Steingrímur J. Sigfússon:
Herra forseti. Ég ræddi þetta mál nokkuð við 1. umr. en átti þess ekki kost að vera viðstaddur eða taka þátt í 2. umr. Það eru því nokkur atriði sem mig langar til að færa hér til sögunnar, fyrst og fremst kannski þau sem ég tel vera hin almennu aðalatriði málsins. Aðrir ræðumenn á undan mér, félagar mínir í stjórnarandstöðunni hv. þingmenn Vinstri hreyfingarinnar -- græns framboðs, Árni Steinar Jóhannsson og Kolbrún Halldórsdóttir, hafa gert rækilega grein fyrir efnisatriðum frv. og viðhorfum okkar til þess. Ég vísa því til þess og fyrri ræðu minnar og ræði hér nokkur almenn atriði, grundvallaratriði, sem þessu tengjast að mínum dómi.
Það fyrsta er að engin leið er að horfa fram hjá því að vinnubrögð hæstv. landbrh. fá hér á sig mikinn áfellisdóm. Þetta mál er allt saman einn heljar áfellisdómur á vinnubrögð ráðherra, því ráðherrann ber ábyrgð á öllu sem ráðuneyti hans gerir og hefur nú aldrei þótt stórmannlegt að skjóta sér á bak við húskarla sína ef maður hefur búsforráð. (Landbrh.: Það er enginn að skjóta sér á bak við einn eða neinn.) Nei, það er gott, þá liggur það á hreinu, ráðherrann tekur þetta allt saman á sig. (Landbrh.: Það er enginn áfellisdómur.) Nei, það er nú aldeilis það --- ekki áfellisdómur, segir hæstv. ráðherra.
Ég man nú ekki betur en ég hafi heyrt í útvarpinu ekki ómerkari mann en formann landbn. tala um björgunarleiðangurinn mikla sem landbn. hafi verið í til að reyna að bjarga hæstv. ráðherra frá drukknun. (Gripið fram í.) Einn samfelldur björgunarleiðangur og menn hafa iðulega líkt þessu við það að ráðherra væri að sökkva til botns í djúpu lauginni. Og talað hefur verið um korka og kúta og hvaðeina. Kannski er það ekki einu sinni nóg því auðvitað þarf fyrst að kenna mönnum að synda ef þeir eiga síðan að hafa gagn af einhverjum stoðtækjum þegar þeir eru komnir út á meira dýpi en þeir ættu að hætta sér á. Og það er auðvitað tilfellið með hæstv. landbrh., hann hefur lent út á miklu meira dýpi en hann ræður við að halda sig á.
Það er mikið umhugsunarefni og áhyggjuefni þegar maður fer yfir þá sögu frá því eldinu var leyft að fara af stað með mjög litlum undirbúningi, hvernig stjórnvöld í rauninni köstuðu þar til höndunum alveg hreint yfir línuna að segja má. Það er alveg ljóst að bæði landbrn. og umhvrn. brugðust þar algjörlega gæsluhlutverki sínu gagnvart íslenskri náttúru. Það segi ég a.m.k.
Ég tel að allt sem síðan hefur borið að í málinu sýni það að öll þessi álitamál sem hafa verið að koma upp og hafa kristallast m.a. í umræðunum hér og endurspeglast í vinnu landbn. segja eitt og aðeins eitt, þ.e. hversu illa þetta mál var allt saman undirbúið, hversu mikið menn styttu sér leið fram hjá öllum álitamálunum sem átti að taka upp og ræða, skoða og svara áður en lagt var af stað. Verið var að leggja út á nýja braut og leyfa starfsemi, atvinnustarfsemi í landinu af alveg nýrri stærðargráðu, og það var ábyrgðarleysi að fara ekki rækilega í gegnum þetta áður en það skref var tekið. En ég kem kannski betur að því síðar.
