Samgönguráðherra (Sturla Böðvarsson):
Virðulegi forseti. Það átti engum að koma á óvart að ríkisstjórnin beitti sér fyrir því að settar væru reglur í formi laga um eignarhald fjölmiðla og starfsemi þeirra. Í greinargerð fjölmiðlanefndar sem menntmrh. skipaði og liggur nú fyrir er lagt mat á þær nauðsynlegu aðgerðir sem þarf að ráðast í til þess að skapa eðlilegt umhverfi á fjölmiðlamarkaði. Umhverfi og þar með lagaumhverfi verður að tryggja fjölbreytt og öflugt framboð á efni í þágu neytenda.
Fyrirtæki í fjölmiðlum þurfa að hafa svigrúm til að vera rekstrarhæfar einingar, en á sama tíma verður að vera eðlilegt aðhald að þeim fyrirtækjum og tryggt að þar ríki ekki óeðlilegt eignarhald þar sem markaðsráðandi fyrirtæki stýri markaðsráðandi fjölmiðlum.
Frumvarp er nú komið fram og hér er til umræðu skýrsla fjölmiðlanefndarinnar og viðbrögðin láta ekki á sér standa frá þeim sem telja sig málið varða. Haft er í hótunum um málssókn, kröfur um milljarðabætur hafa þegar verið reistar og settar fram hugmyndir um útvarps- og sjónvarpsrekstur erlendis til þess að komast undan lagaumhverfi okkar og það ríkir fullkomin ringulreið af hálfu stjórnarandstöðunnar í umræðunni.
Hv. þm. Össur Skarphéðinsson hefur vakið athygli á því hversu vel sú skýrsla er unnin sem hér er til umfjöllunar. Frumvarpið sem við munum innan tíðar fjalla um byggir á þeirri mikilvægu skýrslu og formaður nefndarinnar hefur lýst því rækilega að frv. sem verður til umfjöllunar innan tíðar byggi að sjálfsögðu á þeirri skýrslu sem hér er til umræðu.
Í skýrslu fjölmiðlanefndarinnar er fjallað um framtíðarfyrirkomulag við hagkvæma dreifingu útvarps- og sjónvarpsefnis sem mun gjörbreyta öllu þessu umhverfi þegar stafræna sjónvarps- og útvarpstæknin kemur fram. Engu að síður er afar mikilvægt að þau fyrirtæki sem starfa á fjölmiðlamarkaðnum leiki eftir eðlilegum leikreglum sem markaðurinn þarf síðan að veita aðhald. Í skýrslunni sem er til umfjöllunar segir m.a., með leyfi forseta:
,,Allmiklar umræður hafa orðið hér á landi um innleiðingu stafræns hljóðvarps og sjónvarps. Í niðurstöðum í greinargerð Póst- og fjarskiptastofnunar um málið kemur fram sú skoðun að Íslendingar geti ekki leitt hjá sér að innleiða stafrænt sjónvarp. Talið er að stafrænt sjónvarp bjóði upp á margra kosti umfram núverandi kerfi.``
Í greinargerð sem Póst- og fjarskiptastofnun vann fyrir samgrn. er lögð áhersla á að stjórnvöld verði að taka afstöðu til þess hvort og að hvaða marki þau vilji leggja uppbyggingu stafræns sjónvarps lið. Í greinargerðinni er núverandi fyrirkomulagi sjónvarpsstöðva á Íslandi lýst sem ,,lóðréttu``, þ.e. þjónustu sem fyrirtækin veita alla leið úr myndveri yfir til endanotenda í gegnum eigið dreifikerfi. Með tilkomu stafræns sjónvarpskerfis gefst kostur á að breyta þessu fyrirkomulagi þannig að nálgunin verði ,,lárétt``, þ.e. að sjónvarpsstöðvar sérhæfi sig í að framleiða efni en dreififyrirtækin dreifi efni margra sjónvarpsstöðva til neytenda í gegnum dreifikerfið sem nær til landsins alls eða því sem næst. Þá er lögð áhersla á að við útfærslu stafræns sjónvarps þurfi að taka afstöðu til tveggja meginatriða. Annars vegar fyrirkomulags dreifikerfis og hins vegar fyrirkomulags svonefnds aðgangskerfis.
