Steingrímur J. Sigfússon:
Frú forseti. Ég hef verið að velta því fyrir mér hvaða nafn ætti að gefa þessu fjárlagafrv. Þau hafa nú sum tekið á sig nöfn, kannski fylgt litnum á kápunni. Frægust eru nú trúlega sólskinsfjárlögin í heiðgulu kápunni hérna um árið. En það er nú hálfgerður jarðarlitur á þessu þannig að út frá litnum hefur mér ekki dottið neitt sérstakt í hug.
Það rifjaðist upp fyrir mér að það var haldin hér merk ráðstefna og iðn.- og viðskrh. kom í fjölmiðla þar sem ráðherra var myndaður með miklum sérfræðingum um fyrirbæri sem heitir ,,flotsteypa``. Eiginlega datt mér þá í hug að þetta væru svona flotfjárlög, það væri ekki fjarri lagi að kalla þetta flotfjárlög því að það er ýmislegt á floti í frumvarpinu. Ég held að sú tilfinning svífi einhvern veginn yfir vötnunum, alla vega hef ég hana a.m.k., að menn hafi nú ekki þurft að nota marga aukastafi við útreikninga að þessu sinni einfaldlega vegna þess að það er mjög margt á floti um forsendur þessa fjárlagafrv. Það má segja að það sé kannski óvenjulegt að ástæða sé til að ætla að það sé vantalið á báðum hliðum og ýmislegt sem alls ekki liggi fyrir.
Nú gætu menn haldið að þetta ætti að vera akkúrat öfugt því að hér væri svo mikill stöðugleiki og festa og hagstjórnin svo farsæl þegar maður hlustar á hæstv. ráðherra tala. En ég hef þá trú að það sé meiri óvissa núna með niðurstöður afkomu ríkissjóðs á næsta ári en oft áður. Það út af fyrir sig viðurkenna menn að efnahagslega og hagstjórnarlega eru óvissutímar fram undan. Margir trúa því og treysta að í hönd fari mikið góðæri, mikil gleðitíð og sumir eru byrjaðir að taka hana út fyrir fram eins og verða vill. En það er ýmislegt sýnd veiði en ekki gefin í því, herra forseti.
Ég hef velt því dálítið fyrir mér hvort við gætum að einhverju leyti verið að horfast í augu við þróun sem er sumpart sambærileg við það sem Bandaríkjamenn hafa búið við. Þar hefur verið allmikill hagvöxtur án þess að atvinnuleysi hafi haggast í landinu. Það hefur verið peningaþensla í hagkerfinu en hún hefur ekki leitt til þess að hjólin almennt í atvinnulífinu færu að snúast. Það er alls ekki víst að stóriðjuþenslan, ef við megum orða hana svo, sem menn sjá fyrst og fremst fyrir sér að drífi mótorinn á næstu árum, dreifist með þeim hætti um hagkerfið eins og gerist kannski í öðrum tilvikum þegar fjárfestingarnar eru dreifðari og almennari eða þegar hagkerfið tekur við sér af öðrum ástæðum, t.d. góðum gangi í framleiðslustarfseminni og útflutningsatvinnuvegunum.
Það eru til margar tegundir af svokölluðu ,,góðæri`` eða hagvaxtartímabili. Til þeirra stofnast af mismunandi ástæðum. Það veldur að sjálfsögðu hagvexti, eins og frægt er, ef allir rjúka til og hefjast handa um framkvæmdir og taka til við að eyða, taka lán og eyða þeim. En það er ekki endilega sá hagvöxtur sem verður mjög varanlegur eða gagnast mönnum vel þegar frá líður.
Ég held nefnilega að það sé alveg eins ástæða til þess, herra forseti, að hafa áhyggjur af ýmsu sem er að minna á sig í sambandi við hagstjórn efnahags- og atvinnumála á þessum mánuðum. Mér finnst satt best að segja furðu hljótt um það í hvað stefnir með afkomu t.d. sjávarútvegsins og útflutningsgreinanna í landinu. Ég hef verið að tala við nokkra forustumenn sjávarútvegsfyrirtækja síðustu daga og það er frekar dauft í þeim öllum hljóðið þrátt fyrir besta fiskveiðistjórnarkerfi í heimi og þessa indælu ríkisstjórn. Það er einfaldlega þannig að þar horfast menn í augu við það að hin almennu ytri skilyrði eru öll heldur á fótinn um þessar mundir. Það sem fram undan er í hagkerfinu næstu 3--5 árin verður bersýnilega útflutningsgreinunum mjög erfitt, hátt gengi íslensku krónunnar, mjög háir vextir og vaxandi tilkostnaður af ýmsu tagi á sama tíma og markaðirnir eru almennt að gefa eftir í verði erlendis. Við höfum sjálfsagt öll heyrt um ýmiss konar erfiðleika sem sjávarútvegurinn er að glíma við, einstakar greinar eins og rækjuiðnaðurinn, jafnvel hefðbundin fiskvinnsla, og sú starfsemi sem á undanförnum árum hefur gefið hvað best af sér, eins og frysting úti á sjó, er núna á hröðu undanhaldi og menn eru að reyna að forða sér yfir í aðra framleiðslu og aðra útgerðarhætti eins og þeir hafa aðstöðu til. Það er gott og blessað á meðan menn geta fært sig yfir í að flytja út ferskar, ófrystar afurðir, en það verður tæpast þannig að allir geti gert það.
Ég heyrði viðtal við einn af forustumönnum í stóru útflutnings- eða samkeppnisiðnaðarfyrirtæki í landinu. Hann hafði miklar áhyggjur af því sem fram undan væri í samkeppnisskilyrðum síns fyrirtækis, sagðist ekki sjá annað en að hin neikvæðu áhrif eða ruðningsáhrif þessa ástands í hagkerfinu --- sem menn hafa kallað yfir sig, menn hafa búið til vitandi vits --- yrðu mjög erfið í þeim rekstri. Þar var um að ræða samkeppnis- og útflutningsiðnaðarfyrirtæki sem kannski er með 80% af sinni framleiðslu á erlendum mörkuðum og 20% á heimamarkaði.
Það eru auðvitað sömu veikleikamerkin sem birtast um leið og umræðan hefst um góðærið. Það er greinilega vaxandi viðskiptahalli. Þó að hæstv. fjmrh. kunni að þykja það að ýmsu leyti ágætt og hann fái peninga í kassann vegna aukins innflutnings og aukinnar eyðslu, getur það ekki verið sérstakt heilbrigðisvottorð fyrir ástand í einu landi, allra síst ef um eitt skuldugasta vestræna ríkið er að ræða. En það er staðreynd sem er ekki haft hátt um, alla vega ekki þegar menn eru að mikla hinn glæsilega árangur undanfarinna ára, að Ísland er þrátt fyrir allt mjög skuldsett, þjóðarbúið í heild, út á við. Heimilin eru þau skuldsettustu í heimi og eiginlega allir nema ríkissjóður hafa búið við heldur óhagstæða þróun í þessum efnum undanfarin ár. Atvinnulífið er þunglestað skuldum, t.d. sjávarútvegurinn, með ískyggilega mikla skuldabyrði, heimilin mjög skuldug og sveitarfélögin hafa safnað miklum skuldum á undanförnum árum. Eini aðilinn sem hefur verið að laga sína stöðu, það skal vissulega viðurkenna, er ríkissjóður. Það er gott. Það skiptir máli að hann standi vel og geti þá mögulega tekið á sig erfiðleika eða útgjöld á komandi árum og hjálpað til við að halda hlutunum í jafnvægi. Ríkissjóði er að sjálfsögðu hægt að beita talsvert í þeim efnum. En það er ekki nóg að ríkissjóður einn og sér komist sæmilega af ef allar aðrar helstu máttarstoðir samfélagsins eiga í erfiðleikum.
Staðreyndin er líka sú, herra forseti, að maður getur velt því fyrir sér hversu vel okkur hafi nýst langt hagvaxtarskeið og góðar aðstæður á árabili frá því að hér fór að rofa til í efnahagsmálunum og batnandi aðstæður komu til sögunnar á árunum 1994--1995. Ef ekki væri umtalsverð sala ríkiseigna á þessu tímabili væri afkoma ríkissjóðs og uppgjörið á ríkissjóði í sjálfu sér ekkert til að hrópa húrra fyrir flest þessi ár. Meira að segja ríkissjóður hefði ekki verið að gera neitt mikið betur en að klára sig á núllinu að slepptri eignasölunni. Eignasala er auðvitað eins skiptis aðgerð í eðli sínu. Það er ekki til siðs að menn geti selt sömu eignina oft og eitthvað verður að taka við þegar menn geta ekki lengur bætt sér upp ónógar tekjur til að standa undir útgjöldum á sölu eigna.
