Einar Már Sigurðarson:
Herra forseti. Nú styttist óðum í þeirri umræðu sem hér hefur staðið um nokkurt skeið um þáltill. hæstv. iðnrh. um framhald framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun. Áður hefur komið fram í umræðunni og eins í fyrstu ræðu minni í fyrri umferð að ég hef efasemdir um að þessi málsmeðferð sé nauðsynleg. Í raun liggja fyrir allar heimildir sem þarf til að halda áfram framkvæmdum sem hafnar voru árið 1991.
Í þessu máli hafa flestir hv. þingmenn komið sér fyrir í pólitískum skotgröfu og haldist þar. Því miður hefur minna borið á að menn hafi reynt að taka málefnalega á viðfangsefninu og reynt að bæta það sem bæta má. Sem dæmi má nefna að ekki hefur verið fjallað nægjanlega um ýmsar mótvægisaðgerðir sem hugsanlega má þó enn bæta. Það væri vitanlega betra því auðvitað eru þær nauðsynlegar.
Herra forseti. Ég hef áður flutt nokkrar ræður í þessu máli og tel viðhorf mín komin fram. Ég mun því ekki tala lengi að þessu sinni.
Ég gerði í ræðu minni í gær grein fyrir skoðanakönnun Félagsvísindastofnunar háskólans og tengdi ýmsar nðurstöður hennar við svokallaða umhverfisvini og undirskriftasöfnun sem þeir hafa staðið að. Ég tel mig hafa fært gild rök fyrir því að ekki þurfi mikið að óttast þessa undirskriftasöfnun bæði vegna þess hvernig hún hefur gengið og síðan vegna nýrra og gamalla yfirlýsinga þeirra sem að undirskriftasöfnuninni standa ekki síst ef það er tengt þekkingu almennings á málinu og öllum þeim málatilbúnaði sem viðhafður hefur verið.
Í þessu sambandi er rétt að rifja upp að flestir fjölmiðlar þessa lands hafa látið í það skína að þeir séu að uppfræða almenning um málið. Í því ljósi kemur að sjálfsögðu ýmislegt á óvart í þeirri skoðanakönnun sem ég vitnaði til. Það hafa ekki bara verið einn og einn fjölmiðill eða einn og einn þáttur í þessu hlutverki. Nei, ekki aldeilis. Stærsta dagblað landsins, Morgunblaðið, ekki bara í fréttum heldur líka í forustugreinum og Reykjavíkurbréfi, hefur tekið einarða afstöðu gegn virkjunaráformum. Sama gildir um dagblaðið Dag, bæði í forustugreinum og fréttasíðum. DV hefur einnig í forustugreinum og fréttasíðum tekið afdráttarlausa afstöðu í málinu. Við þurfum ekki að tína upp einstaka sjónvarpsþætti sem hafa verið sýndir í ríkissjónvarpinu með það fyrir augum að uppfræða almenning í landinu um málið. Ég tala nú ekki um þátt eins og Spegil í Ríkisútvarpinu sem af og til hefur fjallað um þessi mál. Að lokum skal nefndur þáttur sem hvað mest hefur líklega einbeitt sér að umfjöllun um þessi mál en það er þátturinn Í vikulokin á Rás 1. Um margra mánaða skeið hefur þetta mál tekið þar drjúgan tíma.
Herra forseti. Ég gerði í gær að umtalsefni það sem ég kallaði flótta virkjunarandstæðinga. Við höfum enn mátt heyra nokkuð af því. Tínd hafa verið til ýmis efnahagsleg rök og forsendur gefnar varðandi orkuverð. Svo langt hafa sumir hv. þm. gengið að þeir hafa gefist upp áður en gengið er til samninga. Þeir hafa gefið sér það að ekki sé hægt að ná viðunandi samningum. Ef slíkt yrði látið ráða för í samningsgerð þá væri niðurstaðan yfirleitt ljós. Ég treysti því, herra forseti, að meiri reisn verði yfir samningamönnum sem til þeirra samningaviðræðna ganga heldur en ætla mætti af máli ýmissa hv. þingmanna.