Fyrst ætla ég að ræða um setningu bráðabirgðalaganna og hvernig þar var í raun farið með valdið. Það hefur sömuleiðis þróast þannig að setning bráðabirgðalaganna í sumar verður verra og verra mál eftir því sem það er skoðað betur, meira og meira hneyksli. Ekki þarf annað en fletta gögnum sem liggja fyrir í þingskjölum sem segja allt sem segja þarf um það. Það hefur algerlega verið afhjúpað hér í gegnum meðferð þessa máls hvílík óhæfa beiting bráðabirgðalagavaldsins var við þær aðstæður í sumar.
Við hófum máls á þessu við 1. umr., ég og hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson, sem gerði rækilega grein fyrir þeim breytingum sem gerðar voru á stjórnarskránni 1991 og þeirri ætlan manna þá að afnema í aðalatriðum bráðabirgðalagasetningu, de facto afnema hana þó hún stæði þarna sem lagalega mögulegt neyðarúrræði við þær aðstæður að Alþingi yrði ekki kvatt saman til fundar og þvílík þjóðarvá steðjaði að, að grípa yrði til þessa neyðarréttar eða óyndisúrræðis, að fara fram hjá löggjafanum og setja bráðabirgðalög. Það er algerlega borðleggjandi þegar þetta er allt saman skoðað að engar slíkar aðstæður voru fyrir hendi, engar slíkar aðstæður.
Það sem mér hafði yfirsést, og ég játa upp á mig þá yfirsjón eða gleymsku, var auðvitað það að þing var kvatt hér saman eftir kosningar og þá voru flutt hér þingmál, tvö a.m.k. Hæstv. forsrh. flutti tillögu um frestun á fundum Alþingis, gagnmerka tillögu. Og flutt var önnur, auðvitað sýnu viðameiri sem var till. til þál. um friðlýsingu Jökulsár á Fjöllum, sem ég geri ráð fyrir að hæstv. landbrh. hafi tekið eftir ef hann hefur verið hér með meðvitund þá daga (Landbrh.: Ágætri meðvitund.) sem þingið starfaði í vor. Og þar með átti hæstv. landbrh. að átta sig á því að þing var komið saman og hann var þar meira að segja sjálfur og hann gat flutt þingmál ef þetta stóð þannig að brýnt væri að setja lög áður en þing kæmi þá aftur saman til reglulegra funda að hausti. Hvar var hæstv. landbrh.? Hvað var hann að hugsa síðustu daga maímánaðar? Hafði vörnin fyrir ráðherrastólinn tekið svona á hæstv. ráðherra að hann var ekki með hálfa meðvitund þá daga sem þingið var hér að störfum? Auðvitað átti hæstv. ráðherra þá að leggja frv. fram að nýju ef þetta var svona, þó ekki væri nema til að undirstrika það að á þessu máli yrði að taka. Það væri þá aftur komið í hendur Alþingis og staðan strax skárri en ella.
Það hefur líka rækilega sannast, kemur fram í öllum þeim brtt. sem hér hafa verið fluttar, að svo bætist það við að þetta mál er afar illa gert. (Gripið fram í: Nei, nei.) Bráðabirgðalögin eru þvílík hrákasmíð að ekki stendur steinn yfir steini. Landbn. er búin að umskrifa frv. algerlega til að reyna að bjarga því sem bjargað verður. Og það er nú annar hlutur sem hlýtur að verða mönnum nokkurt umhugsunarefni að ekki bara grípi menn til beitingar bráðabirgðalagavaldsins, heldur sé málabúnaðurinn þannig að hann standist ekki, hann sé bara spilaborg, því þá eru menn að gera vondan hlut enn verri.
