Steingrímur J. Sigfússon:
Herra forseti. Það eru nokkur efnisatriði þessa máls sem mig langar að víkja að fyrir utan það að mér finnst við hæfi að a.m.k. einn af okkur körlum sem hér á þingi sitjum láti sig þetta mál varða ásamt þeim ágætu konum sem hér hafa talað, eða mæðrum og ég þá í hlutverki föður.
Hér er vissulega verið að glíma við mjög dapurleg mál þar sem eru kynferðisleg misnotkun á börnum og ákvörðun refsimarka eða refsiramma í afbrotatilvikum af því tagi. Ég vil taka það strax fram að ég er sammála niðurstöðu allshn. í þessu máli og er þeirrar skoðunar að það sé rétt að þyngja refsirammann. Er ég þó enginn sérstakur talsmaður þess almennt að refsigleði sé lausnarorð og lækning á öllum sköpuðum hlutum. Þvert á móti er oft ástæða til að vara við blindri oftrú á það að menn uppræti félagslegar meinsemdir og komi í veg fyrir afbrot með þeirri einföldu patenthyggju að þyngja bara refsingarnar. Reynslan sýnir að slíkt virkar ekki nema innan ákveðinna marka og nærtækasta sönnunin eru auðvitað dauðarefsingar í þeim löndum sem viðhafa þær og beita þeim jafnvel ótæpilega og eru gjarnan um leið löndin sem eftir sem áður sitja uppi með hæstu tíðni alvarlegra ofbeldisglæpa. Svo einfalt er nú málið ekki, herra forseti.
En það þarf auðvitað að vera ákveðið samræmi í hlutunum. Fyrir mjög alvarleg og gróf brot af því tagi sem hér eiga í hlut þarf að sjálfsögðu að refsa. Annað gengur í raun og veru ekki upp og samræmist ekki því skipulagi sem við höfum á málunum. Að sjálfsögðu er til haga haldið fælingar- eða ögunareðli slíkra aðgerða þó að eitt og sér, herra forseti, dugi það náttúrlega ekki til. Ýmislegt fleira þarf til að koma ætli menn að ná árangri í baráttunni við svona mein þó svona meinsemdir verði sjálfsagt seint upprættar að fullu.
Í öðru lagi er samkvæmt frv. gert ráð fyrir að sett verði í lög ákveðin ákvæði sem eiga að verða að liði í baráttunni við mansal, sem gjarnan er þá tengt kynferðislegri misnotkun eða kynferðislegri hagnýtingu á einstaklingi. Þó að, eins og hér er sagt, að slík afbrot séu oft refsiverð samkvæmt almennum ákvæðum hegningarlaga þá sakar ekki að gera það skýrt og afdráttarlaust eins og ég skil tilganginn sé með þessu frv. Það er einmitt sett beint í þetta samhengi, þ.e. mansalið eða kynferðisleg hagnýting eða nauðungarvinna í þeim tilgangi.
Einhver ljótasti bletturinn á samtímanum, herra forseti, er þetta nútímaþrælahald sem kynlífsiðnaðurinn er ábyrgur fyrir, og mansalið sem honum tengist. Þetta er býsna nærri okkur hér í Vestur-Evrópu því að ein aðaluppspretta þessa í heiminum eru Austur-Evrópuríkin sem nýlega komust í þannig sambönd við Vesturlönd að þar á milli opnaðist upp mikill farvegur frá svæðum þar sem lífskjör eru bág, og skortur á atvinnu og tækifærum fyrir ungt fólk veldur því að þeim óþokkum sem gera út á þessa hluti er það léttur leikur. Og svo dapurlegt sem það er, herra forseti, er farvegurinn til Vesturlanda í þessum efnum að hluta til í gegnum Norðurlöndin eins og hér hefur reyndar þegar komið fram í umræðunni.
