Kolbrún Halldórsdóttir:
Herra forseti. Tekið skal fram að sú sem hér stendur tók ekki þátt í vinnu Alþingis við gerð laganna um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga. Það skal bara viðurkennt og játað eins og er að ég tel þetta vera einhverja alflóknustu löggjöf sem þingmenn hafa staðið frammi fyrir á seinni árum að setja sig inn í.
Ég held líka að ekki séu öll kurl komin til grafar í þeim efnum. Komið hefur fram við vinnslu þessa máls í allshn. að mjög erfitt er að setja reglur sem sjá fyrir öll þau atvik sem gætu komið upp og gætu þar af leiðandi í náinni framtíð heyrt undir lög af þessu tagi. Til mikils er því ætlast af þingmönnum og þeim sem starfa við lagasetningu að vera það framsýnir eða sjá það langt fram í tímann að hægt sé að segja fyrir um hvernig veröldin þróast, því lögin sem við erum að fjalla um hér eru í raun og veru af því tagi. Þetta eru lög sem eru sett vegna þess að veruleiki okkar í hinum vestræna heimi hefur breyst svo gífurlega á seinni árum. Hann breytist svo hratt að löggjafinn á fullt í fangi með að setja einhverjar reglur sem girða fyrir einhverjar ímyndaðar tilteknar aðstæður sem gætu komið upp í náinni framtíð.
Þær breytingar sem hér er verið að gera á lögunum um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga, eins og kom fram í máli hv. þm. Þorgerðar Gunnarsdóttur, lúta að nokkuð takmörkuðum eða afmörkuðum þáttum þessara mála. Um er að ræða fyrst og fremst rafræna vöktun. Bara það, herra forseti, að við skulum reyna að gera okkur töm á tungu orð eins og rafræna vöktun, er eitt út af fyrir sig alveg nægilegur þröskuldur að stíga yfir. Við erum sem sagt að fjalla um öryggismyndavélar sem í auknum mæli hafa verið settar upp á almannafæri, jafnvel inni í fyrirtækjum, verslunum, kannski skemmtistöðum eða á fjölförnum stöðum öðrum sem til mætti taka. Auðvitað verður reyna að lýsa inn í alla afkima þessa heims sem þarna er verið að reyna að ná yfir og auðvitað er ekki alltaf hægt að segja að maður geti haft réttu tækin til þess, rétta vasaljósið, réttu græjurnar til þess að sjá inn í alla kimana. En hér er sannarlega verið að reyna og viðleitnin er af hinu góða. Hún er mjög þörf og nauðsynlegt er að hún sé eins og hér er verið að reyna.
Þó ber að gagnrýna eitt í þessu máli, herra forseti, og það er tíminn sem ætlaður er til afgreiðslunnar. Auðvitað hefði verið full þörf á því að fjalla um þetta mál í lengri tíma en við höfðum í hv. allshn. Nú skal það tekið fram, herra forseti, að ég sat fund nefndarinnar þegar þetta mál var tekið fyrir sem varamaður fyrir hv. þm. Ögmund Jónasson. Ég hafði ekki haft tíma til að kafa ofan í málið fyrir fram og það var ekki fyrr en eftir að þessum fundi lauk sem ég fór að lesa almennilega allar athugasemdir með frv., athugasemdirnar sem fylgja í greinargerð með því.
En ég verð að segja að þegar ég fór að lesa greinargerðina og athugasemdirnar kviknuðu frekari spurningar sem ég hefði auðvitað viljað geta haft tækifæri til eða svigrúm til að spyrja nánar út í. En eins og ég segi, þegar hratt er unnið þá er ekki á allt kosið. Ég vil samt orða þessar vangaveltur mínar sem kviknuðu við nánari lestur, í þeirri von að ég geti fengið hér einhver svör frá mér reyndara fólki sem þekkir betur til þessarar löggjafar þannig að mér verði eilítið rórra varðandi þetta mál.
