Halldór Blöndal:
Herra forseti. Í samræmi við þau lög sem gilda um starfsemi Ríkisendurskoðunar ber henni að semja skýrslu um störf sín á liðnu almanaksári og leggja fyrir Alþingi. Ársskýrslan fyrir liðið ár var gefin út og birt í maímánuði eins og gert hefur verið á liðnum árum. Mun ég nú gera grein fyrir því helsta úr skýrslunni og fleiru er tengist starfi Ríkisendurskoðunar.
Á síðasta ári var alls gerð 161 skýrsla í tengslum við verkefni og viðfangsefni stofnunarinnar. Skýrslur vegna hefðbundinnar fjárhagsendurskoðunar voru 148 en þær eru ekki birtar opinberlega eins og kunnugt er. Á vegum stjórnsýslusviðs og lögfræðisviðs stofnunarinnar voru gerðar 13 skýrslur og er ágrip af niðurstöðum þeirra að finna í starfsskýrslunni. Sumar skýrslnanna voru teknar saman samkvæmt beiðni eða að frumkvæði annarra, svo sem forsætisnefndar Alþingis. Skýrslur af þessum toga voru allar lagðar fram á Alþingi. Þær helstu voru um skatteftirlit á Íslandi og samanburði í því efni við Norðurlönd, framkvæmdir í samgöngumálum 1992--1995, jarðadeild landbrn. og lögreglustjóraembættið í Reykjavík svo að einhverjar séu nefndar.
Starfsmenn í föstum stöðugildum hjá Ríkisendurskoðun á árinu 1998 voru jafnmargir og á liðnum árum eða 42. Eins og undanfarin ár störfuðu einnig jafnmargir tíma- og verkefnaráðnir starfsmenn hjá stofnuninni eða sex.
Rekstrargjöld Ríkisendurskoðunar náðu alls tæpum 199 millj. kr. á árinu 1998 að frádregnum tekjum af seldri þjónustu. Hækkuðu þau um 27,4 millj. kr. á milli ára eða um 16%. Þegar tekið hefur verið tillit til verðlags og launabreytinga jukust útgjöldin um 5,3% milli ára. Þessi hækkun skýrist að verulegu leyti af auknum kostnaði vegna aðkeyptrar þjónustu löggiltra endurskoðenda sem starfa í umboði Ríkisendurskoðunar að endurskoðun ýmissa ríkisstofnana, ríkisfyrirtækja og sjóða í eigu ríkisins.
Af einstökum útgjaldaliðum stofnunarinnar vógu laun þyngst eða um 71%. Aðkeypt þjónusta kom þar næst með um 16% en aðrir liðir svo sem húsnæði, rekstrarvörur, eignakaup og fleira voru mun lægri.
Um síðustu áramót voru 26 samningar við endurskoðunarskrifstofur um tiltekin endurskoðunarverkefni í gildi. Ríkisendurskoðun ber kostnaðinn af samningum þessum ef um A-hluta stofnun er að ræða en annars ber viðkomandi ríkisstofnun eða ríkisfyrirtæki hann. Í þessu sambandi má geta þess að lögum samkvæmt ber Ríkisendurskoðun að endurskoða reikninga félaga sem ríkið á að hálfu eða meira. Á grundvelli þessa ákvæðis ber henni m.a. að endurskoða ársreikninga Landsbanka Íslands hf., Búnaðarbanka Íslands hf. og Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
Svo sem kunnugt er hófu allir þessir bankar starfsemi í félagsformi í ársbyrjun 1998. Í ljósi umfangs þessara verkefna og með hliðsjón af lögum um opinber innkaup og reglum sem gilda í þessu efni á Evrópska efnahagssvæðinu var endurskoðun ársreikninga ofangreindra banka boðin út. Um er að ræða þrjú sjálfstæð og aðskilin endurskoðunarverkefni og er hvert um sig til fimm ára. Að loknu mati á tilboðum var ákveðið að taka tilboði þriggja endurskoðunarfélaga. Voru verksamningar hér að lútandi undirritaðir í apríl 1998.
