Kolbrún Halldórsdóttir:
Herra forseti. Ég fagna því að Alþingi Íslendinga skuli nú vera í þann mund að fullgilda Stokkhólmssamninginn um þrávirk lífræn efni. Hér er um afskaplega viðamikinn samning að ræða, en algerlega lífsnauðsynlegan fyrir umhverfismálin, lífsnauðsynlegan í því samhengi að líf á jörðinni getur vart þrifist án þess að tekið verði almennilega til hendinni og af alvöru í þessum málaflokki.
Þrávirk lífræn efni og losun þeirra út í umhverfið er mengunarvandamál sem ógnar nú þegar á mjög alvarlegan hátt lífi og heilsu heilla vistkerfa. Sannleikurinn er sá að samningur af þessu tagi hefði auðvitað verðskuldað mjög mikla og faglega umræðu á Alþingi. Ég held, herra forseti, að það sé ámælisvert að við skulum vera að afgreiða samning af þessu tagi með því hraði sem raun ber vitni hér því ekki var umræða um efnisatriði samningsins þegar hæstv. utanrrh. fylgdi úr hlaði þessari þáltill. Ég sé ekki heldur að í önnum þingsins í dag gefist svigrúm fyrir þá umræðu sem þessi mál verðskulda hér á þingi.
Herra forseti. Við skulum ekki gleyma því að alþingismenn eru að hluta til ábyrgir fyrir umræðunni úti í samfélaginu. Með því að umræða af því tagi sem hér þyrfti að fara fram fari ekki fram erum við að skjótast undan þeirri ábyrgð sem við berum á því að málefni sem hér fara í gegn komist út í samfélagið.
Herra forseti. Ég fullyrði að það verður mjög erfitt fyrir almenning og jafnvel fjölmiðla líka að gera sér grein fyrir mikilvægi þeirra mála sem hér um ræðir án þess að nokkur fagleg eða efnisleg umræða fari hér fram.
Herra forseti. Sannleikurinn er sá að síðan Rachel Carson skrifaði bókina sína, Raddir vorsins þagna, 1962 eru liðin 40 ár. Bókin sú olli straumhvörfum í umræðu um umhverfismál og ekki hvað síst um þau mál sem hér um ræðir, þ.e. losun eiturefna út í umhverfið. Rachel Carson var mjög framsýn manneskja. Hún var baráttumanneskja af bestu sort og við getum þakkað forsjóninni fyrir að hún skuli hafa verið send hingað til jarðarinnar og að hún skyldi hafa sagt allt það sem hún sagði í bókinni sinni. Hitt verður svo að horfa á líka, að þær varúðarraddir sem Rachel Carson upphóf í bók sinni hafa auðvitað ekki náð nægilega inn í vestræna stjórnsýslu. Hvers vegna ekki, herra forseti? Það skyldi þó ekki vera að við hefðum látið græðgi okkar og efnishyggju glepja okkur svo að við höfum sljóvgað eyru okkar fyrir þeim röddum sem upp voru vaktar í bók Rakelar?
Ég vil halda því fram að hið vestræna samfélag hafi gleymt sér í neysluhyggjunni, sett hina gífurlegu vá sem stafar af mengun þrávirkra lífrænna efna til hliðar meðan við værum að koma vel undir okkur fótunum efnahagslega og ég held að við séum núna og í náinni framtíð að súpa seyðið af þeim sljóleika okkar að gleyma okkur í neyslukapphlaupinu. Við skulum ekki gleyma því, herra forseti, við hvaða aðstæður þessi efni verða til sem hér um ræðir. Hér er t.d. um að ræða plöntuvarnarefni sem verða til við eitrun vegna skordýraplágna. Eiturefnin fara auðvitað beina leið út í jarðveginn, út í grunnvatn og enda síðan í efstu þrepum fæðukeðjunnar. Sannleikurinn er sá, og það vitum við nú og höfum vitað allt of lengi, að síðan berast þau hægfara norðar á jarðkringlunni, norðar og nær okkur, nær okkar fæðuuppsprettu og þau eru nú þegar komin í efsta hluta fæðukeðjunnar.
