Kolbrún Halldórsdóttir:
Frú forseti. Við ræðum bæði ræðu hæstv. utanrrh. Halldórs Ásgrímssonar um utanríkis- og alþjóðamál og sömuleiðis er til umfjöllunar skýrsla hæstv. utanrrh. um sömu mál en það verður að segjast eins og er að þar sem henni var dreift seint er kannski ekki hægt að ætlast til að þingmenn séu búnir að lesa hana frá orði til orðs. Ég sé þó af því að blaða lauslega í gegnum hana að þar eru margir mjög athyglisverðir kaflar sem auðvitað verður hægt að gera sér mat úr í áframhaldandi umræðum um utanríkismál og ég vil í sjálfu sér þakka skýrsluna. Þessi skýrsla varpar ljósi á bæði pólitískan bakgrunn þeirra ákvarðana sem teknar eru hjá ríkisstjórn Íslands og sömuleiðis er um ágætt uppflettirit að ræða sem hv. þm. geta auðvitað geymt og gert sér mat úr síðar þó að ekki verði hægt að koma inn á öll þau atriði sem kannski væri fengur í hér.
Sú sem hér stendur fyllir þann flokk fólks sem stendur stuggur af, ég vil segja málflutningi eða framsetningu hæstv. utanrrh. og annarra þingmanna stjórnarflokkanna sem hér hafa talað og virðast helst á því að við sem leyfum okkur að andmæla framgöngu þeirra og stuðningi íslensku ríkisstjórnarinnar við ólögmætt árásarstríð í Írak séum á jaðri þess að réttlæta hryðjuverk. Slíkum dylgjum vil ég alfarið vísa á bug.
Frú forseti. Hæstv. utanrrh. hefur ræðu sína á vangaveltum um stöðu hugmyndafræði á Vesturlöndum að loknu kalda stríðinu. Ráðherrann heldur því fram að á þeim tíma hafi hugmyndafræði Vesturlandabúa verið sú að fram undan væri björt framtíð samvinnu frjálsra ríkja samfara hnattvæðingu viðskipta, og hæstv. ráðherra vísar í því samhengi til bókar Francis Fukuyama, um endalok sögunnar eða The End of History. Ég vil leyfa mér, frú forseti, að snúa orðum hæstv. ráðherra upp á hann sjálfan þar sem mér finnst hann sýna af sér skelfilega einfeldni, einfeldni sem jaðrar við barnaskap þegar hann virðist telja að menn hafi í alvöru trúað því að við lok kalda stríðsins tækjust menn í hendur, hættu að framleiða vopn og tækju upp á því að lifa í sátt og samlyndi við aðrar þjóðir á jarðarkringlunni. Í öllu falli yfirsést hæstv. ráðherra að horfa á málin frá sannfærandi sjónarhóli. Eða hvernig ætli lok kalda stríðsins hafi horft við öðrum þjóðum, t.d. Indverjum og Pakistönum eða þjóðum Afríkuríkja eða þjóðum sem byggja Austurlönd nær?
Ekki er val hæstv. ráðherra á tilvitnanalitteratúr mjög heppilegt þar sem fyrir valinu verður bók sem frjálshyggjumenn Vesturlanda hafa notfært sér í áróðursskyni, enda ganga kenningar Fukuyama helst út á sigur markaðshyggjunnar í efnahagsmálum. Hann og frjálshyggjumennirnir sem hafa notfært sér hann hafa látið lýðræðið fljóta með í kenningum sínum kannski af því að það er hluti af áróðri og hugmyndafræði frjálshyggjunnar að eigna sér lýðræðið. Þannig einfeldni og barnaskapur sá sem ráðherrann getur um í ræðu sinni hittir hann sjálfan fyrir að mínu mati, ekki síst þegar hann heldur því fram að stöðugleiki og öryggi í Vestur-Evrópu á áratugum kalda stríðsins hafi verið sameiginlegum varnarviðbúnaði ríkjanna í vestanverðri álfunni að þakka. Og ég spyr hæstv. ráðherra hvort ekki sé einfeldni fólgin í því að fara leið hervalds að öðrum þjóðum hvort sem menn eru undir fölsku flaggi veifandi alþjóðlegum sáttmálum eður ei. Er það ekki einfeldni að taka vopnavald fram yfir mátt orðsins, fram yfir mátt frjálsra samninga þjóða í millum?
