Össur Skarphéðinsson:
Herra forseti. Niðurstaða Hæstaréttar í gær er ótvíræður ósigur fyrir ríkisstjórnina en hún er um leið mikill sigur fyrir málstað Öryrkjabandalagsins. Árum saman hafa staðið hér deilur um réttindi öryrkja og árum saman hafa öryrkjar þurft að heyja sína baráttu fyrir dómstólum til þess að leita réttar síns. Og árum saman hefur hæstv. ríkisstjórn reynt að komast hjá því að þurfa að greiða öryrkjum það sem þeim ber. En árum saman hefur stjórnarandstaðan sömuleiðis varað við gerðum ríkisstjórnarinnar. Við höfum varað hana við því að hún sé ekki einungis röngum megin við línu réttlætisins heldur höfum við líka varað hana við því að hún væri að brjóta stjórnarskrá gagnvart öryrkjum.
Ég rifja það upp, herra forseti, að 1998 þegar lög voru sett til þess að skjóta stoðum undir reglugerð, lög sem síðar voru dæmd í Hæstarétti sem brot á stjórnarskrá, þá varaði stjórnarandstaðan ríkisstjórnina 30 sinnum við því að hún væri að brjóta stjórnarskrána. Þrjátíu sinnum sögðum við ríkisstjórninni að hún væri að brjóta stjórnarskrána og ríkisstjórnin og ekki síst hæstv. forsrh. og reyndar hæstv. utanrrh. höfðu uppi stór orð í því máli og það voru þung orð sem voru látin falla um stjórnarandstöðuna. Hæstv. forsrh. sagði þá að stjórnarandstaðan þyrfti að biðjast afsökunar á orðum sínum.
Hver er það í dag, herra forseti, sem þarf að biðja öryrkja landsins afsökunar á þeim misgjörðum sem ríkisstjórnin ber ábyrgð á gagnvart þeim?
Það sögulega hefur gerst, herra forseti, að Hæstiréttur hefur fellt dóm þar sem staðfest er í annað sinn að ríkisstjórnin hefur brotið stjórnarskrá gagnvart öryrkjum. Þetta hlýtur að vera þungur baggi að bera fyrir eina ríkisstjórn. Hann léttist ekki þegar haft er í huga að ákvæðin sem ríkisstjórnin hefur brotið í gegnum feril þessa máls eru m.a. mannréttindaákvæði stjórnarskrárinnar. Ríkisstjórn Íslands hefur orðið uppvís að því að brjóta mannréttindi gagnvart öryrkjum.
Ég vil aftur nota þetta tækifæri, herra forseti, og óska Öryrkjabandalaginu til hamingju með niðurstöðuna. Niðurstaða Hæstaréttar er í stuttu máli sú að lögin sem Alþingi setti í kjölfar öryrkjadómsins svokallaða í janúar 2000, brutu gegn stjórnarskrárbundnum rétti öryrkja.
Ég vil rifja það upp að meginniðurstaða okkar í stjórnarandstöðunni á sínum tíma var að lögin fælu í sér brot á stjórnarskrá, frumvarpinu bæri þess vegna að vísa frá og að flytja yrði nýtt mál sem fullnægði dómi Hæstaréttar.
Eitt aðalatriðið í málflutningi okkar varðaði einmitt afturvirkni laganna og undir það sjónarmið tók Hæstiréttur í gær. Allir sjö dómarar tóku undir það að afturvirkni laganna hafi verið óheimil samkvæmt stjórnarskránni. Að því leyti til tók Hæstiréttur undir málflutning stjórnarandstöðu og Öryrkjabandalagsins á sínum. Við vöruðum ítrekað við því að með þessu væri verið að skerða réttindi öryrkja afturvirkt en réttindin nytu hins vegar eignarréttarákvæðis 72. gr. stjórnarskrárinnar og yrðu þess vegna ekki skert með íþyngjandi löggjöf. Þetta var einmitt ein meginniðurstaðan í dómi Hæstaréttar í gær. Þar er fallist á að ekki hafi verið heimilt að skerða afturvirkt vegna áranna 1999--2000. Hæstiréttur tók að vísu undir það að kröfur vegna áranna 1994--1996 væru fyrndar og við deilum ekki við dómarann. Hitt er svo að það er ekki óhugsandi að næsta skref í réttindabaráttu öryrkja verði að fara með þetta mál fyrir Mannréttindadómstólinn.
Dómurinn, herra forseti, í gær er ekki síst sögulegur fyrir þá sök að hann þokar félagslegum réttindum allra landsmanna fram á við. Hann staðfestir nefnilega að félagsleg réttindi njóti verndar eignarréttarákvæðis stjórnarskrárinnar.
Herra forseti. Ég ætla ekki að rifja upp feril og tildrög þessa máls en mig langar að inna hæstv. forsrh. eftir því hver verða viðbrögð ríkisstjórnarinnar. Hver verða viðbrögðin núna þegar hún er enn einu sinni dæmd fyrir að fara á svig við stjórnarskrána? Og ég spyr þingheim, herra forseti: Hvar á byggðu bóli í lýðræðisríkjum þekkist það að ríkisstjórn sé ítrekað flengd af hæstarétti fyrir að ganga á rétt öryrkja? Getur hæstv. forsrh. bent á eitthvert ríki þar sem ríkisstjórn með svona feril, sem brýtur stjórnarskrá ekki bara einu sinni heldur oftar, situr svo bara eins og ekkert hafi í skorist?
Herra forseti. Hæstv. utanrrh. hafði skýrar og skeleggar skoðanir á einmitt þessum þætti málsins hér fyrir tveimur árum. Orð eru nefnilega dýr. Málið var þá litið svo alvarlegum augum og þær ásakanir stjórnarandstöðunnar sem nú hafa reynst réttar voru taldar svo viðurhlutamiklar að hæstv. utanrrh. sagði í umræðu í þessum sölum að kæmi í ljós að ríkisstjórnin hefði brotið stjórnarskrána þá ætti ekki aðeins hann heldur líka öll ríkisstjórnin að segja af sér.
Hvað segir hæstv. forsrh. við þessu? Er hann sama sinnis og hæstv. utanrrh. var fyrir tveimur árum eða ætlar ríkisstjórnin bara að sitja óáreitt eftir þetta?
Ég spyr sömuleiðis, herra forseti: Hvernig mun hæstv. ríkisstjórn bregðast við núna gagnvart öryrkjum?
Í öðru lagi langar mig til þess að rifja það upp að síðast þegar hæstv. ríkisstjórn breytti lögum um kjör öryrkja þá lýsti hún því yfir að sömu breytingar yrðu gerðar á kjörum ellilífeyrisþega. Og ég spyr hæstv. forsrh.: Er hann tilbúinn að gefa sömu yfirlýsingu gagnvart ellilífeyrisþegum hér og nú?