[prenta uppsett í dálka] 74. fundur, 130. lþ.
Flm. (Guðmundur Hallvarðsson):
Herra forseti. Ég flyt hér till. til þál. um útsendingar sjónvarps og hljóðvarps um gervitungl. Við erum 14 flm., hv. þingmenn, að þessari þáltill. en auk mín eru hv. þm. Halldór Blöndal, Drífa Hjartardóttir, Einar K. Guðfinnsson, Guðjón Hjörleifsson, Hjálmar Árnason, Birkir J. Jónsson, Kjartan Ólafsson, Bjarni Benediktsson, Ásta R. Jóhannesdóttir, Mörður Árnason, Jón Gunnarsson, Jón Bjarnason og Grétar Mar Jónsson.
Í tillögugreininni segir svo:
,,Alþingi ályktar að fela menntamálaráðherra að láta gera á vegum Ríkisútvarpsins áætlun um árlegan kostnað við að senda dagskrár hljóðvarps og sjónvarps um gervitungl, svo og kostnað við búnað til að taka á móti þessum sendingum. Einnig komi fram áætlaður stofnkostnaður jarðstöðvar til að senda dagskrár til gervitungls og árlegur rekstrarkostnaður hennar.``
Herra forseti. Þessi þáltill. er ekki flutt hér í fyrsta sinn, hún hefur verið flutt á umliðnum árum og hefur þá hv. fyrrv. þm. Guðjón Guðmundsson verið 1. flm. að henni. Málið er það gott að ég tók ákvörðun um að endurflytja það nú ásamt 13 öðrum þingmönnum, eins og ég gat hér um áðan.
Í greinargerð segir:
Mörg þúsund Íslendingar búa við þau skilyrði að hafa lélegan eða engan aðgang að útsendingum Ríkisútvarpsins, sjónvarps og hljóðvarps. Það á við um fólk í dreifðum byggðum víða um land, þar sem móttökuskilyrði eru slæm, og Íslendinga erlendis, en stærsti hópurinn er sjómenn á farskipum og fiskiskipum. Dreifikerfi Ríkisútvarpsins hefur verið byggt upp til að ná til byggðra bóla, til fólks með fasta búsetu árið um kring, og með lágmarkstilkostnaði. Talið er að á um 70 sveitabæjum séu léleg eða engin skilyrði til móttöku sjónvarpsins.
Móttökuskilyrði sjónvarps hafa verið mjög misjöfn á hafinu umhverfis landið. Þau hafa verið allgóð frá Faxaflóa austur að Ingólfshöfða, afleit út af Austurlandi og gloppótt fyrir Norðurlandi, Vestfjörðum og suður fyrir Snæfellsjökul. Skilyrðin eru skárri þegar háþrýstisvæði er yfir landinu. Sjómenn segja að móttökuskilyrðin hafi versnað á undanförnum árum.
Móttökuskilyrði hljóðvarps eru einnig misjöfn en bötnuðu mjög á hafinu með tilkomu langbylgjusendinga frá Gufuskálum og Eiðum, en um sendana þar er útvarpað blandaðri dagskrá Rásar 1 og Rásar 2. Þessar sendingar nást allt til Færeyja, eða u.þ.b. 500 sjómílur. Í sparnaðarskyni hafa þó langbylgjusendingar nýlega verið skertar.
Það er mikið öryggismál að bæta sendingar ljósvakamiðlanna til fiskimiða og farskipaleiða, t.d. til að fylgjast með aðvörunum um hættu, svo sem fárviðrisspám og tilkynningum um ís. Bent hefur verið á að engin veðurspá er gerð nema á Íslandi fyrir siglingaleiðina Bandaríkin-Nýfundnaland-Ísland.
Kunnugt er að Ríkisútvarpið hefur undanfarin ár átt í viðræðum við innlend og erlend fyrirtæki um sjónvarps- og útvarpssendingar um gervitungl. Einnig hefur Ríkisútvarpið staðið fyrir tilraunasendingum um gervitungl. Fyrstu tilraunasendingarnar hófust í október 2002 með efni frá kynningarmyndbandi en beinar sendingar fóru fram í tengslum við alþingiskosningarnar í maí 2003. Tilraunasendingarnar voru opnar en reglubundnar útsendingar á dagskrá sjónvarpsins þurfa að vera lokaðar af rétthafaástæðum og mun þá þurfa lykilkort til opnunar, auk hefðbundins búnaðar til móttöku gervitunglasendinga. Tilraunasendingarnar sýndu að tæknilega er ekkert því til fyrirstöðu að senda dagskrá sjónvarps, og þar með útvarps, um gervitungl og ná þar með til hópa Íslendinga sem eru utan dreifikerfisins á Íslandi. Þó er ljóst að ekki nást þær sendingar alls staðar á landinu þar sem gervitunglin eru á jarðstöðubraut í um 36 þúsund km hæð yfir miðbaug og eru því ekki hátt á lofti séð frá Íslandi. Sjónlínu þarf frá móttökustað í gervitunglið og hæðir, fjöll og byggingar geta því skyggt á.
