Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 433. máls.
132. löggjafarþing 2005–2006.
Þskj. 1119 — 433. mál.
um frv. til l. um háskóla.
Megintilgangur frumvarps um háskóla er samkvæmt greinargerð með því að setja almennan lagaramma um starfsemi háskóla, segja fyrir um gæðaeftirlit með námi í háskólum, samræmingu prófgráða og gagnkvæma viðurkenningu náms í því augnamiði að auka samstarf háskóla innbyrðis. Minni hluti menntamálanefndar er fylgjandi því að sérstaklega sé tekið á gæðamálum í háskólum þannig að innra og ytra gæðaeftirlit verði sem skilvirkast. Í því sambandi ber að líta til Bologna-ferlisins, eins og frumvarpið gerir, og Lissabon-samningsins um viðurkenningu á menntun og hæfi að því er varðar háskólamenntun í Evrópu. Minni hlutinn telur að ákvæði frumvarpsins séu til þess fallin að bæta fyrirkomulag þess gæðaeftirlits sem er til staðar samkvæmt lögum, enda full þörf á. Minni hlutinn gerir hins vegar alvarlegar athugasemdir við nokkra þætti frumvarpsins. Þær helstu varða akademískt frelsi háskóla, skipan háskólaráða, jafnræði milli háskólanna óháð rekstrarformi þeirra og aðgengi fatlaðra nemenda að háskólum landsins. Tilraunir minni hlutans til að ná fram breytingum á málinu við umfjöllun nefndarinnar skiluðu ekki árangri og því flytur minni hlutinn breytingartillögur við 2. umræðu um málið.
Akademískt frelsi.
Akademískt frelsi er hornsteinn háskólastarfs og liggur því til grundvallar. Vísindasamfélagið hvílir á hugmyndum um gagnrýna hugsun og vinnubrögð. Það er því mikilvægt að tryggja sem best akademískt frelsi til rannsókna, kennslu, tjáningar og birtingar efnis. Án þess er háskólastarfi ógnað enda ekki um að ræða háskólastarfsemi nema að nafninu til ef gengið er á akademískt frelsi háskólafólks. Hver einstaklingur innan háskólans þarf að geta leitað þekkingar og tjáð viðhorf sín í smáu sem stóru án þess að starfsöryggi hans sé ógnað og hver háskóli þarf að vera öruggur um að honum verði hvorki gefin fyrirmæli af hálfu stjórnvalda né hagsmunaaðila. Þó að þessa sé getið að nokkru leyti í athugasemdum við 2. gr. frumvarpsins telur minni hlutinn að kveða þurfi skýrt á um það í lögunum og leggur því til breytingu við 2. gr., þar sem kveðið verði á um sameiginlega skyldu stjórnvalda og háskóla til að standa vörð um akademískt frelsi háskólanna.
Rannsóknafrelsi háskóla og sjálfstæði þeirra þarf að tryggja með lögum þannig að það sé tryggt svo sem kostur er að háskólum verði ekki gefin fyrimæli af hálfu stjórnvalda eða hagsmunaaðila um starfsemi sína. Hvorki um val á viðfangsefnum, aðferðum eða efnistökum af neinu tagi við rannsóknir. Vísar minni hlutinn í þessu efni til umsagna annars vegar frá skrifstofu rektors Háskóla Íslands og hins vegar frá Félagi háskólakennara og Félagi prófessora um mikilvægi þess að lögin séu skýr um þetta atriði.
Háskólaráð.
Minni hluti menntamálanefndar telur mikilvægt að nemendur og kennarar eigi fulltrúa í háskólaráði allra háskóla. Háskólar eru í eðli sínu lýðræðislegar stofnanir og rík hefð hefur skapast fyrir aðkomu nemenda og kennara að stjórnun og skipulagi skólanna með setu í háskólaráðum þeirra, þó það eigi ekki við um alla starfandi háskóla. Nemendur og kennarar hljóta að vera dýrmætasta uppspretta hugmynda í hverjum háskóla. Án þeirra er ekkert starf og enginn háskóli. Það er því mat minni hlutans að nauðsynlegt sé nemendur og kennarar hafi beina aðkomu að ákvörðunum er varða stjórnun og skipulag skólanna. Slíkt væri í fullu samræmi við hugmyndafræðina bak við Bologna-samþykktina, en hún kveður á um að nemendur skuli eiga aðkomu að ákvörðunum skólanna á öllum stigum. Minni hlutinn flytur því breytingartillögu við 15. gr. frumvarpsins þess efnis að nemendur og kennarar eigi fulltrúa í háskólaráði hvers háskóla.
