera mín lokaorð að ítreka það sem ég sagði fyrr í dag að ég tel að það geti verið til málamiðlunar í þessu máli að setja ákvæði til bráðabirgða um að lokaáfangi í að afnema þessa skerðingu verði eftir ár. Það er viðunandi lausn til að hægt sé að fallast á að standa að þessu máli sem hæstv. ráðherra leggur til. Heildarmyndin af þessu dæmi verður að liggja ljós fyrir þannig að þingið taki ákvörðun um að þessi skerðing skuli afnumin að fullu jafnvel þótt það sé gert í tveimur áföngum.
Síðan vil ég segja að ég fagna því að verulegur hluti þessa frv. verður áfram til umfjöllunar á þinginu eftir jólaleyfi þingmanna og ég geri þá ráð fyrir að það sem hæstv. ráðherra vill lögfesta núna, þ.e. meginhlutinn af 2. gr., verði þá áfram til skoðunar hjá nefndinni, þó það sé verið að lögfesta það a.m.k. til bráðabirgða núna yfir jólin.