Við skulum líka hafa það í huga að þessi árangur, að því marki sem hann er raunverulegur í rekstri ríkissjóðs á undanförnum árum, er að verulegu leyti fenginn með því að kostnaði sem áður var borinn af ríkissjóði hefur verið velt yfir á aðra, yfir á notendur opinberrar þjónustu. Sá kostnaður er tilfinnanlegur t.d. fyrir lágtekjufjölskyldurnar og barnafjölskyldurnar í landinu, það er ekki nokkur minnsti vafi.
Ég ætla, herra forseti, að mæla hér fyrir nokkrum brtt. og gera þá viðkomandi málaflokk aðeins að umtalsefni. Ég mun aðeins koma inn á atvinnuleysisbætur og þakka hæstv. félmrh. fyrir að vera viðstaddur. Ég hafði einnig gert hæstv. samgrh. viðvart um að ég hygðist mæla fyrir brtt. um Landssímann sem varðar arðgreiðslu Landssímans í ríkissjóð og hefði gjarnan viljað að hæstv. samgrh. væri sömuleiðis til staðar, og koma að nokkrum fleiri þáttum sem varða einstaka ráðherra. Ég geri ráð fyrir því að þeir hafi yfirleitt hagað prógrammi sínu þannig að þeir séu hér til að vera viðstaddir umræðuna og svara fyrir sín mál. Það lá fyrir strax 1. október, reyndar í september, að 2. umr. fjárlaga yrði á þessum drottins degi og það ber að þakka að það hefur tekist að halda áætlun, enda veit ég að formaður fjárln. er ákaflega stoltur af því og má vera það. Að sama skapi er þá sjálfsagt að ætlast sé til þess að hæstv. ráðherrar, sem hafa haft það fyrir framan nefið á sér í þrjá mánuði að nákvæmlega á þessum degi yrði 2. umr. fjárlaga, hafi hagað sínu prógrammi þannig að þeir séu hér til staðar. Það finnst mér vera sjálfsögð skylda þeirra.
Við höfum lagt fram, herra forseti, sem hefur reyndar þegar komið fram, allmargar brtt. Þær fela í sér talsverð viðbótarútgjöld fyrir ríkissjóð. Það er einfalt mál að þær hugsum við okkur að yrðu fjármagnaðar, ef samþykktar yrðu, með tvennum hætti, annars vegar með því að afla tekna og hins vegar með því að minnka nokkuð þann afgang sem ella yrði á ríkissjóði.
Við leggjum fram tekjuöflunartillögur á þskj. 436. Þar leggjum við til að sérstakur tekjuskattur, þ.e. hátekjuskatturinn eða álag á hærri tekjur, haldist eins og var um árabil, verði 7% í stað þess að lækka enn, eins og hæstv. ríkisstjórn ætlar að gera um þessi áramót. Það fer kannski óþarflega hljótt, herra forseti, að eina skattalækkunarloforðið sem má segja að örli fyrir að ríkisstjórnin sé að standa við, þess á hátekjufólkið í landinu að njóta. Öll glæstu loforðin sem gefin voru á fylliríinu mikla í kosningabaráttunni í apríl og maí eru nánast gufuð upp eins og þau leggja sig, nema þetta eina, það á að lækka álagið á hátekjuskattinum um 1 prósentustig. Við sjáum ekki að það sé sérstök þörf á því meðan ríkisstjórnin telur fjárhag ríkisins svo bágan að það verði að krukka í atvinnuleysisbætur, vanefna samkomulag við öryrkja og annað í þeim dúr. Við leggjum því til að ríkissjóði verði aflað tekna sem yrðu upp á u.þ.b. 1.000 millj. kr. með því að halda álaginu á þessar hærri tekjur, 7%, eins og það var um árabil, áður en það tók að lækka í tíð þessarar ríkisstjórnar.
Það er rétt að minna á að þetta álag er á tekjur fyrir ofan 340 þúsund eða þar um bil hjá einstaklingum og tvöfalt það hjá hjónum. Ég held því að þeir einstaklingar og þau heimili í landinu hljóti að teljast bærilega á vegi stödd til þess að borga álag á þær tekjur sem eru þar fyrir ofan. Þetta er ekki, eins og margir virðast misskilja, skattur sem viðkomandi ber á allar tekjur umfram aðra, heldur er þetta eingöngu álag á þann hluta teknanna sem er fyrir ofan þessi mörk.
Í samræmi við stefnu okkar í því hvernig fjármagnstekjur skuli skattlagðar, meira í líkingu við aðrar tekjur, leggjum við til að aflað verði 2.000 millj. kr. Það mætti gera með því að gera kerfisbreytingu af því tagi sem við höfum talað fyrir. Skatturinn yrði t.d. lagður á í tveimur þrepum eða í raun þremur þrepum. Almennur sparnaður upp á um 1 millj. kr. væri skattfrjáls en síðan tækju við hærri skattþrep en nú eru, t.d. 12% og 18%. Þannig á lagður mundi skatturinn gefa talsvert meiri fjármuni en hann gerir í dag, kannski um 2.000 millj. kr. eða meira.
Í þessu sambandi verður að hafa í huga að skattlagning fjármagnstekna á Íslandi, vaxtatekna, arðgreiðslna og annarra slíkra hluta, er með nokkuð sérstökum hætti. Þetta mun vera einhver lægsta skattlagning af því tagi sem fyrirfinnst. Víða er hún mun hærri en hér gerist. Þannig er ekki hægt að færa fram þau rök að þessi breyting yrði til að stórkostlegur fjármagnsflótti yrði úr landinu eða annað í þeim dúr, eins og einhverjir kynnu að halda fram.
Með þessu mundum við afla, virðulegur forseti, um 3.000 millj. kr. sem gengju langt upp í útgjöld vegna breytingatillagna okkar. Þær kunna þó að vera upp á 5 milljarða þannig að nokkuð minni afgangur yrði á fjárlögum en ella mætti gera ráð fyrir.
Auðvitað mætti hugsa sér að fara út í víðtækari breytingar. Það eru líka möguleikar til að spara á þann hátt sem við teldum ekki að þyrfti að valda neinum sérstökum búsifjum. Það mætti fara vel yfir risnuliði ráðuneyta og ýmislegt slíkt. Án efa er hægt að ná með því árangri. Okkur fyndist nær að bera niður þar en í því sem hæstv. ríkisstjórn hefur gert. Hún hefur eins og kunnugt er nokkuð sérstaka forgangsröðun í þessu eins og ágætlega kom fram í ræðu í kvöld þegar vikið var að sérstakri hækkun til ráðuneytanna til að endurnýja ráðherrabíla upp á þó nokkrar milljónir á sama tíma og það er verið að breyta reglum um endurnýjun á bifreiðastyrkjum til öryrkja, þannig að þeir geti endurnýjað bíla sína sjaldnar en verið hefur, eins og það sé sérstaklega hentugt fyrir fólk sem býr við þær aðstæður. Líklega er þægilegra fyrir fólk sem býr við fötlun eða erfiðar aðstæður af því tagi að það er metið svo að það eigi rétt á þessum stuðningi vegna þess að því sé nauðsynlegt að hafa bifreið til að komast um í samfélaginu, að sú bifreið sé gangfær og komist milli húsa. En það eru sem sagt ráðherrabílarnir sem meiri þörf er á að endurnýja en bifreiðir aldraðra og öryrkja í landinu.
Að tekjuöfluninni slepptri, herra forseti, ætla ég að víkja lítillega að atvinnuleysisbótunum og brtt. sem við flytjum um þann lið. Við leggjum til að tvennt verði gert. Við tökum skýrt fram að þá erum við í sjálfu sér ekki að taka á því máli sem tengist upphæðum atvinnuleysisbótanna sjálfra. Þær eru neðan við allt velsæmi og það hljóta allir réttsýnir og sanngjarnir menn að viðurkenna. Það er hneyksli að atvinnuleysisbætur séu ekki nema 77.400 kr. á mánuði eða hvað það nú er. Það er algert hneyksli. Það hlýtur hver einasti maður að sjá að það er meira en nóg áfall fyrir fullvinnandi fólk að missa vinnuna þó ekki bætist við að fjárhag manna sé rústað jafngjörsamlega eins og það hlýtur að gera ef menn fara úr sæmilega vel launaðri vinnu fyrirvaralaust niður á 77.400 kr. atvinnuleysisbætur, sem er næstum 20.000 kr. undir lægstu greiddum launum í landinu. Þau munu vera á bilinu 93.000--95.000 kr., allra lægstu laun sem greidd eru út.
