[prenta uppsett í dálka] 105. fundur, 125. lþ.
Frsm. menntmn. (Sigríður A. Þórðardóttir):
Herra forseti. Ég mæli fyrir nál. á þskj. 999 og brtt. á þskj. 1000 um frv. til útvarpslaga frá menntmn.
Menntmn. hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund fjölmarga gesti til viðræðna. Einnig bárust nefndinni umsagnir sem komu að góðu gagni við umfjöllun nefndarinnar um frv.
Frumvarpið var samið á vegum menntamálaráðuneytisins og er nú endurflutt í ljósi athugasemda sem menntamálanefnd bárust á 123. löggjafarþingi. Með því er ætlunin að mynda almennan ramma um alla útvarpsstarfsemi í landinu, bæði sjónvarp og hljóðvarp. Af því leiðir að um Ríkisútvarpið munu gilda sérlög. Helsta tilefni endurskoðunar þessara laga nú er setning tilskipunar Evrópusambandsins 97/36/EB sem breytir sjónvarpstilskipun sambandsins 89/552/EBE. Sjónvarpstilskipunin tekur aðeins til sjónvarpsmála en ekki til þeirra þátta er varða hljóðvarp. Telja verður þó æskilegt að láta sömu reglur gilda samkvæmt útvarpslögum um sjónvarp og hljóðvarp eftir því sem við getur átt. Tvær grundvallarreglur tilskipunarinnar eru annars vegar frelsi sjónvarpsstöðva innan hvers aðildarríkis til þess að sjónvarpa til allra annarra aðildarríkja og hins vegar að sjónvarpsútsendingar eru heimilar um allt Evrópska efnahagssvæðið svo framarlega sem útsending er í samræmi við löggjöf útsendingarríkisins.
Mikið var rætt í nefndinni um það nýmæli tilskipunar 97/36/EB sem heimilar hverju aðildarríki EES að gera skrá um tiltekna þýðingarmikla viðburði sem senda skal út í dagskrá sem meginhluti almennings hefur aðgang að þó að sjónvarpsstöð sem selur sérstaklega aðgang að efni sínu hafi keypt einkarétt til sýningar frá þessum viðburðum. Ástæðan fyrir þessu ákvæði er hugmyndin um upplýsingaþjóðfélagið. Í tilskipuninni er lögð á það áhersla að afar mikilvægt sé að aðildarríkin geti gert ráðstafanir til þess að vernda rétt borgaranna til upplýsingar og tryggja þeim víðtækan aðgang að sjónvarpssendingum frá innlendum og erlendum viðburðum sem hafi mikilsverða þýðingu fyrir viðkomandi þjóðfélag. Í dæmaskyni eru nefndir Ólympíuleikar og heimsmeistarakeppni og Evrópumeistarakeppni landsliða í knattspyrnu. Það er skilningur nefndarinnar að þrjú skilyrði þurfi að uppfylla til beitingar þessari heimild. Í fyrsta lagi að um mjög þýðingarmikla viðburði sé að ræða, í öðru lagi að meginhluti þjóðarinnar, þ.e. a.m.k. 90%, hafi aðgang að viðburðunum í opinni dagskrá og í þriðja lagi að þetta sé án sérstaks endurgjalds. Heimild þessi verður ekki virk fyrr en umrædd skrá liggur fyrir. Nefndin leggur áherslu á að við undirbúning að gerð slíkrar skrár verði haft samráð við sjónvarpsstöðvar sem starfa hér á landi. Við beitingu þessa ákvæðis skal þess jafnframt gætt að raska ekki samkeppnisstöðu stöðvanna. Þá er það skilningur nefndarinnar að sjónvarpsstöð, sem hefur takmarkaða útbreiðslu og tryggir sér einkarétt á þeim viðburðum sem umrædd skrá tekur til, beri að bjóða réttindin þeim stöðvum sem hafa tilskilda útbreiðslu gegn sanngjörnu endurgjaldi.
Þetta nýmæli mun hafa einhver áhrif á tekjumöguleika sjónvarpsstöðva en þar kemur á móti að um þessa ákveðnu viðburði er vitað með löngum fyrirvara og þá er ótalinn möguleiki á auglýsingatekjum tengdum viðburðunum. Ef Íslendingar nýta sér ekki þetta heimildarákvæði sjónvarpstilskipunarinnar er raunhæf hætta á því að þeir fari á mis við sjónvarp frá mikilvægum innlendum og erlendum íþróttaviðburðum eins og reynslan hefur þegar sýnt okkur þegar erlend fyrirtæki hafa boðið betur en íslenskar sjónvarpsstöðvar hafa treyst sér til að bjóða í rétt til sýningar frá íslenskum íþróttaviðburðum. Af þessum ástæðum þykir ekki annað verjandi en að leggja til að fest verði í íslensk lög ákvæði sem gera kleift að tryggja Íslendingum aðgang að sjónvarpssendingum sem sjónvarpsstöðvar í EES-ríkjum hafa keypt rétt á og falla að öðru leyti undir viðkomandi heimildarákvæði í sjónvarpstilskipuninni.