Kennsluframlög.
Minni hlutinn gerir alvarlegar athugasemdir við að ekki skuli í frumvarpinu fjallað um starfsskilyrði háskóla og það hvaða sjónarmið skuli ráða ákvörðun um fjárveitingar til háskóla sem búa við mismunandi rekstrarform. Í því efni telur minni hlutinn mikilvægt að framlög hins opinbera til háskólanna byggist á sömu forsendum þótt starfsskilyrði þeirra og rekstrarform séu ólík. Það er mat minni hlutans að þróun íslenskra háskóla ráðist að miklu leyti af því hvernig fjárframlög til þeirra þróast. Árum saman hafa stjórnvöld daufheyrst við ákalli opinberu skólanna um aukið fjármagn til rekstrar. Forvígismenn Háskóla Íslands telja jafnvel að akademískt frelsi skólans geti verið í hættu vegna þess að ekki sé nægilega vel búið að skólanum fjárhagslega og að við honum blasi að grípa þurfi til umfangsmikilla fjöldatakmarkana eða krefjast heimilda til hárra skólagjalda.
Minni hlutinn telur afar mikilvægt að jafnræðis sé gætt á milli sjálfstætt starfandi háskóla og opinberra háskóla. Því er ekki að heilsa núna og stjórnvöld hafa látið undir höfuð leggjast að skilgreina eftir hvaða viðmiðunum fjárveitingar til starfsemi skólanna fari. Það er sannarlega tímabært að stjórnvöld viðurkenni þörfina á að jafnræði með skólunum sé tryggt þannig að þeir hafi sömu fjármuni til ráðstöfunar til að standa undir kennslukostnaði hvert sem rekstrarform þeirra er. Mat minni hlutans er að leysa eigi þennan vanda í rammalögum um háskóla. Það er ekki forsvaranlegt að opinberu háskólarnir þurfi að vísa nemendum frá í stórum stíl á sama tíma og stjórnvöld halda því fram að þau vilji efla háskólamenntun í landinu.
Aðgengi fatlaðra nemenda.
Í umfjöllun nefndarinnar um frumvarpið kom fram gagnrýni á að ekki skuli gert ráð fyrir því að fatlaðir nemendur eigi rétt á að greitt sé fyrir námi þeirra við háskóla. Samkvæmt frumvarpinu er það hverjum og einum háskóla í sjálfsvald sett hvernig þörfum fatlaðra nemenda er sinnt. Það er mat minni hlutans að full þörf sé á því að skilgreina rétt fatlaðra nemenda til náms, með sértækum hætti í rammalöggjöf um háskóla eins og gert er varðandi fatlaða nemendur í framhaldsskólum í 19. grein laga um framhaldsskóla, nr. 80/1996. Þar er framhaldsskólunum gert skylt að veita fötluðum nemendum kennslu og sérstakan stuðning í námi, auk þess sem gert er ráð fyrir að fötluðum nemum sé látin í té sérfræðileg aðstoð og nauðsynlegur aðbúnaður eftir því sem þörf krefur að mati menntamálaráðuneytisins. Af þessu leiðir að kostnaður við fatlaða nemendur er metinn sérstaklega og greiddur úr ríkissjóði. Í því augnamiði að hið sama gildi um fatlaða nemendur í háskólum leggur minni hlutinn til breytingu á 19. gr. frumvarpsins.
Fylgiskjal II.
Fylgiskjal III.
132. löggjafarþing 2005–2006.
Þskj. 1119 — 433. mál.
Nefndarálit
um frv. til l. um háskóla.
Frá minni hluta menntamálanefndar.