Þá eru menn að grípa til þessa valds með efnislega miklu vafasamari hætti en ella væri. Stundum hefur það gerst að það hafa orðið einhver tæknileg mistök við lagasetningu sem er augljóst að þarf að leiðrétta og ég held að ég muni eftir einum eða tvennum bráðabirgðalögum af því tagi á sl. 10--12 árum þar sem engin deila hefur verið um efnisþætti málsins. Það eina sem hefur verið umdeilt er þetta klúður og að það skuli þurfa að grípa til bráðabirgðalagasetningar til að lagfæra einhver tæknileg mistök, vitlaus dagsetning hafi slysast inn eða eitthvað í þeim dúr. Því var ekki aldeilis að heilsa hér. Í fyrsta lagi lá fyrir að málið væri mjög umdeilt og að Alþingi hafði hafnað því sem slíku --- Alþingi hafnaði að afgreiða það --- og í öðru lagi kemur málið engu að síður þannig frá ráðuneytinu að það er algerlega óbrúklegt. Það þarf að fara í það í þingnefnd að umskrifa það gjörsamlega þannig að í báðum þessum tilvikum hvað varðar hina formlegu ákvörðun um að beita bráðabirgðalagavaldinu og svo hvað varðar hinn efnislega undirbúning málsins fær landbrn. undir forustu hæstv. ráðherra Guðna Ágústssonar algera falleinkunn. Ég veit ekki hvar ætti að kvarða það á skalanum 1--10 eða mínus 5--15 en það er mjög neðarlega á þeim skölum báðum.
Síðast, herra forseti, er svo auðvitað hin almenna framganga ráðuneytisins og ráðuneytanna í þessum stóru málum sem ég vék aðeins að í byrjun máls míns og ætla að fara betur í. Ég endurtek að ég tel að ráðuneyti landbúnaðar- og umhverfismála og auðvitað ríkisstjórnin öll, sem ber á þessu sameiginlega ábyrgð og þingmeirihluti hennar, líka þeir sem hrósa sér af því að hafa bjargað einhverju og fundið upp kúta og korka, þeir hinir sömu ágætu hv. þm. og hæstv. ráðherrar í þessari ríkisstjórn verða auðvitað að hafa í huga að þeir bera ábyrgð á klúðrinu öllu saman af því að þeir eru stuðningsmenn þessarar ríkisstjórnar. Við skulum ekki láta það gleymast. Það er ekki svo einfalt að menn kaupi sér bara aflausn frá öllu klúðrinu með því að reyna að gera sitt besta til að bjarga í horn. Nei, ríkisstjórn Íslands og meiri hluti hennar á Alþingi ber ábyrgð á þessu klúðri öllu saman, hver einasti maður sem ekki hefur þá sagt skilið við ríkisstjórnina, þvegið hendur sínar af þessu með formlegum hætti. Þannig er það og það þýðir ekkert að koma hingað með hina dæmigerðu framsóknarmennsku að leiðarljósi og segja já, já og nei, nei í annarri hverri setningu eins og hæstv. ráðherra gerir hér. Hann gengur út frá þeirri forsendu, hæstv. ráðherrann, að þetta hljóti að geta farið saman. Hann nálgast málið þannig að það sé engin spurning um það að eldi á stofnum af erlendum uppruna í sjó í stórum stíl og vernd innlendra stofna geti farið saman, þetta sé bara spurning um reglur og svæði og eftirlit og einhverjar krúsidúllur. Auðvitað áttu menn fyrst að spyrja grundvallarspurningarinnar sjálfrar: Er það svo? Menn hefðu kannski komist að þeirri niðurstöðu að svarið væri nei. Það er bara ósamrýmanlegt aðstæðunum hér þar sem eru laxveiðiár, vötn með silungum, mismunandi stofnum allt í kringum landið. Það gengur ekki að taka áhættuna af eldi á stofnum af erlendum uppruna í stórum stíl í hafinu í kringum landið. Og það dugar ekki að horfa til þess að á einhverjum svæðum eru minni hagsmunir í húfi heldur en annars staðar, eins og kannski við suðaustanvert landið af ástæðum sem hér hafa verið rækilega nefndar. Laxinn hefur sporð og kann að nota hann og er furðufljótur að ferðast um.
