Frsm. 2. minni hluta fjárln. (Jón Bjarnason):
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frhnál. 2. minni hluta fjárln. við frv. til fjáraukalaga fyrir árið 2002. Flm. þessa nál. er sá sem hér stendur, fulltrúi Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs í fjárln.
Frv. til fjáraukalaga fyrir árið 2002 kemur nú til 3. umr. Vísað er til nál. 2. minni hluta við 2. umr. fjáraukalaga. Hér er ítrekað að megnið af þeim fjárútlátum sem fjáraukalagafrv. kveður á um mátti sjá fyrir við gerð fjárlaga fyrir ári, og þingmenn Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs bentu á það við fjárlagaumræðuna þá. Allmargar fjárveitingar eru í frv. þess eðlis að þær ættu frekar heima í næstu fjárlögum ef þær eru þá réttlætanlegar á annað borð. Sem dæmi má nefna tillögu á fjáraukalögum um 18 millj. kr. fjárveitingu til iðnrn. vegna innleiðingar nýrra raforkulaga og breytts fyrirkomulags í raforkumálum á grundvelli nýrra laga. Ég vek athygli hæstv. forseta og hv. þingheims á því að þetta frv. um breytingar á raforkulögum er ekki enn komið fram hér á haustþingi, hvað þá að það sé samþykkt. Engu að síður er verið að samþykkja á fjáraukalögum fjárframlög sem eiga að hrinda í framkvæmd ákvæðum raforkulaga á þessu ári sem alls ekki hafa komið fram og er því síður búið að samþykkja. Þetta er dæmi, virðulegi forseti, um hversu óvönduð vinnubrögð eru við fjárlagagerðina og hvað meiri hluti fjárln. tekur gagnrýnislaust við beiðnum og skipunum frá framkvæmdarvaldinu, frá ráðherrum og ráðuneytum.
Þá er og rétt að benda á að við 3. umr. fjáraukalaga kemur fram tillaga um 220 millj. kr. fjárheimild vegna einkavæðingarverkefna. Er þar tilgreind vinna við sölu Landsbankans og Búnaðarbankans. Bankarnir voru til sölu við afgreiðslu fjárlaga ársins 2002 fyrir ári og einkavæðingarnefnd hefur ákveðið fjármagn til ráðstöfunar á fjárlögum ársins, tæpar 17 millj. kr. Vinna við bankasöluna í ár getur alls ekki flokkast undir óvænt útgöld og fjárveiting vegna hennar á fjáraukalögum samrýmist því engan veginn lögum um fjárreiður ríkisins.
Þess var óskað í fjárln. að fá rökstuðning fyrir þessari beiðni upp á 220 millj. kr. fyrir nokkrum dögum og í morgun barst á tölvupósti fátæklegt svar frá forsrn. um ástæður þessarar beiðni. (SJS: Hvar er forsrh.? Eigum við ekki að fá hann?) Virðulegi forseti. Í tilefni frammíkalls hv. þm. Steingríms J. Sigfússonar um forsrh., hvar hann sé, geri ég ráð fyrir að forsrh. sé að reyna að deila út þessum 220 millj. kr. til vina sinna (Gripið fram í: Úthluta.) eða úthluta. Við vorum á síðasta ári með fjáraukalagabeiðni upp á 300 millj. kr. vegna sölu á Landssímanum sem var síðan ekki seldur. Þó virtust þessir peningar hafa verið greiddir út. Hluti þeirra fjárveitinga átti líka að renna til sölulauna Landssímans en Landssíminn var ekki seldur sem betur fer. Hvert fóru þeir peningar sem veittir voru á þeim fjáraukalögum? Og aftur nú er verið að biðja um 220 millj. kr. fjárveitingu á fjáraukalögum vegna sölu Búnaðarbankans og Landsbankans. Það hefur ekki verið gengið frá þeirri sölu og a.m.k. er ljóst að þeir fjármunir sem eiga að koma inn fyrir þá sölu koma ekki fyrr en á næsta ári. Þess vegna er óeðlilegt að greiða sölulaun vegna eigna sem ekki enn hafa verið seldar, og allra síst á fjáraukalögum. Það hefði verið skiljanlegt, virðulegi forseti, að þessi beiðni hefði komið inn á fjárlögum næsta árs því að það er öllum ljóst að kostnaður fylgir því að selja miklar eignir eins og Búnaðarbankann og Landsbankann og mikilvægt að vandað sé þar til verka. Það skal ekki dregið úr því.
Við ræðum hér um fjáraukalög og á fjáraukalögum eiga einungis að koma óvæntar og afar bráðar afgreiðslur sem ekki var hægt að taka tillit til eða sjá fyrir við afgreiðslu fjárlaga og ekki er hægt að geyma til næstu fjárlaga. Það er ekki hægt að flokka þessa greiðslu sem hér er verið að biðja um undir það.
