[prenta uppsett í dálka] 56. fundur, 125. lþ.
Flm. (Guðmundur Hallvarðsson):
Herra forseti. Þetta er ekki í fyrsta skipti sem þetta frv. um breytingu á lögum nr. 38/1990, um stjórn fiskveiða, með síðari breytingum, er lagt fram á Alþingi. Meðflutningsmaður minn að þessu frv. er hv. þm. Guðjón Guðmundsson.
1. gr. frv. hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Við 7. gr. laganna bætast tvær nýjar málsgreinar, svohljóðandi:
Telji útgerð skips að ekki náist að veiða upp í úthlutað aflamark skips af einhverri tegund skal útgerðin tilkynna Fiskistofu um hve mikið af aflamarki tegundarinnar hún hyggst ekki nýta á fiskveiðiárinu. Aflamarki hverrar tegundar sem þannig er skilað til Fiskistofu skal úthlutað á fiskveiðiárinu, gegn umsýslugjaldi er renni í ríkissjóð, til skipa í eigu útgerða sem óska eftir viðbótarveiðiheimildum í viðkomandi tegundum. Aflamarki tegunda, sem ekki nýtast á fiskveiðiárinu og ekki er heimilt að flytja milli ára skv. 12. gr., skal í byrjun næsta fiskveiðiárs úthlutað gegn umsýslugjaldi til skipa í eigu útgerða sem óska eftir viðbótarveiðiheimildum í viðkomandi tegundum.
Umsýslugjald skal miðast við 5% af meðalverði viðkomandi tegundar á fiskmörkuðum innan lands á síðastliðnu fiskveiðiári.``
2. gr. frv. er um breytingar á 11. gr. laganna og 3. gr. þess fjallar um 12. gr. laganna. Þar segir m.a., með leyfi forseta:
,,12. gr. laganna orðast svo:
Heimilt er að skipta á aflamarki milli skipa, enda sé um jöfn skipti á tegundum að ræða að mati Fiskistofu. Þó er óheimilt að skipta aflamarki þeirra tegunda sem skipið fær til sín samkvæmt ákvæði 5. mgr. 7. gr. í lögum þessum.
Tilkynna skal Fiskistofu fyrir fram um skipti á aflamarki tegunda milli skipa og eru skiptin ekki heimil fyrr en Fiskistofa hefur staðfest móttöku tilkynningar um þau frá þeim sem hlut eiga að máli.
Annar flutningur á aflamarki milli skipa er óheimill.``
Frumvarp þetta var flutt á 122. löggjafarþingi en náði ekki fram að ganga. Það hefur þann tilgang að afnema að mestu leyti heimildir til framsals veiðiheimilda samkvæmt lögum nr. 38/1990, um stjórn fiskveiða, með síðari breytingum. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að veiðiheimildum sem ekki veiðast á fiskveiðiárinu verði skilað til Fiskistofu og þeim síðan úthlutað til annarra skipa gegn umsýslugjaldi. Jafnframt er gert ráð fyrir að veiðiheimildum sem eru ónýttar í lok fiskveiðiársins verði úthlutað á næsta fiskveiðiári gegn umsýslugjaldi. Markmið frumvarpsins er að einfalda og auka skilvirkni gildandi kerfis um stjórn fiskveiða og renna þannig stoðum undir almennari þjóðarsátt þar um.
Framsal veiðiheimilda á grundvelli heimilda í lögum um stjórn fiskveiða hefur verið gagnrýnt látlaust á undanförnum árum.
Ég vek athygli á því að það eru líklega ein þrjú ár síðan þetta frv. var flutt fyrst og við stöndum nú frammi fyrir því að ef nokkurn tíma hafi verið háværar gagnrýnisraddir í þessu þjóðfélagi um þetta framsal og sölu þegar menn yfirgefa þessa grein þá er það líklega nú um þessar mundir.
Gagnrýnin hefur verið færð fram af mörgum samtökum, félögum og einstaklingum úr öllum þjóðfélagshópum. Vafasamt er að þjóðarsátt sé um gildandi kerfi um stjórn fiskveiða, hvað þá heldur almenn sátt um framsal veiðiheimilda.
Yfirlýstur tilgangur með setningu laga um stjórn fiskveiða var af tvennum toga. Í fyrsta lagi átti kerfið að tryggja að heildarafli tegunda í kvóta skyldi vera innan þeirra marka sem stjórnvöld ákvæðu hverju sinni. Í öðru lagi var reiknað með að kerfið leiddi til aukinnar hagkvæmni í sjávarútvegi þar sem það mundi með sjálfvirkum hætti leiða til að afkastageta fiskiskipaflotans aðlagaðist afrakstursgetu fiskstofnanna við landið. Það sem átti að koma í kring þessari aðlögun var fyrst og fremst frjálst framsal veiðiheimilda og þröngar takmarkanir á aukinni veiðigetu fiskiskipaflotans, samanber ákvæði þar um.
