Frsm. meiri hluta kjörbn. (Einar K. Guðfinnsson):
Virðulegi forseti. Ég hafði vænst þess að fulltrúar og hv. þm. sem hafa verið hér í dag að ræða málin yrðu viðstaddir þegar ég hæfi mál mitt, og svo er, þannig að mér er þá ekkert að vanbúnaði.
Út af fyrir sig hefur verið athyglisvert og fróðlegt að fylgjast með þessari umræðu eins og hún hefur gengið fyrir sig í dag og á margan hátt er það rétt sem kom fram m.a. í máli hv. þm. Lúðvíks Bergvinssonar að þetta hafi verið efnisleg umræða. Við höfum vissulega verið að fjalla um mál sem skiptir gríðarlega miklu og ég tel þess vegna einsýnt að eðlilegt sé að við ræðum þessi mál og ég kvarta alls ekki undan því og tek alls ekki undir það að um málþóf sé að ræða nema síður sé.
Hins vegar hefur mér fundist það dálítið sérkennilegt engu að síður að hlusta á umræðuna í dag sem með köflum hefur farið fram með þeim hætti að dregin hefur verið upp sú mynd, þó ekki einhlít, að framkvæmd kosninganna hér á landi hafi nánast verið í skötulíki, það hafi allt verið í lamasessi. Einn hv. þm. líkti kosningunum sem nýlega eru afstaðnar við kosningar í ríkjum þar sem margar brotalamir eru fyrir hendi við framkvæmdina, þar sem menn hafa þurft að kalla til utanaðkomandi aðstoð vegna þess að lýðræðislegar hefðir hafa ekki verið til staðar til þess að framkvæma slíkar kosningar. Þetta, virðulegi forseti, finnst mér ekki mjög merkilegur málflutningur.
Í okkar lýðræðislega þjóðfélagi þar sem við höfum áratuga hefð fyrir lýðræðislegum kosningum hefur verið staðið í öllum meginatriðum rétt að málum. Við erum þjóð sem stendur einna fremst í þessum efnum og engin ástæða til að draga það neitt í efa. Þess vegna vil ég, virðulegi forseti, leggja mikla áherslu á það að þó að menn hafi eitthvað við einstök framkvæmdaatriði að athuga í sambandi við þessar alþingiskosningar og það geta menn auðvitað rætt, þá mega menn ekki skilja eftir í umræðunni þá mynd að öll framkvæmdin í grundvallaratriðum hafi verið í lamasessi. Það er ekki þannig. Þetta eru lýðræðislegar kosningar, þar sem lýðræðisleg vinnubrögð voru í heiðri höfð og það er stóra málið sem hér um ræðir.
Kjörbréfanefnd kom saman fyrr í dag til að fara yfir þau mál sem fyrir hana voru lögð. Í fyrsta lagi að fara yfir kjörbréf sem landskjörstjórn hafði gefið út og það gerðum við og fundum ekki að. Í öðru lagi lágu fyrir ágreiningsatkvæði úr þremur kjördæmum sem við skoðuðum sömuleiðis. Hér er um að ræða mat sem við lögðum á það sem fyrir okkur var lagt. Eins og margoft hefur komið fram voru þetta fyrst og fremst ágreiningsatkvæði þar sem um var að ræða að bókstafurinn V hafði verið skrifaður og hafði ekki verið talinn með, enda ekki listi í framboði með listabókstafinn V. Það varð því niðurstaða okkar í meiri hluta kjörbréfanefndar að við gerðum enga athugasemd við úrskurði úr þessum tveimur kjördæmum þar sem þarna var um að ræða ágreining og kemur reyndar fram í áliti okkar í meiri hluta kjörbréfanefndar. Við gerðum engan ágreining við yfirkjörstjórnirnar í þessum viðkomandi kjördæmum og úr því að hv. þm. Jóhann Ásælsson greip hér fram í, þá var það svo að við höfðum ekki til úrskurðar, þ.e. fyrir okkur voru ekki lögð nein önnur álitamál úr öðrum kjördæmum þannig að það var ekki tilefni, aðstæður né forsendur fyrir okkur til að taka afstöðu til mála sem hv. þm. greindi frá í nefndinni einfaldlega vegna þess að þetta var ekki fyrir okkur lagt.
Í þriðja lagi lá fyrir okkur að fjalla um kæru Frjálslynda flokksins. Kæra Frjálslynda flokksins laut að ýmsu því sem flokkurinn og talsmenn hans töldu að hefði farið úrskeiðis við framkvæmd kosninganna. Við litum á efnisatriði málsins og niðurstaða okkar varð sú eins og kemur fram í áliti okkar að ekki sé ástæða til að aðhafast frekar að, ekki sé ástæða til að fara fram á endurtalningu, og ekki sé ástæða til að fara fram á endurkosningu sem færi þá auðvitað fram samkvæmt lögum um kosningar til Alþingis. Hið efnislega úrlausnarefni sem við höfðum fyrir framan okkur var þessi kæra Frjálslynda flokksins og óskin um að gera það með þeim hætti sem þar er rakið, þ.e. að atkvæðin verði endurtalin og úrskurðað verði um þau atkvæði sem úrskurðuð voru ógild af yfirkjörstjórninni við talningu o.s.frv. Við tókum afstöðu til þessa. Síðan geta menn auðvitað deilt um hvort niðurstaða meiri hluta kjörbréfanefndar sé rétt eða röng. Meiri hluti kjörbréfanefndar komst engu að síður að þeirri niðurstöðu að ekki væri á grundvelli þeirra upplýsinga sem fyrir lágu ástæða til að aðhafast eitthvað frekar um þetta.
