Pétur H. Blöndal:
Herra forseti. Ég ætla að byrja á því að þakka hæstv. fjmrh. fyrir að koma þetta snemma með frv. til fjáraukalaga. Mér sýnist að öll bókhaldsvinnsla ríkissjóðs sé í örri framþróun og góðri. Ég vil líka nota tækifærið og þakka því starfsfólki sem þar vinnur skipulega og vel að þessum málum.
Herra forseti. Þannig er að við fáum fjárlög yfirleitt 1. október eða stuttu seinna. Þau eru unnin á Alþingi fram í desember og þá erum við að fjalla um spá fyrir næstu 0--12 mánuði þegar þau eru afgreidd. Síðan koma fjáraukalög sem taka á þeim atriðum sem fjárlögin náðu ekki til, þ.e. frávikum frá spánni sem átti að verða því að þetta er jú einu sinni spá.
Mér sýnist að það megi skipta fjáraukalögum í fjóra hluta. Það eru í fyrsta lagi atriði sem eru algerlega ófyrirséð, menn geta ekki séð fyrir. Það eru ýmiss konar slys, það eru dómar, það eru kjarasamningar eða eitthvað því um líkt.
Síðan eru það atriði sem felast í lagasetningu Alþingis, þar sem Alþingi setur lög kannski í febrúar/mars sem hækka útgjöld ríkissjóðs úr takti við fjárlög sem þetta sama Alþingi hafði samþykkt stuttu áður. Í rauninni ætti slík útgjaldaaukning að vera falin í viðkomandi frv. og hækka fjárlögin sjálfkrafa.
Síðan koma til ýmsar heimildir sem ráðuneytin eru að fá út árið, þ.e. frá og með deginum í dag, eitthvað sem menn ætla að fara út í, eins konar millifjárlög. Það er í sjálfu sér eðlilegt vegna þess að atvinnulífið gengur sífellt hraðar og hraðar og hugsanlega þarf að fara að setja fjárlög oftar en einu sinni á ári og jafnvel til lengri tíma en eins árs.
En svo kemur fjórði þátturinn sem ég vildi helst ekki sjá. Það eru útgjöld sem lágu fyrir þegar fjárlög eru samþykkt. Það er hallarekstur á ríkisfyrirtækjum sem vitað var um þegar fjárlög voru samþykkt. Slíkt á ekki að vera til. Í því sambandi langar mig til að lesa úr 49. gr. laga um fjárreiður ríkisins, nr. 88/1997, með leyfi forseta:
,,Forstöðumenn og stjórnir ríkisaðila bera ábyrgð á því að fjárhagsráðstafanir þeirra séu í samræmi við heimildir. Þessir aðilar bera jafnframt ábyrgð á því að ársreikningar séu gerðir í samræmi við lög þessi og staðið sé við skilaskyldu á þeim til ríkisbókhalds.``
Svo einfalt er það. Það er á ábyrgð forstöðumanna og stjórna ríkisaðila að fjárlög séu haldin. Þá vaknar upp spurning sem ég hefði kannski viljað spyrja hæstv. fjmrh. Hann er nú horfinn á braut en ég spyr hennar samt: Hefur einhverjum verið sagt upp? Hefur einhverjum forstöðumanni verið sagt upp vegna þess að áætlanir sem hann gerði stóðust ekki, vegna þess að jafnvel núna er verið að koma með beiðnir um fjárveitingar fyrir árið 2000?
Herra forseti. Mér finnst að það eigi að stuðla að enn meiri aga í ríkiskerfinu. Menn eiga að líta á fjárlög sem lög. Þau eru landslög. Nákvæmlega eins og það er bannað að brjótast inn í banka og stela peningum þá er bannað að brjótast inn í ríkissjóð og stela peningum. Fjárlög eru lög sem ákvarða útgjöld ríkissjóðs. Það verða allir að hafa í huga og þau ganga framar öðrum lögum sem segja að það eigi að veita þessa og þessa þjónustu. Ef fjárlögin segja að það séu til þessir peningar til þess og ekki meir þá á að skerða þjónustuna. Það eiga forstöðumenn stofnana að gera.
Herra forseti. Ég vil taka undir með öðrum hv. þm. að eðlilegt sé að fjáraukalög séu sett oftar en einu sinni á ári. Eins og ég gat um er hraðinn í atvinnulífinu og efnahagslífinu orðinn það mikill að það er eðlilegt að sett séu fjárlög, tvisvar, jafnvel þrisvar á ári og þá tekið mið af þeim breytingum sem hafa orðið ófyrirséð, tekið mið af þeim lögum sem Alþingi hefur samþykkt á tímabilinu og tekið inn í það sem menn hyggjast gera. En ég vil ekki sjá aftur tekið á vandamálum liðins tíma sem vitað var um áður en fjárlögin voru samþykkt.