Athugasemdir mínar lúta að 3. gr. sem varðar breytingar á 21. gr. laganna og fjalla um skyldu til að láta hinn skráða vita um vinnslu persónuupplýsinga þegar þeirra er aflað hjá öðrum en honum sjálfum, þ.e. skylduna til að upplýsa þriðja aðila um að verið sé að skrá persónuupplýsingar um hann. Þetta er auðvitað alveg skýrt í greininni. En síðan eru það undanþáguákvæðin sem valda mér hugarangri.
Það er alveg eðlilegt þegar einhver ábyrgðaraðili er að afla persónuupplýsinga frá öðrum en hinum skráða að þá skuli hann láta þennan þriðja aðila vita eða greina honum frá þeim atriðum sem fara inn í skráninguna. En síðan koma undanþáguákvæðin um hvenær ákvæði 1. mgr. gilda ekki. Þessi undanþáguákvæði eru talin upp í þremur liðum í lagafrv. og hljóða þau svo, með leyfi forseta:
,,Ákvæði 1. mgr. gilda ekki ef:
1. óframkvæmanlegt er að láta hinn skráða vita eða það leggur þyngri byrðar á ábyrgðaraðila en með sanngirni má krefjast,
2. ætla má að hinum skráða sé þegar kunnugt um vinnsluna,
3. lagaheimild stendur til skráningar eða miðlunar upplýsinganna eða
4. hagsmunir hins skráða af því að fá vitneskju um upplýsingarnar þykja eiga að víkja fyrir veigamiklum almannahagsmunum eða einkahagsmunum, þ.m.t. hagsmunum hans sjálfs.``
Herra forseti. Eins og hv. frsm. nefndarinnar gat um þá er undanþáguheimildin sem getið er um í 4. tölulið nokkuð skýr. Þar er verið að fjalla um mál sem geta komið upp í vinnslu barnaverndarnefnda t.d. þar sem það er algjörlega skýrt að þessi undanþága tálmar ekki 14. gr. barnaverndarlaganna og það er afar mikilvægt að sá skilningur sé til staðar. En svo þegar maður fer að lesa athugasemdirnar með þessum töluliðum þá segir þar, með leyfi forseta:
,,Samkvæmt 1. mgr. 21. gr. er meginreglan sú að ábyrgðaraðila ber að gera hinum skráða viðvart þegar hann aflar upplýsinga um hann hjá þriðja manni. Í 2. mgr. ákvæðisins [þ.e. undanþáguákvæðanna] er þó veitt svigrúm til að víkja frá meginreglunni, en það er heimilt ef ætla má að hinum skráða sé þegar kunnugt um vinnsluna eða ef lagaheimild stendur til vinnslunnar, eða ef viðvörun er að mati Persónuverndar óframkvæmanleg eða leggur þyngri byrðar á ábyrgðaraðila en með sanngirni má krefjast.``
Herra forseti. Það ber að vekja athygli á því að hér er um afar matskennda hluti að ræða. Það er sem sagt komið undir mati Persónuverndar hvernig með þessi undanþáguákvæði skuli farið og það kemur fram í greinargerð með frv. að samkvæmt gildandi lögum hafi það komið í hlut Persónuverndar að taka ákvörðun um hvort þær aðstæður eru fyrir hendi sem réttlæti að vikið sé frá meginreglunni. Reynslan hefur leitt í ljós að þetta fyrirkomulag hefur aukið mjög á skriffinnsku og það hefur jafnframt gert stjórnsýslu tengda ákvæðinu afar þunga í vöfum. Þess vegna er lögð til í þessu frv. breyting á undanþágunum, þ.e. að ekki þurfi að sækja sérstaklega um leyfi Persónuverndar til þess að beita undanþágunni frekar en öðrum undanþáguheimildum í ákvæðinu.