Herra forseti. Hér hefur verið rifjuð upp fortíð ýmissa hv. þm. í þessu máli. Ég þarf ekki að eyða löngu máli í það. Það var skilmerkilega í ræðu hv. þm. Guðmundar Árna Stefánssonar og er í raun engu við það að bæta. Þó var því hér haldið fram að þegar lög um mat á umhverfisáhrifum voru samþykkt hafi það ekki verið í huga neins þingmanns að Fljótsdalsvirkjun félli undir undanþáguákvæði þeirra. Að vísu hafa bæði formaður og varaformaður þáv. umhvn. þingsins gefið yfirlýsingar um allt annað, en látum það vera. Gæti ástæðan fyrir því að þingmenn hafi ekki verið með hugann svo mjög við þessa virkjun verið að hv. þm. vissu að búið var að gefa heimildina, lögin voru samþykkt og framkvæmdir hafnar? Að sjálfsögðu hefur ekki nokkrum hv. þm. dottið í hug að lögin ættu að gilda aftur fyrir sig, ekki í þessu tilfelli frekar en öðrum.
Herra forseti. Að lokum langar mig til þess að rifja upp að ýmsar ályktanir hafa verið samþykktar, m.a. víða í hreyfingum launafólks. Ég nefni þar Verkamannasamband Íslands og Alþýðusamband Norðurlands. Einnig hafa sveitarfélög mjög víða samþykkt ályktanir. Þar er auðvitað efst á blaði Samband sveitarfélaga í Austurlandskjördæmi. Nýlega, herra forseti, samþykkti Alþýðusamband Austurlands á stjórnarfundi sínum ályktun sem ég vil, með leyfi forseta, lesa:
,,Stjórn Alþýðusambands Austurlands lýsir yfir fullum stuðningi við þingsályktun um að framkvæmdum við Fljótsdalsvirkjun verði haldið áfram. Stjórnin leggur áherslu á að tilkoma virkjunar og álvers á Austurlandi mun hafa mjög jákvæð áhrif á atvinnulífið í fjórðungnum og gegna mikilvægu hlutverki í að snúa við hinni óhagstæðu byggðaþróun sem verið hefur.
Álver á Austurlandi mun auka fjölbreytni í atvinnulífi fjórðungsins og vega að verulegu leyti upp á móti þeim störfum sem tapast hafa í frumvinnslugreinunum. Þá mun tilkoma álvers og starfsfólk þess skjóta styrkari stoðum undir þjónustugreinar í landshlutanum.
Færa má sterk rök fyrir því að Fljótsdalsvirkjun og álver við Reyðarfjörð sé veigamesta byggðaaðgerð sem unnt er að ráðast í um þessar mundir. Þá er einnig ljóst að þessar framkvæmdir eru jákvæðar fyrir íslenskt efnahagslíf.
Alþýðusamband Austurlands vill vekja athygli á því að störf í nútímaálverum eru fjölþætt, eftirsótt og vel launuð. Þá er vinnutími hóflegur og vinnufyrirkomulag stöðugt. Allir þessir þættir vega þungt í afstöðu stjórnar Alþýðusambands Austurlands til þessa máls.``
Herra forseti. Við höfum orðið vitni að því að þeir sem hafa aðgang að fjármagni hafa dreift og auglýst rækilega. T.d. hafa 100 listamenn gefið frá sér yfirlýsingar og einnig hafa 100 læknar hafa gert slíkt hið sama. Nú hafa 100 íbúar á Austurlandi, 100 launamenn, einnig undirritað yfirlýsingu. Herra forseti. Ég vil, með leyfi forseta, lesa þá yfirlýsingu sem undirrituð hefur verið af 100 launamönnum á Austurlandi.
,,Við undirrituð erum 100 launamenn á Austurlandi í stéttarfélögum innan Alþýðusambands Íslands, Bandalags starfsmanna ríkis og bæja, Bandalags háskólamanna og Sambands bankamanna.
