Jóhann Ársælsson:
Hæstv. forseti. Mig langar að spyrja hæstv. ráðherra hvort farið hafi verið nákvæmlega yfir það hvort ekki væri hreinlegra og einfaldara að takmarka einfaldlega atkvæðisrétt miðað við eignarhlut, þ.e. að ef eignarhlutur fari yfir ákveðna prósentu þá skapist ekki viðbótaratkvæðisréttur við það. Það væri miklu einfaldari regla en þær sem hér eru settar fram.
Mig langar til að vitna í 3. gr. Þar er sagt, með leyfi hæstv. forseta:
,,Sé aðila, sem á virkan eignarhlut í viðskiptabanka, svo farið eða fari hann þannig með hlut sinn að skaði heilbrigðan og traustan rekstur bankans getur Fjármálaeftirlitið gripið til eftir farandi ráðstafana:
1. Ákveðið að þeim hlutum fylgi ekki atkvæðisréttur.
2. Lagt fyrir hlutaðeigandi banka að grípa til ráðstafana sem draga úr skaðlegum áhrifum hluthafans.``
Síðan er greint frá einu úrræði til viðbótar í 3. tölul. En í grg. stendur hins vegar:
,,Tilgangurinn með frv. er einkum sá að draga úr hættunni á að stórir hluthafar í fjármálafyrirtækjum hafi skaðleg áhrif á rekstur þeirra. Viss hætta þykir á að stórir hluthafar í fjármálafyrirtækjum beiti áhrifum sínum, sem fylgja eignarhaldinu, í því skyni að afla sjálfum sér ávinnings á kostnað fyrirtækjanna, annarra hluthafa eða eftir atvikum annarra viðskiptavina.``
Maður veltir því fyrir sér hvers konar áhrif þetta væru. Gætu þetta t.d. verið pólitísk áhrif? Það mætti vissulega leiða líkur að því.
Í 1. gr. stendur síðan, með leyfi forseta:
,,Telji Fjármálaeftirlitið umsækjanda ekki hæfan til þess að eiga eignarhlutinn með tilliti til heilbrigðs og trausts reksturs viðskiptabankans skal það synja umsækjanda um leyfi til þess.``
Þá er greint frá því að Fjármálaeftirlitið geti gripið til þeirra ráðstafana sem ég minntist á áðan en í lok málsgreinarinnar stendur:
,,... t.d. að fela eignarhaldið sérstöku eignarhaldsfélagi sem hafi ekki aðra starfsemi með höndum eða tilnefna einstaklinga`` --- sem er hinn kosturinn þá --- ,,sem Fjármálaeftirlitið metur hæfa sem fulltrúa sína í félagsstjórn.``
Í þessu tilfelli er væntanlega átt við bankaráð. Þetta orðalag kemur fyrir í öllum þremur tilfellunum í frv.
Mig langar að spyrja hæstv. ráðherra: Hvaða stöðu hefur Fjármálaeftirlitið eftir að það er búið að setja stjórnarmenn á sínum vegum inn í hin ýmsu bankaráð og stjórnir þessara fjármálafyrirtækja? Hvaða stöðu hefur Fjármálaeftirlitið eftir það til að hafa eðlilegt eftirlit með þessum stofnunum? Það virðist gert ráð fyrir að Fjármálaeftirlitið taki sérstaka ábyrgð á þessum einstaklingum eins og sagt er í frv.: ,,... einstaklinga sem Fjármálaeftirlitið metur hæfa``. Af orðanna hljóðan ræð ég að þarna sé um að ræða einstaklinga sem stjórn fyrirtækisins á að finna en Fjármálaeftirlitið skrifi upp á að séu hæfir. Ég verð því miður að segja það að ég velti því fyrir mér hvort þetta muni ekki skaða stöðu Fjármálaeftirlitsins til að hafa eftirlit með þessum fyrirtækjum.
