Gísli S. Einarsson:
Virðulegur forseti. Ég efast ekki um að hér séum við að ræða mikilvæg mál. Þau tengjast mörgum þáttum, landbúnaði, samgöngumálum og ekki hvað síst umhverfi og reyndar ferðaþjónustu ef maður vill líta á málin þannig. Þetta tengist auðvitað réttindum og skyldum sveitarfélaga og síðan samskiptum sveitarfélaga og ríkisins.
Kannski er rétt að hefja málið á því, virðulegur forseti, að beina þeirri spurningu til hæstv. landbrh. hvort hér sé um að ræða einhverja tilfærslu á verkefnum frá ríki til sveitarfélaga eða hvort skyldur sveitarfélaganna séu að aukast á einhvern hátt. Í fylgiskjali með frv. er spurt um áhrif og sagt:
,,Verði frumvarpið óbreytt að lögum er ekki gert ráð fyrir að það hafi kostnað í för með sér fyrir ríkissjóð.``
En ástæða er til þess, herra forseti, að spyrja: Hefur þetta frv. í för með sér aukinn kostnað fyrir sveitarfélögin? Ég spyr hæstv. landbrh. ekki síst með það í huga að fámenn lítil sveitarfélög þurfa að standa undir þessum skyldum sem afréttin og fjallskilin bera með sér. Þetta skiptir örugglega mjög miklu máli. Ég treysti því og veit að hæstv. landbrh. hefur ekki í huga að leggja auknar byrðar á fámennar sveitir í tengslum við þetta.
Þetta leiðir hugann að stöðu einstakra bænda, hver sé staða landbúnaðarins, þá ekki síst með sauðfjárræktina í huga, þar sem þetta kemur að sjálfsögðu inn á hvernig háttar til með girðingar meðfram vegum og þau svæði sem sveitarfélögin bera ábyrgð á. Ef með þessum breytingum er verið að leggja eitthvað meira á sveitarfélögin en nú þegar þá þarf að fara mjög varlega einmitt með tilliti til þess sem ég var að nefna hér. Ég veit að sjálfsögðu og þekki mætavel hversu erfitt það er fyrir lítil sveitarfélög að standa bæði við smalamennsku og fjallskil eins og gert er ráð fyrir í lögum.
Auðvitað má velta því fyrir sér að í landinu eru núna um 465 þúsund fjár. Einnig má velta því fyrir sér hvernig hlutirnir hafa gengið fyrir sig því að fækkað hefur um 208 sauðfjárbú í landinu frá 1996 til ársins 2000. Hlutfallslega mesta fækkunin var á Vesturlandi. Þar fækkaði um 44 sauðfjárbú á tíma samnings um framleiðslu sauðfjárafurða. Það er eftirtektarvert að landsbyggðin, hinar dreifðu sveitir, þær veikustu, láta mest undan í þessum málum. Meginmarkmiðið var þó að reyna að styrkja sauðfjárrækt á þann veg að einstök bú gætu borið sig. En með tilvitnun, virðulegur forseti, í skýrslu um framkvæmd búvörulaga kemur í ljós að sauðfjárbú standa aðeins undir helmingi, ef farið er í meðaltal, af framleiðslukostnaði. Það vantar hálf laun til að standa undir framleiðslunni. Það er ekki góð niðurstaða.
Hins vegar mun það vera rétt að nokkurn veginn hefur náðst að standa við þær áætlanir og þær fyrirætlanir sem fólust í búvörusamningnum sem gerður var á sínum tíma. Leitað var eftir samningum fyrir hönd ríkisstjórnarinnar við Bændasamtök Íslands um magn sauðfjárafurða, og framleiðendum átti að tryggja fullt verð á samningstímanum. Það sem veldur áhyggjum er það sem er að gerast, að birgðir hafa aukist um 1.600 tonn á sama tíma og verulega hefur fækkað í búfjárstofninum, og að verð til bænda hefur lækkað um 23,5% á þessum tíma. Verð til neytenda hefur hins vegar hækkað, í sumum tilvikum um 17% og má rekja allt upp í 29% hækkun. Og þá er eðlilegt að velta fyrir sér hvað sé að. Ég veit að erfitt er fyrir hæstv. landbrh. að svara því hvað er að þegar svona er komið.
Allt tengist þetta afkomu og möguleikum sveitarfélaganna til að standa við lög um afréttamálefni og fjallskil. Það er því eðlilegt að um þessa hluti sé fjallað enda sé jafnframt fjallað um hina veiku stöðu einstakra bænda og einstakra sveitarfélaga til að standa undir þeim lögum sem rædd eru.
