[prenta uppsett í dálka] 91. fundur, 126. lþ.
Samgönguráðherra (Sturla Böðvarsson):
Herra forseti. Ég mæli fyrir till. til þál. um langtímaáætlun í öryggismálum sjófarenda.
Með þáltill. sem hér liggur fyrir er leitað heimildar Alþingis til að setja af stað langtímaáætlun í öryggismálum sjófarenda. Með tillögunni er í fyrsta sinn lagt til að gert verði sérstakt átak í öryggismálum sjófarenda á grundvelli samþykktar Alþingis.
Á undanförnum árum hefur mikið verið unnið í þessum málaflokki og hefur það m.a. skilað sér í því að tilkynntum slysum á sjómönnum til Tryggingastofnunar ríkisins hefur fækkað verulega og dauðaslysum á sjó hefur fækkað jafnt og þétt síðustu áratugina. En betur má ef duga skal. Hagfræðistofnun Háskóla Íslands mat það svo árið 1998 að árlegur heildarkostnaður vegna sjóslysa væri 3,2--4,3 milljarðar kr. Með tillögunni er stefnt að því að gera enn betur og efla samvinnu þeirra sem að öryggismálum sjófarenda koma.
Aðdragandann að tillögu þessari má rekja til þess að í byrjun ársins 2000 ákvað ég að láta hefja vinnu við að undirbúa gerð langtímaáætlunar í öryggismálum sjófarenda. Skipuð var verkefnisstjórn 16. febr. 2000 til að halda utan um verkið með fulltrúum frá samgrn., samtökum sjómanna og útgerðarmanna, Slysavarnafélaginu Landsbjörgu og Siglingastofnun Íslands.
Unnið var að málinu í nánu samstarfi við aðra hagsmunaaðila og siglingaráð. Á heimasíðu Siglingastofnunar Íslands var kynning á verkefninu og var öllum sem láta sig öryggismál sjófarenda varða gefinn kostur á að koma sjónarmiðum sínum að.
Til að geta betur metið leiðir sem þarf að fara til að bæta öryggi sjófarenda almennt var óskað eftir athugasemdum og tillögum frá sjómönnum, útgerðum og öllum sem málið varðar. Tekin voru saman ýmis sjónarmið sem fram hafa komið í skýrslum og almennri umræðu, svo sem í blöðum, tímaritum og á ráðstefnum. Sérsniðnar spurningar um öryggismál voru sendar til útgerðarfyrirtækja og sjómanna. Svör bárust frá um 120 starfandi sjómönnum og auk þess komu fram ýmsar aðrar skriflegar og munnlegar athugasemdir, alls um 600 talsins. Þessi mikli fjöldi athugasemda og tillagna ber vott um þann gífurlega áhuga sem er á öryggismálum sjómanna og hversu brýnt er orðið að hefja framkvæmd á samræmdri langtímaáætlun.
Við undirbúning málsins voru teknar saman upplýsingar úr þeim tilkynningum um slys á sjómönnum sem bárust Tryggingastofnun ríkisins árið 1999. Skoðaðar voru nýlegar sjóslysaskýrslur og rætt var við ýmsa aðila sem hafa góða þekkingu á ákveðnum sviðum öryggismálanna.
Þegar áðurnefnd atriði höfðu verið skoðuð og metin dró verkefnisstjórn út atriði varðandi öryggismálin og tengd málefni sem skoða ætti sérstaklega. Í framhaldi af því skilaði verkefnisstjórn tillögum sínum um þau atriði þar sem úrbóta er þörf og voru helstu niðurstöður hennar eftirfarandi:
1. Útgerðarmenn og áhöfn beri sameiginlega ábyrgð á því að fyrirkomulag öryggismála um borð sé í góðu horfi.
2. Megináherslur í öryggismálum þarf að leggja á forvarnir gegn slysum og óhöppum.
3. Af hálfu hins opinbera er Siglingastofnun Íslands með öryggismál sjófarenda undir yfirstjórn samgrn.
4. Samgrn. hefur frumkvæði að því að hlutverk allra sem að öryggismálum sjófarenda koma verði skilgreint og efld verði samvinna og samstarf þeirra aðila.
5. Siglingastofnun Íslands geri fyrir hvert ár framkvæmdaáætlun í öryggismálum sjófarenda sem samgrh. staðfesti.
6. Opinberar stofnanir og aðrir sem að öryggismálum sjófarenda vinna sendi skýrslu til Siglingastofnunar Íslands fyrir lok hvers árs um fyrirbyggjandi aðgerðir á sviði öryggismála sjófarenda.
Tilgangurinn með tillögu þessari er að gera langtímaáætlun í öryggismálum sjófarenda á árunum 2001--2003 með því að setja af stað sameiginlegt átak allra aðila sem að öryggismálum sjófarenda koma og er Siglingastofnun Íslands falið að vera nokkurs konar samnefnari fyrir þá. Markmið átaksins er að treysta öryggi íslenskra skipa og áhafna þeirra sem og farþega á íslenskum skipum og skipum sem sigla í íslenskri efnahagslögsögu eftir því sem nánar er ákveðið í áætluninni. Hlutverk hvers og eins sem vinnur að öryggismálum sjófarenda verður skilgreint og er stefnt að því að slysum til sjós fækki um a.m.k. þriðjung fram til ársins 2004 og að sama skapi dragi úr tjóni vegna sjóslysa. Samkvæmt tillögunni á samgrh. fyrir 1. apríl hvers árs, fyrst árið 2002, að leggja fyrir Alþingi skýrslu um framgang áætlunar í öryggismálum sjófarenda og hvernig miði í átt að settu marki. Hér eru dæmi um helstu verkefni sem samkvæmt tillögunni er lagt til að í verði ráðist:
Menntun og þjálfun sjómanna verði efld með ýmsum hætti.
Gert verði sérstakt átak í öryggismálum farþegaskipa og farþegabáta.
Átaksverkefni í fræðslu og áróðri.
Gerð fræðsluefnis og leiðbeininga.
Söfnun og miðlun upplýsinga milli sjómanna og aðila í landi.
Samræmd slysa- og sjúkdómaskráning.
Úrbætur í stöðugleikamálum skipa og báta.
Gerð verði úttekt um kostnað vegna sjóslysa.
Slysatryggingamál sjómanna verði skoðuð.
Fyrirbyggjandi aðgerðir í heilbrigðismálum sjómanna.
Notkun öryggis- og gæðastjórnunarkerfa.
Öryggistrúnaðarmannakerfi verði tekið upp í fiskiskipum.
Eftirlit með öryggisþáttum verði eflt.
Auknar rannsóknir og úttektir á sviði öryggismála skipa.
Ég sé ekki ástæðu til að fjölyrða frekar um efni tillögunnar og vísa að öðru leyti til greinargerðar með henni.
Að endingu vil ég leggja áherslu á að sjóslys við Ísland eru allt of tíð og verður að leita allra leiða til að fækka þeim. Mikilvægt er að allir leggi sitt af mörkum til að svo megi verða. Sú till. til þál. um langtímaáætlun í öryggismálum sjófarenda sem hér er lögð fram er mikilvægt skref að því marki.
Ég vil að lokum leggja til, herra forseti, að að lokinni umræðunni verði tillögunni vísað til hv. samgn.
