Sverrir Hermannsson:
Herra forseti. Frjálslyndi flokkurinn er í meginatriðum sammála utanríkisstefnu þeirri sem nú er uppi og framkvæmd hennar. Í meginatriðum segi ég. Þetta á við um samstarfið í Atlantshafsbandalaginu. Þetta á við um starf okkar hjá Sameinuðu þjóðunum og í Norðurlandaráði. En fram til þessa dags hef ég verið, að því er mér hefur virst, nokkuð annarrar skoðunar um Evrópumál en hér hefur verið uppi. Þar á ég við það að menn hafa --- og þar er fremstur í fylkingu hæstv. forsrh. --- margítrekað að þau mál væru ekki á dagskrá. Ég bið og segi að ég verði ekki vændur um að vilja afsala sjálfstæði Íslands eða hagsmunum þess þó ég mæli eindregið með því að athugaðir verði þeir kostir sem við kunnum að eiga með aðild að Evrópusambandinu. Hér hefur hæstv. utanrrh. raunar lýst því yfir að hann muni nú gera hlutlausa úttekt á Evrópusambandinu, starfsemi þess og innihaldi og er það vel. Ég spyr eins og gert hefur verið hér áður hvernig hugsanlegt er að sú hlutlausa úttekt fari fram og vildi gjarnan fá að heyra skýrari svör um það frá hæstv. utanrrh.
En nú þegar honum þykir nauðsyn til bera að hefja sérstaka úttekt á Evrópusambandinu, sem ég skil ekki á annan veg en þann að hann telji mál þróast þannig að nú beri nauðsyn til að við gerum okkur glögga grein fyrir innihaldi þess að gerast félagi og aðili að sambandinu, þegar hann að þessu leyti snýr af fyrri stefnu sinni sem ég vil skilja svo, er hann þá með því að taka upp þessa nýju stefnu að tala til samstarfsflokksins þegar hann segir, með leyfi forseta: ,,Við megum ekki láta þröngsýni og hræðslu við að taka þátt í samstarfi ríkja vera ráðandi í gjörðum okkar``? Í sporum hæstv. forsrh. mundi ég taka þetta beinlínis til mín og verði þetta ekki leiðrétt þá skil ég þetta á þann veg.
Í skýrslu sem þessari er ekki ráðrúm til annars en að stikla á því allra stærsta sem vonlegt er. En hæstv. ráðherra lofar yfirlitsskýrslu um utanríkismál að vori.
Ég hefi tekið fram um eitt atriði varðandi aðild að Evrópusambandi, þ.e. sjávarútvegsmálin, að ef við verðum ekki sjálfs okkar ráðandi í þeim málum, ef við þurfum einhverju að fórna í þeim málum af hagsmunum okkar, þá yrði það eitt út af fyrir sig að mínu áliti til þess að útiloka að við gengjum í það bandalag. Ég neita því ekki að það er hálfgerður hrollur í manni að hugsa til þessa myrkviðar sem þetta samstarf, ef hægt er að kalla að þetta samstarf --- er með öllum þessum óskaplega fjölda nefnda, ráða, stofnana og stjórna. En, eins og hæstv. ráðherra benti á, hnattvæðingin dynur yfir okkur og við þurfum að hafa okkur öll við til að fylgjast með og það er áreiðanlega Íslandi lífsnauðsyn að taka fullan þátt í samstarfi þjóðanna. Ég verð að segja að mér finnst að hæstv. utanrrh. hafi stundað það starf af árvekni og miklum dugnaði og marka ég það af þeim fréttum sem berast til manns því að með öðrum hætti hef ég ekki getað kynnt mér innihald þessara mála hingað til, sem gefur að skilja.