Megintilgangur frumvarps um háskóla er samkvæmt greinargerð með því að setja almennan lagaramma um starfsemi háskóla, segja fyrir um gæðaeftirlit með námi í háskólum, samræmingu prófgráða og gagnkvæma viðurkenningu náms í því augnamiði að auka samstarf háskóla innbyrðis. Minni hluti menntamálanefndar er fylgjandi því að sérstaklega sé tekið á gæðamálum í háskólum þannig að innra og ytra gæðaeftirlit verði sem skilvirkast. Í því sambandi ber að líta til Bologna-ferlisins, eins og frumvarpið gerir, og Lissabon-samningsins um viðurkenningu á menntun og hæfi að því er varðar háskólamenntun í Evrópu. Minni hlutinn telur að ákvæði frumvarpsins séu til þess fallin að bæta fyrirkomulag þess gæðaeftirlits sem er til staðar samkvæmt lögum, enda full þörf á. Minni hlutinn gerir hins vegar alvarlegar athugasemdir við nokkra þætti frumvarpsins. Þær helstu varða akademískt frelsi háskóla, skipan háskólaráða, jafnræði milli háskólanna óháð rekstrarformi þeirra og aðgengi fatlaðra nemenda að háskólum landsins. Tilraunir minni hlutans til að ná fram breytingum á málinu við umfjöllun nefndarinnar skiluðu ekki árangri og því flytur minni hlutinn breytingartillögur við 2. umræðu um málið.
Akademískt frelsi.
Akademískt frelsi er hornsteinn háskólastarfs og liggur því til grundvallar. Vísindasamfélagið hvílir á hugmyndum um gagnrýna hugsun og vinnubrögð. Það er því mikilvægt að tryggja sem best akademískt frelsi til rannsókna, kennslu, tjáningar og birtingar efnis. Án þess er háskólastarfi ógnað enda ekki um að ræða háskólastarfsemi nema að nafninu til ef gengið er á akademískt frelsi háskólafólks. Hver einstaklingur innan háskólans þarf að geta leitað þekkingar og tjáð viðhorf sín í smáu sem stóru án þess að starfsöryggi hans sé ógnað og hver háskóli þarf að vera öruggur um að honum verði hvorki gefin fyrirmæli af hálfu stjórnvalda né hagsmunaaðila. Þó að þessa sé getið að nokkru leyti í athugasemdum við 2. gr. frumvarpsins telur minni hlutinn að kveða þurfi skýrt á um það í lögunum og leggur því til breytingu við 2. gr., þar sem kveðið verði á um sameiginlega skyldu stjórnvalda og háskóla til að standa vörð um akademískt frelsi háskólanna.
Rannsóknafrelsi háskóla og sjálfstæði þeirra þarf að tryggja með lögum þannig að það sé tryggt svo sem kostur er að háskólum verði ekki gefin fyrimæli af hálfu stjórnvalda eða hagsmunaaðila um starfsemi sína. Hvorki um val á viðfangsefnum, aðferðum eða efnistökum af neinu tagi við rannsóknir. Vísar minni hlutinn í þessu efni til umsagna annars vegar frá skrifstofu rektors Háskóla Íslands og hins vegar frá Félagi háskólakennara og Félagi prófessora um mikilvægi þess að lögin séu skýr um þetta atriði.
Háskólaráð.
Minni hluti menntamálanefndar telur mikilvægt að nemendur og kennarar eigi fulltrúa í háskólaráði allra háskóla. Háskólar eru í eðli sínu lýðræðislegar stofnanir og rík hefð hefur skapast fyrir aðkomu nemenda og kennara að stjórnun og skipulagi skólanna með setu í háskólaráðum þeirra, þó það eigi ekki við um alla starfandi háskóla. Nemendur og kennarar hljóta að vera dýrmætasta uppspretta hugmynda í hverjum háskóla. Án þeirra er ekkert starf og enginn háskóli. Það er því mat minni hlutans að nauðsynlegt sé nemendur og kennarar hafi beina aðkomu að ákvörðunum er varða stjórnun og skipulag skólanna. Slíkt væri í fullu samræmi við hugmyndafræðina bak við Bologna-samþykktina, en hún kveður á um að nemendur skuli eiga aðkomu að ákvörðunum skólanna á öllum stigum. Minni hlutinn flytur því breytingartillögu við 15. gr. frumvarpsins þess efnis að nemendur og kennarar eigi fulltrúa í háskólaráði hvers háskóla.