Við skulum ekki gleyma því að hervald það sem beitt hefur verið í Írak upp á síðkastið með stuðningi íslenskra ráðamanna er ekki að færa íröksku þjóðina nær sátt og samlyndi eða nær friði og öryggi. Írak rambar nú á barmi borgarastyrjaldar. Þær þjóðir sem búa við stöðugt hervald og stöðugan ófrið þjást og enn þjást Írakar.
Virðulegi forseti. Hæstv. utanrrh. ber lóminn og kvartar undan þeim sem andæfa framferði Bandaríkjamanna og Breta og stuðningsmanna þeirra í Írak. Hæstv. ráðherra heldur því fram að einungis sé verið að reyna að auka öryggi almennings með því að berjast gegn öfgamönnum og víghreiðrum þeirra. Já, stjórnvöld hafa vissulega verið gagnrýnd fyrir framferði sitt en það er sannarlega ekki þannig að gagnrýnendurnir telji þar með að þjóðir heims eigi að sitja með hendur í skauti gagnvart illa stöddum þjóðum í Austurlöndum nær. En von þeirra þjóða er ekki fólgin í vopnavaldi Vesturveldanna. Vonin felst í því að styrkja hin öflin í þeim heimshluta. Meiri hluti fólks í þessum löndum vill ekkert hafa með þessa öfgamenn að gera, öfgamennina sem hæstv. utanrrh. þykist vera í stríði við. Meiri hluti fólks í umræddum heimshluta þráir frið og öryggi og framkoma okkar í garð þessara þjóða er sannarlega ekki að færa þær nær slíku heldur þvert á móti. Framganga hinna herskáu þjóða sem áttu aðild að ólögmætri innrás inn í Írak veldur því að öfgamenn og hryðjuverkamenn njóta sívaxandi fylgis heima fyrir vegna þess að fólk sér enga aðra leið. Það má kannski segja að ástandið sé um margt farið að minna á millistríðsárin í Evrópu þegar menn gengu fúsir til liðs við nasista eða gerðust stalínistar. Hvers vegna? Kannski einmitt vegna þess að fólki þótti ekkert annað í boði. Ég vil því meina, virðulegi forseti, að framganga okkar í Írak sé vatn á myllu hryðjuverkamanna mun fremur en hitt. Ríkisstjórnirnar í þessum heimshluta eru flestar undir ægivaldi konunga og fursta sem fæddir eru til valda og það hvarflar oft að manni að spyrja hverjir hafi viðhaldið þeim ríkisstjórnum, þeim valdhöfum sem um ræðir. Eru það ekki einmitt valdhafarnir á Vesturlöndum sem hafa ólmir viljað selja þessum konungum og furstum allra handa vopn dýrum dómum? Dollaraglýjan hefur löngum glapið okkur Vesturlandabúum sýn og svo höfum við auðvitað ásælst olíuna þeirra austur frá, olíuna á lága verðinu sem er svo stór faktor í stöðugleikanum sem hæstv. utanrrh. og ríkisstjórn Íslands trúa nánast á eins og kennisetningu.
Hvar eru gereyðingarvopnin sem innrásarliðið í Írak átti að gera upptæk? Hæstv. utanrrh. nefnir þau ekki í ræðu sinni, þau eru svo gersamlega týnd. Þau eru gufuð upp eins og Hans Blix, fyrrum vopnaeftirlitsmaður Sameinuðu þjóðanna, nefnir í nýrri bók sinni sem hv. þm. Steingrímur J. Sigfússon vitnaði í áðan. Hans Blix nefnir gereyðingarvopnin ,,Weapons of Mass Disappearance`` á engilsaxnesku, vopnin sem sannarlega gufuðu upp. En heimsatburðurinn þegar sinnepsgasið fannst er líka gufaður upp hjá hæstv. utanrrh. og hann minnist heldur ekki á það hvernig ráðamenn í Bandaríkjunum og Bretlandi sem íslenska ríkisstjórnin kaus að fylgja að málum í Írak gera nú örvæntingarfullar tilraunir til þess að kenna leyniþjónustunum sínum um að þær hafi stýrt eftir fölskum leiðarljósum. Eða hvað var haft eftir utanríkisráðherra Bandaríkjanna á dögunum í fréttum? Að sönnunargögnin hafi verið röng. Að sönnunargögnin sem þeir höfðu í höndunum í Bandaríkjunum og voru átylla stríðsins hafi verið röng.
