Sverrir Hermannsson:
Herra forseti. Frjálslyndi flokkurinn á ekki neina aðild að fjárln. og fyrir því er það að þeir sem tala fyrir hans hönd hér hafa afskaplega takmarkaðar upplýsingar um gerð fjárlagafrv. og engar aðrar helst en þær sem fram hafa komið í ræðum manna hér í morgun.
Ég hef áður minnst á að mér þykir fullfljótt tekið til við 1. umr. fjárlaganna miðað við það hvenær fjárlagafrv. sjálfu er útbýtt. Og til dæmis að taka er það fyrst undir miðri ræðu hæstv. fjmrh. sem menn fá í hendur ræðu hans. Þess vegna er það að manni eins og mér gefst hér um bil ekkert tækifæri til að kynna mér innihald þess.
Ég minntist á það í fyrra við fjárlagaumræðuna að mér þætti öllu eðlilegra að fresta 1. umr. um fjárlögin um eins og vikutíma eftir þingsetningu, það mundi enginn tími glatast með því móti af því sem fjárln. getur auðvitað haldið áfram að vinna fullum fetum að gerð frv. Þess vegna er það að það sem ég hér segi kann að verða að einhverju leyti eins og á hundavaði farið yfir innihald frv.
En það vil ég taka fram að mér hugnast þetta frv. betur, og allmiklu betur, en þau sem ég hef rætt um hér á undanförnum árum. Ég gagnrýndi frumvörpin þá fyrir stórhækkun útgjalda. Útgjaldahliðin óx þá frá ári til árs langt umfram verðlagsþróun. Og þetta var auðvitað öfug aðferð þegar menn höfðu í huga að t.d. tvö síðustu árin var mikil verðþensla í gangi. Höfuðvopn ríkisstjórnar á hverjum tíma gegn verðþenslu er að beita fjárlögum, og beita þeim með þeim hætti að draga úr útgjöldum. Öfugar aðferðir voru þarna viðhafðar sem aldrei skyldi verið hafa. Þetta er, eins og ég segi, eitrað á spennutímum. Sömuleiðis vil ég geta þess að ég gat ekki mælt með skattalækkunum á þeim tíma af því sem það er ekki ráðlegt á spennutímum heldur. En nú árar öðruvísi.
Fram hefur komið, sér í lagi í umræðum um stefnuræðu forsrh., að ríkisstjórnin hælir sér sérstaklega af þeim viðsnúningi, sem kallaður er, í efnahagsmálum sem nú hefði orðið. Ég minnist þess ekki að öll árin meðan við sigldum inn í lægðina hafi hæstv. forsrh. nokkurn tíma viljað viðurkenna hinn minnsta slaka í efnahagslífi okkar heldur þvert á móti talað eins og þar væri allt blúndulagt.
En menn hafa líka bent á þá undarlegu staðreynd að aðilar vinnumarkaðarins skyldu þurfa að draga ríkisvaldið að samningaborði þegar að því kom að rauðu strikin svokölluðu voru í hættu. Það var rétt sem fram kom í ræðu hv. þm. Einars Más Sigurðarsonar að fyrir framlag vinnustéttanna í þessu sambandi ber að þakka sérstaklega enda brá hæstv. fjmrh. þegar við og gerði svo.
Sérfræðingar hafa látið í ljósi þá skoðun að þessi viðsnúningur svokallaði hafi orðið fyrir heppni og draga það dálítið háðslega sundur og saman, þetta hafi verið hálfgert glópalán og sérstakar breytingar á verðlagsþróun í öðrum löndum. Talað er með drýgindum um kreppuna sem aldrei kom. Sem betur fór varð þessi lægð minni en á horfðist um sinn og það var þeim mun þakkarverðara sem sjálf hæstv. ríkisstjórn aðhafðist allt of lítið til að hamla gegn henni á sínum tíma.
Menn fagna því auðvitað, allir, að viðskiptahallinn hefur snarminnkað og stefnir jafnvel í það að verða enginn á þessu ári. En ég vil aðeins minna á að frá árinu 1997 til 2001, að báðum árum meðtöldum, var viðskiptahalli samtals nærri því 200 milljarðar kr., 200 þús. millj. kr. Og þegar menn fagna lækkun viðskiptahallans mega menn ekki gleyma því að þá skuld þarf að greiða.
Ég varpa fram spurningu: Þegar stóriðjuframkvæmdir fara af stað á fullu, eins og ýmis teikn eru uppi um, hvað verður þá um viðskiptahallann? Er ekki hætta á að þá muni hann vaxa á ný? Hér er um svo stórar og miklar framkvæmdir að tefla að þær hljóta að sínu leyti að hafa mjög mikil áhrif á viðskiptahallann eða viðskiptin við útlönd. Það er ekki heldur fyrir það að synja að minnkun viðskiptahallans stafar auðvitað af því að hér eru minni umsvif í landinu en verið hafa í mörg undanfarin ár.