Í þriðja lagi, herra forseti, er fróðlegt að inna eftir því --- ég tók ekki eftir hvort það kom fram í máli framsögumanns hvort aflað hefur verið upplýsinga frá utanrrn. um hvað dvelur fullgildingu hins svonefnda Palermó-samnings. Eru einhver frambærileg rök fyrir því að hann skuli, rúmum tveimur árum eftir að hann var undirritaður af Íslands hálfu, ekki enn hafa birst á borðum þingmanna sem fullgildingar\-ályktun, ekki einu sinni það? Manni dettur auðvitað í hug að borið sé við manneklu, Þýðingarmiðstöðin ráði ekki við öll ósköpin sem berast að utan, ekki síst frá Brussel. Ég held samt að menn verði að reyna að vera svolítið afkastameiri á þeim bæ, og það er afar dapurlegt ef samningur af því tagi, sem ég geri ekki ráð fyrir að sé neinn ágreiningur um, situr fastur í kerfinu af því að menn hafa ekki mannskap til að þýða plöggin. Vonandi er það einhver slík ástæða, þó að aumleg sé, en ekki beinlínis pólitísk tregða eins og við höfum fengið að upplifa í ákveðnum tilvikum þar sem íslensk stjórnvöld hafa fullgilt samninga, fyrirvaralaust undirritað þá, en tregðast svo við að fullgilda þá þegar heim er komið. Frægasta dæmið er auðvitað Árósasamningurinn þar sem menn fara út á fínar ráðstefnur og undirrita með pompi og prakt og hástemmdum yfirlýsingum samninga sem eiga að fela í sér réttarbætur fyrir einstaklinga og/eða samtök í landinu en svo fara þeir allir í hnút þegar heim er komið og vefjast upp í einhverja pólitíska vanmetakennd og meinbægni í garð innihalds þess sama samnings og draga það hér ár eftir ár að fullgilda hann, láta hverfa af borðum þingmanna skjöl þannig að það fer auðvitað að verða spurning, herra forseti, hvort stjórnarandstöðuþingmenn verða að grípa til þess ráðs að taka slík mál upp og leggja sjálfir fram fullgildingarskjöl í málum af þessu tagi ef til staðar er tregða hjá stjórnvöldum sem eiga að sjá um það, lögum samkvæmt. Ef menn undirrita alþjóðasamning af þessu tagi gera þeir það fyrst og fremst með fyrirvara um samþykki Alþingis. Þeim ber að undirbúa og leggja þá málið fyrir Alþingi. Annars eru þeir að bregðast embættisskyldum sínum og það er mjög sérkennilegt að sjá það gerast í tilvikum af þessu tagi ef um pólitíska tregðu er að ræða. Ég vona og gef mér að það eigi ekki við um þennan Palermó-samning, heldur sé þá eitthvað annað á ferðinni.
Það vekur reyndar athygli mína að í nál. er eins og hv. þingnefnd sé hálfpartinn að reyna að gefa Palermó-samningnum lagastoð með umfjöllun sinni. Ég vona að formaður allshn. sé einhvers staðar viðlátin umræðuna. Það væri fróðlegt að heyra hvaða gildi nefndarmenn telja að þetta hafi. Er þessi leið að einhverju leyti fær, að Alþingi sé með einhvers konar viljayfirlýsingar um að efnisatriði ófullgiltra alþjóðasamninga séu eftir sem áður höfð til hliðsjónar, t.d. við lagatúlkun eða lagaskýringar, og menn búi sér til einhvers konar lögskýringargagn? Ég vek sem sagt athygli, herra forseti, á þessu orðalagi í nál., en þar segir, með þínu leyfi:
,,Nefndin telur rétt að taka fram að það er ætlun löggjafans`` --- okkar hérna við afgreiðslu málsins --- ,,að efnislegt innihald hins nýja mansalsákvæðis í almennum hegningarlögum verði túlkað í samræmi við ákvæði í fyrrnefndum Palermó-samningi.`` --- Að þetta sem verið er að leggja til að setja inn í hegningarlögin verði með öðrum orðum túlkað með hliðsjón af ákvæðum Palermó-samningsins. Þar með hefur hann orðið ákveðið lagagildi eða lögskýringargildi ef menn kaupa þessa röksemdafærslu sem hér er á ferðinni.
Ég vil svo einnig taka undir það, herra forseti, sem hv. þm. Kolbrún Halldórsdóttir nefndi áðan. Ég held að það sé ákaflega mikilvægt að við tökum á þessum málum af alvöru og ábyrgð og gerum þá ráðstafanir, ef nauðsynlegar eru, til að tryggja fullnægjandi vitnavernd, úrræði í réttarkerfinu og aðstoð við það fólk sem í hlut getur átt ef mál eru síðan rekin á grundvelli þessara lagaheimilda sem hér er verið að stofna til þannig að þetta verði ekki einhvers konar dauður bókstafur, heldur verði farið í það í alvöru að beita þessum lagaheimildum til að koma í veg fyrir eða uppræta brotamál sem kunna að vera á ferðinni hér og þessu tengjast, t.d. varðandi mansal. Þá er á það bent að það þurfi að vera hægt að tryggja fórnarlömbum mansals nauðsynlega vernd. Það vitum við að er algerlega bráðnauðsynlegt því að ef dólgarnir sem þarna eru á ferðinni eiga of léttan leik með að hræða fólk til undirgefni og hlýðni, til þess að þegja, kæra ekki og leita sér ekki aðstoðar, koma lagaákvæði fyrir lítið. Ég hef heyrt að það þurfi mögulega að breyta ákvæðum útlendingalaga til að gera þetta mögulegt, þ.e. væntanlega þá að hafa heimildir fyrir tímabundna hælisvist eða dvalarleyfi eða annað því um líkt sem þurfi þá að vera til staðar og hægt að nýta fyrir fórnarlömb í svona tilvikum, og þá á einfaldlega bara að gera það. Við erum með þessi lög alltaf meira og minna í höndunum núna á hverju einasta ári, þingmenn, útlendingalögin og annað í þeim dúr, og það ætti ekki að vera svo mikill vandi þá að kippa þeim í liðinn.