Frú forseti. Hæstv. utanrrh. talaði um það í ræðu sinni að óskiljanlegt sé að það skuli hvarfla að nokkrum upplýstum manni að hægt sé að fara samningaleiðina við hryðjuverkamenn. Ég spyr eins og aðrir þingmenn hafa spurt: Hverjir hafa gert það? Hverjir hafa talað um það í þessum sal að það beri að fara samningaleiðina við hryðjuverkamenn?
Við lestur þessa hluta ræðu hæstv. utanrrh. kvikna ýmsar hugleiðingar um sögu baráttunnar gegn hryðjuverkum sem var auðvitað ekki fundin upp af Bush Bandaríkjaforseta. Ég er sammála hæstv. utanrrh. að uppræta beri hryðjuverk og allir í þessum sal og þeir sem hafa tekið til máls eru sammála um það og að það sé í verkahring alþjóðasamfélagsins eða samstarfsfúsra þjóða að leggja sitt af mörkum í þeim efnum jafnvel þótt það taki ár eða áratugi eins og hæstv. utanrrh. nefnir í ræðu sinni, án þess að ég sé með því að segja, svo það sé ítrekað, að samningsaðilarnir eigi að vera einhver aðskiljanleg hryðjuverkasamtök. Það er eins gott að taka það aftur og aftur fram.
Hugsunin um samræðu eða samstarf og þá meina ég árangursríkt samstarf á milli heimshluta eða menningarheima eða milli austurs og vesturs eða hvað við viljum kalla það tekur að öllum líkindum einmitt áratugi eins og hæstv. utanrrh. nefnir. Það er ekki langsótt að nefna dæmi frá Norður-Írlandi sem mætti vera ráðamönnum okkar ofar í huga í þessu sambandi. Þar var um að ræða margra áratuga breskt hernám, blóðsúthellingar á báða bóga, endalausa liðsflutninga yfir sundið til að herða tökin á meðan yfirgnæfandi meiri hluti almennings vildi auðvitað frið. En það var ekki fyrr en tókst að koma á samræðu við þau öfl sem tóku einhverjum sönsum að til varð grundvöllur fyrir friði. Af hverju? Vegna þess að þá hafði tekist að einangra öfgamennina sem fram að því gátu stöðugt skákað í því skjólinu að vopnuð barátta væri eina leiðin til árangurs hvort heldur það voru mótmælendur eða kaþólikkar sem áttu í hlut. Frú forseti. Þessa atburði á Norður-Írlandi mætti hafa í huga þegar við ræðum ógnina gegn hryðjuverkum nú.
Eitt mætti spyrja hæstv. utanrrh. um í þessu sambandi þegar hann talar í sömu ræðunni um áratuga baráttu og afdráttarlausan stuðning við vopnavaldið. Er hann þá að tala fyrir sömu hugmyndum og forseti Bandaríkjanna hefur gert þegar hann biður þjóð sína að búa sig undir eilíft stríð gegn hryðjuverkum? Er hæstv. utanrrh. að boða eitthvað slíkt? Hvað segir íslenskur almenningur við slíkum boðskap að verið sé að fara með okkur í eilíft stríð gegn hryðjuverkum?