Virðulegi forseti. Þingmenn Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs leggja áherslu á hversu brýnt það er að taka upp betri vinnubrögð við fjárlagagerðina. Bent hefur verið á þær aðstæður að Alþingi hafi samþykkt lög t.d. á vorþingi sem krefjast útgjalda á því sama ári og geti því verið nauðsynlegt að bregðast strax við með samþykkt fjáraukalaga. Fjárreiðulögum er illa framfylgt nema til komi sú breytta tilhögun að Alþingi samþykki fjáraukalög í lok vorþings og svo aftur í upphafi haustþings ef nauðsyn krefur. Hér skiptir ekki máli hvort meiri hluti ríkisstjórnarinnar sé nægur til að tryggja ákvarðanir framkvæmdarvaldsins heldur er hitt aðalatriði að farið sé að lögum og ákvarðanir um aukin útgjöld teknar á þingræðislegan hátt.
Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2002 var gert ráð fyrir að rekstrartekjur ríkissjóðs á þessu ári yrðu 257,9 milljarðar kr. en samkvæmt þeim upplýsingum sem nú liggja fyrir er gert ráð fyrir að heildartekjur ríkissjóðs verði 268,2 milljarðar kr. Rekstrartekjur ríkissjóðs hafa því aukist um 10,3 milljarða kr. á árinu frá því sem gert var ráð fyrir á fjárlögum. Samkvæmt frumvarpi til fjárlaga 2002 var gert ráð fyrir að rekstrarútgjöld á árinu yrðu 239,3 milljarðar kr. en samkvæmt þeim tillögum sem nú liggja fyrir við 3. umr. fjáraukalaga eru þau áætluð rúmir 251,2 milljarðar kr. Rekstrargjöld ársins hafa því aukist um 11,8 milljarða kr. frá því að fjárlög voru samþykkt fyrir ári síðan. Þá var enn fremur gert ráð fyrir að rekstrarafgangur fjárlaga yrði rúmir 18,5 milljarðar kr. en samkvæmt því sem nú liggur fyrir við 3. umr. fjáraukalaga er gert ráð fyrir að hann verði 16,9 milljarðar kr.
Í fjárlögum fyrir árið 2002 var gert ráð fyrir sölu eigna upp á rúma 15,5 milljarða kr. en nú við 3. umr. fjáraukalaga er gert ráð fyrir að tekjur vegna sölu eigna verði 15,2 milljarðar kr. Meginhluti þessara meintu tekna er vegna sölu á hlutabréfum í Landsbanka Íslands hf. og Búnaðarbanka Íslands hf. Samkvæmt upplýsingum sem gefnar voru í fjárlaganefnd nema sölutekjur eigna á þessu ári um 6 milljörðum kr. sem greiddar hafa verið eða liggja fyrir skuldbindandi greiðslur á á árinu. Vinstri hreyfingin -- grænt framboð telur það mjög villandi og með öllu óviðunandi vinnubrögð af hálfu stjórnarmeirihlutans að tekjur af þessum eignasölum, ef þá af þeim verður, verði allar færðar til tekna á þessu ári. Einungis hafa verið undirritaðar ákveðnar viljayfirlýsingar um kaup á áðurnefndum hlutabréfum, en ekki liggur fyrir hvenær kaupsamningar verða endanlega frágengnir og undirritaðir og staðfestir þannig að gengið hafi verið frá öllum þeim atriðum sem verða að liggja fyrir áður en kaupin eru endanlega frágengin. Ekkert liggur fyrir um það hvenær það verður en ljóst er þó að greiðslur fyrir þá sölu sem nú er fyrirhuguð munu ekki koma inn í ríkissjóð fyrr en á næsta ári ef af sölu verður. Ef sala eigna upp á rúma 15,3 milljarða kr. sem ráð er fyrir gert í endurskoðaðri tekjuáætlun er ekki tekin með er lítið eftir af rekstrarafgangi fjárlaga eða einungis milli 1 og 2 milljarðar kr.
Fjárfesting á vegum ríkissjóðs dróst saman á milli áranna 2001 og 2002. Á árinu 2001 fjárfesti ríkissjóður fyrir rúma 17,3 milljarða kr. en á árinu 2002 er áætlað að ríkissjóður fjárfesti fyrir tæpa 16,9 milljarða kr.
Vakin er athygli á þessu, herra forseti, vegna þess að sala á eignum hefur verið rökstudd með því að hún eigi að ganga til fjárfestinga og nýframkvæmda á vegum ríkisins. En því miður, svo er alls ekki, heldur renna þessar tekjur af sölu ríkisfyrirtækja eingöngu beint inn í reksturinn. Og þetta er kannski eitt af því alvarlegasta sem við sjáum í þessum fjárlögum, að sala á eignum rennur fyrst og fremst til almenns rekstrar ríkissjóðs. Og til viðbótar þessu, virðulegi forseti, hafa heildarskuldir ríkissjóðs aukist gríðarlega frá því að þessi ríkisstjórn tók við völdum árið 1995. Á árinu 1995 voru heildarskuldir hins opinbera tæpir 268 milljarðar kr. en voru komnar í rúman 351 milljarð kr. í lok ársins 2001. Tekjuafgangur undanfarinna ára hefur því ekki verið notaður til að greiða niður skuldir heldur hefur hann farið í að greiða og renna upp í ýmis rekstrarútgjöld.
