Þuríður Backman:
Frú forseti. Við fjöllum um frv. til laga um breytingu á lögum nr. 76/1970, um lax- og silungsveiði, lögum nr. 54/1990, um innflutning dýra, og lögum nr. 25/1993, um dýrasjúkdóma og varnir gegn þeim, með síðari breytingum.
Þetta frv. er samhljóða bráðabirgðalögum sem ríkisstjórnin afgreiddi í sumar og það verð ég að segja, frú forseti, að það urðu mér mjög mikil vonbrigði að heyra af þessum bráðabirgðalögum. Jafnframt varð ég mjög undrandi yfir því að þau skyldu hafa verið afgreidd þar sem á liðnu vorþingi var samhljóða frv. lagt fram en þá svo seint að ekki vannst tími til þess að senda það til umsagnar og vinna það almennilega, eins og allir nefndarmenn hv. landbn. töldu að þyrfti að gera í svo mikilvægu máli. Því var ákveðið að gefa þessu tíma núna til haustþingsins og hafa þetta sem fyrsta mál. Frv. var sent út til umsagnar til viðkomandi aðila sem eru ekki fáir, þ.e. landeigendur og eigendur laxveiðiðiáa, veiðifélög og fulltrúar náttúruverndar og ýmsir sérfræðingar í dýrasjúkdómum o.s.frv.
Ég taldi því að við mundum byrja hér nýtt þing á þessu verki því að hér er í raun það stórt mál að óhæfa er að bráðabirgðalögin skuli hafa verið samþykkt og hagsmunaaðilar ekki haft möguleika á að koma með athugasemdir eða að þessari vinnu. Nú vona ég að hv. landbn. gefi sér þann tíma sem þarf til þess að kalla viðkomandi aðila til. Umsagnir liggja fyrir eftir sumarið og margt hefur komið fram í þeim umsögnum sem bendir til þess í fyrsta lagi að frv. sé mjög gallað, að þar sé óþörf grein og að skoða eigi mjög rækilega hvort við séum ekki að ganga allt of langt með þessu frv. og hvort við getum ekki gengið þannig frá tilskipun Evrópusambandsins að það lúti að flutningi dýra á markað eða dýravernd, en við séum undanskilin að öðru leyti ákvæðum þessarar tilskipunar vegna mikilvægari forsendna, þ.e. náttúruverndar og verndar íslensks erfðaefnis, erfðaefnis íslenska laxins. Ég tel að frv. sé að sumu leyti vanbúið og að ef vilji hafi verið fyrir hendi til þess að verja hagsmuni seiðaframleiðenda eins og verið er að gera með þessu frv. þá hafi átt að fara strax sl. vetur í þá vinnu að setja þau ákvæði inn sem í raun hefðu dugað til þess að vernda íslenska erfðaefnið í íslenska laxinum en leggja ekki fram frv. sem er bókstaflega galopið fyrir innflutningi á sjávardýrum.
Frv. tekur sérstaklega á vernd gegn dýrasjúkdómum og sóttvörnum, og það er gott. En erfðaefnablöndun er hér vikið til hliðar. Þó er einmitt sá þáttur helsta vörn okkar því íslenski laxinn er eina tegundin af laxi í Norður-Atlantshafi sem enn er nær óspillt af erfðablöndun. Við höfum alþjóðlegar skyldur til að uppfylla til þess að vernda hann. Ég tel að þær skyldur okkar séu svo sterkar að við hefðum átt að vera búin að vinna að þessum málum og að við getum styrkt stöðu okkar miklu betur en kemur fram í frv. Því vísa ég því til hv. landbn. að hún vinni frv. upp þannig að tilskipunin verði uppfyllt en settir varnaglar miklu harðari en --- ja, það eru nú varla varnaglar hérna nema hvað varðar sóttvarnir og smitsjúkdóma --- og settar inn sterkari varnir gegn erfðablöndun.
Ég ætla ekki að fara í einstakar greinar frv. Þó get ég ekki stillt mig um að nefna 2. gr. I. kafla, þ.e. breytingu á lögum um lax- og silungsveiði. Þar er sett inn málsgrein sem ég tel að sé algjörlega óþörf. Hún lýtur að notkun erlendra flutningstækja og hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Við inn- og útflutning eldisdýra er heimil notkun erlendra flutningstækja, svo sem brunnbáta, og búnaðar sem tengdur er þeim, enda skal flutningurinn háður skilyrðum reglugerðar sem landbúnaðarráðherra setur.``
Reglugerðirnar munu þá lúta að hreinleika tækjanna og smitgát. En ég tel að þar sem við höfum möguleika á að nota íslensk flutningatæki og brunnbáta þá eigum við að gera það en ekki setja inn ákvæði sem þetta. Það er óþarft og stóreykur hættuna á að smit berist inn í landið.