Að síðustu, herra forseti, vil ég svo auðvitað lýsa yfir eindregnum stuðningi við þá brtt. sem hv. þm. Kolbrún Halldórsdóttir flytur á þskj. 1145, brtt. um að gera kaup á vændi refsiverð, það verði sem sagt saknæmt að vera kaupandinn, gerandinn í þeim tilvikum. Þetta er samhljóða ákvæðum í frv. sem við höfum flutt nokkur undanfarin þing, þingmenn Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs, undir forustu hv. þm. Kolbrúnar Halldórsdóttur. Við erum algerlega sannfærð um að þetta er rétt leið sem þarna er boðuð. Ég er algerlega sannfærður um, persónulega, að þetta er árangursrík aðferð. Ég hef fylgst með umræðum um þetta í Svíþjóð, í sænskum fjölmiðlum og þar er alveg greinilegt að þær efasemdarraddir og jafnvel hrakspár sem uppi voru að hluta til í byrjun eru algerlega þagnaðar og nú er eiginlega ekki um það deilt lengur að þessi djarfa ákvörðun Svía, sem var vissulega á sínum tíma, hafi heppnast og skili miklum árangri. Straumurinn er allur í þá átt, og umræðan um hvenær aðrir fylgi þessu fordæmi. Það hefði vissulega verið ánægjulegt ef Ísland hefði þá slegist í hópinn númer tvö og orðið næst á eftir Svíum inn á þessa braut.
Það er ein ástæða enn, herra forseti, fyrir því að ég er algerlega sannfærður um að þetta eigi að gera, og hún er siðferðileg. Ég verð að segja alveg eins og er að mér finnst einfaldlega rétt að þetta sé svona. Ef það hefði einhver neikvæð áhrif í för með sér ætti að mínu mati frekar að glíma við þau. Ef við erum orðin þeirrar skoðunar að það sé svona sem við lítum á málin, að þetta sé brot, og auðvitað er það ekkert annað en brot sem þarna á sér stað, á það að vera þannig í lögum. Það á að refsa fyrir það jafnvel þótt það verði ekki alltaf auðvelt að fylgja því eftir. Ég bið hv. þingmenn að líta ekki bara á þetta svona nánast tæknilega eins og mér fannst aðeins bera á í orðaskiptum áðan, heldur líka út frá siðferðilegum eða réttlætissjónarhóli. Finnst okkur að það eigi að vera saknæmt og refsivert að kaupa sér afnot af líkama annars fólks? Ef svarið er já eigum við að fylgja því eftir og láta þau ákvæði standa þannig í lögum og fylgja því svo eftir með þeim aðgerðum sem til þarf til að þessi lagaákvæði verði eins virk og kostur er.
Það getur vel verið að lögleiðing þessa hafi í einhverjum afmörkuðum mæli jafnframt neikvæð áhrif en ef við erum sannfærð um að þetta sé bæði rétt og hafi miklu meiri kosti í för með sér en hugsanlega einhverjar neikvæðar hliðarverkanir eigum við líka að láta það ráða afstöðu okkar. Mér finnst ekki frambærilegt í þessari umræðu og þessari röksemdafærslu að láta efasemdirnar um það að hugsanlega kunni þetta að vera í einhverjum mæli neikvætt nægja til þess að gera þetta ekki. Það er líka dálítið háskaleg aðferðafræði, herra forseti. Með svona varfærnissjónarmiðum getum við meira og minna látið vera að fara út í allar breytingar af þessu tagi sem kunna að hafa mögulega einhver neikvæð áhrif í för með sér. Ef menn óttast það og það er ástæðan að menn telja hugsanlega að þetta geri meira ógagn en gagn skilur maður slík sjónarmið, gott og vel. Því erum við algerlega ósammála og teljum að það liggi þegar fyrir óyggjandi upplýsingar um að það er engin ástæða til að ætla það, þvert á móti, og þá eigi það að ráða ferðinni en ekki hugsanlega áhyggjur af því að þetta gæti mögulega ýtt einhverjum hlutum undir yfirborðið sem eru þar ekki endranær, og hvar ætlum við þá að stöðva okkur við í hina áttina ef við förum inn á þetta spor á annað borð? Jú, við getum sagt að með því að fella alveg niður refsingar komi þetta auðvitað allt upp á yfirborðið, þá hafi enginn neina ástæðu til að pukrast með neitt. En hvar værum við þá á vegi stödd?
Þetta gengur ekki, herra forseti, og þetta er rökræða sem ég held að við séum svo oft búin að fara í gegnum í sambandi við lögleiðingu fíkniefna og mörg önnur að einhverju leyti hliðstæð mál. Við eigum ekki að láta það vefjast allt of mikið fyrir okkur, heldur nálgast málin út frá því sem fyrir liggur, út frá okkar eigin réttlætistilfinningu, og þá held ég að niðurstaðan geti ekki orðið önnur en ein, sú að við að sjálfsögðu gerum kaup á vændi eða kynlífsþjónustu refsiverð og saknæm eins og önnur gróf brot gagnvart friðhelgi einstaklinga og líkama þeirra eins og hér er á ferðinni.