Þuríður Backman:
Herra forseti. Við ræðum hér um frv. til laga um brottfall laga nr. 54/1974, um Þjóðhagsstofnun, með síðari breytingu. Það hefur ekki farið fram hjá nokkrum manni að tilgangur frv. er að leggja niður Þjóðhagsstofnun.
Mig langar, herra forseti, í framhaldi af þeim orðum sem féllu hér rétt áðan um orðaskipti hæstv. forsrh. við hv. þingmenn Ögmund Jónasson og Össur Skarphéðinsson, að tímasetningarnar standa hvað varðar þjóðhagsspá Þjóðhagsstofnunar og framlagningu þessa frv., þ.e. tilkynninguna eða þá ákvörðun að leggja fram frv., hver svo sem hvatinn þar á bak við var og undir hvaða geðshræringu það var gert, þá var sú tímasetning auðvitað til þess að koma á ákveðnu hugarróti hjá þjóðinni og vangaveltum yfir því hvort þarna væri samhengi á milli. Þetta getur allt verið tilviljun, en tímasetningarnar standa.
Herra forseti. Vinstri hreyfingin -- grænt framboð lýsir sig alfarið andvíga frv. og fulltrúi okkar í efh.- og viðskn. ásamt fulltrúa Samfylkingarinnar, fulltrúa minni hlutans í nefndinni, hefur farið vel yfir nál. og rökstuðning minni hluta efh.- og viðskn. og þingmanna Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs, hvers vegna við erum á móti frv. Ég tel að með frv. séum við í raun að vega að lýðræðinu í landinu því við erum að veikja stofnun Alþingis og við erum að veikja lýðræðislega umræðu í landinu. Ég segi þetta vegna þess að Þjóðhagsstofnun er sjálfstæð stofnun. Hún hefur ekki alltaf verið samhljóða Seðlabankanum eða öðrum þeim stofnunum sem hafa verið að gefa út þjóðhagsspár eða lýsa okkur veginn hvað varðar ákvarðanir um aðgerðir varðandi fjármál og fjárfestingar. Við þurfum á óháðri stofnun að halda og við eigum að standa vörð um sjálfstæði stofnunarinnar.
Eins og fram hefur komið lifum við á tímum mikilla breytinga í þjóðfélaginu hér eins og alls staðar í nágrannalöndum okkar og auðvitað breytist verksvið þeirrar stofnunar sem og annarra og það er sjálfsagt að fara yfir verksvið Þjóðhagsstofnunar og skoða hvort þar sé skörun við aðrar stofnanir, hvort sú skörun sé eðlileg. Ég tel að þó svo að ákveðin skörun sé á milli Þjóðhagsstofnunar og Seðlabankans varðandi ýmis verkefni sé það tvíverknaður og kostnaður sem okkur ber að taka á okkur. Það geti verið hluti af því að styrkja lýðræðið í landinu og sjálfstæði stofnunarinnar. En það er hugsanlegt að hægt sé að færa á milli og sameina stofnanir með öðrum hætti en hér er gert, að leggja hana niður og dreifa þeim verkefnum.
Einnig hefur komið fram í umræðunni að áhugavert væri að skoða hvort Hagstofan og Þjóðhagsstofnun gætu verið ein stofnun og þá sterk og óháð stofnun þar sem Hagstofan er fyrst og fremst í því að safna tölfræðilegum gögnum og Þjóðhagsstofnun í úrvinnslu og færi hugsanlega vel á því að gera þessar tvær stofnanir að einni sterkri óháðri stofnun.
En við þingmenn og þingflokkur Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs viljum eins og ég sagði áðan styrkja sjálfstæði stofnunarinnar eða annarrar svipaðrar sem nyti trausts, og þingmenn eða þjóðin geti treyst að sé ekki undir hælnum á ríkisstjórninni, hvort sem er núv. ríkisstjórn eða öðrum, og eins hefur komið fram í umsögnum um frv. að mjög æskilegt sé ef ekki bara nauðsynlegt í okkar litla landi að þar sé ein stofnun sem haldi utan um gagnagrunna og þau reiknilíkön sem stofnunin vinnur úr, því þetta eru miklir gagnagrunnar og flókin líkön og það sé einfaldlega hagkvæmni í því fólgin að hafa þetta á einum stað, hjá einni stofnun.
Nú vitum við ekki hvernig farið verður með þá grunna, hvernig þeim verður tvístrað, en það er alveg öruggt að þeim verður tvístrað og ég tek mark á því sem kemur frá Þjóðhagsstofnun að það geti verið og verði mjög óheppilegt fyrir alla úrvinnslu.