Vonandi er að þær tölur sem fram koma í frv. séu trúverðugar. En það kom fram í framsöguræðum hv. þm. Einars Más Sigurðarsonar og hv. formanns fjárln. Ólafs Arnar Haraldssonar að ýmsu kynni að vera ábótavant í sambandi við forsendur fjárlagafrv. Hv. þm. Einar Már Sigurðarson nefndi þar sérstaklega til heilbrigðismál, og nefndi að vísu ýmislegt fleira. Hv. þm. og formaður fjárln., Ólafur Örn Haraldsson, tók það fram með þeim orðum að óvissa ríki ,,um margar veigamiklar forsendur fjárlagafrv.`` Það munaði ekki um það. Formaðurinn upplýsir að óvissa ríki, eins og hann sagði, um margar veigamiklar forsendur fjárlagafrv. Ég bíð eftir því að hinu háa Alþingi verði gerð sérstök grein fyrir því hvar þverbrestirnir eru í forsendunum. Mér hefur ekki gefist kostur á að glöggva mig þannig á frv. að ég geti tekið þá sérstaklega til umræðu.
Ég minni á og man ekki betur en það væri eitt af stefnuskráratriðum Sjálfstfl. sem forustu hefur í hæstv. ríkisstjórn að minnka tekjuskatt á einstaklingum og jafnvel að fella niður eignarskatta. Þetta snýr nú allt öðruvísi við. Tekjuskattar hafa stórhækkað. Nú er það að vísu rétt að auðvitað ber þénandi mönnum að greiða hærri skatta. En þeir eru slík píning á greiðendum nú að heimilin safna skuldum vegna þeirra. Og eignarskattarnir eru þeim mun erfiðari nú um stundir sem nýtt mat hefur farið fram og a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu munar þetta mjög miklu og veldur mörgum búsifjum, að ég ekki tali um aldraða í því sambandi.
Ég hef áður minnst á að í sambandi við þær skattbreytingar sem gerðar voru á síðasta þingi voru skattleysismörk manna, eins og t.d. þess sem hér stendur, hátekjumanns, hækkuð. Það má vera, og sjálfsagt, að ég eigi hlut að þeim 300 millj. sem þarna lækkar um. En það hefur ekki verið staðið við loforðin um hækkun skattleysismarka láglaunafólksins, ég tala nú ekki um eldri borgara. Það hefur ekki verið staðið við þær yfirlýsingar. Lofað hafði verið að eftirlaun skyldu hækka í takt við launaþróun. Skattar á hinum lægst launuðu og öldruðum hafa hækkað. Þetta er með öllu óþolandi á sama tíma og verið er að guma af því að hér sé sjöunda ríkasta þjóðfélag í heimi.
Áður hefur verið á það minnst og því haldið fram fullum fetum að hér mundu um 20 þúsund einstaklingar lifa undir fátæktarmörkum. Ekki er það sæmandi í þessu ríka þjóðfélagi. Það eru engin önnur ráð en að taka til höndum í því efni. Upplýst hefur verið að nú eigi að rjúka til --- og búið að líkindum --- að stofna nefnd með forustumönnum eldri borgara til að fara yfir þær sakir. Slík nefnd var að vísu stofnuð rétt fyrir kosningar 1999 en formaður Félags aldraðra, fyrrv. landlæknir Ólafur Ólafsson, upplýsti að það hefði ekki reynst nema orðin tóm, allt það sem þar hefði verið á minnst hefði verið svikið. Nú á að setjast niður á nýjan leik og guð láti gott á vita. Við skulum vona að úr rætist fyrir eldri borgurum og reynt verði að koma til móts við þá, a.m.k. standa við eitthvað af þeim margítrekuðum loforðum.
Það vekur svo sem engar sérstakar vonir í mínu brjósti að forustumaður af hálfu ríkisvaldsins skuli vera einn harðsnúnasti formælandi vinnuveitenda í landinu gegn hagsmunahópum í öllum samningum. Það gerir það reyndar ekki. Kannski þarf í leiðinni að sleikja úr þeim manni vegna hinna frægu Landssímamála. En e.t.v. hefur hann tekið á sjálfum sér hvað það þýðir að vera vel settur fjármunalega séð.