Það er eins og til að bíta höfuðið af skömminni að krukka í bæturnar eins og fjárlagafrv. gengur út á og á ekki að leiðrétta samkvæmt því sem fram kom í dag, að sú litla hækkun sem er á liðnum sé vegna endurreiknings í samræmi við það hvað hvert áætlað atvinnuleysisstig kostar. Óbreytt stendur að krukka eigi í atvinnuleysisbæturnar um 170 millj. kr. á næsta ári. Þar hefur tvennt verið nefnt sem nota á til að ná fram sparnaði, annars vegar rúmlega 100 millj. sem eiga að sparast vegna þátttöku Atvinnuleysistryggingasjóðs í að tryggja fastráðningar fiskvinnslufólks og hins vegar á að ná 70 millj. með því að taka af mönnum bætur fyrstu þrjá dagana sem þeir eru á atvinnuleysisskrá. Mér finnst hvort tveggja alger ósvinna. Alger ósvinna.
Ég veit ekki hvort hæstv. félmrh. hefur kynnt sér söguna bak við það þegar gert var sameiginlegt þríhliða átak aðila vinnumarkaðarins og ríkissjóðs til að bæta úr því óviðunandi ástandi sem fiskvinnslufólk í landinu bjó við áður en það naut nokkurra fastráðningarkjara. Því var hent heim af og til. Þá var borið við hráefnisskorti, gæftaleysi eða hverju sem var og menn nutu einskis starfsöryggis í þessum efnum. Þá var farið út í þetta, að koma á fastráðningarsamningum með þátttöku Atvinnuleysistryggingasjóðs þannig að hann kæmi inn í að greiða ígildi bótanna á tilteknu tímabili, sem aftur auðveldaði atvinnurekendum að fastráða fólkið og tryggja því eðlilegt starfsöryggi.
Mér finnst það mikið umhugsunarefni ef ríkisstjórnin telur sig í aðstöðu til að segja upp einhliða þessu þríhliða samkomulagi, þríhliða gjörningi aðila vinnumarkaðarins og ríkisins. Að mínu mati er þetta dæmi glæsilega samvinnu þessara aðila í anda norrænna hefða um þríhliða samvinnu.
Við leggjum til að atvinnuleysisbæturnar sjálfar hækki um 170 millj. kr. og leggjum jafnframt til að við bætist aðrar 140 millj. kr. til að fjármagna greiðslu desemberuppbótar til atvinnulausra. Slíkar uppbætur voru jafnan greiddar meðan atvinnuleysisbætur voru tengdar við laun og launaþróun í landinu. Því var illu heilli hætt og þessu kippt úr sambandi. Það tímabil sem síðan er liðið, frá árinu 1995 eða 1996, hafa atvinnuleysisbæturnar dregist mikið aftur úr lægstu umsömdum launum. Þar hefur bilið orðið mikið.
Nú er það þannig að verkafólk á almennum vinnumarkaði, sem var í fullri vinnu á þessu ári, fær 37 þús. kr. launauppbót í desember. Það munar verulega um það fyrir fólk á lágum launum að fá þessa viðbót í jólamánuðinum. Hvers vegna skyldu ekki atvinnulausir, sem verið er að reyna að bæta upp atvinnuleysið, að hafa ekki launavinnu til að framfleyta sér, fá sambærilega meðhöndlun? Öll sanngirnisrök hníga til þess. Hæstv. félmrh. hefur heimild til að greiða slíka desemberuppbót. Hæstv. ráðherra hefur reyndar líka heimild til að hækka atvinnuleysisbæturnar. Hann hefur það vald í sínum höndum. Það er hlutverk hæstv. ráðherra að ákveða upphæðir atvinnuleysisbóta.
Þrátt fyrir þann gríðarlega þrýsting og þá miklu óánægju sem var með þetta mál á síðasta ári var niðurstaðan sú að atvinnuleysisbætur hækkuðu aðeins um 5% um síðustu áramót. Við það situr og enginn árangur hefur náðst í að hækka þessar bætur. Eru þó félagsmálaráðherrar Framsfl. --- tveir hafa komið við sögu --- með flokkssamþykkt á bakinu um að atvinnuleysisbætur eigi að vera jafnar lægstu launum. Þetta samþykkti Framsfl. á fundi sínum í febrúar eða marsmánuði sl. Hins vegar brá svo undarlega við þegar fyrrv. hæstv. félmrh. Páll Pétursson var spurður að því í beinu framhaldi úr þessum ræðustól hvort hann ætlaði ekki að fylgja þessu eftir að þá sagðist hann ekki ætla að gera það vegna þess að hann væri á móti þessu. Hann var á móti þessu og vildi hafa atvinnuleysisbætur talsvert lægri en lægstu laun. (Gripið fram í: Eitthvað lægri.) Eitthvað lægri, hann gaf nú ekki út vísindalega hversu mikill munurinn ætti að vera. Það tókst ekki að draga það út úr ráðherranum fyrrverandi. Honum fannst að einhver munur yrði þar á að vera.
Mér fannst satt besta að segja, með fullri virðingu fyrir þessum vini mínum, nokkuð forneskjuleg hugsun að bera það á borð, á því herrans ári 2003, að menn hafi svo gaman af því að vera atvinnulausir að það verði að passa upp á að menn skrái sig ekki atvinnulausa unnvörpum með því að hafa atvinnuleysisbætur talsvert lægri en lægstu laun. Ég hélt að þetta væri þannig, virðulegur forseti, að það vildi enginn vera á þessu skítakaupi sem lægstu launin eru, hvað þá á enn þá lægri atvinnuleysisbótum. Ég þekki engan sem velur sér slíkt hlutskipti, engan sem vill það. Engan. Ég þekki þó nokkuð af fólki í þessu landi og þar á meðal margt sem hefur orðið að sæta þessum örlögum. Mér finnst þetta vera einhver hyldýpis misskilningur, einhver forneskja, sem menn dragnast þarna með.
Staðreyndin er sú, ef við lítum til þess hvernig þetta er haft í löndunum í kringum okkur, að reglan er nánast, en ekki undantekningin, sú að a.m.k. fyrstu mánuðina eftir að menn missa vinnuna er frekar tekið talsvert mið af þeim launum sem menn höfðu áður en að þeim sé dúndrað á strípaðar bætur sem eru langt undir lágmarkslaunum. Það er t.d. hvergi gert á hinum Norðurlöndunum. Hvergi. Þar eru bæturnar fyrir það fyrsta mun ríflegri. Í öðru lagi eru þar, a.m.k. hjá tveimur eða þremur hinna Norðurlandanna, ákveðnar reglur í gildi þannig að tekið er visst mið af þeim launum sem menn höfðu. Gjarnan er þó haft þak á því þannig að bæturnar fari aldrei upp fyrir vissa upphæð. Síðan trappast það niður þegar frá líður og allir enda á svipuðum bótum.
Ef við hugleiðum þetta og setjum í samhengi við hugmyndir um að halda bótunum frosnum í þessum lágu upphæðum og taka af mönnum þrjá fyrstu dagana þá er Ísland á einhverri allt annarri plánetu í þessum efnum en löndin í kringum okkur. Hinn ágæti ungi hæstv. félmrh. hefur einhvers staðar keyrt út af sporinu á Skodanum sínum eða fengið hörmulega ráðgjöf þegar hann lét glepjast til að bera þessi ósköp hér á borð. Mér þykir þetta dapurlegt. Ég veit ekki hvort ég áð segja að ég vorkenni hæstv. ráðherra, það á aldrei að vorkenna ráðherrum. Þeir eiga að standa fyrir sínu og bera ábyrgð á gjörðum sínum. Ábyrgðin verður ekki frá þeim tekin, hún er þar. En það er harla dapurlegt, herra forseti, að horfast í augu við þessi ósköp.
Ég trúi samt, frú forseti, að það hljóti að eiga að reyna að gera eitthvað í þessum málum. Ég vil spyrja báða hæstv. ráðherrana og vona að þeir skrifi þetta nú hjá sér: Á hverju strandar, hæstv. fjmrh. Geir Haarde, á hverju strandar? Leggst fjmrn. gegn því að fjárveitingar verði hækkaðar til Atvinnuleysistryggingasjóðs þannig að hann geti a.m.k. greitt óskertar bætur? Er hæstv. fjmrh. andvígur því að Atvinnuleysistryggingasjóður greiði desemberuppbót sem miðast mundi við 3,3% atvinnuleysi sem mér sýnist ætla að verða á árinu að meðaltali í heild, sem sagt eitthvað yfir 4.000 manns á heilsársgrundvelli? Ef maður reiknar það á þessi 37 þús. kr. þá er þetta upphæð upp á um 140 millj. kr., fljótreiknað. Þetta er af þeirri stærðargráðu og mundi kosta þetta að tryggja öllum hlutdeild sína í desemberuppbót sem yrði greidd með sambærilegum hætti og desemberuppbótin er reiknuð á launamarkaði, þ.e. menn fengju hana hlutfallslega miðað við hversu stóran hluta ársins þeir hefðu verið í starfi. Tölvurnar og maskínurnar hljóta að ráða við þá útreikninga. Þannig er ekkert því til fyrirstöðu enda var það gert á árinu 1996. Ef ég man rétt var þá a.m.k. greidd desemberuppbót enda var þá enn þá tekið mið af launum og launaþróun þegar bæturnar voru ákvarðaðar.
