Félagsmálaráðherra (Árni Magnússon):
Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir frv. til laga um starfsmenn í hlutastörfum. Frv. er flutt til að leiða í íslensk lög efni tilskipunar Evrópusambandsins 97/81/EB, frá 15. desember 1997, um rammasamninginn um hlutastörf sem Evrópusamband verkalýðsfélaga, samtök evrópskra iðn- og atvinnurekenda og Evrópusamtök fyrirtækja með opinberri eignaraðild hafa gert. Með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 104/1998 var samþykkt að fella tilskipun þessa undir samninginn um Evrópska efnahagssvæðið.
Í inngangsorðum rammasamnings Evrópusamtaka aðila vinnumarkaðarins kemur fram að hann sé framlag til skipulags vinnumarkaðsmála í Evrópu. Í honum eru settar fram almennar meginreglur og lágmarkskröfur er varða réttindi starfsmanna sem gegna hlutastörfum. Í samningnum kemur fram vilji aðila vinnumarkaðarins til að setja almennan ramma í því skyni að uppræta mismunun gagnvart þessum launamönnum og til að auka möguleika á hlutastörfum á forsendum sem eru viðunandi bæði fyrir vinnuveitendur og launafólk. Með samningnum sé einnig viðurkennt að aðstæður í aðildarríkjunum séu misjafnar. Tilgangur rammasamningsins er einnig að stuðla að sveigjanlegri skipulagningu vinnutíma. Meginsjónarmiðið er að hlutavinnufólk sæti ekki lakari meðhöndlun en þeir sem eru í fullu starfi nema mismunun verði réttlætt á grundvelli hlutlægra ástæðna.
Aðildarríkjunum er heimilt skv. 2. gr. tilskipunarinnar að fela samtökum aðila vinnumarkaðarins að semja um efni rammasamningsins í stað þess að kveða á um efni hans með lögum eða stjórnsýslufyrirmælum. Félagsmálaráðuneytið fór þess á leit við samtök vinnumarkaðarins með bréfi, dags. 19. mars 2000, að þau tækju samninga sína til endurskoðunar með tilliti til efnis rammasamningsins um hlutastörf. Lögð var áhersla á að kannað væri hvort gildandi samningar geymdu ákvæði sem mismunuðu þeim sem stunda hlutastörf. Markmiðið væri að afnema slík ákvæði í samræmi við tilskipun 97/81/EB.
Alþýðusamband Íslands og Samtök atvinnulífsins hófu viðræður sín á milli um það að hrinda í framkvæmd efni tilskipunarinnar um hlutastörf. Samningaviðræðunum lauk með undirritun kjarasamnings 13. nóvember 2002.
Virðulegur forseti. Með bréfi félagsmálaráðuneytisins, dags. 21. nóvember 2002, vakti ráðuneytið athygli á því að til þess að tilskipunin um hlutastörf teldist innleidd á fullnægjandi hátt hér á landi þyrftu einnig að koma til samningar um efni hennar sem tækju til starfsmanna ríkis og sveitarfélaga.
Félagsmálaráðherra barst greinargerð frá fjármálaráðuneytinu, dags. 5. júní 2003. Í henni er gerð grein fyrir viðræðum fulltrúa fjármálaráðherra, Reykjavíkurborgar og launanefndar sveitarfélaga við fulltrúa Bandalags háskólamanna, Kennarasambands Íslands, Bandalags starfsmanna ríkis og bæja og ASÍ um innleiðingu á efni tilskipunar með kjarasamningum. Í greinargerðinni kemur meðal annars fram að á fundi 9. desember 2002 hafi verið til umfjöllunar drög að heildarsamningi á milli ASÍ, BSRB og KÍ annars vegar og fjármálaráðherra fyrir hönd ríkissjóðs, Reykjavíkurborgar og launanefndar sveitarfélaga hins vegar. Byggðust þau á áðurnefndum samningi ASÍ og SA. Ekki tókst samkomulag milli aðila um þessi drög. Samningaviðræður milli þeirra hafa ekki leitt til niðurstöðu.