Frú forseti. Hér hefur verið nefnt heiðursmannasamkomulag sem var gert í nóvember árið 1988 um að ef hér yrði eldi á norsk-íslenskum laxastofni þá yrði það eldi ætíð í landkvíum en ekki í sjókvíum. Það tel ég að eigi að vera markmið okkar. Ekki þarf að fara yfir þær ræður sem hér hafa verið fluttar um það sem við eigum öll að vita, þ.e. að alveg sama er hversu góðar sjókvíarnar eru, alveg sama hversu varkárir menn eru, það er ekki á mannlegu valdi að hindra að laxar sleppi. Það getur gerst af slysni eins og á Norðfirði fyrir skömmu þegar að bátur reif kví þannig að 3.000 laxar sluppu. Ekki hafa fundist nema nokkrir síðan og það meira að segja uppi í laxveiðiám. Svo geta kvíar rifnað í óveðrum eða í þær borist sjávardýr sem geta drepið eldisfiskinn, t.d. marglyttur. Það hefur gerst, meira að segja hér á landi og það í Mjóafirði. Þetta er því erfitt að eiga við. Við erum að stefna íslenska laxastofninum í hættu. Þó að hæstv. landbrh. hafi tekið til þess ráðs --- og það ber að virða --- að banna sjókvíaeldi á stórum svæðum þar sem laxveiðiár eru þá dugar það því miður ekki til því að a.m.k. einn af þessum löxum sem hvarf úr kví í Norðfirði veiddist í Vopnafirði. Þó svo að eldi sé bannað í Vopnafirði þá fara nú laxarnir samt á milli þannig að ákvæðið heldur ekki.
Ég vil taka undir orð hv. þm. Steingríms J. Sigfússonar þegar hann fór yfir starfsleyfin, þau sem þegar hafa verið gefin út og það hversu leyfin heimila mikið eldi. Þetta er okkur öllum umhugsunarefni. Þó svo að við viljum stuðla að eldi í sjó væri þá ekki nær að fara hægar af stað og fjölga frekar leyfum eftir því sem fyrirtækin dafna og sanna sig í að geta staðið í framleiðslunni í stað þess að byrja á því að gefa út svona miklar heimildir? Það held ég að sé greininni sjálfri og framleiðslunni til framtíðar ekki til hagsbóta.
Frú forseti. Ég ætla ekki að eyða löngum tíma í málflutning minn en mig langar að vitna til umsagnar frá Veiðimálastofnun sem Sigurður Guðjónsson framkvæmdastjóri hefur skrifað undir og sendi landbn. Alþingis í þessu umsagnarferli frá því að frv. var sent út á vorþinginu. Með leyfi forseta segir hér:
,,Samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið nær ekki til auðlindastjórnunar og ekki til náttúruverndar. Þau ákvæði sem hér um ræðir eru ekki eingöngu viðskiptalegs eðlis, það er frjáls sala eldisafurða milli landa. Þau koma klárlega inn á náttúruvernd og inn á auðlindastjórnun. Enda segir í tilskipuninni að henni sé ætlað að taka á heilbrigði eldisdýra í sambandi við markaðssetningu fiskeldisdýra og afurða. Jafnframt segir í I. kafla 1. gr. tilskipunarinnar: ,,Þessi tilskipun gildir með fyrirvara um ákvæði bandalagsins eða innlend ákvæði um verndun tegunda.``
Þarna er komið að kjarna málsins. Taka verður tillit til þessa svo að tryggja megi verndun tegunda. Þetta hefur algerlega farið fram hjá höfundum eða öllu heldur þýðendum frv.`` Hér segir einnig, með leyfi forseta:
,,Í frv. hefur farist fyrir að taka tillit til þeirrar hættu sem stafað getur af innflutningi lagardýra, hvað varðar erfðafræðileg og vistfræðileg áhrif. Í stuttu máli getur óhindraður innflutningur slíkra dýra valdið því að íslensk vistkerfi beri óbætanlegan skaða af og hin mikla auðlind sem fólgin er í sérstæðu lífríki í fersku vatni á Íslandi er sett í stórkostlega hættu.``
Síðar segir: ,,Þrjár meginhættur eru samfara því að flytja tegundir á milli landa.
Í fyrsta lagi geta sjúkdómar borist með viðkomandi tegund og herjað í framhaldinu á innlendar tegundir. Umrædd tilskipun leitast við að taka á þeirri hættu, en benda verður á að sjúkdómaeftirlit er erfitt viðfangs og er bæði þekking og greiningaraðferðir dýrasjúkdóma ekki á því stigi að öruggt megi telja að ekki leynist sjúkdómar í eldisdýrum og í eldisvökva. Sama gildir um sníkjudýr. Ótal dæmi væri hægt að nefna um sjúkdóma t.d. í fiskum sem borist hafa á milli landa í dýrum sem höfðu vottorð um heilbrigði.
Í öðru lagi geta framandi eldisdýr sloppið eða beinlínis verið sleppt á skilgreind eldissvæði og blandast þeim innlendu stofnum sem fyrir eru.
Í þriðja lagi geta framandi lífverur sett innlend vistkerfi í uppnám.``
Að lokum ætla ég að vitna í lokaorð: ,,Umrætt frumvarp er að mati undirritaðs byggt að hluta á misskilningi. EES-samningur tekur ekki til auðlindastjórnunar og náttúruverndar. Ákvæði til að tryggja þessa þætti eru því utan samningsins. Því til viðbótar er í tilskipuninni gert ráð fyrir að áfram séu fyrirvarar til að tryggja verndun tegundar og þar með líffræðilegan fjölbreytileika og vistkerfi. Breyta þarf lögum með þetta í huga en ekki opna án skilyrða á frjálsan innflutning lífvera. Það hafa Evrópuþjóðir heldur ekki gert.``
Frú forseti. Ég tel að þetta frv. til laga, þó að það sé búið að ganga frá því sem bráðabirgðalög, þurfi að skoða í þessu ljósi og að við þurfum að setja allar þær girðingar sem við höfum tök á inn í okkar löggjöf til þess að tryggja erfðaefni íslenskra dýra eins og laxins. Það er hægt að gera með breytingum á þessu frv. og öðrum lagatextum.