En það sem er þó einna kynlegast við þessa hugmynd og frv. er að leggja niður stofnun í sparnaðarskyni því öruggt er að ekkert sparast við það. Að öllum líkindum mun þetta jafnvel valda meiri þenslu heldur en ef við hlúðum betur að stofnuninni og styrktum hana frekar, því það er einu sinni svo að ef við ætlum að færa ráðuneytunum aukin verkefni sem hafa stöðugt verið að aukast hjá hverju ráðuneyti fyrir sig, þá hefur það kallað á meiri þenslu í ráðuneytunum og nú á að fara að koma upp sérstakri deild innan fjmrn. og það er alveg öruggt að ekki verður ódýrara að vinna slíka verkþætti þar en hjá Þjóðhagsstofnun í dag. Þetta er bara hluti af því að verið er að vinna að því á mörgum sviðum að styrkja ríkisvaldið en veikja Alþingi.
Við í Vinstri hreyfingunni -- grænu framboði viljum einnig, ef svo fer að frv. verði afgreitt núna í þinglok, að hugsað verði um starfsöryggi starfsmannanna og að þeim verði sannarlega tryggð sambærileg störf og þeir hafa í dag. Þetta eru mjög sérhæfð störf og við eigum að tryggja það og þá í lagatexta að þeim verði tryggð samsvarandi störf og þeir hafa í dag.
En það sem við eigum eftir að finna hér fyrir á þingi og þá sérstaklega stjórnarandstaðan er að hafa ekki aðgang að Þjóðhagsstofnun. Og það eru ekki bara við í stjórnarandstöðunni, það eru líka starfsmannafélög, starfsgreinafélögin, stóru verkalýðsfélögin sem hafa getað leitað til Þjóðhagsstofnunar sem eiga eftir að finna fyrir brottfalli stofnunarinnar. Hvernig í ósköpunum eiga stéttarfélögin að geta leitað til fjmrn., til Seðlabankans, til að fá upplýsingar um stöðu mála þegar verið í harðri kjarabaráttu?
Ég tek undir að æskilegt sé að efla hagdeild Alþýðusambands Íslands en það mun aldrei duga til þess að önnur stéttarfélög eða samtök launafólks muni geta nýtt sér þá hagdeild. Ekki mundi það nú vera skynsamlegt að stór samtök launafólks komi sér upp hvert um sig slíkri hagdeild. Það er hugsanlegt að í nánustu framtíð muni þau standa saman að einni sameiginlegri sem ynni þá fyrir hönd allra launþegasamtakanna, en þó svo að ég styðji það að hagdeild ASÍ sé efld, þá dugar það ekki til.
Mér finnst þetta alvarlegt mál og það verður það þegar kemur að kjaradeilum og það mun koma að þeim. Við lifum ekki í dag í einhverju sæluríki til framtíðar þar sem við getum til eilífðarnóns haldið rauða strikinu niðri og það kemur að samningum. Og einhvern tímann kemur að því að gerðar verða launakröfur og þá er eins gott að hafa stofnun sem stéttarfélögin og samtök launþega geta leitað til og treyst á án þess að hafa þær upplýsingar og spár frá brjósti ríkisstjórnarinnar.
Margoft hefur komið fram, og þarf svo sem ekki að fara yfir það, að það á að flytja verkefni Þjóðhagsstofnunar yfir til Hagstofunnar, Seðlabankans og fjmrn. Hagfræðideild Háskóla Íslands getur hugsanlega tekið við einhverju og einkaaðilar sömuleiðis. Þetta er allt mjög óljóst og í raun og veru óskiljanlegt að menn séu ekki komnir lengra með þessa vinnu ef til stendur að afgreiða þetta mál, að ekki skuli vera orðið skýrara hvert verkefnin eiga að fara.
Ég tel að fyrir Alþingi verði þetta fyrirkomulag dýrara. Ef við ætlum að leita til hagfræðideildar Háskóla Íslands þarf Alþingi að kaupa þær upplýsingar. Og hvernig getum við, þingmenn í stjórnarandstöðu, treyst þeim spám sem koma frá fjmrn.? Ég vantreysti ekki starfsmönnunum en þeir vinna jú eftir stefnu ríkisstjórnarinnar, og þeim ber að gera það. Þeir eru þannig smitaðir og það hefur auðvitað áhrif á vinnu þeirra. Þótt þeir séu samviskusamir við hana verða þær spár aldrei trúverðugar bara fyrir það hvar þær eru unnar.
Það sama má segja um Seðlabankann. Þar er unnið samkvæmt ákveðnum lögum. Hann er orðinn sjálfstæð stofnun en honum ber eftir sem áður að vinna að markmiðum ríkisstjórnarinnar. Ég tel að hv. þm. Ögmundur Jónasson hafi komið því mjög vel til skila áðan að við höfum fengið smjörþefinn af þeim vinnubrögðum þar sem Seðlabankinn er alveg hlutlaus þegar kemur að umsögn um að leggja niður Þjóðhagsstofnun. Hvaða trúverðugleiki verður þá í framtíðinni? Enginn fyrir okkur, ekki neinn. Þá er ég ekki að kasta neinni rýrð á starfsmennina.
Það hlýtur að vera réttmæt krafa frá Samtökum atvinnulífsins að vilja fá sömu fyrirgreiðslu og ASÍ, þ.e. að hagdeildir þeirra verði styrktar með sama hætti og ASÍ hefur fengið loforð fyrir. Ég tel heldur ekki óeðlilegt að styrking komi til annarra launþegasamtaka líka.