Kennsluframlög.
Minni hlutinn gerir alvarlegar athugasemdir við að ekki skuli í frumvarpinu fjallað um starfsskilyrði háskóla og það hvaða sjónarmið skuli ráða ákvörðun um fjárveitingar til háskóla sem búa við mismunandi rekstrarform. Í því efni telur minni hlutinn mikilvægt að framlög hins opinbera til háskólanna byggist á sömu forsendum þótt starfsskilyrði þeirra og rekstrarform séu ólík. Það er mat minni hlutans að þróun íslenskra háskóla ráðist að miklu leyti af því hvernig fjárframlög til þeirra þróast. Árum saman hafa stjórnvöld daufheyrst við ákalli opinberu skólanna um aukið fjármagn til rekstrar. Forvígismenn Háskóla Íslands telja jafnvel að akademískt frelsi skólans geti verið í hættu vegna þess að ekki sé nægilega vel búið að skólanum fjárhagslega og að við honum blasi að grípa þurfi til umfangsmikilla fjöldatakmarkana eða krefjast heimilda til hárra skólagjalda.
Minni hlutinn telur afar mikilvægt að jafnræðis sé gætt á milli sjálfstætt starfandi háskóla og opinberra háskóla. Því er ekki að heilsa núna og stjórnvöld hafa látið undir höfuð leggjast að skilgreina eftir hvaða viðmiðunum fjárveitingar til starfsemi skólanna fari. Það er sannarlega tímabært að stjórnvöld viðurkenni þörfina á að jafnræði með skólunum sé tryggt þannig að þeir hafi sömu fjármuni til ráðstöfunar til að standa undir kennslukostnaði hvert sem rekstrarform þeirra er. Mat minni hlutans er að leysa eigi þennan vanda í rammalögum um háskóla. Það er ekki forsvaranlegt að opinberu háskólarnir þurfi að vísa nemendum frá í stórum stíl á sama tíma og stjórnvöld halda því fram að þau vilji efla háskólamenntun í landinu.
Aðgengi fatlaðra nemenda.
Í umfjöllun nefndarinnar um frumvarpið kom fram gagnrýni á að ekki skuli gert ráð fyrir því að fatlaðir nemendur eigi rétt á að greitt sé fyrir námi þeirra við háskóla. Samkvæmt frumvarpinu er það hverjum og einum háskóla í sjálfsvald sett hvernig þörfum fatlaðra nemenda er sinnt. Það er mat minni hlutans að full þörf sé á því að skilgreina rétt fatlaðra nemenda til náms, með sértækum hætti í rammalöggjöf um háskóla eins og gert er varðandi fatlaða nemendur í framhaldsskólum í 19. grein laga um framhaldsskóla, nr. 80/1996. Þar er framhaldsskólunum gert skylt að veita fötluðum nemendum kennslu og sérstakan stuðning í námi, auk þess sem gert er ráð fyrir að fötluðum nemum sé látin í té sérfræðileg aðstoð og nauðsynlegur aðbúnaður eftir því sem þörf krefur að mati menntamálaráðuneytisins. Af þessu leiðir að kostnaður við fatlaða nemendur er metinn sérstaklega og greiddur úr ríkissjóði. Í því augnamiði að hið sama gildi um fatlaða nemendur í háskólum leggur minni hlutinn til breytingu á 19. gr. frumvarpsins.
Alþingi, 4. apríl 2006.
Björgvin G. Sigurðsson,
frsm.
Einar Már Sigurðarson.
Kolbrún Halldórsdóttir.
Mörður Árnason.
Fylgiskjal I.Umsögn Háskóla Íslands.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
(27. febrúar 2006.)
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Fylgiskjal II.
Umsögn Háskólans á Akureyri.
(24. febrúar 2006.)
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Fylgiskjal III.
Umsögn Listaháskóla Íslands.
(24. febrúar 2006.)
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