Jafnvel þó, herra forseti, að fjmrh. sé eitthvað þungur í taumi þá leyfi ég mér að minna á að það eru um 9 milljarðar kr. í Atvinnuleysistryggingasjóði. Hann er sem betur fer ekki á kúpunni. Skárra væri það nú, eftir langt tímabil tiltölulega lítils atvinnuleysis. Sem betur fer hefur sjóðurinn byggst nokkuð upp þó það hafi heldur þyngst fyrir fæti hjá honum tvö síðustu ár. Hann er þó enn þetta vel staddur og prýðilega fjármagnaður eins og stendur. Ef menn trúa á að það sé minnkandi atvinnuleysi aftur fram undan, sem ég tel að vísu að sé sýnd veiði en ekki gefin, er þá virkilega algerlega heilagt að hrófla ekki við sjóðnum? Hvað með það þó eitthvað sé gengið á þetta fé sem hefur byggst upp á tímum lítils atvinnuleysis og gert betur við þann hóp sem sannarlega á það skilið og hefur mikla þörf fyrir það?
Ég skil satt best að segja ekki svona stjórnsýslu, ég bara skil hana ekki, herra forseti. Ég veit ekki hvernig í ósköpunum menn gátu endað uppi með það, (Gripið fram í: Frú forseti.) ... frú forseti, að koma hér inn með tillögur um krukk af þessu tagi sem ég kalla svo, að láta sig hafa það að fara í þennan leiðangur til að krukka í atvinnuleysisbætur upp á 170 millj. Maður hefði skilið það ef þetta hefði snúist um stórar fjárhæðir og verið veigamikill hluti af því að sauma saman fjárlögin en það er ekki eins og svo sé. Ekki sé ég það. Menn hafa verið útbærir á ýmsa aðra hluti eins og m.a. má sjá í brtt. meiri hlutans sem hefur fundið mörg góð verkefni og þarfaviðfangsefni til að styðja hér hist og her um landið, og það er gott. Menn hafa metið það svo að það væru til aurar í það. Þá skil ég ekki að það skuli ekki vera hægt að gera betur þarna.
Ég segi það a.m.k. fyrir mitt leyti að ég teldi það ekkert ábyrgðarleysi þó að atvinnuleysisbæturnar yrðu hækkaðar, þó að horfið yrði alveg frá þessari skerðingu hvað varðar fiskvinnslufólkið og fyrstu þrjá dagana og þó að greidd yrði desemberuppbót og það kæmi að einhverju leyti niður á því að eigið fé sjóðsins minnkaði þá eitthvað, t.d. framan af næsta ári. Við gætum síðan gert okkur vonir um að þeir hlutir kæmust í betra jafnvægi á nýjan leik ef atvinnuleysi minnkaði með því að inngreiðslurnar dygðu þá fyrir útgjöldum.
Ég veit ekki, herra forseti, hvort nokkuð þýðir að hafa um þetta fleiri orð en ég óska eftir því að hæstv. ráðherrar, félmrh. og fjmrh., svari til um þetta: Hvernig stendur þetta mál í ríkisstjórninni? Hvernig stendur á því að þetta er komið hingað inn og situr enn fast við 2. umr. fjárlaga eins og til standi að halda sig við þessa skerðingu? Er það andstaða annars hvors eða beggja stjórnarflokkanna við að þetta verði lagfært? Hvað segir hæstv. fjmrh.? Ég óska eftir skýrum svörum um þetta. Það er algert lágmark að þau komi hér.
Þá, herra forseti, ætlaði ég aðeins að ræða málefni Landssímans. Nú veit ég ekki hvar hæstv. samgrh. er, hvort hann er tepptur einhvers staðar í umferðinni, en ég hefði gjarnan viljað að hæstv. samgrh. væri hér við. Málefni Landssímans og fjarskipta heyra auðvitað undir hann þótt mér sé kunnugt um að hæstv. fjmrh. eigi að fá forræði á því að selja Símann ef frv. ríkisstjórnarinnar þar um gengur í gegn. Og væri þá auðvitað ástæða til að ræða pínulítið um þann þátt málsins einnig sem eru hin dæmalausu fyrirhuguðu áform um sölu Landssímans.
Nú er það svo, frú forseti, að Landssíminn er sem betur fer sterkt fyrirtæki og býr við ágæta afkomu enda hefur hann verið látinn sjá um að greiða inn í ríkissjóð myndarlegar arðgreiðslur á hverju einasta ári að ég hygg í talsvert á annan áratug. Fróðlegt gæti verið að leggja saman hvað Síminn er búinn að borga í ríkissjóð frá því hann gerði það fyrst, 1989 eða 1990, ef ég man rétt. Ég yrði ekki hissa þótt það væri komið hátt á annan tug eða jafnvel upp undir 20 milljarða kr. miðað við að hann hefur iðulega borgað milljarð eða talsvert á annan milljarð árlega. Sem sagt, hann er líklega búinn á tíu, tólf árum að borga nokkurn veginn eða hátt í það sem menn eru núna að gera sér vonir um að megi selja hann á. Þá er spurningin: Er það mjög góður bisness, hæstv. fjmrh., að selja fyrirtæki sem getur borgað verðmæti sitt á tíu árum í arð til eigandans? Það þætti held ég dálítið skrýtinn bisness. Þegar ég var að læra hvernig ætti að verðmeta hluti af þessu tagi sem hefðu í sér fólgnar hlunnindatekjur eða arð var venjan sú að fyrst væri verðmæti hlutarins tekið og síðan væri bætt ofan á það áætluðum 10 ára arði af rekstrinum. Með svona reikningum má í raun og veru segja að menn hafi verið að gefa Símann miðað við að afsala sér arðgreiðslunum sem hann gæti sjálfur staðið fyrir inn í ríkissjóð á t.d. 15 árum. Ef söluverðmætið er ekki nema líklegt ígildi 15 ára arðgreiðslna er verið að gefa fyrirtækið sem slíkt. En auðvitað veit ég að ríkisstjórnin er ekki að hugsa um þetta, henni er alveg sama, hún ætlar að einkavæða ,,af því bara`` og ,,til þess``, alveg sama hversu vitlaust það er.
Ég hef verið að gera mér vonir um það, frú forseti, m.a. vegna atburða síðustu daga, að kannski væri aðeins að renna upp ljós fyrir ríkisstjórninni. Hæstv. forsrh. hefur farið mikinn í landinu undanfarna daga en mun að vísu vera af landi brott núna. Er örugglega bankamönnum og ýmsum öðrum létt mjög þegar það spyrst. Það mátti jafnvel merkja í orðum hæstv. forsrh. vissa iðrun eða sjálfsgagnrýni, að kannski hefði þetta ekki tekist eins og til var stofnað. Kannski væru menn að misnota frelsið, sagði hæstv. ráðherra. Og þá er spurningin: Er ríkisstjórnin kannski einmitt að endurmeta viðhorf sín til einkavæðingar fyrirtækja af þessu tagi eins og bankanna og Landssímans í ljósi atburðanna? Er þess jafnvel að vænta að einkavæðing Landssímans verði sett á ís eða hætt við hana? Kannski hæstv. fjmrh. svari til um það í ljósi þess hversu hroðalega hefur tekist til með frelsið hjá fjármálastofnunum, að hæstv. forsrh. hefur orðið að beita öllu afli sínu og er orðinn enn frægari en hann var í útlöndum fyrir þau snöfurmannlegu viðbrögð að hafa tekið út úr bankabókinni og tyftað menn. Honum er jafnvel líkt við Pútín og herferð hans gegn stórköllunum í Rússlandi. Örugglega er hæstv. forsrh. hreykinn af samjöfnuðinum.
Það hlýtur þá líka að leita á menn að velta fyrir sér hvort þetta hafi ekki einhver áhrif á áform og stefnu ríkisstjórnarinnar. (JBjarn: Vitur eftir á.) Jú, en nú er það svo, hv. þingmaður, að einmitt í þessu tilviki með Landssímann er enn hægt að vera vitur fyrir fram. Það er miklu betra. Miklu betra að vera vitur fyrir fram heldur en eftir á þótt hitt sé sjálfsagt betra en ekki neitt, ég segi það ekki.
