Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um áhafnir íslenskra fiskiskipa, varðskipa, skemmtibáta og annarra skipa. Frumvarpið er afrakstur samvinnu samgönguráðuneytis, Siglingastofnunar og hagsmunaaðila sem koma að þessari atvinnustarfsemi.

Meginmarkmið frumvarpsins er að efla öryggi íslenskra skipa og áhafna þeirra en jafnframt að stuðla að auknum vörnum gegn mengun sjávar.

Frumvarpið felur í sér heildarendurskoðun á tvennum lögum. Annars vegar lögum um atvinnuréttindi skipstjórnarmanna á íslenskum skipum, nr. 112/1984, með síðari breytingum, og hins vegar lögum um atvinnuréttindi vélfræðinga, vélstjóra og vélavarða á íslenskum skipum, nr. 113/1984, með síðari breytingum. Verði frumvarpið að lögum koma þau í stað þessara laga.

Með frumvarpi þessu eru ákvæði alþjóðasamþykktar um menntun og þjálfun, skírteini og vaktstöðvar áhafna fiskiskipa frá 1995 innleidd í íslenska löggjöf en Ísland er eitt sjö ríkja sem fullgilt hefur samþykktina.

Markmið alþjóðasamþykktarinnar er að setja lágmarksstaðla um menntun og þjálfun áhafna fiskiskipa sem eru 24 metrar að skráningarlengd og lengri. Af þessu leiðir að þeir sem gegna tilteknum störfum um borð í þeim íslensku fiskiskipum sem mælast 24 metrar að skráningarlengd eða lengri skuli að lágmarki lúta þeim kröfum sem gerðar eru í samþykktinni til menntunar og þjálfunar þeirra sem eiga að gegna viðkomandi störfum. Þó svo að samþykktin hafi ekki enn sem komið er öðlast alþjóðlegt gildi þykir eðlilegt að við endurskoðun laganna sé litið til viðmiða alþjóðasamþykktarinnar sem Ísland hefur fullgilt. Með því eru opnuð ný atvinnutækifæri fyrir íslenska sjómenn til starfa á alþjóðlegum vettvangi. Á sama tíma er stuðlað að samræmingu atvinnuréttinda til starfa á kaupskipum annars vegar og á fiskiskipum og öðrum skipum hins vegar. Helstu breytingar samkvæmt frumvarpinu eru eftirfarandi:

1. Lagt er til að skírteini skipstjórnarmanna miðist við lengd skipsins í metrum talið í stað brúttórúmlestatölu. Eins og framkvæmdin er í dag byggir gildandi löggjöf um atvinnuréttindi skipstjórnarmanna á brúttórúmlestamælingum skipa. Sú aðferð við mælingu skipa er byggð á alþjóðasamþykkt sem nú hefur verið aflögð. Breyting sú sem lögð er til í frumvarpinu er í samræmi við alþjóðasamþykktir auk þess sem mæling skipa í brúttórúmlestum er að leggjast af. Í nýjum alþjóðasamþykktum er miðað við að skip séu mæld eftir brúttótonnum eða skráningarlengd og tekur frumvarpið mið af því fyrirkomulagi.

2. Lagt er til að lágmarksfjöldi skipstjórnarmanna á fiskiskipum, varðskipum og öðrum skipum taki mið af skráningarlengd skipsins í stað brúttórúmlesta. Jafnframt verði tekið mið af reglum, vinnutíma og hvíldartíma. Þetta fyrirkomulag er til samræmis við nýja skírteinisflokka skipstjórnarmanna sem taka mið af skráningarlengd skipsins og útiveru þess. Gildandi lög um atvinnuréttindi skipstjórnarmanna á íslenskum skipum kveða nokkuð skýrt á um lágmarksfjölda skipstjórnarmanna háð brúttórúmlestatölu þess. Eins og áður sagði hafa reglur um mælingu á stærð skipa tekið þeim breytingum að mæling í rúmlestum hefur vikið fyrir nýrri aðferð til mælinga. Stærð skipa mælist nú í brúttó- og nettótonnum í stað brúttó- og nettórúmlesta áður eins og fram hefur komið.

