Guðjón A. Kristjánsson:
Herra forseti. Við ræðum nú við 2. umr. frv. til laga um að breyta Orkubúi Vestfjarða í hlutafélag eftir að það hefur komið úr nefnd.
Ég hafði um þetta frv. þó nokkur orð þegar það kom fram og einnig vék ég að þessu máli í umræðum um breytingar á lögum um Hitaveitu Suðurnesja þegar það frv. var hér til umræðu.
Hæstv. forseti. Mig langar til að byrja á því að gera athugasemdir við þau ummæli sem hv. þm. Guðjón Guðmundsson viðhafði hér áðan, frsm. meiri hlutans. Hann sagði eitthvað á þá leið, ef ég hef tekið rétt eftir, að frv. um að gera Orkubú Vestfjarða að hlutafélagi væri flutt að frumkvæði allra Vestfirðinga, allra heimamanna á Vestfjörðum. Þetta held ég að sé mikið öfugmæli. Ég ætla í upphafi máls míns að færa aðeins rök fyrir því.
Í síðustu sveitarstjórnarkosningum á Vestfjörðum fyrir um tæpum þremur árum hygg ég að ekki í einu einasta sveitarfélagi hafi íbúum Vestfjarða verið kynnt að það mundi verða vilji sveitarstjórnarmanna á yfirstandandi kjörtímabili að selja Orkubú Vestfjarða. Ég hygg að leita megi lengi í umræðum manna í síðustu sveitarstjórnarkosningum til að finna þess stað að sveitarstjórnarmenn hafi verið að kynna fyrir heimamönnum að á kjörtímabilinu mundi það verða hlutskipti þeirra að standa fyrir því að fá fram lagabreytingu um Orkubú Vestfjarða til þess að hægt yrði að selja orkubúið. Sú fullyrðing að hér sé um frumkvæði allra heimamanna að ræða fær því ekki staðist.
Hitt er ljóst að eftir langt þóf og langar umræður og skoðanaskipti milli ríkisvaldsins annars vegar og sumra sveitarfélaganna á Vestfjörðum og síðar allra, varð niðurstaðan sú að menn skyldu óska eftir lagabreytingu til að hægt væri að gera Orkubú Vestfjarða að hlutafélagi.
Sú saga hefur að nokkru verið rakin hér en ég ætla samt að koma inn á hana vegna þess að það liggur alveg ljóst fyrir að fjárhagsvandi sveitarfélaganna á Vestfjörðum er orsök þess að sveitarstjórnir tóku þá stefnu að velta þeim fleti upp hvort ekki væri mögulegt að laga stöðu sumra sveitarsjóðanna --- ég endurtek sumra sveitarsjóðanna --- og ég hygg að ég fari með rétt mál þegar ég held því fram að fjárhagsvandi sveitarfélaganna í Vesturbyggð hafi orðið hvati þess að menn fóru að velta því upp hvort ekki væri hægt að selja hlut þessara sveitarfélaga í Orkubúi Vestfjarða. Staðan sem við stöndum frammi fyrir þegar við erum að ræða þetta mál snýst því um það að gera orkubúið að hlutafélagi til þess að hægt sé að ganga til samninga við ríkið um kaup á hlut sveitarfélaganna í orkubúinu, a.m.k. sumra þeirra.
Og það er ekkert launungarmál og hefur komið fram hér í máli hv. þm. Árna Steinars Jóhannssonar að margir sveitarstjórnarmenn á Vestfjörðum ganga frekar nauðugir en viljugir til þessa leiks. Og þó að fyrir liggi að sveitarstjórnarmenn hafi samþykkt að fara þess á leit að slík lög yrðu sett þá hafa þeir á því mjög mismunandi skoðanir hvaða hag Vestfirðingar hafa af því að selja hluti sína í orkubúinu. Það er hins vegar að kröfu ríkisins í þeim viðræðum sem áttu sér stað að málið er sett í þann búning sem það er hér til umræðu og ekki er hægt að draga neina fjöður yfir það að þannig er málið vaxið.