Hér hafa menn verið að velta því fyrir sér hvort Alþingi hafi heimild til þess að gera eitthvað. Ýmsar heimildir eru til staðar en við verðum hins vegar aðeins að velta fyrir okkur hvað þar sé hægt að gera. Eins og öllum er ljóst höfum við möguleika á því að óska eftir endurtalningu. En hvernig ætti sú endurtalning að fara fram og á hvaða forsendum ætti sú endurtalning að verða?
Maður gæti hugsað sem svo að yfirkjörstjórnirnar færu í endurtalningu á sínum eigin gjörðum, landskjörstjórnin eða Alþingi með einhverjum hætti gerði það. Og hvernig ætti Alþingi þá að gera það? Ætti Alþingi að skipa til þess sérstakar kjörstjórnir til þess að vinna að því? Segjum sem svo að slík endurtalning færi fram, og hver væri niðurstaðan? Hefði Alþingi þá heimild til þess að láta reikna þetta aftur upp á nýtt? Það er alveg ljóst mál af lögunum að svo er ekki þannig að við yrðum komin í þá aðstöðu sem varð niðurstaða þeirra sérfræðinga sem við höfðum okkur til ráðgjafar, að slík endurtalning hlyti að enda í einhvers konar blindgötu. Vegna þess að ef það væri álit kjörbréfanefndar, meiri hluta kjörbréfanefndar að lokinni endurtalningu, að ástæða væri til að gera breytingar, þá væri ekki annað úrræði til en að kalla eftir endurkosningu og þá færi það auðvitað fram samkvæmt lögum sem gilda um kosningar til Alþingis. Hér er um að ræða mjög afdráttarlausa hluti sem í raun og veru væri verið að stefna inn í ef niðurstaðan væri sú að svo miklu væri ábótavant við framkvæmd kosninganna að kalla þyrfti eftir endurtalningu sem síðar væntanlega gæti leitt til uppkosningar eða endurkosningar í landinu. Þess vegna er það svo að hv. þingmenn sem skipa núna minni hluta kjörbréfanefndar koma upp með þá hugmynd sína sem getið er um í 5. gr. laga um þingsköp Alþingis en þar segir svo, með leyfi virðulegs forseta:
,,Þingið getur við rannsókn þá, er ræðir um í 1. gr., úrskurðað kosningu ógilda þótt eigi hafi hún kærð verið og einnig frestað að taka kosningu gilda til þess að fá skýrslur.`` Mikilvægt er að menn átti sig á þessu.
Hvaða skýrslur er hér um að ræða?
Fram hefur komið í máli þeirra hv. þingmanna sem hafa talað fyrir hugmyndum minni hluta kjörbréfanefndar að gert er ráð fyrir að þessar skýrslur komi frá yfirkjörstjórninni. En nú vill svo einfaldlega til að þessar skýrslur liggja fyrir. Yfirkjörstjórnir í kjördæmum landsins hafa sent frá sér það álit að hér hafi verið staðið eðlilega að málum og ekki sé ástæða til annars en staðfesta úrslitin eins og þau voru tilkynnt við lok kjörfundar að lokinni talningu.
Virðulegi forseti. Mér sýnist alveg augljóst mál að þær skýrslubeiðnir sem hér er verið að leggja til séu í raun og veru þær skýrslur sem yfirkjörstjórnirnar hafa sent frá sér eða í hverju gætu þær annars falist? Í hverju öðru gæti þetta falist? Hverju öðru gætum við verið að kalla eftir en þeirri niðurstöðu, niðurstöðu um það hvort rétt eða rangt hafi verið að málum staðið? Og það er alveg augljóst mál að yfirkjörstjórnir í kjördæmunum, og þarf varla að hafa um það orð, hefðu augljóslega ekki lýst úrslitum með þeim hætti sem gert var og við hlýddum mörg hver okkar á í beinni útsendngu sjónvarps og útvarps. Það var vitaskuld alveg augljóst mál að yfirkjörstjórnirnar í kjördæmunum færu ekki að lýsa yfir tilteknum niðurstöðum nema þær væru búnar að sannreyna það, komast að því á grundvelli slíkra skýrslna sem síðan eru reyndar sendar til landskjörstjórnar. Það er augljóst mál að þær hefðu ekki lýst yfir úrslitum nema ljóst væri að eðlilega hefði verið að verki staðið.
