Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 450. máls.
Þskj. 591 — 450. mál.
Ef þátttökuréttur er fyrir hendi hjá einum aðila eða fleirum sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags skal sá réttur einnig gilda í evrópska samvinnufélaginu nema sérstök samninganefnd fulltrúa starfsmanna og fulltrúar þeirra fyrirtækja sem standa að stofnun evrópska samvinnufélagsins semji um annað eða ákvæði 18. gr. leiði til annarrar niðurstöðu.
Til að tryggja framangreind markmið skal koma á fastri tilhögun um aðild starfsmanna í öllum evrópskum samvinnufélögum í samræmi við málsmeðferð um samningaviðræður eftir því sem nánar greinir í lögum þessum.
Stjórnendur evrópsks samvinnufélags og dótturfyrirtækja þess eða stjórnendur lögaðila, sem taka þátt, þegar við á, og fulltrúar starfsmanna eða starfsmennirnir sjálfir, eftir því sem við á, skulu uppfylla þær skuldbindingar sem mælt er fyrir um í lögunum, óháð því hvort evrópska samvinnufélagið er með staðfestu hér á landi.
1. Evrópskt samvinnufélag: Samvinnufélag sem stofnað er í samræmi við ákvæði laga um evrópsk samvinnufélög og reglugerð ráðsins (EB) nr. 1435/2003.
2. Lögaðilar sem taka þátt: Fyrirtæki og félög, þar með talin samvinnufélög, sem og aðrir lögaðilar sem hafa verið stofnaðir samkvæmt íslenskum lögum og heyra undir þau, sem eiga beinan þátt í að stofna evrópskt samvinnufélag.
3. Dótturfyrirtæki: Fyrirtæki sem lögaðili, sem tekur þátt, eða evrópskt samvinnufélag hefur ráðandi aðstöðu gagnvart samkvæmt skilgreiningu 5. gr. laga um evrópsk samstarfsráð í fyrirtækjum, nr. 61/1999.
4. Hlutaðeigandi dótturfyrirtæki eða starfsstöð: Dótturfyrirtæki eða starfsstöð lögaðila, sem tekur þátt, sem fyrirhugað er að verði dótturfyrirtæki eða starfsstöð evrópska samvinnufélagsins við myndun þess.
5. Fulltrúar starfsmanna: Trúnaðarmenn stéttarfélaga samkvæmt lögum og aðrir fulltrúar starfsmanna lögaðila, sem taka þátt, sem starfsmenn tilnefna samkvæmt lögum þessum eða samkomulagi á vinnustað.
6. Fulltrúanefnd: Nefnd fulltrúa starfsmanna sem sett er á fót samkvæmt samkomulagi, sem um getur í 13. gr. eða í samræmi við III. kafla, með það í huga að upplýsa og hafa samráð við starfsmenn evrópsks samvinnufélags, dótturfyrirtækja og starfsstöðva þess, og þar sem við á beita þátttökurétti starfsmanna að því er varðar evrópska samvinnufélagið.
7. Sérstök samninganefnd: Nefnd sem sett er á fót í samræmi við 5. gr. til að semja við þar til bæra stofnun lögaðila, sem taka þátt, um fasta tilhögun á aðild starfsmanna í evrópska samvinnufélaginu.
8. Aðild starfsmanna: Hvert það fyrirkomulag, þ.m.t. upplýsingamiðlun, samráð og þátttaka, þar sem fulltrúar starfsmanna geta haft áhrif á ákvarðanatöku í fyrirtæki.
9. Upplýsingar: Upplýsingar sem þar til bær stofnun evrópsks samvinnufélags miðlar til fulltrúanefndar starfsmanna og/eða fulltrúa starfsmanna um málefni sem varða félagið sjálft og dótturfyrirtæki eða starfsstöðvar þess sem eru í öðru aðildarríki eða utan valdsviðs þeirra stofnana sem taka ákvarðanir í hverju aðildarríki. Veita skal upplýsingar á þeim tíma, á þann hátt og með því inntaki sem gerir fulltrúum starfsmanna kleift að gera ítarlegt mat á hugsanlegum áhrifum og þegar við á undirbúa samráð við þar til bæra stofnun evrópska samvinnufélagsins nema annað leiði af ákvæðum þessara laga.