Aðrar breytingar á íslenskri útvarpslöggjöf eru þær helstar að tekin eru upp nánari ákvæði en áður til verndar börnum gegn sjónvarpsefni sem ýmist er talið geta haft alvarleg skaðvænleg áhrif á þroska þeirra eða til þess fallið að hafa slík áhrif. Ákvæði þessi eiga að styrkja gildandi íslensk lög um þetta efni og vera til fyllingar ákvæðum samkeppnislaga. Þá er lagt til að menntamálaráðherra verði heimilað að hefja undirbúning að stafrænu útvarpi hér á landi. Stafræn tækni gefur mikla möguleika til betri nýtingar tíðnisviðsins en nú og er þannig m.a. meginforsenda þess að fleiri aðilar eigi þess kost að hefja raunverulega samkeppni. Þannig er miðað við að íslensk útvarpslöggjöf verði opin fyrir hvers konar tækniþróun og í frumvarpinu eru því sérstök ákvæði í VII. kafla um tengsl útvarpslaga og fjarskiptalaga, sérstaklega með hliðsjón af nýtingu ljósleiðaratækni í þágu sjónvarpssendinga.
Að lokum má geta þess að valdsvið útvarpsréttarnefndar er aukið frá því sem verið hefur. Ákvarðanir hennar eru fullnaðarúrlausnir á stjórnsýslusviði og sæta því ekki stjórnsýslukæru. Ávallt er þó hægt, eðli málsins samkvæmt, að bera slíkar úrlausnir undir dómstóla.
Við lögleiðingu þessa frumvarps verða núgildandi lagaákvæði um Ríkisútvarpið að sérlögum. Fram kom í viðræðum í nefndinni að nauðsynlegt er að endurskoða lagaákvæði um Ríkisútvarpið og endurmeta hlutverk þess í breyttu fjölmiðlaumhverfi. Nefndin leggur áherslu á að þessari vinnu verði hraðað.
Nefndin mælir með samþykkt frumvarpsins með breytingum sem gerð er grein fyrir í sérstöku þingskjali. Helstar þeirra eru:
Í fyrsta lagi er lögð til breyting á 5. gr. til skýringar á starfssviði útvarpsréttarnefndar og íslenskra stjórnvalda. Hér á landi er það útvarpsréttarnefnd sem hefur fullnaðarúrlausn á stjórnsýsluviði en það kemur hins vegar í hlut ríkisstjórnarinnar að tilkynna Eftirlitsstofnun EFTA eða framkvæmdastjórn ESB, eftir því sem við á, um þær ráðstafanir sem íslensk stjórnvöld hyggjast grípa til í samræmi við ákvæði greinarinnar, sbr. ummæli í greinargerð með frumvarpinu.
Í öðru lagi vil ég nefna að lagðar eru til breytingar á 6. gr. Í fyrsta lagi er í c-lið 4. mgr. lagt til að jafnframt því sem útvarpsstöðvar geri útvarpsréttarnefnd grein fyrir þeirri dagskrárstefnu sem fyrirhuguð er skuli þær einnig gera nefndinni grein fyrir fyrirhuguðum grundvallarbreytingum á áður kynntri dagskrá. Í öðru lagi er lögð til lagfæring á orðalagi 2. málsliðar f-liðar 4. mgr. og einnig er lagt til að í 6. mgr. sé tekið sérstaklega fram að ákvarðanir útvarpsréttarnefndar séu fullnaðarúrlausnir á stjórnsýslusviði. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að hlutverk útvarpsréttarnefndar sé aukið mjög frá því sem áður var. Nauðsynlegt er að skýrt sé kveðið á um að ákvarðanir nefndarinnar séu fullnaðarúrlausnir.
Þriðja atriðið sem ég vil nefna er að lögð er til breyting á fyrri málslið 1. mgr. 7. gr. Málsliðurinn verður þannig óbreyttur frá gildandi lögum og ekki verða hér gerðar strangari kröfur til útvarpsstöðva en gert er nú.
Í fjórða lagi nefni ég að lagðar eru til breytingar á 14. gr., um vernd barna gegn óheimilu efni, m.a. þannig að fylgt er nákvæmar orðalagi tilskipunar 89/552/EBE eins og henni hefur verið breytt með tilskipun 97/36/EB. Ákvæðið felur þannig í sér skýrari viðmið til verndar börnum.
Fimmta atriðið sem ég nefni er að lagt er til að 2. mgr. 35. gr. falli brott. Refsing verður einungis ákveðin með lögum og slík ákvæði þurfa að vera skýr og afdráttarlaus. Ef sett er reglugerð á grundvelli ákveðinna laga leiðir af eðli máls að um viðurlög við brotum gegn ákvæðum hennar fer samkvæmt viðurlagaákvæðum laganna, svo framarlega sem þau ákvæði reglugerðarinnar sem um ræðir teljast hafa fullnægjandi lagastoð. Því verður að telja 2. mgr. 35. gr. óþarfa í lagasetningu.
Síðast vil ég nefna að lagt er til að við frumvarpið bætist ný grein, 37. gr., þar sem breytingar eru gerðar á 31. og 32. gr. núgildandi útvarpslaga í samræmi við breyttar aðstæður, en eins og ég nefndi áður verða núgildandi ákvæði um Ríkisútvarpið að sérlögum við lögfestingu þessa frv.
Aðrar brtt. menntmn. eru minni háttar lagfæringar og orðalagsbreytingar og skýra sig sjálfar. Menntmn. er einróma í afstöðu sinni en hv. þm. Sigríður Jóhannesdóttir og Kolbrún Halldórsdóttir skrifa undir nefndarálitið með fyrirvara.
Herra forseti. Hér er um mjög mikilvægt mál að ræða sem hefur fengið ítarlega umfjöllun í menntmn. bæði á síðasta vetri og einnig á þeim vetri sem nú er lokið. Ég vænti þess að við eigum uppbyggilegar umræður um þetta mikilvæga mál sem horfir til framfara og að það fái mikinn stuðning á Alþingi. Það er alveg ljóst að í menntmn. ríkir ágæt samstaða um málið.