Þegar fullreynt þótti að samtökum opinberra starfsmanna og við semjendum þeirra mundi ekki takast að ná samkomulagi um innleiðingu tilskipunarinnar féll það í hlut félmrn. að freista þess að leita lausnar á þeim ágreiningi sem var á milli aðila. Ráðuneytið boðaði í nóvember til fimm óformlegra funda með hlutaðeigandi aðilum. Frv. það sem hér er lagt fyrir Alþingi er árangur af þessu óformlega samráði. Það er rétt og skylt að taka fram að samtök þau sem frv. snertir hafa ekki lýst yfir stuðningi við það enda hefur ekki verið leitað eftir slíkri stuðningsyfirlýsingu. Hins vegar er þess vænst að aðilar geti búið við þá leið sem lögð er til í 2. gr. frv.
Virðulegi forseti. Mér finnst ástæða til að geta þess að íslenskum stjórnvöldum hefur borist rökstutt álit Eftirlitsstofnunar EFTA, dags. 7. febrúar 2003, vegna innleiðingar á tilskipun 97/81/EB um hlutastörf. Í áliti Eftirlitsstofnunarinnar er vakin á því athygli að Íslandi hafi borið að hrinda efni tilskipunarinnar í framkvæmd í síðasta lagi 20. janúar 2000. Í álitinu er vísað til bréfs félagsmálaráðuneytisins, 27. mars 2000, þar sem fram kemur að ákveðið hafi verið í samráði við aðila vinnumarkaðarins að innleiða efni tilskipunarinnar með kjarasamningum og því sé nauðsynlegt að nýta heimild um lengri frest til að hrinda efni hennar í framkvæmd. Lokafrestur til innleiðingar hafi því verið 20. janúar 2001. Á fundum samráðsnefndar félagsmálaráðuneytisins og helstu samtaka á vinnumarkaði um reglur á sviði félagsmála á EES-svæðinu hefur verið reglulega fjallað um framvindu þessa máls. Lengi vel horfði vænlega um að samningar tækjust á milli aðila um að láta efni tilskipunarinnar ná til starfsmanna hins opinbera. Eftirlitsstofnun EFTA hefur verið haldið upplýstri um gang mála og kann það að einhverju leyti að skýra þá þolinmæði sem hún hefur sýnt íslenskum stjórnvöldum í þessu máli. Það er hins vegar ljóst að verði efni tilskipunarinnar ekki innleitt án frekari tafa mun Eftirlitsstofnunin stefna stjórnvöldum fyrir EFTA-dómstólinn fyrir brot á samningnum um Evrópska efnahagssvæðið.
Frú forseti. Ég hef við annað tækifæri gert að umtalsefni framkvæmd þessarar tilskipunar um starfsmenn í hlutastörfum og raunar framkvæmd annarra tilskipana ESB sem hafa orðið til með hliðstæðum hætti, þ.e. í samningaviðræðum aðila vinnumarkaðarins á Evrópuvettvangi. Erfiðleikar við að hrinda í framkvæmd þessum tilskipunum koma á óvart, einkum þegar litið er til þess að fulltrúar íslenskra heildarsamtaka á vinnumarkaði hafa tekið þátt í kjarasamningum Evrópusamtaka aðila vinnumarkaðarins, sem eru efni þessa tilteknu tilskipana. Fulltrúum íslenskra heildarsamtaka virðist ganga illa að koma sér saman um hvað þeir sömdu um í Brussel.
Þetta er sérstaklega áberandi, virðulegi forseti, varðandi tilskipunina um tímabundnu ráðningarsamningana þar sem hvorki tókst að semja um framkvæmd þeirrar tilskipunar í samningaviðræðum samtaka á almennum vinnumarkaði né á milli samtaka opinberra starfsmanna og viðsemjenda þeirra.
Niðurstaðan er því sú að það kemur í hlut félmrn. að stofna til samráðs og samningafunda til að freista þess að finna út hvað var samið um og hvernig því verði til skila haldið í innlendri löggjöf.
Ágreiningur aðila er á stundum svo djúpstæður að ráðuneytið hefur neyðst til þess að höggva á hnútinn og leggja til lausnir sem hvorugur aðili hefur verið fyllilega sáttur við en getur vonandi búið við. Þetta er auðvitað ekki verklag sem er til eftirbreytni og þarf að færa til betri vegar.
Hæstv. forseti. Að lokinni umræðunni legg ég til að frv. verði vísað til hv. félmn. og 2. umr.