Það er nefnilega enn þá tækifæri til að hætta við sölu Landssímans. Það er enn þá tækifæri til þess sem okkur finnst vera alveg einboðið, að nota afl þessa fyrirtækis og mikla fjármunamyndun í því til þess að láta það þjóna hlutverki sínu vel og betur en það gerir í dag, sérstaklega gagnvart landsbyggðinni. Og það er alveg með ólíkindum --- frú forseti, eru nokkrar fréttir af samgrh., hvernig er samgöngum háttað í því tilviki? Er hæstv. ráðherra á leið í hús?
(Forseti (ÞBack): Forseti vill tilkynna að það er búið að koma þessum skilaboðum til hæstv. ráðherra en ég hef ekki haft fregnir af því hvort hann sé á leiðinni í húsið eða ekki. Hæstv. samgrh. hefur fengið þau skilaboð að nærveru hans sé óskað.)
Já, frú forseti, ætli ég haldi ekki bara áfram ræðu minni. Ég lét gera þessum tveim hæstv. ráðherrum, félmrh. og samgrh., viðvart síðdegis um að ég mundi gjarnan vilja að þeir yrðu hér viðstaddir. Hæstv. samgrh. var hér og veit vel um þessa ósk mína þannig að ég ætla að láta það algerlega í hans hendur, hæstv. samgrh., hvernig hann bregst við þeim eða hvernig hann virðir hana og þarf ekki að hafa um það fleiri orð. Við sjáum svo til. Bjóðum hann auðvitað innilega velkominn í salinn ef hann sér sér fært eða lætur svo lítið að mæta.
Við leggjum það sem sagt til, frú forseti, að arðgreiðslur frá öðrum opinberum stofnunum en fjármálastofnunum sem fjallað er um í lið 8-22 í tekjuhlið fjárlagafrv. lækki um 1.000 millj. kr., úr 3.226 í 2.226, og þessar arðgreiðslur eru eins og fram kemur í greinargerð með brtt. merktar Landssímanum og merktar því að Landssíminn fari í myndarlegt átak til að byggja upp fjarskiptakerfið og gera það betra í landinu öllu. Þar er víða þörf að taka til hendi. Það er gríðarleg eftirspurn eftir því að GSM-farsímakerfið sé bætt og þétt, t.d. af öryggisástæðum, meðfram öllum helstu vegum, því sé komið upp í afskekktum byggðarlögum sem ekki hafa fullnægjandi GSM-samband í dag. Ferðaþjónustuaðilar vítt og breitt um byggðir landsins kvarta mjög undan því, þeir þeirra sem eru þannig settir að þeir liggja utan þjónustusvæðis farsímans, það sé farið að há þeim verulega í markaðssetningu o.s.frv. Það er ærin þörf á því að taka þar til hendi og síðan að styrkja dreifikerfið og bæta t.d. tengingu fjölmennra staða við ljósleiðaranetið.
Ég átti hér orðastað fyrr í vetur við hæstv. samgrh. sem nú er fjarstaddur og spurði hæstv. ráðherra hvernig í ósköpunum stæði á því að enn eitt árið væru svikin öll fyrirheit um að bæta fjarskiptatengingar þéttbýlisstaðanna á norðausturhorni landsins, Kópaskers og Raufarhafnar. Ég hygg að fjarskiptamál á þessu svæði séu að verða landsfræg. Þessi barningur er búinn að vera uppi núna í mörg ár. Þá brá svo við að hæstv. samgrh. sem spurður var um það sama ári áður, hafði þá haft góð fyrirheit um að nú yrði gengið í þetta á þessu ári, svaraði engu til nema þeirri klisju að þeir teldu ástandið viðunandi. Ég held ég muni þetta rétt.
Nú vill svo til að ég er með í höndum ekki ómerkari heimild en Bændablaðið, frú forseti, og þar á forsíðu er þetta ófremdarástand í fjarskiptamálum Norður-Þingeyjarsýslu til umfjöllunar. Það liggur fyrir að þetta kostar um 35 millj. kr. Það liggur fyrir að ástandið er ekki viðunandi. Það veit hvert einasta mannsbarn nema hæstv. samgrh. og þeir sem hafa samið þetta vitlausa svar fyrir hann sem hann kom með hingað til mín. Það er ekki viðunandi ástand að börn í grunnskólanum á Raufarhöfn geti ekki notað internetið til að sækja þangað upplýsingar til að gera verkefni eins og grunnskólabörn gera orðið um allt land nema þau sem eru dæmd til þess að búa við annan tíma og aðrar aðstæður í þessum efnum. Ástandið er sannarlega þannig að það tekur óratíma að hlaða niður einföldum skjölum eða sækja einfaldar upplýsingar. Sambandið rofnar. Það háir mönnum í venjulegum talsímasamskiptum, hvað þá annað. Þegar talað er í símann þarf að bíða með svar í tiltekin sekúndubrot til þess að menn lendi ekki hver ofan í öðrum. Þetta kostar 35 millj. eða svo. Þótt þær væru 40 eða 45. Landssíminn veit ekki af þessu en getur auðvitað gert það án þess að þurfa til þess nokkra hjálp, og á að gera það.
Ef menn telja að það samrýmist kannski ekki þeirri stöðu sem menn hafa verið að reyna að búa til með háeffun Landssímans og með því að láta hann fara að greiða arð í ríkissjóð eins og önnur hlutafélög gera til eigenda sinna er auðvitað hægt að segja sem svo: Gott og vel, stjórnvöld sem eiga þetta fyrirtæki ætla að fela því að fara í þessar fjárfestingar og það má draga kostnaðinn frá arðgreiðslunum. Ef við lítum svo á að hér sé um að ræða að einhverju leyti ,,óarðbærar`` fjárfestingar, þ.e. fyrirtæki meti það svo að þær skili ekki sama arði og eitthvað annað, og menn vilja engu að síður ráðast í þetta, þá sem byggðaaðgerð, jafnréttismál, mannréttindamál, þannig að menn búi við sömu mannréttindi og aðrir í þessu landi hvað það varðar að eiga aðgang að þessari upplýsingahraðbraut, þá bara gera menn það og líta í raun og veru á þetta sem opinbert framlag til þessarar uppbyggingar. Það er einfalt og handhægt að gera það með því að lækka arðgreiðslur fyrirtækisins í ríkissjóð á móti.
Ég heyrði það, frú forseti, að til stæði að Landssíminn færi til Rúmeníu (EKG: Búlgaríu) ... eða var það Búlgaría, já? Búlgaría, enn þá betra. Landssíminn fer til Búlgaríu og þar er á dagskrá að fjárfesta eins og 200 millj. í einhverju ævintýrafyrirtæki þar. Ég ætlaði mér ... (EKG: Ríkissímafélag.) já, símafélag. (EKG: Ríkissímafélag.) Nú, ríkissímafélag, það er ekkert annað. En á ekki að einkavæða það, hv. þm. Einar K. Guðfinnsson? (Gripið fram í.) (Forseti hringir.) Ja, ég vona að hv. þm. Einar K. Guðfinnsson, sem ég heyri að veit mikið um þetta, komi í ræðustól á eftir og fræði okkur um þessa Bjarmalandsför Landssímans til Búlgaríu. Sérstaklega ætti hann að útskýra fyrir kjósendum sínum á Vestfjörðum að það sé ákaflega brýnt að Landssíminn setji nú 200 millj. kr. í símafjárfestingar í Búlgaríu en til Norður-Þingeyjarsýslu eða Norður-Ísafjarðarsýslu getur Síminn ekki séð af einni einustu krónu.
(Forseti (ÞBack): Má ég áminna hv. þingmann um að ávarpa forseta en ekki eiga orðastað við hv. þingmenn úti í sal.)
Ég skal gera mitt besta og líka reyna að segja frú forseti, eins og ég mögulega get.
Ég ætlaði sem sagt að spyrja og spyr hér með hæstv. samgrh., og hæstv. fjmrh. má svara líka ef það skyldi verða í hans höndum að hafa eitthvað með Símann að gera eftir áramótin: Finnst hæstv. ríkisstjórn Íslands það allt í lagi að Landssíminn hf. fjárfesti fyrir 200 millj. í Búlgaríu en bjóði fólki sem býr við allsendis ófullnægjandi þjónustu úti á landsbyggðinni upp á svör af því tagi sem það hefur fengið? Finnst hæstv. ráðherrum þetta í lagi? Er ekki nóg að Landssíminn hafi tapað 400--500 millj. kr. á ævintýrafjárfestingum í tíð fína forstjórans sem íhaldið tróð inn í fyrirtækið og hefur nú reynst dýrt með plöntunum og öllu saman? (Gripið fram í.) Er ekki nóg búið í þeim efnum? Ætla menn að halda áfram í svona endileysu og bjóða mönnum svo upp á það að þetta fyrirtæki geti ekki ráðist í brýnustu úrbætur sem hefur verið beðið eftir ár eftir ár, t.d. í öryggiskerfinu gagnvart GSM-símanum eða til að bæta ástandið, tengingastaðal við ljósleiðarann, eins og hér hefur verið gert að umtalsefni?