Það er áhyggjuefni að birgðir skuli hafa aukist um 63% frá árinu 1998 og það er skelfilegt, virðulegur forseti, að geta ekki fengið svör við því í hverju þessi birgðaaukning felst. Er það vegna þess að útflutningsskylt kjöt hefur ekki verið selt út? Er það vegna þess að gamalkjöt safnast upp á afurðastöðvunum? Eða er það vegna þess að lélegri varan situr eftir? Þessu hef ég ekki fengið svör við. Ég er búinn að spyrja eftir því hvort það hafi verið greint hvers konar kjöt safnast upp í birgðastöðvunum. Þetta er áhyggjuefni. Það er áhyggjuefni ef það kjöt sem er að safnast upp er af gömlu fé. Það er líka áhyggjuefni ef það er vegna þess að kjöt sem átti að flytja út situr enn þá í birgðastöðvunum. Það er áhyggjuefni. Við þessu hef ég ekki getað fengið svör.
Mér er ljóst að verð til bænda er of lágt. Það veit ég að við erum sammála um, ég og hæstv. landbrh.
(Forseti (ÁSJ): Forseti vill benda hv. þm. á að hér er til umræðu 11. dagskrármálið, um afréttamálefni, fjallskil o.fl.)
Virðulegur forseti. Ef horft er á málið um afréttamálefni, fjallskil o.fl. tengist það einmitt á þann hátt sauðfjárræktinni að það hljóta að koma upp, virðulegur forseti, spurningar sem lúta að afkomu bænda í tengslum við þær spurningar sem ég setti fram í upphafi vega: Er verið að leggja auknar skyldur á sveitarfélögin? Er verið að leggja auknar skyldur á bændur? Þetta tengist að sjálfsögðu umhverfismálum, virðulegur forseti, og reyndar ferðaþjónustu og samgöngum líka þannig að það er eðlilegt að menn spyrji um þá hluti.
Ég geri mér grein fyrir því að eitt af þeim málum sem koma upp í hugann eru beitarmálin. Einstök svæði á landinu eru ofbeitt, önnur eru vanbeitt. Þetta vitum við, og þá kem ég aftur að því sem ég nefndi í upphafi vega að frá 1996 til ársins 2000 hefur fækkað um 44 sauðfjárbú á Vesturlandi einu. Svo ég rifji þetta upp fækkaði reyndar aðeins um tvö sauðfjárbú á Reykjanesi en skýringin er að sjálfsögðu sú að þar eru svo fá sauðfjárbú, en þar hefðu þau kannski helst átt að hverfa. Á Suðurlandi fækkaði um 43 sauðfjárbú, og 37 sauðfjárbú, ef ég man rétt, á Norðvesturlandi. Miklar breytingar hafa orðið en þetta tengist samt sem áður allt því frv. sem við erum að ræða, hvort fækkunin í sauðfjárbúum hefur orðið á réttum stöðum. Það sem stendur eftir er að á árinu 2000 voru í öllum kjördæmum landsins, eins og þau eru nú, 2.414 sauðfjárbú á móti 2.522 sem var fjöldi lögbýla með greiðslumarki árið 1996. Þetta er hluti af þessu öllu saman, virðulegur forseti, og eðlilegt að nefna.
Ferðaþjónustan krefst ákveðins rýmis á landinu. Sú hugsun kemur beint inn á það frv. sem hér er verið að ræða, um afréttamálin, og það er spurning hvernig eigi að fara með það. Hvaða ábyrgð bera sveitarfélögin, virðulegur forseti? Það er ástæða til að spyrja hæstv. landbrh. út í þetta mál. Hvaða ábyrgð bera sveitarfélögin á þeim ferðum sem farnar eru um afréttalönd þeirra og þeim ferðamönnum sem þar fara um og hvernig þau lönd eru nýtt? Ef ég man rétt voru fyrir örskömmu síðan sýndar á þekktum ferðamannastöðum slóðir eftir hestamenn þar sem viðkvæmt land, mýri, var troðið í svað. Maður veltir fyrir sér hver beri ábyrgðina þar. Hverjir bera ábyrgðina? Er verið að varpa henni á ríkið eða á sveitarfélögin? Felst eitthvað því um líkt í því frv. sem hér liggur fyrir?
Ég get, virðulegur forseti, tengt þetta miklu meira samgöngumálum einnig og spurt um girðingarmál. Hvernig stendur verkefnið í að koma í veg fyrir að sauðfé og aðrar skepnur hlaupi út á vegina í veg fyrir bifreiðar þar sem er nauðsyn að girða? Þetta tengist allt saman þessum afréttamálum og ég vonast til þess að a.m.k. í lokin fái ég svör frá hæstv. landbrh. þar að lútandi.