Í niðurstöðum í greinargerð starfshóps sem samgrn. skipaði kemur eftirfarandi fram, með leyfi forseta:
,,Lagt er til að stofnað verði sameiginlegt dreifingarfyrirtæki aðila á markaði um stafrænt sjónvarp þar sem allir aðilar hefðu jafnan aðgang að dreifingu myndefnis. Forsenda slíks fyrirtækis er að allir stærri seljendur sjónvarpsefnis mundu nýta hið nýja dreifingarkerfi og að samstaða næðist um slíkt fyrirkomulag.
Lögð er áhersla á að með nýju fyrirkomulagi yrði nýjum aðilum gert auðveldara að komast inn á markaðinn.
Einnig skoðaði starfshópurinn hvort tengja beri umfjöllun um útsendingu stafræns sjónvarps og stofnun sameiginlegs dreifingarfyrirtækis við afruglarakerfi sjónvarpsstöðvanna.
Að lokum er bent á að í nýrri stefnu stjórnvalda í málefnum stafræns sjónvarps hefur samgönguráðherra lagt til að slíkt sjálfstætt dreifingarfyrirtæki í eigu aðila á fjölmiðlamarkaði verði stofnað. Hlutverk þess verði að byggja upp dreifingarkerfi fyrir stafrænt sjónvarp og hljóðvarp. Meginmarkmiðið er að auka fjölbreytni og bæta aðgengi neytenda að sjónvarpsefni.``
Síðan segir í skýrslu fjölmiðlanefndar:
,,Nefndin hefur fylgst með þessum ráðagerðum og bendir á að þessi markmið stjórnvalda séu að öllu leyti í samræmi við tilmæli Evrópuráðsins sem fyrr er getið, en þar er einmitt lagt til að ríkið hugi sérstaklega að því að leggja slíkum áformum lið. Nefndin tekur undir þessar ráðagerðir og hvetur til þess að þeim verði framfylgt.``
Í skýrslu nefndarinnar kemur fram að nefndin taki undir þær ráðagerðir sem uppi eru um skipulag dreifingar stafræns útvarps og sjónvarps. Ríkisstjórnin hefur sett sér markmið í málefnum upplýsingasamfélagsins. Þar er fjallað um stafrænt útvarp og sjónvarp. Sú stefnumótun er byggð á vinnu á vegum samgrn. í samstarfi við menntmrn. Vegna umfjöllunar nefndarinnar tel ég eðlilegt að gera grein fyrir vinnu samgrn. í umræðu um skýrslu fjölmiðlanefndarinnar við innleiðingu stafrænnar tækni og þeim tillögum sem unnið er eftir.
Í nóvember 2002 skipaði ég nefnd sem í sátu fulltrúar frá fjmrn., iðn.- og viðskrn., menntmrn., Póst- og fjarskiptastofnun og samgrn. um innleiðingu stafræns sjónvarps. Nefndin var undir forustu fyrrverandi forstjóra Stöðvar 2, Jafets Ólafssonar. Nefndin skilaði tillögum í apríl 2003. Meginniðurstaða nefndarinnar var að stofnað yrði sameiginlegt dreifingarfyrirtæki aðila á markaði til að sjá um dreifingu stafræns sjónvarps. Forsenda þessarar lausnar væri góð samstaða, a.m.k. milli stærri efnisframleiðenda, þ.e. sjónvarps- og útvarpsstöðva. Kostirnir eru minni heildarfjárfesting, lægri rekstrarkostnaður sem skiptir mjög miklu máli, skipulögð og hagkvæm uppbygging og einsleit heildarlausn. Gert er ráð fyrir að allir efnisframleiðendur hefðu jafnan aðgang að dreifikerfinu, sem mun m.a. auðvelda nýjum framleiðendum og nýjum fyrirtækjum að koma inn á þennan markað.