Mér finnst þetta algert hneyksli, frú forseti. Ég sagði það um daginn að mér fyndist það aumingjaskapur í hæstv. samgrh. og það stendur. Það er alger aumingjaskapur hjá hæstv. samgrh. og hjá hæstv. ríkisstjórn að láta þetta ganga svona til. Við eigum þetta fyrirtæki enn þá nánast alfarið og það er ekkert því til fyrirstöðu að fela því að fara í þetta verkefni. Það er að mínu mati algert lágmark ef menn ætla að standa hér á næstu mánuðum og missirum að einkavæðingu Símans, sem er auðvitað reginmistök --- ekkert annað --- þá væri þó lágmark að Síminn yrði látinn sjá um að áður væri búið að koma ástandinu í alveg fullkomið horf. Þannig að það væri a.m.k. ekki farið í einkavæðinguna fyrr en kerfið væri orðið mjög gott og ríkið skilaði því þannig af sér. Það væri þó örlítill manndómsbragur í því að segja sem svo: Áður en við hróflum við fyrirtækinu og breytum stöðu þess og færum grunnnet fjarskiptanna úr opinberri eigu, tryggjum við að það sé í mjög góðu nútímalegu tipp-topp standi og allir landsmenn sitji þar við sama borð. Þetta virðist ekki eiga að gera.
Ég lýsi fullri ábyrgð á unga þingmenn og gamla sem ætla með atkvæði sínu að styðja þetta og stuðningi þeirra við ríkisstjórn að styðja að Landssíminn verði kannski einkavæddur á næstu mánuðum, kannski afhentur fyrir svona smáendurgjald einhverjum gæðingum, með ástandið eins og það er, með bullandi þörf fyrir að byggja upp fjarskiptanet einmitt á þeim svæðum landsins sem við vitum að nýir eigendur með arðsemiskröfuna eina að leiðarljósi eru líklegastir til að láta mæta afgangi. Halda menn að það verði fyrsta verk nýrra gróssera, einhverra nýríkra fjármálamanna, sem kannski komast yfir Símann, að fara út í þessar framkvæmdir? Ég hef ekki trú á því. Ætli þeir fari ekki að hugsa um það hvernig þeir geti sogið sem mestan arð út úr fyrirtækinu og haft sem mest út úr því, kannski á þeim tveimur til fjórum árum sem þeir ætla sér að eiga það áður en þeir henda því í einhverja aðra, búnir að sjúga úr því safann?
Þannig er þetta. Óskapleg börn eru menn ef þeir horfast ekki í augu við raunveruleikann og það sem blasir við þeim úr öllum áttum. Hvað sögðu nýju kjölfestufjárfestarnir í bönkunum? Það var reynt að selja auðtrúa mönnum það að ekki væri hægt að selja bankana í dreifðri eignaraðild, af því að það væri svo mikilvægt að fá af þeim kjölfestueigendur sem veittu stöðugleika og kjölfestu í rekstri fyrirtækisins. Öllum hugmyndum var kastað fyrir borð um að selja þetta í dreifðri eignaraðild og valdir út, að vísu í einhvers konar útboði, aðilar til að kaupa ráðandi hlut í bönkunum. Hvað sagði sá sem hreppti Landsbankann? Við ætlum ekkert endilega að eiga þennan banka lengi, kannski svona þrjú til fjögur ár.
Hvað er verið að segja? Hvað þýðir þetta á mannamáli? Þetta þýðir að þetta er spekúlatíf fjárfesting. Þetta er ekki eitthvað sem viðkomandi aðilar ætla sér að fara inn í og starfrækja um langan tíma. Þetta er svona lottó-fjárfesting. Það er verið að veðja á að með því að taka þetta fyrirtæki, kannski breyta því, sameina það öðru, gera eitthvað við það, megi ná út úr því miklum verðmætum á skömmum tíma og selja svo leifarnar. Þetta er alþekkt aðferð manna sem eru á höttum eftir skjótfengnum gróðatækifærum. Allra vinsælast er að komast inn í fyrirtæki sem verið er að einkavæða, sem eru innanfeit eins og það heitir á máli manna og er fljótlegt að flá innan úr, þar sem mikið er að hafa. Svo er hægt að henda fitulausum skrokknum út á markaðinn og einhverjum öðrum eftir nokkur ár. Þetta er íþróttin.
Þetta er hæstv. ríkisstjórn að búa í haginn fyrir með sinni lánlausu aðferðafræði í þessum efnum og hefur náttúrlega hvergi gert það glæsilegar á undanförnum árum en einmitt með bankana sem hinir nýju eigendur hafa heldur betur kunnað að nota, annars vegar sem tæki í sínum höndum til að brjótast til aukinna valda og áhrifa í viðskiptalífinu, eins og Landsbankinn hefur auðvitað verið notaður undanfarna mánuði, eða með því að reyna að auka verðmætin með sameiningum við aðra og slíkum æfingum. (BJJ: Og skila gróða.) Svo er aðstaðan þannig, hv. þm., að þeir skila gríðarlegum gróða. Rétt hjá hv. þm.
Hvernig skyldi nú standa á því? Getur það verið vegna þess að það ríkir fákeppni á markaðnum? Getur það verið vegna þess að það eru grútmáttlausar eftirlitsstofnanir sem hrófla ekki við bönkunum þó að þeir taki einhver hæstu þjónustugjöld í heimi? Ég heyri að hv. þm. er stoltur af gróða bankanna og það er gott. Þá skal hv. þm. fara ofan í saumana á því máli og velta því fyrir sér. Hv. 9. þm. Norðaust., Birkir J. Jónsson, hefur ekki áhyggjur af kúnnunum, hann hefur ekki áhyggjur af viðskiptavinunum. Hann hefur ekki áhyggjur af þeim sem borga vaxtamuninn. (Gripið fram í.) Ekki áhyggjur af þeim sem borga þjónustugjöldin, heyri ég á hans frammíkalli. Hann er glaður yfir gróðanum á bönkunum. Var ekki fínt að eiga bankana á meðan þeir græddu, var þá ekki gott fyrir ríkið að eiga þá og fá arðinn? Það mætti nú hugsa sér það. Væri ekki betra að nota þessa stöðu til þess að gera betur við neytendur, leyfa þeim að fá eitthvað af þessum hagkvæma rekstri sem þarna er væntanlega á ferðinni?
Það rekur sig auðvitað eitt á annars horn í þessum efnum, frú forseti. Staðreyndin er sú að auðvitað hefur það nákvæmlega gerst hér sem uppskriftin hljóðar upp á. Þetta er eins og þegar menn fara í kokkabók og finna þar uppskrift, elda eftir henni og svo er maturinn nákvæmlega eins og til stóð. Þetta er svoleiðis. Einkavæðing á stofnunum eða fyrirtækjum í fákeppnisumhverfi, ég tala nú ekki um ef þau hafa náttúrulega einokun, hefur alls staðar leitt til mikils ófarnaðar. Hvað voru menn að gera í Bretlandi um daginn? Menn voru að leysa til sín öryggiskerfi járnbrautanna af því það var í þvílíkum ólestri eftir einkarekstur nokkurra undangenginna ára að menn sáu sitt óvænna og tóku þetta til baka. Hvað hafa menn verið að gera með rafveitur og vatnsveitur bæði á austur- og vesturströnd Bandaríkjanna, í Bretlandi og víðar? Menn hafa verið að leysa þær til sín, þjóðnýta þær aftur, af því útkoman af hinu var svo hroðaleg. En ekki ríkisstjórn Íslands. Nei, þar eru menn bara stórir karlar og fara út og tæma bankabók eða gráta í símann frá útlöndum eins og Valgerður Sverrisdóttir, hæstv. iðnrh. En það bara breytir engu þó að hæstv. iðnrh. Valgerður Sverrisdóttir kvarti og kveini yfir þessum mönnum í símann. Gert er gert og ríkisstjórnin virðist ekki hafa uppi neina tilburði til þess að sjá að sér í þessum efnum.
Þess vegna spyr ég: Stendur til að halda áfram áformunum um einkavæðingu Landssímans, eða er það eitthvað sem kemur til greina að verði endurskoðað í ljósi reynslunnar og líka í ljósi aðstæðna í fjarskiptamálum samanber þá tillögu sem við höfum flutt og ég hygg að hv. þingmenn þekki? Ég geri a.m.k. ráð fyrir því að hv. þingmenn úr landsbyggðarkjördæmunum séu ekki svo sambandslausir við umhverfi sitt að þeir viti ekki um óskirnar og kröfurnar sem uppi eru um bætta þjónustu í þessum efnum. Hvernig er með hv. þm. Einar K. Guðfinnsson, heyrir hann það hvergi á Vestfjörðum að það sé áhugi á því að þétta GSM-netið eða bæta gagnaflutningamöguleikana, t.d. til fámennra skóla í hans kjördæmi? Ég trúi því. Ætlar hv. þm. samt að láta sig hafa það að Landssímanum verði hent í hendurnar á einhverjum gróðaköllum, að óbreyttu ástandi, hvað varðar uppbyggingu fjarskiptakerfisins í landinu?
