Sjávarútvegsráðherra (Árni M. Mathiesen):
Herra forseti. Sú skýrsla sem er hér til umræðu er um margt athyglisverð og ýmislegt sem þar kemur fram vekur athygli. Hvað varðar hins vegar þá fullyrðingu skýrsluhöfundar að frjálst framsal hafi víðtækar afleiðingar á þróun byggðar í landinu, þá er ég honum einfaldlega ósammála um það. Ég nota orðið fullyrðing en ekki ályktun vegna þess að ég get séð á skýrslunni að ekki er reynt að draga ályktun af efni skýrslunnar til þess að standa undir þessari fullyrðingu. Reyndar er brugðið upp ákveðnum myndum af þróun í ákveðnum sveitarfélögum fullyrðingunni til stuðnings en ekki eru dregnar ályktanir af efnisatriðum til að komast að þessari niðurstöðu.
Með þessu er ég hins vegar ekki að segja að breytingar í sjávarútvegi og starfsumhverfi sjávarútvegs hafi ekki haft áhrif á þróun byggðar í landinu. Þvert á móti tel ég að breytingar í sjávarútvegi hafi ásamt mörgu öðru haft áhrif á þróun byggðar í landinu og auðvitað sérstaklega áhrif á einstakar byggðir sem hafa byggt mikið á sjávarútvegi.
Á þeim tíma sem liðinn er síðan kvótakerfið var tekið upp og frá því 1983, eða frá því að þau lög tóku gildi, hefur framsal verið virkt í kerfinu og þó að ekki hafi beinlínis verið settar reglur um það í upphafi á sama hátt og gert var 1990 hafa ýmsar aðrar breytingar átt sér stað. Í fyrsta lagi samdráttur í afla sem var upphafið að því að kvótakerfið var sett á. Síðan er búið að gefa frjálsan útflutning á sjávarafurðum og jafnframt er búið að gefa frjálsa verðmyndun í sjávarútvegi og þar með urðu fiskmarkaðirnir til. Þetta kallaði allt saman á meiri samkeppni um hráefni en áður hafði verið.
Staða útgerðarmanna varð allt önnur. Það voru fleiri en einn aðili í þorpinu sem þeir gátu selt aflann. Það var ekki bara einn aðili sem í gegnum aðild að sjávarafurðadeild SÍS eða SH hafði leyfi til útflutnings á afurðunum. Það var ekki lengur bara eitt verð, verðlagsráðsverðið sem viðkomandi aðili fékk greitt fyrir fiskinn. Þetta gerði það að verkum að þyngdarpunkturinn í íslenskum sjávarútvegi fluttist frá vinnslunni yfir til útgerðarinnar og vinnslan þurfti þá að bregðast við. Hún þurfi að hagræða og hún þurfti að ná betri árangri í rekstri og hún gerði það með því að gera breytingar, nota nýja tækni. Aukið frelsi á fjármagnsmarkaði hjálpaði auðvitað til þannig að vinnslan gat náð í fjármagn til að fjármagna þessar breytingar. Þessar breytingar urðu bæði á landvinnslunni sjálfri og eins í þá veru að vinnslan fluttist í meiri mæli út á sjó. Þetta allt saman þýddi að það voru færri ársverk í fiskvinnslu en áður hafði verið. Þessi atriði tel ég að skipti miklu meira máli en framsalið gerði og jafnvel þó að framsalið hefði beinlínis verið bannað, þá hefði orðið tilflutningur á aflaheimildum, þá hefði orðið hagræðing einfaldlega með því að fyrirtæki hefðu sameinast. Ef þessi sveigjanleiki hefði ekki verið hefðum við fryst atvinnugreinina eins og hún var á einhverjum tilteknum tíma og hún hefði ekki getað brugðist við og ekki getað skapað okkur þau verðmæti sem hún hefur skapað okkur frá því að við hófum þessar breytingar.
Að síðustu vil ég benda á rannsókn sem gerð var á lönduðum afla í hinum ýmsu sjávarbyggðum landsins, hverjar breytingar hafa orðið á lönduðum afla áður en kvótakerfið var tekið upp og eftir að kvótakerfið var tekið upp. Þessi rannsókn sýnir að enginn tölfræðilega marktækur munur er á þeim breytingum sem orðið hafa á lönduðum afla fyrir upptöku kvótakerfisins og eftir upptöku kvótakerfisins. Það eru og verða breytingar í sjávarútvegi. Sjávarútvegurinn verður í þróun og sú þróun mun hafa áhrif. En ekki er hægt að draga þá ályktun að framsal aflaheimilda hafi haft víðtæk áhrif á þróun byggðar í landinu.