Ég held að menn hefðu átt að hugsa mjög vel sinn gang áður en þeir hurfu frá þeirri skipan mála sem stundum er kölluð heiðursmannasamkomulagið, með ákveðnum greini, frá haustinu 1988 þegar gerð var tilraun til þess að miðla málum á þann hátt að haldið yrði utan um þennan erlenda stofn, norska laxinn sem var kominn í landið fyrir alllöngu, þannig að honum yrði ekki dreift frekar en orðið var nema í öruggum landstöðvum. Og ég vissi ekki annað en að ætlun manna væri að standa þannig að málum að þetta samkomulag héldi næstu árin. Þá var þessi stofn kominn í Kelduhverfið og hafði verið fyrir nokkuð löngu síðan en það er ákveðið jaðartilvik. Lónin í Kelduhverfinu eru að vísu uppi í landi en þau hafa beina tengingu við haf þannig að segja má að þau séu markatilvik í þessu en hitt var tiltölulega klárt og kvitt, að um væri að ræða stöðvar uppi á landi þar sem fyllsta öryggis væri gætt gagnvart því að fiskar slyppu.
Síðan held ég að menn verði að átta sig á því, hafa þá hluti á hreinu og styðjast bara við viðurkennd fræði í þeim efnum, um hvað þetta mál snýst. Ég heyri að menn eru jafnvel að reyna að segja að norski laxinn hafi unnið sér einhvern þegnrétt á Íslandi og hann sé orðinn hálfíslenskur. Menn tala eins og þetta snúist um áunna hæfileika. (LB: Um atvinnuleyfi?) Já, eða hafi fengið eitthvert dvalarleyfi, græna kortið. Er hæstv. ráðherra virkilega þeirrar skoðunar? Hver er afstaða ráðherrans til þess? Áttar hæstv. ráðherra sig ekki á því að þetta snýst um erfðir? Þetta snýst um erfðaefni laxins en ekki áunna hæfileika. Það er ekki bara hægt að taka útlendan lax og venja hann svo við að hann verði íslenskur. Það eru nefnilega innan í honum hlutir sem ekki breytast. Sjálft erfðamengið er þarna, orðið til á þúsundum og aftur þúsundum ára, og því breyta menn ekki með reglusetningu eða einhverri aðlögun að íslenskum aðstæðum. Það er ekki þannig. Það er eins og hvert annað rugl og stenst ekki mál í fræðilegri eða faglegri umfjöllun um þessi mál þegar menn reyna að bera þetta á borð. Það sem er í húfi hinum megin er fyrst og fremst hinn erfðabundni hreinleiki íslenskra laxastofna og laxfiska.
Herra forseti. Það er gamalkunnugt að þegar menn vanda sig ekki, þegar menn flýta sér, þegar menn flaustra hlutunum áfram, verða mistök. Þetta mál núna er rætt út frá því reginklúðri sem varð við það að menn hleyptu hlutunum af stað áður en þeir svöruðu spurningunum. Menn skutu fyrst og spurðu svo. Þetta er einmitt hin ameríska aðferðafræði. Hún er ómöguleg. Hún leiðir menn út í ógöngur vítt og breitt um heimsbyggðina eins og kunnugt er. Hér gerðist það. Fyrst var skotið á hina íslensku náttúru og svo kom hugsunin: Það er kannski ekki mjög gott sem þarna hefur gerst. Nú sitja menn uppi með það að umfangsmikill atvinnurekstur er kominn af stað á grundvelli allra tilskilinna leyfa stjórnvalda. Það verður að horfast í augu við að það væri stórmál ef menn ætluðu að reyna að leita að leiðinni til lands og til baka, mundi sjálfsagt kosta umtalsverðar fébætur o.s.frv. Í þessa úlfakreppu hafa menn komið sér af því að menn unnu ekki heimavinnuna sína, menn voru hroðvirkir, óvandvirkir og höfðu, að því er virðist, því miður ekki á hreinu jafnvel undirstöðuatriði þessara mála sem hefðu átt að vera mönnum leiðsögn í því hvaða spurningum þurfti að svara áður en svona stór og afdrifarík ákvörðun var tekin sem er illafturkræf af þessum sökum. Auðvitað gerum við sem gagnrýnum allt þetta ferli okkur ljósa grein fyrir því að þar er ekki við stjórnendur eða rekstraraðila fyrirtækja að sakast sem hafa fengið öll tilskilin leyfi fyrir starfsemi sinni. Það liggur fyrir.