Herra forseti. Hér fer maður aðeins að velta vöngum. Jú, maður hefur alveg samúð með því fólki sem þarf að vinna störf sem útheimta mikla skriffinnsku. Auðvitað er enginn fylgjandi því að við drekkjum okkur í skriffinnsku og einhverju skjalavafstri. En hversu alvarleg eru þau mál sem hér um ræðir sem gætu varðað þessar undanþágur?
Þess má geta, og það kemur fram í athugasemdum með þessari lagagrein í frv., að danska lagaframkvæmdin sé svipuð og hér er verið að leggja til. En það kemur jafnframt fram að norsku persónuverndarlögin krefjist óháðs mats frá óháðum aðila í þessum undantekningartilfellum. Það kemur í ljós að norsku lögin gera mun meiri kröfur heldur en íslensk löggjöf kemur til með að gera með þessari breytingu.
Herra forseti. Ég held að maður þurfi aðeins að velta því fyrir sér hvað Norðmenn hafi þar fyrir sér. Er hér kannski um einhver mjög alvarleg tilvik að ræða? Gætu komið upp það alvarleg tilvik að hér þyrfti að kalla til óháða matsaðila, þ.e. að það nægi sem sagt ekki að setja þetta í hendurnar á Persónuverndinni, að þessi breyting á undanþáguákvæðunum sem við erum að leggja til sé kannski allt of rúm og nægi sem sagt heldur ekki? Hún er það greinilega miðað við sjónarmið Norðmanna.
Ef við skoðum aðeins nánar greinargerðina með frv. varðandi 21. gr. og undanþáguákvæðin þá kemur þar fram að það þurfi að skýra undanþágur í ákvæðinu til samræmis við 40. tölulið í formálsorðum tilskipunarinnar sem þetta fjallar nú allt saman um, þ.e. tilskipun 95/46/EB, og að sömuleiðis þurfi að skýra undanþágurnar skv. 2. mgr. 11. gr. tilskipunarinnar sem kveður á um að reglur um undanþágur frá skyldu til að láta hinn skráða vita um vinnslu persónuupplýsinga eigi einkum við ef um er að ræða --- og nú bið ég hv. þingmenn að leggja við eyru:
,,... ef um er að ræða vinnslu í tölfræðilegum tilgangi eða vegna sagnfræðilegra eða vísindalegra rannsókna, svo sem um vísindarannsóknir á heilbrigðissviði sem hlotið hafa samþykki siðanefndar eða vísindasiðanefndar samkvæmt lögum um réttindi sjúklinga.``
Herra forseti. Nú skulum við athuga að við erum hér að rýmka undanþáguákvæðin. Við erum að leggja til að þriðji aðili sem á það á hættu að um hann séu skráðar persónuupplýsingar án þess að hann hafi gefið þær sjálfur, eigi einnig á hættu að slíkar upplýsingar fari í gegnum afar matskennt ferli, jafnvel þegar um svo alvarlegan tilgang er að ræða sem vísindalegar rannsóknir á heilbrigðissviði.
Herra forseti. Þó að ég hafi ekki setið á Alþingi þegar var verið að ræða um persónuverndina tengda gagnagrunni á heilbrigðissviði, minnist ég þess að þá hafi þessi mál einmitt verið mjög í brennidepli og menn verið hvattir til að stíga afar varlega til jarðar. Ég fæ svona tilfinningu fyrir því að við getum verið komin hér jafnvel út á hálli ís en við gerum okkur grein fyrir og ég fullyrði að hann er í öllu falli hálli en mér fannst við gera okkur grein fyrir á fundi allshn. sem fjallaði um málið. Þessi athugasemd mín var því ekki gerð á þeim fundi vegna þess að ég var ekki búin að lesa frv. nægilega vel vegna þess að ég vissi ekki að það mundi koma til að ég þyrfti að sitja fund allshn. um þetta mál.
Herra forseti. Ég vildi að þessar vangaveltur mínar kæmu hér fram og mér þætti gott ef hv. þingmenn sem þekkja betur til þessara mála en ég mundu tjá sig um þetta mál hér við 2. umr.