10. Samráð: Viðræður og skoðanaskipti fulltrúanefndar starfsmanna og/eða fulltrúa starfsmanna og þar til bærrar stofnunar viðkomandi evrópsks samvinnufélags. Samráð skal fara fram á þeim tíma, á þann hátt og með því inntaki sem gerir fulltrúum starfsmanna kleift á grundvelli fenginna upplýsinga að láta í ljós álit sitt á ráðstöfunum sem þar til bæra stofnunin hefur fyrirhugað en álitið kann að verða tekið til greina við ákvarðanatöku í evrópska samvinnufélaginu.
11. Þátttaka: Áhrif fulltrúanefndar starfsmanna og/eða fulltrúa starfsmanna á málefni lögaðila annaðhvort með:
a. rétti til að kjósa eða tilnefna fulltrúa í stjórn lögaðilans eða eftirlitsstjórn eða
b. rétti til að mæla með og/eða gegn tilnefningu einhverra eða allra fulltrúa í stjórn lögaðilans eða eftirlitsstjórn.
Þegar fulltrúar í sérstöku samninganefndina eru kosnir eða tilnefndir skal tryggja að:
a. fulltrúarnir séu kosnir eða tilnefndir í hlutfalli við fjölda starfsmanna hjá þeim lögaðilum, sem taka þátt, og hlutaðeigandi dótturfyrirtækjum eða starfsstöðvum í hverju aðildarríki fyrir sig, með því að úthluta hverju aðildarríki einu sæti fyrir hvern hluta starfsmanna í því ríki sem jafngildir hverjum byrjuðum tug af hundraði starfsmanna sem ráðnir eru í öllum aðildarríkjum samanlagt,
b. þegar evrópskt samvinnufélag er myndað við samruna sé bætt við aðilum frá hverju aðildarríki fyrir sig, eftir þörfum, til að tryggt sé að í sérstöku samninganefndinni sé að minnsta kosti einn fulltrúi fyrir hvert samvinnufélag sem tekur þátt, er skráð og hefur starfsmenn í því aðildarríki og sem fyrirhugað er að verði ekki lengur sérstakur lögaðili eftir skráningu evrópska samvinnufélagsins, að svo miklu leyti sem:
1. þessir viðbótarfulltrúar verða ekki fleiri en sem nemur tuttugu af hundraði þeirra fulltrúa sem eru tilnefndir eða kjörnir skv. a-lið og
2. skipan þeirra hefur ekki í för með sér að starfsmenn viðkomandi lögaðila, sem taka þátt, öðlist fleiri fulltrúa en þeir eiga rétt á skv. a-lið.
Ef samvinnufélögin, sem b-liður 2. mgr. á við um, eru fleiri en tiltæk viðbótarsæti skal viðbótarsætum úthlutað á samvinnufélög í mismunandi aðildarríkjum í fallandi röð eftir fjölda starfsmanna í þeim.
Þeir sem rétt eiga til að taka þátt í kjöri fulltrúa skv. 1. mgr. skulu kjósa úr sínum hópi fulltrúa til setu í sérstöku samninganefndinni. Vægi atkvæða hvers trúnaðarmanns eða fulltrúa ræðst af fjölda starfsmanna að baki honum.
Hafi engir trúnaðarmenn verið skipaðir eiga allir starfsmenn lögaðilans, sem tekur þátt, rétt á að taka þátt í kjöri fulltrúa í nefndina.
Ef kjósa á fleiri en einn fulltrúa frá Íslandi í nefndina skal tryggja eins og unnt er að starfsmenn sem flestra lögaðila, sem taka þátt, eigi þar fulltrúa.
Í þeim tilvikum sem úthlutað er aukasæti í sérstöku samninganefndinni, sbr. b-lið 2. mgr. 5. gr., fer um val þeirra fulltrúa samkvæmt þessari grein, eftir því sem við á.
Ef starfsmenn lögaðila, sem tekur þátt, á Íslandi missa rétt til fulltrúa, svo sem vegna þess að lögaðilinn tekur ekki lengur þátt í myndun evrópsks samvinnufélags, skal því sæti úthlutað að nýju samkvæmt þessari grein.
Aðferðirnar sem eru notaðar til að útnefna, tilnefna eða kjósa fulltrúa starfsmanna skulu miða að því að stuðla að jöfnu hlutfalli kynjanna.
Í þessu skyni skulu þar til bærar stofnanir lögaðilanna, sem taka þátt, greina sérstöku samninganefndinni frá áætluninni um stofnun evrópska samvinnufélagsins og sjálfu stofnunarferlinu fram að skráningu þess.