Þjónustuútboð af þessu tagi er nýjung hér á landi. Að mati þeirra sem að því stóðu tókst það nokkuð vel og telja þeir árangurinn af því góðan. Ljóst er að samningar þessir hafa þegar haft umtalsverðan sparnað í för með sér.
Á árinu 1998 skiluðu starfsmenn Ríkisendurskoðunar rúmlega 61 þúsund vinnustundum við endurskoðun og tengd verkefni. Þessu til viðbótar keypti stofnunin rúmlega 5.700 tíma af löggiltum endurskoðendum vegna endurskoðunar sem þeir annast í umboði hennar. Heildarvinnustundafjöldi varð því tæplega 66.900 stundir. Á árinu 1997 voru þeir tæplega 66.700 þannig að fjölgunin er óveruleg.
Langmestum hluta þess tíma, sem Ríkisendurskoðun hefur til ráðstöfunar á hverju ári, er varið til hefðbundinnar fjárhagsendurskoðunar hjá stofnunum, fyrirtækjum og sjóðum í eigu ríkisins. Á árinu 1998 fóru um 37.600 tímar til þessa verkefnis. Til verkefna á sviði stjórnsýsluendurskoðunar var varið um 6.600 vinnustundum.
Svo sem rakið er í starfsskýrslunni er endurskoðun upplýsingakerfa mjög vaxandi þáttur í starfi stofnunarinnar. Nú starfa t.d. tveir starfsmenn að þessu verkefni í fullu starfi. Á liðnu ári gerðu þeir umfangsmikla úttekt á upplýsingakerfum þeim sem notuð eru við framkvæmd virðisaukaskatts auk þess að taka saman sérstaka greinargerð um rekstraröryggi upplýsingakerfa. Tilgangurinn að baki henni er sá að vekja forstöðumenn ríkisstofnana og ríkisfyrirtækja til umhugsunar um mikilvægi upplýsingakerfa fyrir þann rekstur sem þeir veita forstöðu. Greinargerðinni er m.a. ætlað að auka skilning þeirra á helstu áhættuþáttum og draga þannig úr líkum á verulegri röskun á starfseminni þó til tímabundinna rekstrartruflana kunni að koma.
Af svipuðum toga er greinargerð Ríkisendurskoðunar um innra eftirlit sem kom út í desember í fyrra. Greinargerðin er nokkurs konar handbók sem er fyrst og fremst er skrifuð með hliðsjón af þörfum stjórnenda stofnana og fyrirtækja ríkisins í huga. Tilgangurinn með greinargerðinni er að auka skilning og vitneskju stjórnenda um eðli og gildi öflugs innra eftirlits fyrir reksturinn hjá ríkisaðilum.
Loks er ekki úr vegi að geta þess að nú er unnið að gerð sams konar greinargerðar eða handbókar um innri endurskoðun. Með þessari handbókargerð er fyrst og fremst reynt að stuðla að markvissari og árangursríkari rekstri ríkisstofnana og ríkisfyrirtækja í framtíðinni.
Þá er þess að geta að á síðari árum hefur svokölluð umhverfisendurskoðun verið að þróast sem sérstök grein á sviði endurskoðunar. Henni er m.a. ætlað það hlutverk að kanna hvernig alþjóðlegum samningum, áætlunum, lögum og reglum á sviði umhverfismála er framfylgt af hálfu stjórnvalda og hvort slíkt sé gert á hagkvæman og skilvirkan hátt. Tekið skal fram að Ísland á þegar aðild að 20 alþjóðlegum samningum á sviði umhverfismála að ógleymdum EES-samningnum sem felur í sér margvíslegar skuldbindingar á því sviði. Þá eiga íslensk stjórnvöld aðild að ýmsum viljayfirlýsingum, áætlunum og stefnumörkunum sem unnar eru á alþjóðlegum vettvangi án þess að vera skuldbindandi að þjóðarrétti. Ríó-yfirlýsingin er dæmi um slíkt samstarf.