Herra forseti. Ég styð algerlega það viðhorf sem minni hlutinn hefur sett fram um að almenna reglan í þessum efnum eigi að vera bann. Ég tel að Ísland hafi einhverja sterkustu stöðu í heiminum. Fá lönd geta með jafnríkulegum og -sterkum hætti skírskotað til þess að þau verði að fá að hafa þá tilhögun mála að þau banni innflutning á lifandi tegundum, á erfðaefni, inn í lífríkið sem grundvallarreglu með vísan til mikilvægis þess að verjast erfðamengun, sjúkdómum og öðrum slíkum hlutum en uppfylli síðan sínar alþjóðlegu skuldbindingar að hinu leytinu með vel skilgreindum og útfærðum undanþágum á grundvelli mjög strangra reglna þar um. Látum frekar reyna á þá grundvallarreglu. Hún er að rofna, því miður, út af fyrir sig að vissu leyti á fleiri vígstöðvum en þessum. Það byrjuðu að borast göt í þá stöðu sem Ísland hafði alveg óskorað fyrir einum 15 árum þegar við gátum algerlega ákveðið sjálf hvað kæmi inn í landið að þessu leyti, og ekki bara lifandi tegundir heldur hrámeti og annað í þeim dúr. (Landbrh.: Fiskurinn gat nú synt upp.) Kemur nú það hjá hæstv. ráðherra. Það er auðvitað alveg hárrétt. Það er gott að hæstv. ráðherra er svona glöggskyggn maður að hann áttar sig á því að fiskar geta synt og fuglar geta flogið og þannig tala sumir í barnaskap sínum. Ég er ekki að segja að það eigi við um hæstv. ráðherra en það lætur nærri. Menn tala eins og það sé ástæðulaust að hafa hér reglur og varnir af því að fuglar geti flogið og fiskar geti synt. Það er fræðilega hugsanlegt jafnvel að sauðfé geti borist með straumum frá Skotlandi til Íslands, ég veit það ekki. Nautgripir eru miklir sundgripir og gætu hugsanlega lifað lengi eða borist með ísjökum eða ég veit ekki hvað. En hvers konar þvæla er það, eigum við þá bara að leggja niður allar varnir af því að fræðilega séð gæti orðið slys af náttúrulegum völdum? Það nær varla máli að fara út í þá rökræðu.
Nei, Ísland hefur eins og kannski nokkur önnur lönd í heiminum, Nýja-Sjáland, Galapagoseyjar og aðrir slíkir staðir, mikla sérstöðu vegna þess að hér hefur þróast sérhæfð náttúra í skjóli mikillar landfræðilegrar einangrunar og í henni eru fólgin gríðarleg verðmæti í erfðaefni hennar eins og alltaf er verið að minna menn á. Núna nýlega t.d. voru stofnuð samtök til varnar íslensku landnámshænunni, ákaflega ánægjulegt og þótt fyrr hefði verið. En um leið er það segin saga að þessi náttúra er mjög viðkvæm. Hún er ákaflega viðkvæm fyrir slysum eða íblöndun af þeirri einföldu ástæðu að hún er oft sérhæfð og jafnvægið í henni hefur þróast á talsvert öðrum forsendum en gerist kannski á meginlöndum eða öðrum svæðum. Þetta þekkja menn og er vitað hvað varðar Ísland, Nýja-Sjáland og Ástralíu þó að enginn tali um staði eins og Galapagoseyjar, Hawaii eða aðra slíka. Þeim mun ríkari er ástæðan til að menn vandi sig. Ég held að enginn vafi leiki á því að rétta víglínan sé á þeim forsendum að almenna reglan sé bann og að skilgreindar undanþágur séu veittar frá henni, og taka það þá frekar fyrir dómstóla og kikna ekki endalaust í hnjánum út af símskeytum frá Brussel, hvort sem það er Eftirlitsstofnun, dómstóll eða eitthvað annað. Af hverju má ekki reyna á grundvallarhluti af þessu tagi ef það er nauðsynlegt og óumflýjanlegt? Við ættum að hafa þetta svona í lögunum, vísa t.d. til alþjóðlegra samninga um fjölbreytni og verjast á þeirri víglínu, alveg til þrautar. Það má þá alltaf slaka á síðar ef það reynist óumflýjanlegt. Menn eiga ekki að gefa upp slíkar varnir fyrir fram.