Mig að koma aftur að því sem ég sagði áðan, um að þau áhrif sem þarna er talað um gætu hugsanlega verið pólitísk. Þau fjármálafyrirtæki sem þarna eru á ferðinni gætu í framtíðinni að einhverju leyti verið í eigu stórra hluthafa, þ.e. fjármálafyrirtækja sem ríkið á í. Það getur enginn spáð fyrir um það núna í bili að ríkið muni ekki eiga stóran hlut í fjármálafyrirtækjum einhver ár fram í tímann. Mér flýgur t.d. líka í hug að við eigum eftir að sjá hvernig stjórn hins nýja fjármálafyrirtækis, sem hæstv. ráðherra var að boða að yrði til í Byggðastofnun með þeim fjármunum sem kæmu út úr sölunni á bönkunum, verður saman sett og hvort þessar reglur hljóti ekki auðsjáanlega að eiga við um það fyrirtæki. Það er heldur ekki hægt að spá fyrir um að niðurstaðan verði endilega að selja þessa banka og eignarhluti ríkisins í öllum fjármálafyrirtækjum á næstunni. Margt getur breyst sem orðið gæti til þess að það yrði ekki skynsamlegt og því ástæða til að spyrja hvort ekki ætti að fara vandlega yfir það í nefndinni, hvort ekki verði að tryggja jafnræði allra eigenda gagnvart umræddum reglum. Ég vil minna á að Landsbankinn á helminginn af VÍS, svo að ég nefni einn aðila sem á stóran hlut í fjármálastofnun. Samkvæmt þessu er ekki gert ráð fyrir því að þessar reglur gildi um slíkt eignarhald.
Ef einhver annar kaupir hlut í þessu fyrirtæki á hann þá að sæta því að farið verði yfir hans mál? Það er heldur ekki ljóst af þessu frv. hvort þeir sem eiga stóran eignarhlut í fyrirtækinu nú þegar eru líka undanþegnir því að farið verði yfir þeirra mál ef þeir auka við sinn hlut í fjármálafyrirtækjunum. Ég gat ekki séð að það stæði neins staðar, þannig að þessar reglur eru mismunandi. Þær mismuna þeim sem eiga stóran hlut í fyrirtækjunum, hinum sem eiga minni hlut og þeim sem hugsanlega kæmu nýir inn í þetta.
Þá vil ég minnast á þetta sérkennilega ákvæði sem ég vitnaði til hér áðan, um að Fjármálaeftirlitið eigi að velja stjórnarmenn í fyrirtækin. Ég efast um að það sé skynsamleg ráðstöfun og legg eindregið til að menn fari vandlega yfir það hvort ekki sé réttara að setja annaðhvort hámark á eignarhaldið eða einfalt hámark á hvaða atkvæðisrétt eigendur geta haft, þ.e. að fari eignarhaldið yfir ákveðna prósentu þá bætist ekki við atkvæðisréttur með því. Ég vil að menn reyni fyrir alla muni að hafa þetta sem einfaldast svo ekki verði til vandamál sem ég sé fyrir mér að komi upp. Ég sé ekki að hægt sé að taka á málum þeirra sem síðar koma inn í þessi fyrirtæki ef fyrir eru stórir hluthafar sem ekki sæta þeim reglum sem hér eru settar. Ég sé það ekki fyrir mér. Mér virðist að ef þeir aðilar mundu kæra slíka málsmeðferð þá ættu þeir möguleika á því að hnekkja slíkum ákvörðunum.
Maður kann einnig hálfilla við þetta orðalag, þar sem fyrst er talað um aðila sem að mati Fjármálaeftirlitsins séu líklegir til þess að skaða viðkomandi fyrirtæki og síðan gert ráð fyrir því að Fjármálaeftirlitið skrifi upp á að þeir megi eiga þetta þó að þeir séu líklegir til að skaða fyrirtækið að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Ég held að þetta þurfi töluverðrar skoðunar við. Ég hvet til þess að menn geri það í nefndinni og vona að menn finni meira traustvekjandi leiðir en bent er á í þessu frv.