Afar erfitt er að mæla hreinan ávinning í sjávarútvegi, ef einhver er, af framsali veiðiheimilda þar sem taka verður tillit til ýmiss konar kostnaðar sem framsalið leiðir af sér. Í þessu sambandi ber að nefna beinan viðskiptakostnað samhliða samningum og umsjón með tilfærslum veiðiheimilda milli aðila, en fjöldi tilfærslna á hverju fiskveiðiári er mjög mikill. Þessi miklu umsvif með framsali veiðiheimilda hafa kallað á síaukið opinbert eftirlit til að sjá um að farið sé að lögum. Þá ber að nefna að framsal veiðiheimilda hefur í för með sér óbeinan kostnað sem stafar af miklu óöryggi í rekstri fyrirtækja og framfærslu heimila í þéttbýli á landsbyggðinni sem byggir afkomu sína fyrst og fremst á sjávarútvegi. Einnig ber að tilgreina tvö allsherjarverkföll sjómanna á fiskiskipum á undanförnum árum. Verkföllin má að stærstum hluta rekja til óánægju sjómanna með versnandi hlutskipti sitt þar sem þeir hafa nauðugir viljugir verið látnir taka þátt í kostnaði við kaup á veiðiheimildum. Þessi nauðung virðist enn eiga sér víða stað þrátt fyrir setningu nýrra ákvæða í ýmsum lögum til að sporna við þessum gjörningum.
Eins og áður segir er vafasamt að framsal veiðiheimilda hafi skilað sjávarútveginum þeim ávinningi sem upphaflega var reiknað með. Hins vegar bendir ýmislegt til þess að framsalið leiði til aukins kostnaðar fyrir greinina og þjóðarbúið í heild. Ef fram heldur sem horfir með óbreytt kerfi um stjórn fiskveiða má búast við vaxandi ósætti meðal þjóðarinnar í afstöðu hennar til kvótakerfisins. Við slíkar aðstæður verður ekki unað til langframa og er því nauðsynlegt að lögum um stjórn fiskveiða verði breytt þannig að sem flestir geti sætt sig við þau. Það er meginmarkmið frv.
Herra forseti. Það eru nokkur ár síðan þetta frv. var flutt fyrst og það er athyglisvert, eins og ég gat um áðan, að lifa við vaxandi óánægju manna í þjóðfélaginu vegna framsals heimildanna. Og það er líka athyglisvert að hafa upplifað viðtal við formann LÍÚ um þær mundir sem einn ágætur útgerðarmaður hætti rekstri útgerðar sinnar og seldi hana alla og hafði upp úr því nokkur hundruð milljónir, þá hafði formaður LÍÚ það á orði að það væri nú ekki ósanngjarnt að útgerðarmaðurinn fengi þessar fjárhæðir í sinn vasa eftir langt og erfitt starf. Á sama tíma og við stöndum frammi fyrir þessum málum háttar þannig til í starfi sjómanna að þar er slysatíðni mjög mikil. Hún er þar hvað mest meðal starfsgreina á Íslandi og jafnvel á Norðurlöndum og þótt víðar væri leitað. Og þegar svo ber við að sjómaður er dæmdur öryrki þá skal hann leita til síns eigin sjóðs. Þá er það Lífeyrissjóður sjómanna eða lífeyrissjóðir sjómanna sem skulu taka við. Það er kaldhæðnislegt að þetta skuli gerast með þessum hætti. Jafnframt höfum við líka staðið frammi fyrir því að horfa á tryggingamál sjómanna sem eru nú einstök að því leyti til að ef þeir lenda í slysi um borð þá er það þeirra að sanna sök.
Það er ekki langt síðan að ég flutti þáltill. um endurskoðun slysabóta sjómanna. Mér varð það á í messunni að taka fram í þeirri þáltill. að eðlilegt væri að fulltrúar sjómanna, útgerðarmanna og tryggingarfélaga tækju sæti í tiltekinni nefnd til að endurskoða bótafjárhæðirnar. Eftir líklega þriggja ára starf skilaði nefndin af sér og niðurstaða hennar varð sú að hún var sammála um að vera ósammála, en var þó sammála um að hækka lítillega fébætur vegna fatnaðar og eigna sjómanna þegar skip færust. Þó að þetta sé kannski ekki málið þá tengist það samt sem áður þeirri stöðu og umræðu sem er í þjóðfélaginu í dag um framsalið eins og það er og þegar menn selja skip og kvóta þegar þeir láta af starfi sínu sem útgerðarmenn. Það er ekki nema von þótt margir sjómenn hafi spurt hvort þeir ættu ekkert tilkall til kvótans eftir að hafa verið 30 eða 40 ár til sjós og aflað viðkomandi útgerðarmanni þess kvóta sem hann selur við starfslok og formaður LÍU telur hæfilegan lífeyri. Það er von að menn spyrji.
Herra forseti. Ég ætla ekki að hafa fleiri orð um þetta. Ég legg til að að lokinni þessari umræðu verði málinu vísað til 2. umr. og hv. sjútvn.