Mig langar að minna á í þessu sambandi líka, herra forseti, spurninguna um nálgunina gagnvart náttúrunni. Eins og hv. þm. Kolbrún Halldórsdóttir nefndi erum við að koma af landsfundi okkar og þar var líka rætt í hringborði um m.a. rétt náttúrunnar í þessu samhengi öllu þegar menn eru að tala um hnattvæðinguna, hvernig hlutirnir eru að opnast upp og hvernig menn umgangast náttúruna. Menn koma auðvitað alltaf að þessum álitamálum sem snúa að náttúrunni sem slíkri og rétti hennar eða stöðu. Þarna sagði einn frummælandi, Bjarni Jónsson, að í raun og veru þyrfti að líta á náttúruna í vissum skilningi sem hagsmunaaðila. Náttúran er sjálfstæður hagsmunaaðili, en hver er til staðar til að gæta hagsmuna hennar? Hún getur ekki talað fyrir sig sjálf, ekki með beinum hætti, ekki í núinu. Hún hefur ekki mál, talar ekki ensku, ekki íslensku. Hún talar að vísu á ýmsan hátt fyrir sig og ver sig oft þótt síðar verði og það getur átt eftir að koma manninum í koll með hinum innbyggða mekanisma náttúrulögmálanna, ekki síst vegna þess að maðurinn er oft svo ótrúlega blindur á lögmálin og tregur til að skilja þau. Á þá fáu menn sem gera það er ekki hlustað, heldur vaða hinir kálfarnir áfram.
Ef litið er á náttúruna sem hagsmunaaðila og hennar hagsmuna gætt í þessu máli --- þá á ég að sjálfsögðu ekki við atvinnustarfsemi sem gerir út á einhverja þætti í náttúrinni eins og það að taka eina tegund og kynbæta hana og ala hana --- ég á við hina villtu náttúru eins og hún kemur fyrir --- og það hefði verið öflugur gæslumaður til staðar í þessu máli, réttindagæslumaður náttúrunnar, einhvers konar umboðsmaður náttúrunnar sem hefði starfað í skjóli Alþingis þá hefðu menn a.m.k. farið í gegnum þessa hluti með öðrum hætti en raun bar vitni. Ég held að það geti oft verið þarflegt þegar menn standa frammi fyrir álitamálum af þessu tagi að menn stilli hlutunum upp og spyrji sjálfa sig: Hvað segir umboðsmaður náttúrunnar við þessu? Hvað mundi réttargæslumaður náttúrunnar segja þegar þrýstingur hagsmunaaðilanna, atvinnulífsins, fjármagnsins er hinum megin?