Hv. þm. Guðjón Guðmundsson sagði áðan, og það segir reyndar líka í nál. meiri hlutans, að ekki sé verið að ákveða sölu heldur að skapa aðstæður og lagaumhverfi til þess af sölu geti orðið. Ég vil leyfa mér, herra forseti, að vitna í greinargerð með þessu frv., á bls. 5, og lesa upp smákafla úr henni:
,,Um nokkurt skeið hafa staðið yfir viðræður fulltrúa stjórnvalda og sveitarfélaga á Vestfjörðum um lausn á fjárhagsvanda sveitarfélaganna. Í þeim viðræðum kom fram sú hugmynd að ríkissjóður keypti hlut þeirra sveitarfélaga í Orkubúi Vestfjarða sem það vildu til að gera þeim kleift að grynnka á skuldum sínum.``
Skýrara getur þetta varla verið, eða hvað? Það fer því ekkert á milli mála að verið er að setja menn í þá stöðu að selja hlut sinn í orkubúinu til þess að grynnka á skuldum sínum, enda hefur það greinilega komið fram og mjög skýrt að slíkur er tilgangurinn. Það á að leysa þann vanda sem skapast hefur í sveitarfélögum á Vestfjörðum með þeirri sérstæðu aðferð að gera samning við sveitarfélögin um að orkubúinu verði breytt í hlutafélag og hlutur sveitarfélaganna síðan seldur.
Mönnum er nú varla stætt á því að segja í nál. og í ræðu hér að ekki sé verið að taka ákvörðun um sölu þegar hægt er að lesa upp úr greinargerðinni með frv. þar sem beinlínis liggur fyrir, eins og ég las hér áðan, að í viðræðum fulltrúa stjórnvalda og sveitarfélaganna á Vestfjörðum um lausn á fjárhagsvanda sveitarfélaganna hafi komið fram sú hugmynd að ríkissjóður keypti hlut sveitarfélaga á Vestfjörðum í orkubúinu.
Ég held því að við ættum ekki að vera að sperrast mikið við að draga fjöður yfir það að breytingin á lögunum um Orkubú Vestfjarða er eingöngu gerð í þeim tilgangi að hægt sé að selja hluti í orkubúinu og að til þess leiks muni ganga þau sveitarfélög sem hvað verst eru stödd fjárhagslega, að stórum hluta til vegna félagslega íbúðakerfisins eins og réttilega hefur verið komið hér inn á í fyrri ræðum.
Það er algjörlega óásættanlegt að vandi félagslega íbúðakerfisins á Vestfjörðum verði leystur sérstaklega, bara fyrir Vestfirði að þessu leyti, með því að knýja menn til að selja eign sína til þess að greiða megi ríkinu til baka ákveðinn hluta þeirra skulda sem myndast hafa í félagslega íbúðakerfinu við að íbúum hefur fækkað á Vestfjörðum.
Hægt væri að halda um það nokkurra klukkutíma ræðu hvers vegna íbúum hefur fækkað á Vestfjörðum en ég ætla ekki að gera það að þessu sinni. Mönnum er ljóst að þar á hlut að máli stjórnkerfi okkar um fiskveiðar og kvótakerfið, tilfærsla á aflaheimildum og það hefur orðið til þess og sýnt hefur verið fram á það í nýlegri skýrslu sem unnin var fyrir Byggðastofnun hvaða beina samhengi er á milli tilflutnings á aflaheimildum annars vegar og atvinnumöguleikum fólksins hins vegar og þar af leiðandi nýtingu fólksins á því íbúðarhúsnæði sem hefur verið byggt upp í félagslega kerfinu, m.a. á Vestfjörðum. En þetta er bara ekki einkamál Vestfirðinga. Vandinn í félagslega íbúðakerfinu er ekki einkamál Vestfirðinga og að mínu viti er ekki rétt að setja málið í þann búning sem hér hefur verið gert að hvetja til þess að sett verði lög um Orkubú Vestfjarða eingöngu í þeim tilgangi að taka á vandanum í félagslega íbúðakerfinu. Sá vandi er ekki aðeins vestfirskur vandi, hann er vandi margra sveitarfélaga hér á landi, því er nú verr og ekki er hægt að skilgreina hann sem sérvanda Vestfirðinga eins og gert er með því að tengja saman breytingu á lögum um Orkubú Vestfjarða og síðan sölu eignarhluta þar annars vegar og hins vegar greiðslur á skuldum sveitarfélaga í félagslega íbúðakerfinu. Sá vandi sem við ræðum er því félagslegur að þessu leyti og er ekki sérvestfirskur. Ekki er ásættanlegt að mínu viti að tala um breytingar á lögum um Orkubú Vestfjarða og þurfa að vera með þessa hugsun inni í málinu að það sé verið að gera þetta að stórum hluta og kannski aðalástæðan til þess að gera sveitarfélögum á Vestfjörðum kleift að grynnka eitthvað á skuldum. Því miður mun þetta ekki verða til annars, ef að lögum verður, en þess að það mun grynnka eitthvað á skuldum sumra sveitarfélaganna en engan veginn nægjanlega. Ég hygg að vandi sumra sveitarfélaga á Vestfjörðum, eins og í Vesturbyggð, sé það mikill að hann verði ekki leystur eingöngu með sölu þeirra á eignarhlut í Orkubúi Vestfjarða.