Viðbrögð við tilraunasendingunum voru skjót, jákvæð og gríðarmikil og svo aftur vonbrigði með að ekki væri um reglubundnar útsendingar að ræða. Talið er að hundruð sjómanna hafi fylgst með útsendingunum og að fjöldi Íslendinga erlendis hafi skipt þúsundum. Einnig heyrðist frá fólki á Íslandi sem hefur gervitungladisk en býr utan þess svæðis sem dreifikerfið nær til. Dagskrá tengd alþingiskosningunum ýtti verulega undir áhuga á tilraunasendingunum.
Af framansögðu er ljóst að gervitunglasendingar munu stórauka og bæta dreifingu Ríkisútvarpsins og ná til flestra þeirra sem nú fá lélega eða enga þjónustu. Þar má nefna íbúa afskekktra býla, sjómenn á hafi úti, sumarbústaðaeigendur og Íslendinga erlendis.
Meðan ríkið stendur fyrir rekstri sjónvarps og hljóðvarps verður að leita allra leiða til að koma sendingum þessara fjölmiðla til sem flestra Íslendinga.
Virðulegi forseti. Eftir að þáltill. var lögð fram hafði ég samband við starfsmenn Ríkisútvarpsins sem höfðu skoðað þetta mál að nokkru leyti og sendu mér eftirfarandi texta, sem ég ætla, með leyfi forseta, að lesa hér upp:
,,Útreikningar eftir lista Ríkisútvarpsins með 120 sveitabæjum sem eru flokkaðir með engin, léleg eða slæm móttökuskilyrði sjónvarps sýna að sendingar frá gervitunglum nái til um 90--110 þeirra, háð vali á gervitungli. Ýmsir þessara bæja hafa fengið sértækar úrbætur á liðnum árum en eru engu að síður utan megindreifikerfis sjónvarpsins.
Útreikningar eftir skrám yfir jarðir í ábúð, eyðibýli og önnur hús sýna að sömu sendingar ná til um 80--95% þeirra. Þar er um að ræða u.þ.b. 4.200 lögbýli í ábúð, 2.200 lögbýli í eyði og u.þ.b. 600 ýmis önnur hús, sumarhús o.fl. Útreikningarnir eru flokkaðir eftir landsvæðum og eru niðurstöður háðar landslagi sem myndar skuggasvæði frá gervitunglunum. Af þessum um 7.000 húsum í dreifbýli ná þá sendingarnar ekki til um 300--1.450 húsa, háð vali á gervitungli.
Nauðsynlegt er að geta þess að niðurstöður útreikninganna þarf að taka með fyrirvara um skekkjur vegna ónákvæmni í hæðarlíkani og hnitum.``
Virðulegi forseti. Frá því að fyrst var farið að ræða um möguleika á sendingu útvarps og sjónvarps um gervitungl hafa allar kostnaðartölur breyst mjög. Fyrst var um milljarða að ræða og síðan hafa þessar tölur hlaupið á milljónum og virðist sem þær fari enn lækkandi. Þetta er mjög áhugavert mál og vissulega væri það af hinu góða ef hið háa Alþingi samþykkti þáltill. og mundi ýta þessu verki úr hlaði eftir nánari athugun, að sjálfsögðu, á hver hinn raunverulegi kostnaður væri á slíku verki. En það er eðlilegt og rétt, eins og ég gat um í niðurlagi greinargerðarinnar með þáltill., að á meðan Ríkisútvarpið stendur fyrir útsendingum útvarps og sjónvarps og skylduaðild landsmanna er að þessum gagnmerka fjölmiðli sé allt lagt í sölurnar til þess að allir Íslendingar, sjómenn á hafi umhverfis Ísland, og þegar mikið liggur við, eins og t.d. í alþingiskosningum eða sveitarstjórnarkosningum, sé a.m.k. hægt að senda útvarp og sjónvarp til þessara aðila sem víðast um heiminn. En auðvitað hlýtur að koma að því fyrr en síðar að ávallt verði stanslausar sendingar frá fjölmiðlum á Íslandi.
Eins og kom fram í greinargerðinni hefur Ríkisútvarpið verið í samstarfi við aðra fjölmiðla um þessar fyrirhuguðu sendingar sem er auðvitað mjög af hinu góða.
Virðulegi forseti. Ég legg til að að lokinni þessari umræðu verði þáltill. vísað til hv. menntmn.