Að síðustu, herra forseti, þá er maður náttúrlega alltaf svo bjartsýnn að maður trúir því að menn vitkist og læri af mistökunum. Kannski verður það það eina sem hægt verður að hugsa til í sambandi við þetta mál. Ég hef enga trú á að það muni fegra hlut hæstv. landbrh., Guðna Ágústssonar, sérstaklega á spjöldum sögunnar, eins og mér fannst hann vera að láta liggja að hér áðan, að þó að samtíminn misskildi hann mundu menn í framtíðinni skilja hvílík hetja hann hefði verið að leyfa þetta, það fólst í orðum ráðherra hér áðan. (Gripið fram í:... loka fjörðum.) Loka fjörðum já, það er nefnilega það. Ég hef ekki trú á því. Ég óttast að þetta verði miklu verra og það ber þegar á því að menn velta fyrir sér í alvöru hvort hér sé að verða, eða hafi orðið, eitt af stóru slysunum í sambúð manns og náttúru. Þá verður nú ekki eins gaman fyrir hæstv. landbrh. að sitja uppi með það á spjöldum sögunnar.
Einn gamall nestor norður í landi sendi Morgunblaðinu bréf sem birt var fimmtudaginn 6. nóvember. Ég ætla að leyfa mér að vitna í þetta bréf og lesa það allt því að það er engin ástæða til styttingar.
Það er eftir Vigfús B. Jónsson, bónda á Laxamýri. Hefst nú lesturinn, með leyfi forseta:
,,Ég er maður á áttræðisaldri og var bóndi í rúmlega hálfa öld. Mér lagðist það til að vera í stjórn Landssambands veiðifélaga um tuttugu ára skeið og auk þess var ég formaður veiðimálanefnda og stjórnar Fiskræktarsjóðs í átta ár.
Af þessum sökum er ég nokkuð kunnugur málefnum lax- og silungsveiðibænda og veit að lax- og silungsveiði er ein styrkasta stoðin undir hinum dreifðu byggðum landsins.
Mér virðist sem núverandi landbúnaðarráðherra geri sér þessa staðreynd tæpast ljósa og hafi sýnt málefnum lax- og silungsveiðibænda fullmikið tómlæti.`` --- Þarna er hógværlega að orði komist, ekki eru nú stóryrðin. --- ,,Til dæmis hefur hann ekki mætt mér vitandi á aðalfundi Landssambands veiðifélaga þótt hann hafi verið boðaður. Ljóst er að ráðherrann hefur hliðstæðum skyldum að gegn við lax- og silungsveiðibændur eins og hrossabændur ...`` --- Ekki hefur hann þó stofnað embætti umboðsmanns villta íslenska laxins svo kunnugt sé og ráðið brjálaðan snilling til að gegna því. --- ,,Ég vil því að gefnu tilefni vinsamlegast mælast til þess að landbúnaðarráðherra veiti málefnum lax- og silungsveiðibænda meiri athygli héðan í frá en hingað til.
Gróðahyggjumenn hafa reynt að sannfæra fólk um að enginn lax af hinum erlendu stofnum muni sleppa úr sjókvíum og hinum villtu laxastofnum stafi ekki af þeim nokkur hætta.`` --- Þarna finnst mér fallega að orði komist, ,,gróðahyggjumenn``. (Landbrh.: Er hann þá sjálfstæðismaður?) Já, það geta nefnilega verið sjálfstæðismenn sem hafa á því skilning að það á ekki að láta fjármagnið eitt ráða öllu. Það þarf greinilega að fara að taka framsóknarmenn í námskeið í þeim efnum. Einu sinni var mikið í tísku í Framsfl. að segja: ,,Manngildi ofar auðgildi``. Ég heyri það aldrei núna. Stefán heitinn Valgeirsson, fyrrv. hv. þm., tók sér þetta oft í munn og fleiri menn sem voru honum samtíma í Framsfl., en nú heyrist það ekki lengur.
,,Gróðahyggjumenn hafa reynt að sannfæra fólk um að enginn lax af hinum erlendu stofnum muni sleppa úr sjókvíum og hinum villtu laxastofnum stafi ekki af þeim nokkur hætta. Mér sýnist því svo að minkaævintýrið geti verið að endurtakast í annarri mynd. Minkarnir áttu bara að vera í sínum búrum, en staðreyndin er allt önnur. Þeir sluppu út í hina íslensku náttúru og hafa valdið henni svo voðalegu tjóni að aldrei verður bætt. Engar líkur eru til þess að minkum verði útrýmt hér á Íslandi þótt margir vildu svo kjósa.