En á það var minnst --- ég hygg að það hafi verið hv. þm. Einar Már Sigurðarson --- að ýmislegt væri athyglisvert af því sem ekki er að finna í frv. Ég finn ekki við fljótan yfirlestur eitt einasta orð um stórmálið deCODE þar sem í lok síðasta þings voru afgreiddar 20 þús. millj. kr. til handa ameríska fyrirtækinu deCODE, og engar upplýsingar gefnar þegar það var til afgreiðslu hér. Aðeins mátti lesa í dagblaði þar sem hæstv. forsrh. taldi upp að þetta gæti orðið stórkostlegt, þessi ábyrgð, og ef ekki stórkostlegt þá a.m.k. frábært, og ef ekki frábært þá gott, og ef ekki gott þá sæmilegt og að í öllu falli mundu menn sleppa þessa vegna við áföll, íslenska ríkið. Það eina sem lá fyrir voru fréttir um að gengið hrapaði á því fyrirtæki, og það hefur haldið áfram að hrapa svo hastarlega að ekkert blasir annað við því en gjaldþrot.
Ég leyfi mér að vænta þess að hæstv. fjmrh. notfæri sér ekki þá heimild sem í lög var sett, að ganga í þessa ábyrgð. Ég trúi því og treysti að slíkt komi ekki til nokkurra greina. En við höfum samt annan vitnisburð um það sem til kann að standa. Hv. formaður efh.- og viðskn. telur að staða deCODE á hlutabréfamarkaði komi þessari ábyrgð ekkert við. Hann hefur lýst því yfir opinberlega. Þetta er að vísu ekkert sem sá sem hér stendur skilur og ég vona að þetta sé ekki viðhorf hæstv. fjmrh.
Einn framsögumaður úr fjárln., hv. þm. Einar Már Sigurðarson, gat þess að ýmislegt skorti á um afgreiðslu heilbrigðismálanna í fjárlagafrv. og lætur að líkum. Þess hefur verið getið sérstaklega að margt sé óunnið í þeim málum fram til þess að dregur að afgreiðslu frv., og ekkert leyndarmál að stórkostlega fjármuni vantar.
En hvað --- ég hef spurt þeirrar spurningar áður --- hafa menn aðhafst í öll þessi ár þar sem öngþveiti í þessum málum hefur í raun og veru blasað við? Verið var að vitna í gamlar tillögur formanns fjárln., sem nú er hæstv. heilbrrh., og spurt hvað hefði orðið um framkvæmdir og þær áætlanir sem þar voru uppi. Á hverju einasta ári standa menn frammi fyrir þessu öngþveiti og ekkert aðhafst annað en menn neyðast til þess að borga brúsann.
Svo er að sjá að ýmsar þær ráðstafanir sem gerðar hafa verið í hagræðingarskyni í heilbrigðiskerfinu hafi til einskis orðið eða lítils, til að mynda sameining spítalanna stóru, Borgarspítala og Landspítala, að það hafi orðið til lítils eða einskis. Biðlistarnir lengjast og deildum er lokað, jafnvel á fársjúkt fólk, geðfatlað fólk, sem á sér enga úrkosti. Það hlýtur að vera kominn tími til að taka þessi mál nýjum og öflugum tökum.
Enginn getur ætlast til þess að t.d. hæstv. heilbrrh. hafi vald á því að leggja fyrir þær breytingar sem nauðsynlegar eru í þessum málum. En við ættum að fá til hina færustu sérfræðinga sem við kunnum að finna --- þessi mál eru ekki einföld í sniðum --- til að mynda í Bandaríkjunum, til að gera þessi mál upp, gera á þeim uppskurð og koma þeim til þess ráðs sem lífsnauðsyn er að þau verði. Og þar er ekki eingöngu verið að tala um fjármunalegan sparnað heldur að haldist við sú þjónusta sem verið hefur og hún aukin og bætt. Það er áreiðanlega mjög víða pottur brotinn í því sambandi.
Ég minnist þess, af því sem hv. þm. Einar Oddur Kristjánsson situr hér í sjónmáli, að hann hefur flutt mjög mergjaðar ræður við afgreiðslu hvers einasta fjárlagafrv. sem ég hef verið viðstaddur hin seinni árin um þessi mál. Hann hefur raunar í ræðustól vaðið grundina í hné í áherslum sínum á að hér þyrfti að taka til höndum, varaformaður fjárln. Og ekkert skeður þrátt fyrir að hann virðist gera sér fulla grein fyrir því í hvers lags ófærur þessi mál eru komin.
Herra forseti. Tíma mínum nú er lokið en ég endurtek að ég sé ástæðu til að þakka hæstv. fjmrh. og óska honum til hamingju með frv. sem að mörgu leyti er mjög álitlegt.