3. Lagt er til að smábátanám komi í stað náms til svonefndra 30 brúttórúmlestaréttinda eða pungaprófs eins og þau réttindi hafa gjarnan verið nefnd. Ég tel afar mikilvægt að undirstrika að við viljum varðveita þau réttindi. Gert er ráð fyrir útfærslu þessa fyrirkomulags í reglugerð. Nokkuð hefur borið á gagnrýni á 30 rúmlesta réttindin eins og þeim er fyrir komið í dag, einkum vegna þess að skip sem mælast vel undir 30 brúttórúmlestum eru á veiðum á sömu miðum og mun stærri fiskiskip þrátt fyrir að kröfur til menntunar og þjálfunar skipstjórnarmanna til starfa á umræddum skipum séu mjög ólíkar. Til að koma til móts við þessa gagnrýni og til að færa þessi réttindi til samræmis við þær hugmyndir sem lágu að baki þeim þegar núgildandi lög voru sett, hefur náðst samstaða við hagsmunaaðila um að í reglugerð verði gert ráð fyrir smáskiparéttindum sem miðist við 12 metra sem mestu lengd skips og að farsvið takmarkist við strandsiglingar sem eru 50 sjómílur frá landi. Ekki er gert ráð fyrir breytingu á fyrirkomulagi kennslu til framangreindra réttinda heldur eingöngu settar fram hóflegar kröfur um gæðastjórnunarkerfi á þá aðila sem sinna umræddri kennslu samkvæmt 4. gr. frumvarpsins.

4. Lagt er til að atvinnuréttindi kennd við 1. stig skipstjórnarnáms sem hafa veitt réttindi til starfa sem skipstjóri á skipum allt að 200 brúttórúmlestum veiti rétt til starfa á skipum allt að 45 metrum að lengd. Frumvarpið gerir jafnframt ráð fyrir nýju réttindastigi til starfa á skipum sem eru allt að 24 metrum að skráningarlengd. Með þessu fyrirkomulagi eru atvinnuréttindi aðlöguð að ákvæðum alþjóðasamþykktarinnar auk þess sem komið er til móts við óskir um mögulega styttingu náms til lægri atvinnuréttinda skipstjórnarmanna.

5. Lagt er til að atvinnuréttindi vélstjórnarmanna miðist áfram við afl aðalvélar í kílóvöttum á svipaðan hátt og í gildandi lögum. Gerðar eru breytingar ár réttindaflokkum vegna starfa á skipum með vélarafl undir 750 kílóvöttum í þeim tilgangi að einfalda menntunarkröfur og skírteinisútgáfu vegna vélstjórnaréttinda. Framangreind breyting tekur mið af þróun í skipagerð og sjósókn undanfarinna ára.

6. Lagt er til að lágmarksfjöldi vélstjórnarmanna á fiskiskipum, varðskipum og öðrum skipum miði að mestu leyti við sömu reglur og eru í gildandi lögum. Áskilið er að lágmarksfjöldi skuli einnig hafa hliðsjón af úthaldi skips og ákvæðum 64. gr. sjómannalaga, nr. 35/1985, um vinnu og hvíldartíma skipverja.

7. Lagt er til að Siglingastofnun Íslands verði falin útgáfa atvinnuskírteina til skipstjórnar- og vélstjórnarmanna. Samkvæmt gildandi lögum hefur útgáfa atvinnuskírteina til skipstjórnar- og vélstjórnarmanna verið hjá sýslumönnum á landsvísu og hjá tollstjóranum í Reykjavík. Tillagan er sett fram með það að markmiði að unnt sé að einfalda núverandi kerfi og stuðla að auknu samræmi við útgáfu skírteina. Talið er heppilegra að útgáfa atvinnuskírteina sé á einni hendi, þ.e. hjá Siglingastofnun Íslands sem hefur yfir að ráða starfsmönnum með mikla sérfræðiþekkingu á þessu sviði. Siglingastofnun Íslands fer samkvæmt gildandi lögum með útgáfu alþjóðlegra skírteina og hefur sett upp sérstakt gæðakerfi til útgáfu slíkra skírteina, sem skiptir mjög miklu máli. Verði frumvarpið að lögum er gert ráð fyrir því að þetta gæðakerfi verði jafnframt notað við útgáfu þeirra skírteina sem hér um ræðir.

