Flm. (Steingrímur J. Sigfússon):
Frú forseti. Ég þakka fyrir umræðuna. Ég skal ekki lengja hana, enda ekki tilefni til.
Ég vil segja vegna athugasemda hv. þm. Jóhanns Ársælssonar að það er að sjálfsögðu rétt og skylt að fara yfir það á hverjum tíma hvaða framsetning mála gagnast best og er í takt við tímann og þá möguleika og þá tækni sem menn hafa. Það er mér algerlega að meinalausu þó niðurstaðan kynni að verða sú að menn færðu formið í aðalatriðum í hinn rafræna heim og skýrslan væri fyrst og fremst aðgengileg á netinu. Ekki væri lakara að hún væri opin og gæti orðið til uppfærslu, jafnvel árlega.
Ég held þó að það verði líka að hafa í huga að það getur haft gildi að framkvæma það sem kalla mætti stöðumat, afmarkað í tíma og rúmi, á gangi mála í viðskiptalífinu sem jafnvel lægi fyrir í einhvers konar prentaðri eða lokaðri útgáfu til að skoða og bera saman við það sem á undan er gengið og það sem síðar kann að verða. Ég veit ekki hvað öðrum finnst um það, en ég er a.m.k. ófeiminn við að viðurkenna að ég er það gamaldags að ég hef ekkert á móti því af og til að blaða í bókum og skýrslum. Ég hef haft mjög gaman af því, einmitt í ljósi umræðna síðustu vikna, að taka fram þessar tvær skýrslur frá 1994 og 2001, blaða í gegnum þær og velta fyrir mér þeim miklu breytingum sem orðið hafa í landslagi viðskipta og samkeppnismála í landinu. Ég er ekkert viss um nema ýmsir fleiri gætu haft bæði gagn og gaman af því að gera það.
Ef menn fara í það verk á annað borð að gera dálítið viðamikla úttekt og kortlagningu, kviknar oft hjá mönnum áhugi í slíkri vinnu að skoða ákveðna þætti nánar. Það er nákvæmlega það sem gerðist t.d. á árinu 2000 þegar Samkeppnisstofnun, í framhaldi af bréfi viðskrh. sem aftur var í framhaldi af tillögu á Alþingi, var falið að uppfæra skýrslu eða gera nýja úttekt á stjórnunar- og eignartengslum. Samkeppnisstofnun skoðaði sérstaklega, bæði í ljósi breytinga sem orðnar voru frá 1994 og í ljósi nýrra hluta á markaðnum hvað væri áhugavert að fara sérstaklega í. Í formála þeirrar skýrslu segir m.a., með leyfi forseta:
,,Við gerð úttektarinnar að þessu sinni hefur í ríkari mæli verið leitast við að skilgreina markaði út frá samkeppnissjónarmiðum. Í því felst að fyrirtæki á markaði sem um ræðir hverju sinni séu raunverulegir keppinautar.``
Síðar segir:
,,Frá því fyrri úttektin var gerð árið 1994 hafa nýjar atvinnugreinar komið til sögunnar og öðrum hefur vaxið fiskur um hrygg. Eðli ýmissa markaða hefur breyst og þeir orðið flóknari. Sem dæmi má nefna upplýsingaiðnaðinn, fjármálamarkaðinn og fjarskiptamarkaðinn.``
Með öðrum orðum, vinnan fór inn á það spor að áhugavert væri að skoða ýmsa þætti sérstaklega og nánar og kannski aðra en menn höfðu sérstaklega beint sjónum að fimm eða sex árum áður. Ég er alveg sannfærður um að svipað yrði upp á teningunum nú ef samkeppnisyfirvöld fengju það hlutverk frá Alþingi að uppfæra skýrsluna. Þá mundi örugglega verða áhugavert frá þeirra bæjardyrum séð, og það held ég að sé best að setja þeim í sjálfsvald, að kortleggja sérstaklega og skoða hluti sem hafa tekið breytingum þar sem nýjar aðstæður hafa skapast, eftir atvikum alveg ný svið viðskiptastofna o.s.frv.
Það má t.d. hugsa sér, svo maður haldi áfram að, ég vil ekki segja fabúlera í ræðustólnum, láta hugann reika eða gamminn geisa að það gæti verið áhugavert að skoða fyrirtæki sem eru orðin mjög blönduð hvað það snertir að hluti umsvifa þeirra er hér á landi og hluti þeirra erlendis, jafnvel fyrirtæki sem eru mjög sterk á ákveðnum sviðum viðskipta hér á heimamarkaði, eru komin með meiri hluta veltu sinnar erlendis og eru þar af leiðandi þannig sett að þau geta, ef út í það er farið, gert hluti vegna stöðu sinnar á heimamarkaði sem vegur ekki þungt í heildarrekstri þeirra. Um þetta mætti hafa ýmis orð.