Hvað hefur fólkinu þá verið sagt? Fólkinu hefur verið sagt það á undanförnum mánuðum og missirum að ef eignarhlutur manna í Vesturbyggð í orkubúinu væri seldur þá yrði hægt að lagfæra þar stöðu sveitarfélagsins og takast á við framkvæmdir og uppbyggingu. Ég hygg verið sé að gera allt of mikið úr þeirri stöðu sem þarna myndast fjárhagslegt rými fyrir í Vesturbyggð. Ég hygg að þeir fjármunir sem koma út úr orkubúinu fyrir Vesturbyggð muni ekki duga til að laga stöðu þeirra nægilega að þessu leyti. Þar af leiðandi er í raun og veru verið með framsetningunni að segja sem svo: Við skulum fórna þessum eignarhlut okkar. Það mun laga stöðu okkar en það mun ekki nægja til þess þannig að jafnvel í þessari framsetningu felst ákveðin blekking.
Hins vegar er rétt að ítreka það sem ég sagði í upphafi. Í síðustu sveitarstjórnarkosningum á Vestfjörðum var enginn sveitarstjórnarmaður kosinn með það loforð í farteskinu að það yrði hlutskipti þeirra á þessu kjörtímabili að taka sér það fyrir hendur að selja eignarhluti sveitarfélaganna í Orkubúi Vestfjarða. Ég minnist þess ekki að neinn sveitarstjórnarmaður hafi í aðdraganda síðustu sveitarstjórnarkosninga rætt það sem stefnumál í sveitarfélögunum og þar af leiðandi er ekki rétt að salan sé að frumkvæði heimamanna allra á Vestfjörðum. Hún er að frumkvæði sumra sveitarstjórnarmanna og aðrir hafa dregist inn á það að samþykkja að þessu yrði breytt í hlutafélag og sumir munu sjálfsagt selja en að þetta sé vilji Vestfirðinga almennt, hygg ég að sé mjög ofmælt. Þetta er vilji sumra sveitarstjórnarmanna sem létu ekki þessar skoðanir í ljósi þegar fólk kaus þá til þeirra starfa. Þeir hafa hins vegar neyðst inn í þennan farveg vegna fjárhagsvanda í viðkomandi sveitarfélögum. Þetta er, held ég, málið í hnotskurn varðandi það að menn vilji selja eins og kemur fram í greinargerð með frv. sem ég vitnaði til áðan.
Þá erum við kannski komin að öðrum þætti þessa máls sem snýr að því að skammt er í að kynnt verði ný orkulög. Hæstv. iðnrh. hefur í blöðum og öðrum fjölmiðlum látið hafa eftir sér ýmislegt um það sem e.t.v. eða sennilega muni standa í nýjum orkulögum, m.a. að sú staða gæti komið upp að raforkudreifing, raforkusala, raforkuframleiðsla, virkjanaframkvæmdir og annað slíkt --- þarna yrði skilið á milli ákveðinna þátta, annars vegar framleiðsluþáttarins og hins vegar kannski dreifingarinnar. Auðvitað munu slík heildarlög hafa áhrif á öll orkufyrirtæki í landinu og áhrif á þá framtíðarsýn sem menn horfa auðvitað til þegar verið er að velta því fyrir sér, hvernig það tengist því lagaumhverfi sem er verið að setja upp fyrir Orkubú Vestfjarða. Eru þá málin e.t.v. í þeim búningi að það væri í framtíðinni, í mjög náinni framtíð, ef ekki lægi svona mikið á að keyra þetta í gegn sem sérmál um Orkubú Vestfjarða eingöngu út á sölu og fjárhagstengingum við erfiða stöðu sveitarfélaganna, að við gætum verið að ræða þetta undir annarri hugsun?