Verði niðurstaða samningaviðræðna sú að þátttökuréttur minnkar þarf samkomulagið í eftirtöldum tilvikum að hljóta atkvæði frá 2/ 3hlutum fulltrúanna sem jafnframt eru fulltrúar að minnsta kosti 2/ 3hluta starfsmanna, þ.m.t. atkvæði fulltrúa starfsmanna sem starfa í a.m.k. tveimur aðildarríkjum:
a. þegar um er að ræða evrópskt samvinnufélag sem á að stofna við samruna og a.m.k. fjórðungur starfsmanna samvinnufélaganna, sem taka þátt, heyrir undir þátttökutilhögunina eða
b. þegar um er að ræða evrópskt samvinnufélag sem á að stofna á annan hátt ef a.m.k. helmingur starfsmanna lögaðilanna, sem taka þátt, heyrir undir þátttökutilhögunina.
Það að þátttökuréttur minnkar merkir að hlutfall fulltrúa starfsmanna í stjórnarstofnunum evrópska samvinnufélagsins, í skilningi 11. tölul. 3. gr., er lægra en hæsta hlutfallið hjá lögaðilunum sem taka þátt.
Sérstöku samninganefndinni er heimilt að ákveða að greina fulltrúum utanaðkomandi samtaka sem hagsmuna eiga að gæta, þ.m.t. stéttarfélaga, frá upphafi samningaviðræðna.
Aðilar geta komið sér saman um að framlengja samningaviðræður fram yfir þann tíma sem um getur í 1. mgr. í allt að eitt ár samanlagt.
Ákvörðun skv. 1. mgr. bindur enda á gerð samkomulags skv. 13. gr. Þegar slík ákvörðun hefur verið tekin gilda ákvæði III. kafla ekki um aðild starfsmanna evrópska samvinnufélagsins nema að því leyti sem sérstaka samninganefndin tekur ákvarðanir skv. 15. gr., en um upplýsingar og samráð gilda þá lög og venjur í hverju aðildarríki þar sem evrópska samvinnufélagið hefur starfsemi.
Ákvörðun um að hefja ekki samningaviðræður eða binda enda á þær þarf að hljóta atkvæði frá 2/ 3hlutum fulltrúa í sérstöku samninganefndinni sem jafnframt eru fulltrúar a.m.k. 2/ 3hluta starfsmanna, þ.m.t. atkvæði fulltrúa starfsmanna sem starfa í að minnsta kosti tveimur aðildarríkjum.
Kalla má sérstöku samninganefndina saman að nýju með skriflegri beiðni frá að minnsta kosti 10% starfsmanna evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva, eða fulltrúum þeirra, í fyrsta lagi tveimur árum eftir að ákvörðun skv. 1. mgr. hefur verið tilkynnt þar til bærum stofnunum lögaðila, sem taka þátt, og gilda þá ákvæði þessa kafla að breyttu breytanda. Heimilt er þó að hefja samningaviðræður fyrr ef aðilar verða sáttir um það.
Ef sérstaka samninganefndin ákveður að hefja samningaviðræður við framkvæmdastjórn á ný, en ekkert samkomulag næst í þeim samningaviðræðum, gilda engin ákvæði III. kafla um aðild starfsmanna evrópska samvinnufélagsins.
Þegar evrópskt samvinnufélag er stofnað með umbreytingu gildir þessi grein ekki ef þátttökufyrirkomulag er fyrir hendi í samvinnufélaginu sem á að breyta.
Í samkomulaginu skal að lágmarki tilgreina eftirfarandi atriði:
1. Gildissvið samkomulagsins.
2. Skipan, fjölda fulltrúa og úthlutun sæta í fulltrúanefnd sem verður viðræðuaðili þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins í tengslum við tilhögun upplýsingamiðlunar til starfsmanna evrópska samvinnufélagsins og dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva og samráð við þá.
3. Hlutverk fulltrúanefndarinnar og málsmeðferð um upplýsingamiðlun til hennar og samráð við hana.
4. Hve oft fulltrúanefndin skal koma saman.
5. Hvert fjármagn og hvernig aðbúnaður fulltrúanefndarinnar skal vera.
6. Með hvaða hætti fyrirkomulagi skal komið á ef aðilarnir ná samkomulagi um að koma á einni málsmeðferð, eða fleiri en einni, við upplýsingamiðlun og samráð í stað þess að skipa fulltrúanefnd.
