Steingrímur J. Sigfússon:
Herra forseti. Það er tvímælalaust til bóta að taka upp það verklag sem þessi tilskipun gerir ráð fyrir. Meiri háttar skipulagsáætlanir og meiri háttar framkvæmdaáætlanir sem varða landnýtingu og skipulag eru samkvæmt henni skoðaðar í samhengi við væntanleg umhverfisáhrif strax á frumstigi. Það er hins vegar mjög mikilvægt að menn geri sér grein fyrir því að þetta hefur engin áhrif á að einstakar tilteknar framkvæmdir verða áfram matsskyldar samkvæmt lögum um mat á umhverfisáhrifum. Þessu tvennu má ekki rugla saman. Þetta tryggir á hinn bóginn að meiri háttar áætlanir, t.d. um skógrækt í stórum stíl, landgræðslu í stórum stíl, meiri háttar samgönguáætlanir og annað í þeim dúr, verði metið frá sjónarhóli umhverfisins. Mönnum gefst kostur á að koma athugasemdum sínum á framfæri þó ekki sé um eiginlegt úskurðarferli eða kærumöguleika að ræða.
Ég held að hyggja þurfi sérstaklega að þessu efni, herra forseti, fyrir utan það að fara vandlega yfir hvers konar áætlanir, skipulags- og framkvæmdaáætlanir, sem verða matsskyldar eða úttektarskyldar. Ég held að það væri kannski betra hugtak, herra forseti, til að forða ruglingi við hina löggjöfina um mat á umhverfisáhrifum einstakra framkvæmda, að þetta væri einhvers konar umhverfisúttekt á skipulags- og framkvæmdaáætlunum. Það er náttúrlega mikilvægt að það liggi ljóst fyrir og þar sé fremur notuð rýmri túlkun en þrengri. Það er að sjálfsögðu engin ástæða til að binda sig við mjög þrönga túlkun á þessu fyrirbæri og getur ekki orðið nema til góðs að meiri háttar áætlanir, t.d. á sviði samgöngumála --- tökum sem dæmi hina nýju væntanlegu, sem enn að vísu hefur ekki litið dagsins ljós hér á þingi, samræmdu samgönguáætlun sem... (Forseti hringir.)
(Forseti (GuðjG): Það er allt of mikill kliður í salnum.)
Það er komin einhver jólastemmning í menn, herra forseti, þannig ég reyni bara að hækka róminn.
Samkvæmt þessu væri núna unnið að slíkri úttekt, samhliða undirbúningi hinnar samræmdu samgönguáætlunar. Það er ljóst að verkefni sem stundum hefur borið á góma út frá umhverfisáhrifum, eins og landshlutaverkefni í skógrækt, skógræktaráætlanir á stórum skala, mundu samkvæmt þessu falla undir þessa umhverfisúttekt. Framkvæmdir hvers einstaks landeiganda, skógrækt á hverju einstöku býli, væri hins vegar ekki matsskyld vegna þess að hún nær ekki því umfangi sem slík. Hjá hverjum og einum framkvæmdaraðila eru viðkomandi umsvif e.t.v. ekki matsskyld, samkvæmt lögum um mat á umhverfisáhrifum, en framkvæmdaáætlunin í heild mundi hins vegar gilda, þessi úttektarákvæði.
Sama gilti t.d. um landgræðsluáætlanir. Við getum tekið sem dæmi uppgræðslu Hólasands, uppgræðslu á mjög stóru landsvæði samkvæmt einni langtímaáætlun. Það er nokkuð ljóst að sú áætlun hefði farið í svona úttekt á umhverfisáhrifum áður en henni hefði verið hleypt af stokkunum. Þann skilning legg ég hiklaust í málið.
Hér er nefnt orðið fiskeldi, herra forseti. Heldur betur var tekist á um það hér á Alþingi fyrir ekki löngu hvort áætlanir um stórfellt fiskeldi í sjókvíum á laxastofni af erlendum uppruna ættu að fara í mat á umhverfisáhrifum eða ekki. Tilteknar framkvæmdir af þeim toga voru ekki úrskurðaðar matsskyldar en aðrar sem á eftir komu voru hins vegar taldar falla undir slíka skyldu. Það var í sjálfu sér kostulegt að fyrstu áformin þar sem prinsippákvörðun var tekin um að hefja þetta eldi í stórum stíl, á stofni af erlendum uppruna, voru ekki metin þó að seinni áætlanir væru metnar.
Ég legg þann skilning í að það sé enginn vafi á að stórfelldar framkvæmdaáætlanir af því tagi, um eldi í sjókvíum svo nemur þúsundum tonna, mundu sjálfkrafa fara í slíka úttekt á umhverfisáhrifum. Að vísu ber að hafa í huga að hér er fyrst og fremst verið að vísa til skipulags- og framkvæmdaáætlana sem hið opinbera tengist, þ.e. að framkvæmdirnar eða áætlanirnar hafi með tilteknum hætti opinberan stimpil. Það getur orðið álitamál þegar slíkar framkvæmdir, þó að í stórum stíl sé, eru á hendi einkaaðila.
Að síðustu, herra forseti, vil ég leggja áherslu á það í þessu sambandi --- ég tel það mjög mikilvægt og ég beini þeim orðum ekki síst til hæstv. umhvrh. --- að farið verði yfir það hvaða hugtök á að innleiða og nota í sambandi við þessi tvö algerlega aðskildu ferli. Það blasir við veruleg hætta á hugtakaruglingi ef menn nota orðin mat á umhverfisáhrifum í báðum tilvikum. Þetta er algerlega sitt hvort, annars vegar umhverfisúttekt á skipulags- og framkvæmdaáætlunum, sem mér dettur í hug að nota, og hins vegar hið lögbundna mat á einstökum umhverfisáhrifum einstakra framkvæmda sem felur á endanum í sér úrskurðarvald og kærumöguleika sem ekki eru til staðar hér. Þessu verður að halda rækilega aðgreindu. Annars er mikil hætta á því að til verulegs ruglings komi.
Það er enginn vafi, herra forseti, á því að ég tel að þetta séu jákvæð vinnubrögð og framfaraskref á sviði umhverfismála, að taka upp þessa úttekt á umhverfisáhrifum skipulags- og framkvæmdaáætlana. Þetta mun auðvitað hafa langumfangsmest áhrif á viðfangsefni sveitarfélaganna, þegar hinar lögbundnu skipulagsáætlanir þeirra verða sjálfkrafa úttektarskyldar með þessum hætti. Ég held að það sé augljóslega skynsamlegt og til bóta. Mætti nefna mörg dæmi um það. Menn hefðu kannski betur hugað að slíku við ákvörðun á skipulagi, hvað skyldu vera iðnaðarlóðir og annað þar fram eftir götunum.