Það væri gaman að heyra einhver svör um þetta, herra forseti.
Ég ætla að vinda mér aðeins í aðra sálma og mæla fyrir lítilli brtt. Það er sérstakur skaði að hv. þm. Hjálmar Árnason skuli ekki vera hér, því þessi brtt. er eiginlega tileinkuð honum. Hv. þm. Hjálmar Árnason hefur flutt hér ágætistillögu undanfarin ár um að settur verði á fót sjóður til að jafna ferðakostnað íþróttahreyfingarinnar í landinu. Það er gott mál. Ég styð það heils hugar að það verði gert. Gert, nota bene, ekki bara flutt hér tillaga sem sofnar jafnoft og hún er flutt. Ætli hv. Hjálmar Árnason sé á svæðinu, frú forseti?
Ég hef því ákveðið, herra forseti, að láta nú á það reyna hvort hv. þm. Hjálmar Árnason sé jafn galvaskur og tillöguflutningurinn bendir til og hinir sem með honum eru. Og við tökum einfaldlega inn í fjárlögin peninga til að gera þetta. Um hvað snýst þetta mál? Um tillöguflutning? Nei, þetta snýst um að gera þetta. Það þarf peninga til þess ef hið opinbera ætlar að jafna aðstöðu fólks til íþróttaiðkunar í landinu. Það er fullkomlega gilt og frambærilegt að það sé gert, fyrir utan að við vitum að það eru miklir erfiðleikar við að ná endum saman í rekstri félagsstarfs og starfsemi af þessu tagi. Það er alveg sérstaklega þungbært fyrir íþróttafélögin á landsbyggðinni sem lenda í miklum ferðakostnaði ef þau ætla að taka þátt í skipulögðu keppnishaldi og mótum. Það sést á því að íþróttafélög, bæði í yngri og eldri flokkum, eru að draga sig út úr keppni af því þau hafa ekki efni á ferðalögunum. Meira að segja hafa verið dæmi um þetta í 1. deild eða úrvalsdeildum í körfubolta og handbolta. Ekki er síður ástæða til að hafa áhyggjur af því að þetta komi misjafnt niður fyrir keppni og samskipti þegar yngri flokkar eiga í hlut.
Þess vegna er það hið besta mál að fara í jöfnunaraðgerðir af þessu tagi. Það er alveg ljóst að með um 150 millj. kr. sjóði eða potti mætti gera mjög mikið í þessum efnum. Reyndar veitir síst af slíkri upphæð því þessi kostnaður hleypur á miklum fjárhæðum þegar allt er lagt saman sem tengist ferðalögum og keppnishaldi íþróttafélaganna.
Ég legg því til, herra forseti, að við hjálpumst öll að við að gera hv. þm. Hjálmari Árnasyni og meðflytjendum hans að þessari ágætu tillögu viðvart um að nú sé stóra stundin upp runnin, nú geti hv. þingmenn sýnt vilja sinn í verki og greitt þessari brtt. atkvæði og þar með séum við á beinu brautinni með það að hefja framkvæmd á þessu máli. Ég veit ekki hvort hv. 9. þm. Norðaust., Birkir J. Jónsson, er meðflutningsmaður. Ég læt mér detta það í hug þó hv. þm. sé kannski ekki mikill knattspyrnumaður, þá er hann örugglega velviljaður íþróttum. (BJJ: Hollt og gott.) Ég segi þetta nú af því það eru nokkur vonbrigði að hv. þm. hefur ekki þegar gengið í knattspyrnulið Alþingis, en hann er hins vegar bridsmaður góður og hefur örugglega skilning á íþróttum. Það er sæmd að því fyrir okkur að eiga þar eitt stykki Íslandsmeistara í íþrótt. Það liggur því í hlutarins eðli að hv. þm. Birkir J. Jónsson hlýtur að styðja þetta mál.
Ég mæli einnig fyrir tillögu hér, frú forseti, um hækkun á fjárveitingu til þróunarsamvinnu og mannúðarmála og neyðaraðstoðar. Ég held að ég hafi flest ár mín á þingi, þau sem ég hef verið í stjórnarandstöðu, flutt tillögur um að reynt yrði eitthvað að þoka þessu máli í rétta átt. Vissulega hefur það eitthvað gert það síðustu árin, en þó miklu minna en til stóð. Það eru svolitlar reiknikúnstir í tengslum við það, vegna þess að friðargæslan svokallaða er færð undir þennan lið og veldur því að með slíkum útreikningum má sýna fram á nokkra hækkun miðað við þjóðartekjur. En þegar tekin er hin eiginlega þróunarsamvinna og mannúðaraðstoð, þá helst þetta hlutfall enn þá, frú forseti, því miður sorglega lágt, eða á bilinu 0,11--0,12 af hundraði miðað við þjóðartekjur, ef friðargæslan og allt sem henni tilheyrir er talið með, fer þetta kannski í 0,16.
Þannig að hækkun um 190 millj. eða svo til þróunarsamvinnustofnunar og að á liðnum Mannúðarmál og neyðaraðstoð sé einhver upphæð sem eitthvað munar um, rúmlega 100 millj. kr. eða svo, sýnist okkur vera svartasta lágmark. Ég held að það sé ósiður að hafa þetta þannig að þessi liður sé nánast tómur í fjárlögunum, þannig að það þurfi umsvifalaust aukafjárveitingu þegar beiðnir berast frá Alþjóða rauða krossinum eða öðrum slíkum aðilum um bráðaaðstoð, neyðaraðstoð, eins og við vitum að gerist. Alþjóða rauði krossinn hefur þegar sent til Sameinuðu þjóðanna og Sameinuðu þjóðirnar sem slíkar hafa síðan gefið frá sér mat á þörfinni á næsta hálfa til eina árinu. Það er um 50% hækkun frá síðasta ári. Það er mat Alþjóða rauða krossins og Sameinuðu þjóðanna á þörfinni fyrir mannúðar- og neyðaraðstoð til fjölmargra landa í Afríku og víðar. Það er því alveg ljóst að ríkisstjórnum heimsins munu berast á næstu mánuðum óskir um verulega aukin framlög í þessum efnum, þá eiga að vera 16,8 millj. í fjárlögum íslenska ríkisins fyrir þetta sem er auðvitað hlægilegt. Er auðvitað bara neyðarlegt. Í staðinn fyrir að hafa þar a.m.k. einhverja fasta upphæð eins og 100--200 millj., sem síðan væri þá frekar bætt við þegar þörfin kallaði á. Ég geri ráð fyrir því að menn vilji almennt reyna að leggja eitthvað af mörkum í þessum efnum. Það verður auðvitað ekki gert með 16,8 millj., það er alveg morgunljóst, virðulegi forseti.
Ég ætla nú að fara að stytta þetta, enda líður á kvöldið. En nokkur atriði langar mig þó til að nefna. Ég ætla að nefna --- til að hafa tekið undir það með mörgum sem það hafa gert að umtalsefni hér í kvöld --- samkomulag ríkisstjórnarinnar við Öryrkjabandalag Íslands um að hækka sérstaklega lífeyrisgreiðslur til ungra öryrkja, að aldurstengja greiðslurnar og ef ég hef skilið rétt, tvöfalda grunngreiðslurnar til þeirra sem verða fyrir því óláni að missa starfsorkuna ungir að árum. Þetta samkomulag var mikið fagnaðarefni og ber vissulega að þakka það.
Að sama skapi eru það vonbrigði og dapurlegt ef ekki á að standa við það að fullu. Ég hef skilið málið svo, og ég veit að hér eru í salnum menn sem þekkja þetta vel, að þessi milljarður króna sem er til ráðstöfunar í fjárlögunum í þetta dugi fyrir um tveimur þriðju af samkomulaginu. Það er voðalega vond aðferðafræði, frú forseti, --- sem ég get bráðum farið að kalla herra forseta, --- að efna samkomulag að tveimur þriðju, það er ósköp dapurlegt. Samkomulag er samkomulag. Annaðhvort standa menn að því og taka það alvarlega eða ekki. Á meðan ég verð ekki sannfærður um að í þessu felist ekki brot á samkomulaginu sem mér sýnist að liggi ljóst fyrir, þá gagnrýni ég það og átel það mjög harðlega að menn skuli ekki gera þarna betur.
