Flm. (Bryndís Hlöðversdóttir):
Herra forseti. Ég þakka þá málefnalegu umræðu sem hér hefur átt sér stað um þessa till. til þál. um viðskiptasiðferði. Ég vil þakka þeim sem hafa tekið þátt í henni. Það hefur verið mjög ánægjulegt að auk þeirra 17 þingmanna Samfylkingarinnar sem að tillögunni standa hafa nokkrir hv. þm. úr öðrum flokkum líka tekið til máls og undirtektir að mínu mati verið góðar. Og ég vil þakka fyrir það.
Það var sérstaklega ánægjulegt að í þessari umræðu skyldu taka þátt tveir hv. stjórnarþingmenn, þau hv. þm. Pétur Blöndal og hv. þm. Ásta Möller. Ég vil segja að án þeirra sjónarmiða hefði umræðan orðið einlit og kannski svolítill kór jásystkina. Þannig hefði hún ekki orðið jafngóð og kraftmikil og raun varð á.
Þessir tveir hv. stjórnarþingmenn gagnrýndu tillöguna svolítið og sögðu ekki gott að setja siðareglur að ofan. Þær þyrftu að þeirra mati að koma innan frá. Hv. þm. Pétur Blöndal talaði um forræðishyggju, að menn yrðu að sjá sér hag í að setja sér slíkar reglur. Annars gætu þær ekki orðið neins virði.
Ég vil ítreka það sem ég hef reyndar komið að í umræðunni áður varðandi þessa gagnrýni. Ég held að þarna sé um áherslumun að ræða, svolítinn sjónarmun á því hvort tillagan segi að viðskrh. sé falið að sjá til þess eða beita sér fyrir því að fyrirtæki setji sér slíkar reglur. Ég væri tilbúin að skoða breytingu á texta tillögurnar því að ég skildi a.m.k. ræður þessara tveggja hv. stjórnarþingmanna þannig að þeir væru í grundvallaratriðum sammála mér og okkur sem að þessari tillögu stöndum um kjarna tillögunnar og það er það sem skiptir máli.
Ég skil þá gagnrýni að siðareglur séu eitthvað sem kemur innan frá, eitthvað sem fyrirtæki setja sér sjálf. Þess vegna er talað um það í tillögunni að viðskrh. eigi í raun og veru að beita sér fyrir því --- það er talað um að sjá um en mætti alveg eins orða svo að hann muni að beita sér fyrir því að fyrirtækin setji sér reglur. Ég ítreka það að tillagan gerir ráð fyrir, að fyrirtækin setji sér sjálf slíkar reglur sem síðan væru lagðar fram fyrir viðskrh.
Það er ekkert óeðlilegt að hæstv. viðskrh. hafi forgöngu um að hvetja fyrirtæki til að setja sér reglur af þessum toga. Eins og ég rakti áðan hafa ýmis alvarleg dæmi komið upp á síðustu missirum þar sem slíkar reglur hefur vantað. Þau hafa komið fram í umræðunni líka. Þróunin hefur ekki orðið sú sama. Þessi umræða hefur ekki skilað sér í jafnríkum mæli hingað til íslenskra fyrirtækja. Ég hef engar skýringar á því af hverju það er en um þetta eru allir sammála sem hafa skoðað þetta mál. Bandarísk fyrirtæki riðu á vaðið. Síðan komu evrópsk fyrirtæki í kjölfarið en þetta hefur ekki skilað sér í jafnríkum mæli hingað. Það má eiginlega segja að íslensk fyrirtæki virðast ekki enn hafa séð sér hag í að setja sér slíkar reglur. Ég held að við þurfum að hafa svolítið fyrir því með því að vekja þessa umræðu og koma henni af stað.
Það má líka segja að með þeirri gagnrýni sem kom fram hjá hv. þm. Pétri Blöndal og Ástu Möller, einkum það sem kom fram í máli hv. þm. Péturs Blöndals, þá hafi hann komið að kjarna þeirrar umræðu sem hefur átt sér stað um viðskiptasiðferði og hefur birst í togstreitu á milli viðskiptasiðfræðinga annars vegar og hins vegar stjórnenda fyrirtækja. Ég vil aðeins til að halda umræðunni áfram á þeim málefnalega grunni sem hún hefur verið vitna í þetta ágæta rit sem ég vakti athygli á í framsögu minni, Viðskiptasiðferði eftir Þröst Sigurjónsson, en þar segir, með leyfi forseta, þar sem fjallað er um viðhorf viðskiptasiðfræðinga og stjórnenda, að þau rekist á.