7. Ef aðilar verða ásáttir í samningaviðræðum um að koma á tilhögun á þátttöku, inntak þeirrar tilhögunar, þ.m.t., ef við á, fjölda fulltrúa í eftirlitsstjórn eða stjórn evrópska samvinnufélagsins sem starfsmennirnir eiga rétt á að kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti, reglur um hvernig starfsmennirnir kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti þessum fulltrúum og réttindi þeirra.
8. Gildistökudag samkomulagsins og gildistíma þess, í hvaða tilvikum samkomulagið skuli framlengt eða endurskoðað og málsmeðferð við framlengingu þess, þ.m.t., eftir því sem við á, þegar skipulagsbreytingar verða á evrópska samvinnufélaginu og dótturfyrirtækjum þess og starfsstöðvum eftir stofnun evrópska samvinnufélagsins.
Ákvæði III. kafla gilda ekki ef aðilar ná samkomulagi samkvæmt þessari grein nema þess sé sérstaklega getið í samkomulaginu.
Ef í hlut á evrópskt samvinnufélag, sem verður til við umbreytingu, skal samkomulagið kveða á um að allir þættir sem varða aðild starfsmanna séu að lágmarki þeir sömu og þeir sem eru fyrir hendi í félaginu sem á að breyta, sbr. þó a-lið 3. mgr. 30. gr.
Í samkomulaginu er heimilt að tilgreina hvernig háttað skuli réttindum starfsmanna til þátttöku á félagsfundum eða svæða- eða deildarfundum, í samræmi við 21. gr. þessara laga og 4. mgr. 59. gr. reglugerðar (EB) nr. 1435/2003, sbr. lög um evrópsk samvinnufélög.
a. aðilarnir koma sér saman um það eða
b. ekkert samkomulag hefur náðst þegar fresturinn skv. 10. gr. er runninn út og eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt:
1. Þar til bær stofnun hvers lögaðila, sem tekur þátt, tekur ákvörðun um að samþykkja beitingu almennu reglnanna í tengslum við evrópska samvinnufélagið og halda með þeim hætti áfram með skráningu þess.
2. Sérstaka samninganefndin hefur ekki tekið ákvörðunina sem kveðið er á um í 11. gr.
Enn fremur skulu ákvæði 18. gr. eingöngu gilda í eftirtöldum tilvikum og að uppfylltum tilgreindum skilyrðum:
1. Þegar evrópskt samvinnufélag er stofnað við umbreytingu ef reglur aðildarríkis varðandi þátttöku starfsmanna í stjórn eða eftirlitsstjórn eru til staðar í því félagi sem verið er að umbreyta.
2. Þegar evrópskt samvinnufélag verður til við samruna:
a. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, í einu eða fleiri samvinnufélaganna, sem taka þátt, og tók til a.m.k. fjórðungs af heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra, eða
b. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, í einu eða fleiri samvinnufélaganna sem taka þátt og tók til minna en fjórðungs af heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra og sérstaka samninganefndin ákveður það.
3. Þegar evrópskt samvinnufélag verður til á einhvern annan hátt:
a. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, hjá einum eða fleiri lögaðilum sem taka þátt, og tók til a.m.k. helmings af heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra, eða
b. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, hjá einum eða fleiri lögaðilum, sem taka þátt, og tók til minna en helmings heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra og sérstaka samninganefndin ákveður það.
Við beitingu heimilda skv. 2. mgr. skal sérstaka samninganefndin ákveða, með sama meiri hluta og kveðið er á um í 1. mgr. 8. gr., hvaða form á þátttöku starfsmanna skuli gilda í evrópsku samvinnufélagi. Nefndin skal greina þar til bærum stofnunum lögaðilanna, sem taka þátt, frá þeim ákvörðunum sem teknar eru samkvæmt þessari málsgrein.
1. Fulltrúanefndin skal skipuð starfsmönnum evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva sem trúnaðarmenn stéttarfélaga og sameiginlegur fulltrúi þeirra starfsmanna sem ekki eiga trúnaðarmann eða allir starfsmenn, ef trúnaðarmenn eru ekki til staðar, kjósa úr sínum hópi.
2. Kosning eða tilnefning íslenskra fulltrúa í fulltrúanefndina skal, eftir því sem við á, fara fram í samræmi við 6. gr.