Mér finnst mjög alvarlegt að hlusta á og fara hér yfir umsagnir þeirra gesta sem komu á fund efh.- og viðskn. og þeirra sem sendu inn umsagnir. Allt hnígur í sömu átt, að þessi ráðstöfun sé óskynsamleg, bæði stjórnsýslulega og efnahagslega. Hún mun aldrei spara neitt heldur verða þjóðinni dýrari.
Ég ætla ekki að endurtaka tilvitnanir í ummæli og umsagnir eins og Gylfa Magnússonar, dósents við viðskipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands, en þar koma fram mjög alvarlegar ábendingar um galla þess að leggja niður Þjóðhagsstofnun.
Ég vil, herra forseti, leggja áherslu á hvaða þýðingu þetta hefur fyrir stjórnarandstöðu allra tíma að hafa ekki aðgang að stofnun sem þeir geta treyst að sé óháð, og hversu mikilvægt það hefur verið að standa vörð um sjálfstæði stofnunarinnar. Ég vil nefna sem dæmi að þegar forstöðumaður Þjóðhagsstofnunar hefur verið settur í forsvar fyrir opinberar nefndir upp á síðkastið hefur það veikt álit manna á Þjóðhagsstofnun, ekki það að maður hafi ekki getað treyst vinnubrögðum og starfsmönnum en ekki þarf meira til en að forstöðumaðurinn sé í störfum fyrir ríkisstjórnina, í hápólitískum verkefnum, til að pólitískan fnyk leggi af starfseminni, og þá veikir það niðurstöður og spár stofnunarinnar.
Það sama má segja um Seðlabankann og spár hans. Það er í besta falli óheppileg ráðstöfun að setja Finn Ingólfsson seðlabankastjóra í forsvar fyrir hápólitíska nefnd til að leita að álversrekanda úti í hinum stóra heimi. Ég segi að það sé óheppileg ráðstöfun vegna þess að Seðlabankinn á að vera óháður aðili. Hann á að geta metið stöðu þjóðarbúsins og þar á að vera hægt að meta hversu miklar álögur ætti að leggja á þetta litla þjóðarbú okkar. Það getur ekki verið trúverðugt að þessi sami aðili sé svo úti um heim að leita að stóru álveri. Hann situr í raun og veru beggja vegna borðsins þó að hann sé ekki beinn samningsaðili í þessu álversmáli. Allir svona tilburðir veikja stofnanirnar og mér finnst það umhugsunarefni fyrir ríkisstjórnina hvort hún ætlar út á þessa braut. Það hlýtur að hafa verið hægt að finna aðra vel hæfa menn í þau störf sem forstöðumanni Þjóðhagsstofnunar voru falin og eins að finna jafnhæfan mann og Finn Ingólfsson til að fara fyrir álinu og hlífa þar með þessum stofnunum, Þjóðhagsstofnun og Seðlabanka, og treysta þær frekar í sessi.
Herra forseti. Ég held að ég hafi þessi orð mín ekki öllu fleiri en ítreka andstöðu mína við þetta frv. að öllu leyti. Og þó að þessar hugmyndir hafi komið upp fyrir nokkuð mörgum árum voru þær á þann veg að starfsemi stofnunarinnar skyldi skoðuð, hvaða breytingar þyrfti að gera til að aðlaga hana breyttri þjóðfélagsmynd og rekstri. Þeir sem fluttu tillögur um endurskoðun á Þjóðhagsstofnun höfðu ekki látið sér detta í hug að leggja hana niður.
Ég minni á brtt. frá minni hluta efh.- og viðskn. og eins till. til þál. um endurskoðun á starfsemi og stöðu Þjóðhagsstofnunar þar sem flm. eru hv. þm. Steingrímur J. Sigfússon og Ögmundur Jónasson. Henni hefur verið lýst hér og hún lesin upp og ég ætla ekki að endurtaka það. Það hefði verið, herra forseti, þinginu til sóma að hafa þá tillögu til afgreiðslu samhliða þessari svo að við hefðum eitthvert val við afgreiðslu málsins, annaðhvort um að leggja Þjóðhagsstofnun niður eins og ríkisstjórnin leggur til eða að Alþingi setji á fót nefnd til að gera úttekt á starfsemi Þjóðhagsstofnunar. Ég ætla að fá að lesa eftirfarandi úr þáltill., með leyfi forseta:
,,Verkefni nefndarinnar verði, auk almennrar úttektar, að skoða verkaskiptingu milli Þjóðhagsstofnunar og annarra aðila sem vinna að einhverju leyti að svipuðum verkefnum og meta kosti þess að Þjóðhagsstofnun verði færð undir Alþingi.``
Það er þetta, að meta kosti þess að Þjóðhagsstofnun verði færð undir Alþingi, sem ég vil leggja áherslu á því með stöðugri styrkingu ríkisvaldsins veitir ekki af að fara í mótvægisaðgerðir, styrkja Alþingi, og þetta væri hluti af því.