Við erum líka að tala hér um efni sem notuð eru í iðnaði. Sannleikurinn er auðvitað sá að með hinni gífurlegu framleiðsluaukningu sem orðið hefur í iðnaði og sem hefur að mínu viti, herra forseti, verið afar blind á þessi mál, hafa þessi efni verið sett út í umhverfið og valda þar þeirri hættu sem raun ber vitni. Og hver er hættan? Hún er t.d. krabbameinsmyndun í mönnum. Þetta verður líka þess valdandi að brengla kynþroska spendýra og gerir það að verkum að hormónastarfsemi í efstu hlutum fæðukeðjunnar brenglast. Þess vegna fæðast orðið tvíkynja dýr og kannski oftar hér á norðurslóðum en annars staðar á jarðkúlunni. Hér er því um að ræða gífurlega erfitt og viðamikið vandamál sem þessum samningi er ætlað að taka á.
Herra forseti. Ég ætla ekki að halda langan fyrirlestur um þetta hér en ég vil samt segja að það hefði sannarlega verið ástæða til þess að gera það hér og það hefði verið ástæða til þess að krefja stjórnvöld um að gera grein fyrir þeim aðgerðaáætlunum sem samningur þessi leggur okkur á herðar því samkvæmt 5. gr. hans er alveg ljóst að þeir aðilar sem undirgangast reglur samningsins þurfa að semja aðgerðaáætlanir fyrir bæði stór svæði og lítil innan tveggja ára frá því að samningurinn öðlast gildi.
Ég tel að gífurlega mikilvægt verði fyrir Alþingi að vakta stjórnvöld í þeim efnum því að auðvitað kemst svona samningur aldrei til almennilegra framkvæmda nema aðgerðaáætlanir séu framkvæmdar. Til þess að slíkt geri orðið þarf Alþingi Íslendinga að efla mjög verkefni á borð við Staðardagskrárverkefni því að eins og það gerir ráð fyrir hugsum við á heimsvísu en bregðumst við heima fyrir. Hér er því um að ræða verkefni sem fellur mjög vel að Staðardagskrárverkefninu og ég held að afar nauðsynlegt sé að alþingismenn geri það sýnilegt í kjördæmum sínum, sjái til þess að öll sveitarfélög á Íslandi staðfesti Staðardagskrárverkefnið, fari í þá vinnu sem vinna þarf. Vinna af því tagi sem hér um ræðir verður aldrei unnin bara á einu plani stjórnsýslunnar, hana þarf að vinna alla leið ofan í grasrótina. Til þess að slíkt geti orðið þarf öfluga fræðslu, öfluga umræðu í samfélaginu, hún þarf að eiga sér stað á Alþingi og hún þarf ekki síður að eiga sér stað frá fjölmiðlum.
Það þarf líka að vakta stjórnvöld sem leyfa sér að skrumskæla hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar. Eins og ég hef gagnrýnt hæstv. umhvrh. fyrir og hæstv. utanrrh. hafa þau bæði gerst sek um það að mínu mati að rangtúlka hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar með því að setja undir hana einhvers konar hámörkun efnahagslegrar velferðar.
Ég vitna, með leyfi forseta, til stefnumörkunar ríkisstjórnarinnar um sjálfbæra þróun á nýrri öld þar sem hæstv. umhvrh. orðar hugsun sína um sjálfbæra þróun svo:
,,Það var mat margra að umhverfisverndarstefna áratuganna á undan hefði skilað takmörkuðum árangri, ekki síst vegna þess að umhverfisvernd og hagvexti var oft stillt upp sem ósættanlegum andstæðum. Með sjálfbærri þróun leitum við hins vegar leiða til að hámarka efnahagslega og félagslega velferð án þess þó að skaða grunngæði jarðar eða möguleika komandi kynslóða á að njóta sams konar eða meiri velferðar.``
Herra forseti. Stjórnvöld sem binda sjálfbæra þróun við hámörkun efnahagslegar velferðar eru á villigötum. Þeim er ekki alveg treystandi eftirlitslaust til að framfylgja ákvæðum Stokkhólmssamningsins. Ég tel því einsýnt, herra forseti, að umræðan hefði átt að vera meiri hér, hún þarf að fara fram og alþingismenn hv. verða að vera vakandi á verðinum og sjá til þess að henni sé ekki hér með lokið.