3. Ef verulegar breytingar verða á evrópsku samvinnufélagi, dótturfyrirtækjum þess og starfsstöðvum skal fulltrúaráðið, í samráði við þar til bærar stofnanir evrópska samvinnufélagsins, endurskoða skiptingu sæta í fulltrúaráðinu. Á þetta einkum við ef miklar breytingar verða á starfsmannafjölda, eignarhaldi eða starfsemi evrópska samvinnufélagsins, svo og ef félagið flytur staðfestu sína milli ríkja. Aðferðirnar sem eru notaðar til að útnefna, tilnefna eða kjósa fulltrúa starfsmanna skulu miða að því að stuðla að jöfnu hlutfalli kynjanna.
4. Ef stærð nefndarinnar gefur tilefni til skal fulltrúanefndin kjósa úr sínum hópi þriggja manna framkvæmdaráð sem annast venjubundin samskipti við þar til bærar stofnanir evrópska samvinnufélagsins á grundvelli starfsreglna sem fulltrúanefndin setur sér.
5. Fulltrúar í fulltrúanefndina eru kosnir eða tilnefndir í hlutfalli við fjölda starfsmanna, sem starfa hjá evrópska samvinnufélaginu og dótturfyrirtækjum þess eða starfsstöðvum í hverju aðildarríki fyrir sig, með því að úthluta hverju aðildarríki einu sæti fyrir hvern hluta starfsmanna í því ríki sem jafngildir tíu af hundraði starfsmanna, eða broti af því, sem ráðnir eru í öllum aðildarríkjum samanlagt.
6. Tilkynna skal þar til bærri stofnun evrópska samvinnufélagsins um skipan fulltrúanefndarinnar.
Innan fjögurra ára frá því að fulltrúanefndin hefur verið stofnuð skal hún kanna hvort hefja eigi viðræður um gerð samkomulags, sbr. 13. gr., eða beita áfram almennum reglum samkvæmt þessum kafla.
Ákvæði 8.–14. gr. skulu gilda, eftir því sem við á, hafi ákvörðun verið tekin um viðræður varðandi samkomulag í samræmi við 13. gr. Ef frestur til að ljúka samningaviðræðunum rennur út án þess að samkomulag náist skal sú tilhögun sem fyrst var samþykkt, í samræmi við ákvæði þessa kafla, gilda áfram.
Á fundum fulltrúanefndar og þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins skal einkum fjalla um skipulag, efnahagslega og fjárhagslega stöðu, líklega þróun í rekstri, framleiðslu og sölu, framtaksverkefni hvað varðar félagslega ábyrgð fyrirtækja, ástand og horfur í atvinnumálum, fjárfestingar og umtalsverðar breytingar er varða skipulag, innleiðingu nýrra vinnuhátta eða framleiðsluaðferða, flutning framleiðslu, samruna, niðurskurð eða lokun fyrirtækja, starfsstöðva eða annarra mikilvægra hluta þeirra og hópuppsagnir.
Ef fyrir hendi eru sérstakar aðstæður sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna, einkum flutningur starfsemi, lokun starfsstöðva eða fyrirtækja eða hópuppsagnir, skal upplýsa fulltrúanefndina um málið. Fulltrúanefndin, eða framkvæmdaráðið ef brýnt er, á rétt á að hitta að eigin ósk aðila þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins eða stjórnendur á öðru stjórnunarstigi, sem á betur við, innan evrópska samvinnufélagsins með eigin ákvörðunarrétt til að fá upplýsingar og hafa samráð um mikilvægar ráðstafanir sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna.
Fulltrúanefndin á rétt á að hitta fulltrúa þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins að minnsta kosti einu sinni á ári til upplýsingar og samráðs á grundvelli skýrslna sem þar til bæra stofnunin tekur reglulega saman um rekstur evrópska samvinnufélagsins og rekstrarhorfur. Jafnframt skal veita stjórnendum á viðkomandi stöðum upplýsingar.
Þar til bær stofnun evrópska samvinnufélagsins skal láta fulltrúanefndinni í té dagskrá stjórnarfunda eða, þar sem við á, funda stjórnar og eftirlitsstjórnar, ásamt afritum af öllum skjölum sem lögð eru fram á aðalfundi félagsins.
Ákveði þar til bær stofnun evrópska samvinnufélagsins að aðhafast ekki í samræmi við það álit sem fulltrúanefndin hefur látið í ljós á nefndin rétt á að hitta aftur fulltrúa evrópska samvinnufélagsins með það í huga að leita eftir samkomulagi.