Hæstv. ráðherra nefnir í skýrslu sinni öryggis- og varnarmál og talar um virkari þátttöku Íslands í vörnum. Ég hef fyrir mitt leyti alltaf haft gróinn ímugust á öllum hernaðarumsvifum og vopnaburði umfram það að stunda rjúpnaveiðar og gæsaskytterí þannig að ég get ekki lagt mikið upp úr þessu og ég held fyrir mitt leyti að við þurfum áfram að treysta á samstarfsþjóðir okkar í Atlantshafsbandalaginu. Ég hef aldrei haft sérstaka trú á því að við yrðum nokkurn tíma í færum um né heldur hefðum á því efni að sinna þeim málum sem neinu næmi.
Það er alveg ljóst af því sem hér kemur fram að þau eru ekki vandalaus samskipti hinna ýmsu samtaka og bandalaga. T.d. virðist mér sem allmiklir hnökrar kunni að vera á samstarfi Atlantshafsbandalagsins og Evrópusambandsins og undir því mikið komið að takist að liðka fyrir um samstarf svo mikilvægra samtaka.
Ég hef verið mikill stuðningsmaður og fylgismaður norræns samstarfs og tel að það hafi gefið góða raun og orðið okkur Íslendingum að mörgu leyti til mikils framdráttar og ég hef ævinlega litið svo á að við ættum að fylkja liði með Norðurlandaþjóðum fyrst og fremst, en ég hef heldur ekki dregið dul á þá skoðun mína að við værum Evrópuþjóð og ættum að vera það. Þess vegna er, eins og mál virðast þróast, afskaplega mikið upp úr því leggjandi að þau mál verði öll brotin til mergjar án þess að ég sé með neinum hætti að gera því á fæturna að við höfum nokkur tök á að gerast þar fullgildir aðilar.
Hæstv. ráðherra fór nokkrum orðum um starfsemi Sameinuðu þjóðanna og rétt er það að hlutverk þeirra þyrfti að efla, sér í lagi tök þeirra á að grípa inn í átök sem eiga sér stað innan landamæra fullvalda ríkja. Mér er ekki ljóst hvernig það má verða. Mér er ekki ljóst hvernig það gæti t.d. orðið að þær eignuðust rétt eða aðstöðu til þess að hafa áhrif á átök eins og í Tsjetsjeníu nú eða innan dyra hjá ýmsum stórveldum heims. Þetta er mér ekki ljóst. En eftir sem áður, ef Sameinuðu þjóðirnar eiga að geta gegnt því hlutverki sem menn væntu af þeim, þá er stefna framkvæmdastjórans sem nú er uppi um íhlutunarréttinn afskaplega mikilvægt mál.
Ég hef áður tekið fram afstöðu mína til Kyoto-bók\-un\-ar\-innar. Ég tel að þar hafi Íslandi orðið á mistök. Við þurfum að átta okkur á því að varðandi umhverfismál öll hefur gerbreyting og bylting orðið. Ég tek á því á sjálfum mér að viðhorf mín hafa umbyltst frá því ég beitti mér mjög fyrir virkjunarmálum, stóriðju o.s.frv. En þróunin undanfarin ár hefur fært okkur heim sanninn um að hér hafa gerbreytingar á orðið og að við þurfum að taka alveg nýja afstöðu til umhverfismálanna, án þess þó að við seilumst um hurð til lokunnar eftir niðurstöðum né beitum ofstæki eða offorsi í þeim efnum.
Herra forseti. Ég vænti þess að þegar þar að kemur fáum við meira að heyra um einstaka þætti utanríkismálanna og alveg sérstaklega er áhugavert að sjá hver niðurstaðan verður úr hinni svonefndu hlutlausu úttekt á Evrópusambandinu og að við hefjum síðar alls óhræddir viðræður við sambandið um þá kosti sem við kunnum að eiga. Hitt er annað mál að ég fyrir mitt leyti geri mér ekki miklar vonir, um eins og kaupin eru á þeirri eyri, að við eigum þess kost né heldur æskjum þess sjálfir að gerast þar aðilar að.