Frú forseti. Lýðræðið er ekki tækni heldur hugmynd, segir í grein Tryggva Gíslasonar í Morgunblaðinu í dag. Til þess að ryðja megi lýðræði braut í þeim heimshlutum sem hafa engar hefðir fyrir slíkri hugmyndafræði þarf að mennta þjóðir. Það þarf að innleiða hugsun og stofnanir lýðræðis í löndunum, búa til grundvöll eða jarðveg fyrir nýjar hefðir. Slíkt verður aldrei gert með vopnaskaki eða valdbeitingu. Slíkt getur eingöngu gerst með víðtækum samtölum og samráði milli þjóða. Til slíkra starfa eru Sameinuðu þjóðirnar vel hæfar. Kannski er, frú forseti, bara eitt afl innan Sameinuðu þjóðanna sem á erfitt með að samsama sig slíkum aðferðum en það er einmitt öryggisráðið sem hæstv. utanrrh. er svo mikið í mun að við Íslendingar verðum hluti af. Kannski er tímaskekkjan í Sameinuðu þjóðunum einmitt fólgin í neitunarvaldi öryggisráðsins og kannski væri óskum okkar miklu betur varið með því að gera okkur gildandi á öðrum vettvangi Sameinuðu þjóðanna en innan þess. Ég trúi því a.m.k. ekki að vera okkar í öryggisráðinu muni breyta nokkrum sköpuðum hlut um gang stríðs eða friðar í veröldinni á meðan ráðamenn hér eru jafnhallir undir hugmyndafræði herveldisins í vestri og raun ber vitni.
Frú forseti. Það ber vott um kaldhæðni örlaganna að hæstv. utanrrh. skuli nú sækja fast að eignast sæti í öryggisráðinu þegar hann hefur nýverið hunsað vilja þess sem raun ber vitni og hefur verið getið um í ræðum þingmanna sem á undan mér hafa talað.
Virðulegur forseti. Eins og ég gat um í upphafi ræðu minnar eru mörg atriði í skýrslu hæstv. utanrrh., sem hefur verið dreift á borð þingmanna, virkilega verð sérstakrar athygli í umræðunum en mig langar einungis í lok ræðu minnar, þar sem tími minn er farinn að styttast, að nefna tvö atriði. Annað varðar stuðning við frjáls félagasamtök sem fjallað er um í skýrslunni og greinilegt að hæstv. ráðherra eða ráðgjafar hans og samstarfsmenn sem skrifað hafa skýrsluna taka upp ýmsar ábendingar úr alþjóðasamningum og hefðum alþjóðasamfélagsins sem eru að verða til, að frjáls félagasamtök séu virkur og merkilegur þáttur í lýðræðinu og eigi að hafa samráð við sjálfstæð frjáls félagasamtök í ýmsum málum t.d. þróunarsamvinnu, varðandi mansal og fleiri þætti sem nefndir eru í skýrslunni. En þá vil ég minna hæstv. utanrrh. á Árósasamninginn. Enn einu sinni er nauðsynlegt að minna hæstv. ráðherra á að það er samningur sem við Íslendingar höfum undirritað og bíður fullgildingar og vegna einhverra lagatæknilegra ástæðna frestar hæstv. utanrrh. því einatt að fullgilda þann samning.
Mig langar líka til að spyrja hæstv. utanrrh. út í þætti er varða mansalið og vil nota tækifærið og þakka hv. þm. Ágústi Ólafi Ágústssyni sem talaði á undan mér og tók af mér ómakið að ræða um vændismálin sem tengjast mansalinu enda er vændi sannarlega fylgifiskur mansals. Ég hef gagnrýnt hæstv. utanrrh. í fjölmiðlum fyrir að hafa ekki opnað nægilega augu sín fyrir því að tengja saman mansal og vændi. Ég vil spyrja hæstv. utanrrh., sem ég þakka fyrir að hafa haldið þá ráðstefnu sem haldin var fyrir skemmstu, hvort hann telji möguleika og jarðveg fyrir því að samþykkja frv. sem er fyrirliggjandi og til umfjöllunar í allshn. Alþingis sem gengur út á að uppræta megi vændi a.m.k. að hluta og um leið mansal með því að gera vændiskúnnana háða refsingu og aflétta um leið þeirri smánarlegu refsikvöð sem hvílir nú á því fólki sem leiðist nauðugt út í vændi.