Tískuorðið ,,útrás`` lofsyngja flestir mjög. Við skulum vona að það gangi allt vel. Þó er hætt við að reynslan muni sýna okkur að ekki verði allar ferðir til fjár í þessu tilviki frekar en öðrum og ýmis áhrif geta orðið af því, t.d. er umhverfi margra fyrirtækja orðið mjög breytt að þessu leyti frá því sem var fyrir um 5--10 árum, og samþættingu, sem er orðin meiri á vissum sviðum nú en áður var, væri fróðlegt að skoða. Umsvif banka og fjármálastofnana beint í rekstri á mörgum sviðum. Talsvert hefur það verið til umræðu o.s.frv.
Ég held því að það muni ekki skorta að upp komi ýmsir áhugaverðir fletir í því hvað væri skynsamlegt að skoða og gæti verið áhugavert og gagnlegt að fá úttekt á.
Það er alveg hárrétt að vissir hlutar svona vinnu úreldast tiltölulega hratt. Þeir hafa þó gildi á því augnabliki sem þeir birtast og taka ekki snöggum breytingum nema á ársgrundvelli eða svo. Þá á ég t.d. við helstu stjórnunartengsl í viðskiptalífinu sem oftast taka fyrst og fremst breytingum á árlegum aðalfundum fyrirtækja sem eru á svipuðum tíma árs hjá þeim flestum. Þær upplýsingar geta menn því haft og skoðað og þær geta verið nokkurn veginn nýjar og réttar í eitt ár a.m.k. Það er því svolítið misjafnt eftir því hvað á í hlut hversu hratt hlutirnir breytast.
Síðan er ekki endilega víst að menn eigi að gefa sér, og skal það sagt að lokum, að það verði allt á jafnmikilli fleygiferð í viðskiptalífinu íslenska eins og það hefur verið undanfarna mánuði. Ég ætla að leyfa mér að segja: Ég vona ekki. Ég held að það sé erfitt að færa sannfærandi rök fyrir því að það sé beinlínis hollt fyrir efnahags- og atvinnulíf einnar þjóðar að þar sé allt á syngjandi ferð þannig að menn viti yfirleitt ekki stundinni lengur hver á hvað, að starfsfólk sitji og bíði dögum og vikum, stundum mánuðum og missirum saman eftir niðurstöðu í því hvað verði með eignarhald á þeirra fyrirtæki, hvað verði með ákvarðanatöku, hvað verði með langtímastefnumótun. Það er hlutur sem mér virðist æðioft gleymast í umræðum um þessi mál þegar ýmsir nýjungagjarnir menn verða til að lofsyngja allt sem gerist mjög áður en þeir velta því fyrir sér hvort það sé af hinu góða eða ekki, bara ef það er nýtt og það eru breytingar, verður ýmsum það fyrir að sjálfgefið sé að fagna því. Oft er gott að hrist sé upp í hlutunum og menn vaktir af værum blundi, en það má líka of mikið af öllu gera. Ég þykist finna það í mjög vaxandi mæli meðal ýmissa í atvinnulífinu að sú óvissa og það umrót sem hefur skapast og gengið yfir og er sums staðar uppi enn hefur sínar mjög svo neikvæðu hliðar líka sem varðar sérstaklega þetta, að það eru ekki þær stöðugu og traustu aðstæður til staðar í fyrirtækjunum til að byggja upp langtímamarkmið, langtímastefnumótun, til að taka stærri ákvarðanir um fjárfestingar og annað í þeim dúr sem menn verða auðvitað að geta gert á einhverjum sæmilega tryggum grunni.
Allt er best í hófi og þar á meðal líka það, held ég, að eignarhald í fyrirtækjum sé á stanslausri fleygiferð fram og til baka í þjóðfélaginu, fyrir utan ýmislegt annað sem því tengist og hefur verið til umfjöllunar núna, eins og það að inn í eignabreytingar hefur verið sogað mikið erlent fjármagn, mikið erlent lánsfé sem hefur sínar efnahagslegu afleiðingar. Erlendar skuldir eru alveg eins og aðrar skuldir, að það vill fara svo að það þurfi að borga þær og til þess þarf peninga og gjaldeyristekjur í því tilviki sem lánin eru tekin erlendis. Það mætti því ýmislegt um það segja og ekki væri svo sem neitt að því þó samkeppnisyfirvöld og síðan Alþingi veltu þeim hlutum fyrir sér í og með í tengslum við úttekt á heilbrigðisástandi viðskiptalífsins sem tillaga þessi gengur í raun og veru út á að verði framkvæmd.