Í stefnumótun ríkisstjórnarinnar um íslenska upplýsingasamfélagið segir að stuðlað verði að uppbyggingu dreifikerfis fyrir stafrænt sjónvarp sem nái til landsins alls sem skiptir mjög miklu máli og er nauðsynlegt að draga inn í umræðuna um framtíðarskipun fjölmiðlamálefna. Meginmarkmið stjórnvalda er að auka fjölbreytni og bæta aðgengi neytenda að sjónvarpsefni. Stuðlað verði að samvinnu sjónvarpsstöðva í dreifingu sjónvarpsefnis en samkeppni þeirra í efnisframboði. Þetta er afar mikilvægt atriði. Þannig verði leitað einsleitra lausna sem eru þjóðhagslega hagkvæmar, einfaldar og hagkvæmar fyrir neytendur og stuðla að fjölbreyttri þjónustu við alla landsmenn. Opið samstarf á sjónvarpsdreifimarkaði auðveldar nýjum efnisveitendum aðgang að dreifikerfi á eðlilegu kostnaðarverði og skilmálum og skapar þannig samkeppni á efnisframboði á sjónvarpsefni.
Til að ná þessum markmiðum þarf að stuðla að breyttu skipulagi og eignarhaldi dreifikerfisins, þ.e. að koma á láréttri uppbyggingu í stað lóðréttrar. Þannig verður að hverfa frá núverandi lóðréttu kerfi og mun ég ekki fara frekar út í það að þessu sinni, en vísa til þess sem ég sagði fyrr. En þetta skiptir sjónvarpsfyrirtækin mjög miklu máli og skapar aukna hagkvæmni.
Við uppbyggingu dreifikerfis verða stjórnvöld að uppfylla skyldur Ríkisútvarpsins og það hefur komið fram mjög skýrt af hálfu stjórnarflokkanna í þessari umræðu allri að við viljum efla Ríkisútvarpið, en Ríkisútvarpið hefur skyldum að gegna um þjónustu við alla landsmenn. Þetta gæti t.d. gerst með stuðningi við dreififyrirtæki sem skuldbindur sig til þess að ná 99% dreifingu á landsvísu.
Varðandi þjónustu við mismunandi landsvæði, t.d. hvað varðar fjölda dagskrá, munu markaðslögmálin ráða hverju sinni og ekki er ólíklegt að fleiri en eitt dreififyrirtæki muni starfa á sumum landsvæðum ef fyrirkomulagið verður tekið upp eins og á höfuðborgarsvæðinu.
Það er ljóst að breytingar yfir í stafrænar sendingar sjónvarpsins eru nokkuð kostnaðarsamar og þurfa að taka mið af efnahagsaðstæðum. Að auki tengist innleiðing stafræns sjónvarps beint og óbeint málefnum upplýsingasamfélagsins og hvar Íslendingar vilja staðsetja sig meðal jafningja í samfélagi þjóðanna. Þetta tengist einnig tímasetningu á endurnýjun núverandi dreifikerfis helstu aðila á markaði. Einnig verður að horfa til þess að þegar hafnar verða stafrænar sendingar verður um millibilsástand að ræða þar sem sent verður út bæði stafrænt og hliðrænt. Þetta er kostnaðarsamt og því mikilvægt að þetta tímabil sé stutt. Ég tel afar mikilvægt að undirbúið verði að hefja útsendingu á stafrænu sjónvarpsefni sem allra fyrst og að því verði lokið áður en langt um líður. Ég vona að því verði lokið í góðu samstarfi allra aðila sem að þessu koma á árinu 2008 eða 2009.
Virðulegi forseti. Í samræmi við þá stefnumótun sem ég hef gert grein fyrir hafa fulltrúar samgrn. átt viðræðufundi við fulltrúa útvarps- og sjónvarpsstöðva og kannað vilja þeirra til að vinna eftir þessari stefnumörkun. Hafa þeir lýst vilja sínum til þess að halda því starfi áfram og er nú unnið eftir því. Það er von mín að okkur megi takast að standa þannig að málum að skapa nýtt og traust lagaumhverfi í kringum ljósvakamiðlana og um leið sameinast um uppbyggingu dreifikerfis fyrir stafrænt útvarp og sjónvarp sem auki framboð á efni fjölmiðla þannig að notendur hafi sem mest val og góðan aðgang að efni. Með þeirri leið er framtíð útvarpsstöðva best borgið. Skýrsla fjölmiðlanefndarinnar og það frv. sem lagt hefur verið fyrir þingið er mikilvægt innlegg í þá stefnu sem stjórnvöld hljóta að taka og eru til hagsbóta bæði fyrir útvarps- og sjónvarpsfyrirtækin, að mínu mati, en umfram allt fyrir notendur útvarps- og sjónvarpsefnis í landinu.