Íslendingar hafa engin efni á að láta fram hjá sér fara tækifæri til að treysta byggð í landinu og reyna að stöðva strauminn til höfuðborgarsvæðisins. Við hvetjum stjórnvöld til að hvika hvergi frá áformum um að virkja á Austurlandi og reisa álver í Reyðarfirði. --- Hefjumst handa.``
Herra forseti. Þessi yfirlýsing verður ekki birt í heilsíðuauglýsingu í dagblöðum landsins.
Herra forseti. Að lokum vil ég leyfa mér í tilefni af því að hjá hv. þingmönnum sem dvöldu hér í nótt og hlustuðum á ræður í gær, þá komst á sú venja að ræðum hv. þm. lyki með ljóðalestri. Ég ætla, herra forseti, ekki að flytja ljóð. Ég ætla að lesa örstutta framtíðarsýn þjóðþekkts manns, Hrafns á Hallormsstað, sem höfð er eftir honum í viðtalsbók sem gefin var út 1986. Enginn efast um að Hrafn hafi líklega haft eina mestu þekkingu á því svæði sem hér er fjallað um. Þessi kafli hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Ofan við hina fyrirhuguðu stíflu verður stöðuvatn álíka og Þingvallavatn að flatarmáli og skal ná inn að Eyjabakkajökli. Þetta verður nokkuð djúpt vatn og ég hef verið eins og karlinn með ráðagerðirnar í þjóðsögunni, að byggja skýjaborgir um atvinnuveg þarna inn frá að mannvirkinu loknu, þ.e. ferðamannaþjónustu á heimsmælikvarða.
Gistihús með sundlaug verður reist við Hafursfell þar sem heitar lindir streyma úr jörð, upphleyptur vegur þangað á ruðningum meðfram aðveituskurðinum. Þá verður ferjuskip á Eyjabakkalóni og siglir inn að jökli að sumarlagi en á vetrum verður farið á ís sömu leið. Ferjan leggst að jöklinum og þar verður snjóbíla- og snjósleða-leigustöð og skipulegar ferðir um Vatnajökul --- til Kverkfjalla, vestur í Vonarskarð og Nýjadal, suður á Öræfajökul og til Grímsvatna svo ég nefni nokkra staði. Þetta verður sólbaðsland í heiðríkju á sumrin þar sem gestir fá brúnan lit á skrokkinn á skemmri tíma en á sólarströndum, skíðaland árið um kring og upp á Snæfell verður strengd loftbraut svo að allir sem vilja, skíðamenn jafnt sem gamalmenni, geti svipast um af kolli fjallsins.
Að sjálfsögðu verður lagður fyrsta flokks vegur vestur í Hrafnkelsdal og opnaður hringvegur til Jökuldals og um heiðar og víðáttur norðan Vatnajökuls.
Skemmtiferðaskip flytja farþega til Seyðisfjarðar og Reyðarfjarðar en flugvélar til Egilsstaða. Fjöldi fólks fær atvinnu við þennan túrisma.
Allar hafa framangreindar ráðagerðir við að styðjast traust rök sem liggja í augum uppi og þann kost m.a. að lítil umhverfisspjöll fylgja þar sem aðalsvæðið verður jökullinn.
Ég er heldur fylgjandi því að þessir virkjunarmöguleikar verði nýttir. Að vísu sé ég eftir Eyjabökkum undir vatn, einkum vegna hreindýranna sem halda sig þar á vissum tímum og fuglalífsins, en ekki eftir öðru landi á þessum slóðum. Það er allt annað að sökkva landi í óbyggðum en í byggð. Svona virkjun krefst stóriðju og ekki er því að neita að hún geti átt rétt á sér svo framarlega sem kostnaðarverð fæst fyrir orkuna. Hér eiga mannvirki a.m.k. að vera tryggari en á suðvesturhálendinu þar sem eldgos með hraunflóðum kynnu að vaða yfir mannvirki og jarðskjálftar að tæma uppistöðulón á sprungnum hraunum. Með Fljótsdalsvirkjun opnast fyrst öllu rólfæru fólki möguleikar til náttúruskoðunar og ferðalaga um slóðir sem til þessa hafa verið lokaðir öllum sem farartækja þarfnast til að bera sig um óbyggðir.``