Virðulegur forseti. Hv. þm. hafa hér verið að kalla eftir röksemdum fyrir því að fara ekki að beiðni minni hluta kjördæmanefndar. Mér finnst alveg augljóst mál, virðulegi forseti, að þegar sé búið að fullnusta þetta og þá er það bara eftir sem Alþingi á að gera, það er alveg klárt mál að Alþingi hefur valdið í þessum efnum. Alþingi á að taka afstöðu til þess sem því ber samkvæmt lögum um þingsköp Alþingis og lögum um kosningar til Alþingis. Alþingi á að taka afstöðu til lögmætis kjörbréfanna og það er það sem við leggjum til í meiri hluta kjörbréfanefndar að við gerum undanbragðalaust núna á grundvelli þeirra upplýsinga sem fyrir liggja.
Virðulegi forseti. Auðvitað geta menn stöðugt, ævinlega og alltaf velt því fyrir sér hvort nægar upplýsingar séu til staðar. Það er okkar mat að svo sé.
Hér hefur talsvert verið talað um aðkomu umboðsmanna flokkanna. Mér finnst að á margan hátt megi draga þann lærdóm af þessari umræðu allri að umboðsmenn flokkanna hafa auðvitað gífurlega mikið hlutverk. Á undanförnum árum hefur verið talað mjög illa um eftirlitsþátt stjórnmálaflokkanna með þingkosningum. Það er að vísu þannig erlendis að þetta er eitt af því fyrsta sem menn skoða þegar t.d. verið er að fara yfir framkvæmd kosninga í ríkjum sem Sameinuðu þjóðirnar eða aðrar opinberar stofnanir kjósa að fylgjast með, það er einmitt þessi þáttur, möguleiki og aðgengi stjórnmálaflokkanna til þess að hafa eftirlit með framkvæmd kosninga. Ég tek undir það sem menn hafa verið að segja hér að það skiptir auðvitað miklu máli að það aðgengi sé til staðar og skýtur kannski skökku við vegna þess að ýmsir hafa úr þessum ræðustól haft stór orð um þá óþarfa hnýsni sem eftirlit stjórnmálaflokkanna fæli í sér. Ég er að vísu ekki þeirrar skoðunar. Ég tel þvert á móti að stjórnmálaflokkarnir hafi þarna mjög miklu hlutverki að gegna og það sé ekki hnýsni af þeirra hálfu að fylgjast með. Það er lýðræðislegur réttur og þáttur í hinu lýðræðislega ferli okkar að stjórnmálaflokkarnir hafi þennan möguleika og ég vænti þess, virðulegi forseti, að eitt af því sem við lærum af þessari umræðu í dag sé það að stjórnmálaflokkarnir hafi þennan rétt.
Talað hefur verið um að í einu kjördæmi landsins, Reykjavíkurkjördæmi norður, hafi fulltrúa eins stjórnmálaflokks verið meinað að fylgjast með. Ég hef hér undir höndum bréf, svarbréf frá formanni yfirkjörstjórnar Reykjavíkurkjördæmis norður sem skrifað var 20. maí 2003 til formanns Frjálslynda flokksins þar sem þessu er algerlega hafnað. Engin ástæða er til þess að lengja umræðuna með því að rekja það ítarlega sem fram kemur í bréfi formanns yfirkjörstjórnarinnar en hins vegar er alveg ljóst mál af skrifum formannsins að þessum ásökunum er algerlega hafnað, þeim er algerlega vísað á bug. Það liggur því fyrir a.m.k. í þessu tilviki sem er það eina sem ég hef heyrt um hér í þessari umræðu, að stjórnmálaflokkarnir áttu möguleika á því að fylgjast með talningu og fylgjast með framkvæmd kosninga eins og þeim ber að gera.
Virðulegi forseti. Ég hef í þessum orðum farið aðeins yfir þau viðhorf sem lágu til grundvallar afstöðu okkar í meiri hluta kjörbréfanefndar. Ég ítreka að ekkert óeðlilegt er við það að menn kunni að greina á um þessa hluti eins og ýmsa aðra. En hins vegar verða menn að gefa sér það a.m.k. sem forsendu að bæði meiri hlutinn og minni hlutinn séu að taka afstöðu í þessum málum út frá efnislegum forsendum og ekkert annað liggi til grundvallar. Ég tel mig hafa verið að rökstyðja það og tel reyndar að álit okkar í meiri hlutanum hafi verið rökstuðningur fyrir því hvernig við komumst að okkar niðurstöðu, annars vegar sem lýtur að þessum ágreiningsatkvæðum og hins vegar því sem lýtur að kæru Frjálslynda flokksins. Við komumst að efnislegri niðurstöðu og við teljum að okkur sé ekkert að vanbúnaði þess vegna að fara í það að taka afstöðu til málsins og þannig eigum við að gera það og greiða atkvæði um þá tillögu sem fyrir liggur um að samþykkja þau kjörbréf sem fyrir okkur voru lögð af landskjörstjórn í landinu.