Herra forseti. Neðst á síðu 66, svo að ég nefni einstök dæmi, stendur um Hafrannsóknastofnun, með leyfi forseta:
,,Farið er fram á 50 millj. kr. framlag vegna hvalatalningar í samræmi við ákvörðun ríkisstjórnarinnar frá 13. mars 2001. Talið var frá skipum og flugvélum með sérhæfðum aðferðum.``
Þegar maður las fram að þessum punkti þarna hélt maður að það væri fyrirhugað að fara út í talningu og menn biðu eftir heimild Alþingis. Nei, það er búið að telja. Svo stendur að þetta sé gert á fimm ára fresti. Samkvæmt mínum upplýsingum eru sex ár liðin síðan síðast var talið svo ekki var þetta alveg sérdeilis ófyrirséður atburður sem þarna átti sér stað. Þetta var ekki eldgos, jarðskjálfti eða eitthvað slíkt. Þetta er eitthvað sem gert er á fimm ára fresti og það eru sex ár síðan það var gert síðast. Þetta lá alveg fyrir þegar fjárlög voru samþykkt og var ljóst fyrir löngu þannig að maður spyr sig: Hvernig stendur á þessu dæmi, að það sé búið að eyða 50 millj. úr ríkissjóði? Ég minni á að bannað er að brjótast inn í banka, herra forseti.
Síðan er annað dæmi á síðu 76. Þetta eru bara einstök dæmi sem ég nefni af tilviljun fram og til baka og þau eru nokkru fleiri. Þar stendur, með leyfi forseta:
,,Sjúkrastofnanir SÁÁ. Lagt er til að veitt verði 36 millj. kr. aukaframlag til sjúkrastöðva SÁÁ til leiðréttingar á rekstrargrunni fyrir árin 2000 og 2001.``
Fyrir árið 2000, það er löngu liðið. Það var liðið þegar fjárlög voru samþykkt. Þetta er dæmi um lítinn aga. Það þarf að auka agann, herra forseti, í meðförum ríkisfjármála.
Síðan vil ég geta þess, herra forseti, að neðst á bls. 49 kemur fram dálítið merkilegt í einni setningu. Það er eiginlega dulið. Það hefur reyndar komið til tals hér áður:
,,... fyrirhuguð kaup á hlut sveitarfélaga í Orkubúi Vestfjarða skýra 2,8 milljarða lækkun lánsfjárafgangs.``
Ríkissjóður er sem sagt að kaupa 60% af hlut sveitarfélaganna í Orkubúi Vestfjarða og fyrir það greiðir hann 2,8 milljarða sem segir mér að verðmatið á þessu fyrirtæki sé 4,6. Það er sem sagt verið að kaupa gullkú þarna, kynni maður að halda. En hvers vegna vill enginn annar kaupa en ríkissjóður? Það er vegna þess að mat á þessu fyrirtæki er miklu lægra. Mér er kunnugt um að mat á þessu fyrirtæki er miklu lægra en 4,6 milljarðar. Ríkissjóður er að borga allt of hátt verð fyrir þetta til þess að leysa ákveðinn vanda sveitarfélaga fyrir vestan sem er reyndar sameiginlegur vandi sveitarfélaga um allt land, þ.e. félagslega íbúðakerfið sem fjármagnað var með ódýrum lánum frá Byggingarsjóði verkamanna með 1% vöxtum. Ég hefði talið miklu eðlilegri leið að horfast í augu við það að ríkissjóður fær ekki nema 1% vexti af þeim lánum sem hann veitti í gegnum Byggingarsjóð verkamanna og afskrifa þessi lán til helminga eða meira, núvirða þau miðað við núverandi vexti á markaði, 6% eða eitthvað svoleiðis, afskrifa þau þannig og segja við eigendur þessara íbúða, hvort sem það eru einstaklingar eða sveitarfélög: Þið getið fengið niðurskrift á þessum skuldum allt að núvirðingu, sem í flestum tilfellum er um helmingur, gegn því að íbúðin falli út úr félagslega kerfinu. Þá er þetta bara eins og hver og önnur íbúð og þá er búið að viðurkenna að þessi niðurgreiðsla á vöxtum, 1%, sem var hugsuð sem hjálp, er niðurgreiðsla, að þetta er hjálp og við ætlum að hjálpa þeim sem eiga þessar íbúðir með því að gefa þeim helminginn af lánunum, eftirstöðvarnar. Það finnst mér miklu hreinlegri leið og þetta mundi leysa vanda sveitarfélaganna um allt land, ekki bara á Vestfjörðum og til þyrftu engar sértækar aðgerðir sem felast t.d. í því að kaupa einhver fyrirtæki á allt of háu verði. Svo getur verið að einhver sveitarfélög verði enn þá í vanda og þá þarf að leysa þann vanda sérstaklega.
Herra forseti. Vegna þess hvað laun ríkisstarfsmanna hafa hækkað mikið á undanförnum árum og alveg sérstaklega lífeyrisskuldbindingar þeirra sem eru meira og minna ógreiddar, herra forseti --- það eru 140 milljarðar ógreiddir úr ríkissjóði. Það eru millj. kr. á hvern vinnandi mann í landinu --- þá legg ég til að hæstv. fjmrh. og fjárln. taki núna á honum stóra sínum og skeri eins mikið niður í ríkisútgjöldum og hægt er til þess að ná inn þessum aukakostnaði á skattgreiðendur í landinu, fækki ríkisstarfsmönnum eins og hægt er, geri meiri kröfur og skipuleggi betur. Ekki á að skerða þjónustu því að ekki er samasemmerki milli þess að setja peninga í velferðarkerfið og fá út úr því þjónustu. Ég vil gera velferðarkerfið skilvirkara. Ég vil að velferðarkerfinu verði stjórnað betur þannig að við fáum aukna velferð fyrir minni pening.