Í þessu sambandi má gjarnan minnast þess að fjárkláði, bráðapest, riða, garnaveiki og mæðuveiki bárust hingað til lands með erlendum sauðkindum og ollu íslenskum bændum ómetanlegu tekjutjóni um áratugi og jafnvel aldir svo ekki sé talað um erfiðleikana í því sambandi. Ég hlýt því að spyrja hver gróðinn sé af því að flytja inn lífverur erlendis frá.
Ég efast ekki um að núverandi landbúnaðarráðherra vill styrkja hinar dreifðu byggðir landsins og því finnst mér að hann ætti að stíga mjög varlega niður í sambandi við sjókvíaeldi við Íslandsstrendur og hlusta vel á aðvörunarorð góðra manna þar að lútandi.
Vigfús B. Jónsson, Laxamýri.``
Ég hef í raun og veru engu við þetta að bæta hvað varðar þennan þátt málsins. Mér fer mjög svipað og Vigfúsi B. Jónssyni í þessu efni og erum við þó ekki alveg flokksbræður eins og kunnugt er. Ég verð líka að rifja það upp að mér fannst og finnst enn að það hafi verið veist með ákaflega ósanngjörnum og ómálefnalegum hætti, á köflum, að þeim sem höfðu uppi varnaðarorð. Við munum það mjög vel, flokkssystkinin í Vinstri grænum, hvernig við vorum trakteruð af framsóknarmönnum sem tóku það til marks um okkar miklu forpokun að við mæltum varnaðarorð gagnvart þessum ákvörðunum. Við báðum í raun og veru fyrst og fremst um það eitt að öllum lögformlegum, vönduðum, faglegum leikreglum og vinnubrögðum væri fylgt. Við settum okkur ekki fyrir fram upp á móti neinni tiltekinni niðurstöðu í málinu en sögðum: Þetta á að fara í lögformlegt mat á umhverfisáhrifum. En það var ekki gert. Núna eru menn að reyna að bjarga sér í land, á Seyðisfirði á allt í einu að fara í nokkurn veginn þannig mat. Þá segja menn kannski: Vegna samlegðaráhrifanna við það eldi sem þegar er búið að leyfa. Þvílíkt regin-, reginklúður.
Auðvitað var það fyrsta stóra ákvörðunin sem átti að fara í gegnum alla skoðunina og þar átti að svara öllum lykilspurningunum. Þá væri auðveldara að taka afstöðu til umsókna sem kynnu eða kynnu ekki að berast í framhaldinu. Það hefðu kannski aldrei orðið neinar. Af hverju? Af því að niðurstaðan hefði kannski orðið sú að gera þetta ekki. Þá væri engum fjármunum sem heitið getur kastað á glæ. Þá voru engar fjárfestingar orðnar, engin leyfi veitt, engin skaðabótaskylda hafði stofnast. Halda menn að það hefði orðið einhver héraðsbrestur? Getur einhver sagt að Ísland væri á einhverju allt öðru spori í efnahags- og atvinnumálum sínum þó menn hefðu ekki farið inn á þessa braut og nýtt krafta sína og fjármuni í einhverja aðra uppbyggingu, t.d. eldi á sjávarfiskum, sem stendur miklu nær okkur og hefur ekki í för með sér sömu erfðamengunarhættu o.s.frv.? Að taka þorskinn við Ísland og ala hann er auðvitað algjörlega ósambærilegur hlutur að öllu leyti hvað varðar líffræðilega áhættu.
Hér hafa því orðið mikil slys, herra forseti, ég skal ekkert hafa um það sterkari orð, og á þeim bera stjórnvöld, ríkisstjórn landsins og meiri hluti hennar á Alþingi alla ábyrgð. Undan því geta þessir aðilar ekki hlaupist.