Í tillögum ríkisstjórnar og meiri hluta fjárlaganefndar er lagt til að veitt verði 220 millj. kr. fjárveiting vegna kostnaðar við ráðgjöf og umsjón með sölu og frágangi skjala í tengslum við sölu á hlutabréfum ríkisins í Landsbanka Íslands hf. og Búnaðarbanka Íslands hf. Vakin er enn athygli á því að þessi sala hefur ekki farið fram og að þessi verkefni ættu því að koma á næsta fjárlagaár ef nauðsyn ber til.
Vinstri hreyfingin -- grænt framboð vill árétta það sem fram kom í skýrslu Ríkisendurskoðunar um framkvæmd fjárlaga janúar til september 2001 og á jafnvel við í ár eins og í fyrra. Í þeirri skýrslu var gagnrýnd sú stefna að halda ríkisstofnunum í gíslingu með því að taka ekki á fjárhagsvanda þeirra, láta þær bera árum saman halla frá fyrri árum og halda þeim þannig í spennitreyju án þess þó að skipa þeim að loka eða leggja niður lögboðna þjónustu og verkefni sem þeim er gert að sinna við fullkomlega óviðunandi aðstæður. Þetta á m.a. við í menntakerfinu, eins og hér hefur ítarlega verið rakið í umræðum um bæði fjárlög og fjáraukalög í haust þar sem háttalag ríkisstjórnarinnar er að vinna illbætanlegt tjón á öllu menntakerfi landsmanna.
Virðulegi forseti. Þetta frumvarp til fjáraukalaga fyrir árið 2002 ber fyrst og fremst vitni um óvönduð vinnubrögð við sjálfa fjárlagagerðina fyrir ári síðan og skeytingarleysi ríkisstjórnarinnar gagnvart lögum um fjárreiður ríkisins. Í stað þess að taka á raunhæfan hátt á fjárþörf einstakra málaflokka og stofnana í fjárlögum er látið reka á reiðanum stefnulítið og bara séð til hvað gerist. Stærstu vandamálin eru svo dregin að landi í fjáraukalögum.
Sama gildir með tekjuhlið frumvarpsins. Nú í árslok eru væntanlegar tekjur af sölu ríkisfyrirtækja látnar stemma af þá útkomu í mismun tekna og gjalda sem ríkisstjórnin vill sjá og geta kynnt. Raunveruleikinn er samt allt annar. Ljóst er að um 9 milljarðar kr. sem færðir eru á tekjur þessa árs og eiga að koma inn fyrir sölu ríkisbankanna munu ekki skila sér fyrr en á næsta ári ef af sölu verður. Það verður því að teljast afar hæpin bókhaldsaðgerð að loka fjárlögum ársins 2002 með þeim hætti sem lagt er til að gert verði með samþykkt þessa frumvarps til fjáraukalaga fyrir árið 2002.
Virðulegi forseti. Ég hef lokið að gera grein fyrir nál. 2. minni hluta fjárln. og hef í sjálfu sér ekki miklu við það bæta. Það eru fáar tillögur varðandi verkefni sem koma hér fram af hálfu meiri hlutans en brýnt er að leysa úr mjög mörgum verkefnum. Ég nefni vanda framhaldsskólanna, ég nefni vanda háskólans, ég nefni fjárhagsvanda sjúkrahúsanna, sérstaklega á landsbyggðinni en svo virðist vera sem meiri hlutinn á Alþingi vilji kerfisbundið snúa við heilbrigðis- og sjúkrahúsþjónustu í landinu með þeim hætti að styrkja og efla fyrst og fremst sjúkrahúsin á höfuðborgarsvæðinu sem er jú vel og nauðsynlegt að gera, en það gerist jafnframt á þann veg að sjúkrahúsin á landsbyggðinni og heilsugæslustöðvarnar þar njóta ekki sama styrks eða sömu aukningar í fjárframlögum og þau sjúkrahús sem hér eru.
Ljóst er að heilbrigðiskerfið vantar fjármagn og betra skipulag. En við megum ekki með fjárveitingum á Alþingi snúa við heilbrigðiskerfinu eins og hér er verið að gera. Ég ítreka að nauðsynlegt er að leiðrétta rekstrarvanda stærstu sjúkrahúsanna hér en heilbrigðisþjónustan og sjúkrahúsin um land allt eru hluti af heildarheilbrigðis- og sjúkrahúsþjónustu landsins og rekstur þeirra á að leysa og taka á skipulega um allt land.
Virðulegi forseti. Ég læt framsögu minni lokið.