8. Lagt er til nýmæli sem varðar stjórnendur skemmtibáta en þau málefni hafa verið mjög til umræðu síðustu missirin. Með skemmtibátum er í frumvarpinu átt við þá báta sem skrásettir eru sem skemmtibátar samkvæmt lögum um skráningu skipa. Hér er um að ræða þá báta sem mælast 6 metrar á lengd eða lengri mælt á milli stafna. Gerð er ótvíræð krafa til þeirra sem stjórna skráningarskyldum skemmtibátum um handhöfn þar til gerðs skemmtibátaskírteinis. Gengið er út frá því að samgönguráðherra geti í reglugerð gert sömu kröfur til þeirra aðila sem stjórna skemmtibátum sem hafa meira en 50 kílóvatta vélarafl óháð skráningarskyldu. Það er óhjákvæmilegt að unnt verði að setja reglur um slíka báta með vísan til öryggissjónarmiða og vegna talsverðrar notkunar svo aflmikilla báta hér við land. Lagt er til að samgönguráðherra verði falin heimild til að setja reglur um skemmtibáta og stjórnendur þeirra, þar með talið um menntun, þjálfun, aldur, heilbrigði, sjón og heyrn, auk skírteinisútgáfu til þeirra sem öðlast vilja rétt til að stjórna skemmtibátum. Jafnframt er gert ráð fyrir heimild samgönguráðherra til að setja reglur um gerð skemmtibáta, stærð þeirra, afl og farsvið og um öryggiskröfur sem gerðar verða til skemmtibáta og stjórnenda þeirra. Gengið er út frá því að stjórnendum skemmtibáta verði gert skylt að afla sér grunnþekkingar á öryggisþáttum sem tengjast siglingum og skipstjórn skemmtibáta. Hér er hugmyndin sú að stjórnendum skemmtibáta verði gert skylt að sækja þar til gerð námskeið af þessu tilefni. Að námskeiði loknu er gert ráð fyrir að nemendur hafi aflað sér fullnægjandi þekkingar og þjálfunar til stjórnunar slíkra báta, þ.e. skemmtibáta, og geti öðlast þar til gert skemmtibátaskírteini.

9. Lagt er til að sömu skilyrði eigi við um þá aðila sem stjórna erlendum skemmtibátum. Með erlendum skemmtibátum er átt við skemmtibáta sem skrásettir eru erlendis óháð því hvort þeir eru í eigu Íslendinga eða erlendra aðila, enda séu þeir notaðir að staðaldri í íslenskri landhelgi. Skulu slíkir aðilar vera handhafar þar til gerðs skemmtibátaskírteinis eða annars sambærilegs erlends skírteinis. Engin ákvæði eru í gildandi lögum varðandi þær kröfur sem gera skuli til stjórnenda skemmtibáta um menntun og þjálfun. Eins og staðan er í dag eru um 400 skemmtibátar á íslenskri skipaskrá og fer fjölgandi. Áhugi manna á þessari tegund siglinga er því mjög mikill og virðist fara vaxandi. Víða erlendis hafa um nokkurt skeið gilt ítarlegar reglur um menntun og þjálfun þeirra sem stjórna skemmtibátum. Ljóst er að það krefst kunnáttu og þekkingar að stjórna skemmtibátum eins og öðrum bátum. Margir þeir sem eiga skemmtibáta hafa nú þegar aflað sér nokkurrar menntunar á þessu sviði. Mikilvægt er að stjórnendur slíkra báta þekki siglingareglur á umferðarleiðum til að fyllsta öryggis sé gætt. Einnig er mikilvægt að þeir geti brugðist rétt við hættum á neyðarstundu. Auknar líkur eru á mistökum ef kunnáttan er lítil. Að teknu tilliti til öryggissjónarmiða og þeirra miklu hagsmuna sem eru í húfi er það mat mitt að brýnt sé að gera bragarbót á því tómarúmi sem í dag er ríkjandi varðandi þessa tilteknu tegund báta.

Lagt er til í frumvarpinu að að ákvæðið taki gildi 1. maí 2007. Eftir þann tíma verða allir sem stjórna skráningarskyldum skemmtibátum í íslenskri landhelgi að afla sér tilskilinnar menntunar og þjálfunar til stjórnunar skemmtibáta og hafa fengið útgefið þar til gert skírteini.

Að lokum eru í frumvarpinu skilgreind nokkur ný hugtök. Auk þess er hugtökum breytt til samræmis við ákvæði alþjóðasamþykkta.

Virðulegi forseti. Ég legg til að frumvarpinu verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. samgöngunefndar og 2. umr.