Önnur alþjóðleg áætlun sem skiptir Íslendinga miklu máli er hin svokallaða Washington-áætlun en þar er um að ræða áætlun um varnir gegn mengun sjávar frá landstöðvum. Auk samstarfs á alþjóðavettvangi hafa verið settar ýmsar reglur á þessu sviði sem bundnar eru við innlendan vettvang. Allt það sem hér hefur verið rakið endurspeglast svo í umfangsmiklum lögum, reglugerðum og áætlunum íslenskra stjórnvalda sem fela í sér kvaðir á ríki, sveitarfélög, fyrirtæki og einstaklinga í landinu. Það var m.a. með hliðsjón af þróun á þessu sviði á liðnum árum og áratugum sem tímabært þótti og eðlilegt að kveða svo á í nýlegum lögum um Ríkisendurskoðun að stofnuninni væri heimilt að sinna umhverfisendurskoðun. Í slíkri endurskoðun felst einkum að endurskoða og kanna áhrif af starfsemi, stefnu og rekstri stofnana og fyrirtækja á umhverfið og fylgjast með því hvort einkaaðilar og opinberir aðilar framfylgi lögum og reglugerðum, sem og reglum og alþjóðasamningum á sviði umhverfismála.
Það sem af er hefur starfið á þessum vettvangi innan stofnunarinnar fyrst og fremst snúist um stefnumótunina. Þó er þess að geta að samhliða hefur stofnunin unnið að úttekt á framkvæmd skuldbindinga samkvæmt svokölluðum OSPAR-samningi sem er svæðisbundinn samningur um verndun Norður-Atlantshafsins. Þetta verkefni er unnið í samvinnu við systurstofnanir Ríkisendurskoðunar í Danmörku og Noregi.
Eins og ríkisendurskoðandi minnir á í formálsorðum sínum að skýrslunni hafa á nýliðnum árum orðið umtalsverðar breytingar á reikningsskilum ríkisins. Annars vegar má rekja þessar breytingar til tækniþróunar og hins vegar nýrra laga um fjárreiður ríkisins sem tóku gildi í ársbyrjun 1998. Þá eru umtalsverðar breytingar fyrirsjáanlegar á starfsumhverfi endurskoðenda í nánustu framtíð. Má í því sambandi nefna rafræn og pappírslaus viðskipti, auknar kröfur um fjárhagslega aðgreiningu samkeppnisrekstrar hins opinbera frá hefðbundinni stjórnsýslu þeirra stofnana þar sem þessir rekstrarþættir eru samtvinnaðir, endurskoðun og eftirlit með verkefnum sem ríkið á að sinna en hefur valið að fela öðrum að leysa samkvæmt sérstökum heimildum til slíks samkvæmt fjárreiðulögum o.s.frv.
Þá aukast sífellt kröfur um að hefðbundin reikningsskil geymi ekki aðeins fjárhagslegar upplýsingar heldur og upplýsingar um magn þjónustu, gæði hennar og umhverfisþætti. Þessi þróun krefst þess að hugað sé að endurmenntun þeirra sem að þessu starfi koma. Í ljósi þessa var á síðasta ári hrundið af stað sérstöku átaki í endurmenntunarmálum innan Ríkisendurskoðunar. M.a. var ákveðið að bjóða starfsmönnum upp á sérstök námskeið innan veggja stofnunarinnar til undirbúnings löggildingar í endurskoðun. Einnig var boðið upp á námskeið á sviði reikningshalds o.fl. Þá var einn af starfsmönnum Ríkisendurskoðunar um nokkurra vikna skeið í starfsþjálfun í stjórnsýsluendurskoðun hjá bresku ríkisendurskoðuninni í London.
Herra forseti. Að lokum vil ég flytja fyrir hönd forsætisnefndar Ríkisendurskoðun og starfsmönnum hennar þakkir fyrir vel unnin störf á því ári sem hér hefur verið fjallað um.