Í sjálfu sér verð ég að lýsa þeirri skoðun minni að ég er ekki beint andvígur því að breyta lögum um Orkubú Vestfjarða í þá veru að gera orkubúið að hlutafélagi ef ekki fylgdi með sá böggull, sem ég hef gert að umræðuefni í ræðunni, að það væri fyrst og fremst gert til þess að gera sveitarfélögum kleift að selja hluti sína í orkubúinu. Mér finnst að Orkubú Vestfjarða sé fyrirtæki sem öllum Vestfirðingum, jafnt sveitarstjórnarmönnum sem öðrum, ætti að vera mikill akkur í að halda eignarhaldi á, halda meirihlutaeign í um nokkra framtíð.
Ég lít svo á að Orkubú Vestfjarða hafi þjónað Vestfirðingum mjög vel sl. 25 ár en það var stofnað formlega 1976. Ég held að það hafi verið gæfuspor þegar sveitarstjórnarmenn á Vestfjörðum börðust fyrir því ásamt þingmönnum sínum að ná þeirri stöðu að stofna Orkubú Vestfjarða. Þar af leiðandi er ég enn þeirrar skoðunar að orkubúið sé Vestfirðingum mikils virði fyrir framtíðina og þess vegna eigi að halda utan um eignarhaldið á Orkubúi Vestfjarða og alls ekki að stefna á þá braut sem er beinlínis tilgangur þeirra lagabreytinga sem hér er verið að koma í gegn vegna þess að það liggur fyrir í yfirlýsingum að menn munu selja að hluta, jafnvel margir til þess að laga sína fjárhagslegu stöðu í sveitarfélögunum. Þá er forræði Vestfirðinga á orkubúinu horfið. Það er sem sagt komið undir meirihlutaeign ríkisins og í þessu tilviki erum við að fara alveg öfuga leið miðað við það sem t.d. var gert í sambandi við Hitaveitu Suðurnesja. Þar var ríkið að selja sinn hlut og ríkið var líka að selja sinn hlut í öðru fyrirtæki norður í landi, Kísiliðjunni. Í tilfelli Kísiliðjunnar var það fé sem kæmi út úr þeirri sölu sérmerkt til að koma að gagni í heimabyggð.
Maður spyr hvort ekki hefði alveg eins mátt fara þá leið að ríkið seldi hlut sinn í orkubúinu, ekkert endilega Vestfirðingum heldur einhverjum öðrum. Það hefðu verið sett lög um að ríkið mætti selja sinn hlut.
Við eigum á Vestfjörðum nokkra góða virkjunarkosti og þeir hafa verið þó nokkuð rannsakaðir. Sá stærsti þeirra möguleika er svokölluð Glámuvirkjun og annars vegar vatnsfall norður í Ófeigsfirði á Ströndum þar sem talið er að megi virkja á mjög arðsaman hátt.
Mig langar aðeins að tengja þetta við umræðu sem hefur átt sér stað um að vöntun væri á orku í Hvalfirði.
(Forseti (GÁS): Forseti biður hv. þm. afsökunar en spyr hvort hann hafi hugmynd um hvort langt sé eftir af ræðu hans.)
Já, það er þó nokkuð eftir af ræðu minni.
(Forseti (GÁS): Þá leggur forseti til að hv. þm. geri hlé á ræðu sinni og haldi henni áfram eftir að áður áformuðum utandagskrárumræðum er lokið og má þá hv. þm. vænta þess að framhald verði einhvers staðar upp úr kl. 2.30.)
Ég vil alveg sérstaklega, herra forseti, æskja þess að hæstv. iðnrh. geti verið viðstaddur þá ræðu vegna þess að ég ætla að tengja saman umræðu um orkuþörf í Hvalfirði og Orkubú Vestfjarða ásamt öðrum málum sem heyra undir iðnrh.
(Forseti (GÁS): Þar fór í verra raunar því forseta er kunnugt um að hæstv. ráðherra er á leið úr landi síðdegis og veit ekki gjörla hvenær það er.)
Þá óska ég eftir því, herra forseti, að umræðunni verði frestað.
(Forseti (GÁS): Forseti mun gaumgæfa það í matarhléinu og ræða við hæstv. ráðherra og skoða stöðu máls að öðru leyti.)