,,Viðskiptasiðfræðingar vita að helsta svar stjórnenda við spurningunni: Hvers vegna eiga fyrirtæki að starfa siðferðilega rétt? er að með því sé hagsmunum fyrirtækjanna sjálfra best borgið ef þau starfa í anda ríkjandi siðferðis. En á þessu svari stjórnenda finna viðskiptasiðfræðingarnir tvenn vandkvæði. Hin fyrri eru að þeir eru ekki þeirrar skoðunar að rétt hegðun muni alltaf leiða til hagnaðar. Hin síðari eru að stjórnendur eru ekki að innleiða viðskiptasiðareglur siðferðisins vegna heldur hagnaðarins vegna. Þátttakandi á málþingi sem kallaðist ,,Do Good Ethics Ensure Good Profits?`` varpaði þess vegna fram eftirfarandi athugasemd: Að hugsa og hegða sér siðferðilega rétt vegna þess eins að það gæti aukið hagnað þinn, er að hegða sér rangt. Siðferði í viðskiptum verður að góðu siðferði þegar hugur fylgir máli.``
Mér fannst þessi orð eiga erindi í umræðuna. Einnig vildi ég, vegna þess að togstreita hefur birst í umræðunni sem ég held að hafi verið mjög gott, vitna í annan kafla í þessari ágætu bók þar sem fjallað er um nýja strauma og stefnur. Þar segir, með leyfi forseta:
,,Síðustu missirin virðast nýir straumar og stefnur sýnilegar innan viðskiptasiðfræðinnar. Helst eru það tveir grundvallarþættir sem ganga í berhögg við það sem áður taldist gott og gilt.
Sem fyrr eru viðskiptasiðfræðingar sammála um að gott siðferði og hagnaðarhámörkun séu þættir sem geta rekist á. En í stað þess að hugsa um þessa tvo þætti sem ósættanlega og að þar við sitji, er nú reynt að ganga út frá því allt frá upphafi að um sættanlega þætti geti verið að ræða. Joanne B. Ciulla skrifar: Það sem er raunverulega skapandi í viðskiptasiðferði er að uppgötva leiðir til að gera það sem er siðferðilega rétt og ábyrgt gagnvart samfélaginu án þess að eyðileggja frama þinn og fyrirtækið.``
Það má því segja að búið sé að snúa þessu pínulítið við.
,,Nýju straumarnir hafa borið með sér viðleitni viðskiptasiðfræðinga til að reyna að sætta mismunandi gildi og viðhorf sem ríkja í atvinnulífinu. Jafnframt fallast þeir á að erfitt sé að finna staðlaða lausn sem gildi fyrir alla. Markmið viðskiptasiðfræðinganna er ekki lengur að aðskilja eiginhagsmunahyggju og samfélagsábyrgð í stjórnun. Nú vilja þeir taka þátt í að hanna ný kerfi ákvörðunartökuferlis innan fyrirtækjanna í samstarfi við stjórnendur, kerfi sem hvetur hvern og einn starfsmann til að uppfylla hans persónulegu þarfir um leið og unnið er í þágu heildarinnar.``
Mér fannst rétt að koma þessum athugasemdum á framfæri því að þetta er í þeim anda sem umræðan hefur svolítið verið. Ég held að mjög gott hafi verið að þessi togstreita hafi birst hér vegna þess að það eru ekki allir sammála um hvernig þessa hluti skuli gera. Ég held hins vegar að hægt sé að finna flöt á tillögunni sem hér liggur fyrir sem a.m.k. flestir þeir sem hér hafa tekið þátt geti fallist á. Og ef ég nefni sem dæmi hv. þm. Pétur Blöndal, sem kannski gagnrýndi hvað harðast tillöguna í umræðunni, þá ég get tekið undir næstum hvert einasta orð í ræðu hans fyrir utan orðalag og túlkun varðandi orðalag tillögunnar.
Ég vil enn og aftur þakka fyrir þessa umræðu. Ég held að hún hafi verið góð og vona að hún eigi eftir að skila sér í samþykkt tillögunnar.