Það má kannski segja, ef maður vill vera leiðinlegur í garð ríkisstjórnarinnar, að þetta sé í samræmi við aðferðafræði hennar að efna hlutina helst aldrei nema að hluta til, samanber hæstaréttardóma. Við sökuðum ríkisstjórnina um það mörg hér þegar hinn fyrri dómur féll í öryrkjamálinu að ríkisstjórnin væri ekki að koma til móts við og efna dóminn nema að hluta. Og hvað kom á daginn? Það reyndist rétt. Það reyndist a.m.k. að hluta til rétt og það er vond aðferðafræði að standa ekki við það sem mönnum ber að standa við hvort sem það er dómsniðurstaða eða samningur.
Atvinnu- og byggðamál, herra forseti, hafa kannski ekki verið fyrirferðarmikil í umræðunni eða mikið til umræðu hér í sambandi við fjárlagaútgjöldin. Þó hef ég heyrt að menn hafa nefnt þetta nokkrir á nafn. Hv. þm. sem talaði næst á undan mér, Anna Kristín Gunnarsdóttir, kom m.a. inn á þetta. Mér þykir þar heldur linkulega að staðið af hálfu hæstv. ríkisstjórnar, heldur aumingjalega satt best að segja. Ég veit að menn hafa verið að færa fram sér til málsbóta að nú sé gullöld og gleðitíð í vændum vegna stóriðjuframkvæmda og enginn efast um að þensla er og mikið um að vera á Miðausturlandi. En þó er það þannig að ekki hafa atvinnuleysistölur mikið breyst meðal íbúa þess fjórðungs svo merkilegt sem það nú er. (Gripið fram í: Það á nú eftir að gerast.) Kannski á það eftir að gerast, en það er a.m.k. þannig að fólk er atvinnulaust víða á Austurlandi í þó nokkrum mæli, því miður. Hvað þá í öðrum landshlutum þar sem atvinnuleysi er enn þá víða tilfinnanlegt, t.d. á Suðurnesjum. Og atvinnuleysi meðal kvenna er ískyggilega mikið á mörgum svæðum.
Hvort sem við horfum á það frá þeirri hlið eða út frá framtíðinni, þá er það náttúrlega ekki þannig eða ég vona að það sé ekki þannig að ríkisstjórnin telji að nú geti menn slegið slöku við og hætt bara allri atvinnuþróun og nýsköpun í atvinnumálun af því það eigi að byggja álver, eitt og hálft álver eða eitthvað svoleiðis. Því það mun ekki verða gæfulegt þegar frá líður ef svo er.
En staðreyndin er sú að það stórdregur úr því fé sem er á lausu til nýsköpunar í atvinnumálum núna milli missira, stórdregur úr því. Og það er af þeirri einföldu ástæðu að Nýsköpunarsjóður er tómur. Hann er búinn, þ.e. hann er búinn að binda það stofnfé sem hann fékk í arf frá foreldrum sínum, ríkissjóði og fjárfestingalánasjóðunum og kemur ekki til með að ráðstafa miklu nýju fé í ný verkefni á næstu missirum. Það liggur fyrir. Eða er ekki svo? Kannski vita hæstv. ráðherrar þetta sem hér eru til staðar til að svara. Fjárfestingasjóðirnir eða eignarhaldsfélögin í landshlutunum eru sömuleiðis yfirleitt tóm vegna þess að þau framlög eru hætt sem til þeirra runnu á ákveðnu árabili árlega.
Eftir stendur þá bara það veika kerfi sem Byggðastofnun í gegnum sinn farveg er að reyna að styðja við bakið á í atvinnuþróunarfélögum og í öðru slíku. Það kerfi er meira og minna fjárvana, rétt stendur undir sjálfu sér og er ákaflega veikburða einmitt á mörgum svæðum í landinu þar sem þyrfti sannarlega að taka til hendinni, t.d. á öllu norðvestanverðu landinu. Það er alveg rétt sem oft hefur verið nefnt af þingmönnum af því svæði að það er augljóslega þannig að norðvestanvert landið hefur að mörgu leyti setið hjá þegar kemur að stærri átökum í atvinnumálum, hvort sem það eru stóriðjuframkvæmdir eystra eða áform um sérstaka uppbyggingu og sérstaka byggðaáætlun á Eyjafjarðarsvæðinu, sem að vísu er nú enn aðallega bara orð á blaði og falleg fyrirheit og einhver nefnd. En það mætti alveg færa fyrir því rök að ástæða væri t.d. til að líta sérstaklega til norðvestanverðs landsins þó ég viti að vísu að fjárln. hefur gert sitt besta í þeim efnum. Þá er ég ekki bara að tala um slíka hluti, heldur formlega og skipulega vinnu og fjárframlög til nýsköpunar og atvinnuþróunar í landinu.
Ég ætla svo að síðustu, herra forseti, að nefna vegamálin aðeins og hefði þá verið gaman enn og aftur að hæstv. samgrh. hefði séð sér fært í sínum miklu önnum sem greinilega eru gríðarlegar, að vera hér staddur í kvöld, lengur en bara til atkvæðagreiðslna.
Það er nokkuð kúnstugt þetta með vegamálin sem, ef ég man rétt, var ákveðið að auka verulega við með miklum lúðrablæstri og söng fyrir ári síðan eða hvað það nú var (Gripið fram í: Hálfu ári.) eða meira að segja minna en ári síðan, það var komið inn á þetta ár. Þá var boðað til blaðamannafundar og út gekk sá erkibiskupsboðskapur að nú yrði tekið myndarlega á í samgöngumálum og verulega auknar fjárveitingar settar í þetta á næstu missirum, næstu tveimur árum a.m.k. Hér stendur a.m.k. sá einn sem fagnaði þessu. Ég tók þessu fagnandi og sagði þetta vera eitt af því skásta sem ríkisstjórnin hefði lengi gert, jafnvel yfir höfuð, og vonaði svo sannarlega að þetta nýttist vel til að hraða brýnum samgönguumbótum sem beðið hafði verið eftir vítt og breitt í landinu, bæði á höfuðborgarsvæðinu en líka á sérstökum svæðum sem allir út af fyrir sig eru sammála um að eru í mikilli þörf fyrir slíkt, þ.e. t.d. norðaustanvert landið og Vestfirðir.
Þess vegna kemur það nokkuð spánskt fyrir sjónir að síðan komi fjárlagafrv. innan sama árs þar sem byrjað er að skera niður aftur verulegar fjárhæðir, taka þetta að verulegu leyti til baka ef til lengri tíma er litið, þ.e. með niðurskurði upp á 800 eða ég veit ekki hvað eða yfir 1000 millj. kr. Drjúgur hluti af þessu er bara farinn aftur. Þá færi nú einhver að segja: Hvers konar hringl er þetta? Hvað hefur breyst? Eru þær framkvæmdir ekki jafnnauðsynlegar og þær voru fyrir átta mánuðum? Ég held það. Eru í grundvallaratriðum breyttar aðstæður frá því þetta var svona skynsamlegt ... (Gripið fram í: Já, það er búið að kjósa.) Já, það er að vísu búið að kjósa, athygli mín í salnum er vakin á því. En er þetta þá svona, hv. þm. Jónína Bjartmarz? Er þetta bara svona af því að búið er kjósa, þá sé allt í lagi að kippa til baka því sem menn stærðu sig af á útmánuðum, svona óskaplega hreyknir og glaðir að þeir ætluðu nú að brjóta í blað í samgöngumálum og stórauka þar framkvæmdir.
Hæstv. heilbrrh. situr hér og brosir undir þessu öllu saman. Hæstv. heilbrrh. er auðvitað vanur háum tölum, ég veit það, en hann þekkir líka vel til vegamála og veit að það munar um hvern milljarðinn í framkvæmdir því að að langmestu leyti kemur þetta lóðbeint niður á því sem til framkvæmda verður á næstunni.
Ég verð því að segja alveg eins og er, herra forseti, að þetta finnst mér dapurlegt, ákaflega dapurlegt, að menn skyldu þá ekki bara halda sig við þær forsendur sem fyrir lágu og þetta yrði sú raunverulega hreina viðbót sem til stóð. Ég held að þetta sé líka misráðið í öllu tilliti út frá bæði atvinnuaðstæðum, þörfum samgöngukerfisins og í öllu tilliti séð. Ákaflega vitlaust og dapurlegt.
Þetta var það, herra forseti, sem ég ætlaði sérstaklega að gera að umtalsefni. Auðvitað gæti maður rætt um ýmislegt fleira og efni stæðu til þess en einhvers staðar verður nú að setja amen í textann eins og séra Sigvaldi uppgötvaði forðum þegar hann var að lesa gamlar ræður og fann svo góðan stað og sagði: Hér má setja amen eftir efninu.