Þeir aðilar í fulltrúanefndinni sem eru fulltrúar starfsmanna, sem viðkomandi ráðstafanir hafa bein áhrif á, eiga rétt á að taka þátt í fundum sem ráðgerðir eru milli framkvæmdaráðsins og evrópska samvinnufélagsins skv. 3. mgr.
Áður en fundur er haldinn með þar til bærri stofnun evrópska samvinnufélagsins á fulltrúanefndin eða framkvæmdaráðið, sem er stækkað, ef nauðsyn krefur í samræmi við 7. mgr., rétt á að funda án þess að fulltrúar evrópska samvinnufélagsins séu viðstaddir.
Með fyrirvara um þagnarskyldu skv. 24. gr. skulu fulltrúanefndarmenn veita fulltrúum starfsmanna evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva vitneskju um efni og niðurstöður upplýsingamiðlunarinnar og samráðsins.
Álit fulltrúanefndarinnar samkvæmt grein þessari bindur ekki hendur þar til bærra stofnana evrópska samvinnufélagsins.
Fulltrúanefndin getur leitað aðstoðar sérfræðinga að eigin vali.
Fulltrúanefndarmenn skulu eiga rétt á starfshléi til þjálfunar án þess að missa við það laun, að svo miklu leyti sem það er nauðsynlegt vegna þessara starfa þeirra.
Evrópska samvinnufélagið skal greiða kostnað fulltrúanefndarinnar, þ.m.t. kostnað vegna eins sérfræðings, og sjá fulltrúum hennar fyrir því fjármagni og þeirri aðstöðu sem henni er nauðsynleg til að sinna verkefnum sínum með eðlilegum hætti.
1. Þegar evrópskt samvinnufélag verður til við umbreytingu og reglur aðildarríkis sem varða þátttöku starfsmanna í stjórn eða eftirlitsstjórn giltu fyrir skráninguna skulu allar reglur um þátttöku starfsmanna gilda áfram fyrir evrópska samvinnufélagið. Að breyttu breytanda skal 2. tölul. gilda í því skyni.
2. Í öðrum tilvikum en skv. 1. tölul., þar sem evrópskt samvinnufélag er stofnað, eiga starfsmenn félagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva og/eða fulltrúanefnd starfsmanna rétt á að kjósa, tilnefna og mæla með eða gegn tilnefningu tiltekins fjölda fulltrúa í stjórn eða eftirlitsstjórn evrópska samvinnufélagsins til jafns við hæsta hlutfallið sem í gildi er í viðkomandi þátttökufélögum áður en evrópska samvinnufélagið er skráð.
Ef enginn af lögaðilunum, sem taka þátt, starfar samkvæmt þátttökureglum fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins er þess ekki krafist að evrópska samvinnufélagið setji ákvæði um þátttöku starfsmanna.
Fulltrúanefndin ákveður hvernig sætum í stjórn eða eftirlitsstjórn er úthlutað til fulltrúa starfsmanna í samræmi við hlutfall starfsmanna í hverju aðildarríki fyrir sig. Ef hlutfallsviðmiðun leiðir til þess að starfsmenn í einhverjum aðildarríkjum fá engan fulltrúa skal fulltrúanefndin leitast við að jafna skiptingu sæta og skulu starfsmenn í aðildarríki þar sem skrifstofa evrópska samvinnufélagsins er skráð njóta forgangs við þá jöfnun hafi þeir ekki þegar fengið úthlutað sæti samkvæmt hlutfallsreglu.
Fulltrúanefndin setur reglur um á hvaða hátt fulltrúar starfsmanna geta mælt með eða gegn tilnefningu fulltrúa í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins, ef við á.
Ef starfsmenn á Íslandi öðlast rétt til að tilnefna eða kjósa fulltrúa samkvæmt þessari grein skal ákvæði 6. gr. gilda um það val. Um kjör eða tilnefningu annarra fulltrúa gildir löggjöf viðkomandi aðildarríkis en ef þar er ekki mælt fyrir um hvernig tilnefning fer fram skal fulltrúanefndin tilnefna fulltrúa starfsmanna þess aðildarríkis.
Hver fulltrúi í stjórn eða, þar sem við á, eftirlitsstjórn evrópska samvinnufélagsins sem fulltrúanefndin eða, eftir atvikum, starfsmenn hafa kosið, tilnefnt eða mælt með samkvæmt þessari grein, skal vera fullgildur stjórnarmaður með sömu réttindi og skyldur og fulltrúar félagsaðila samvinnufélagsins, þ.m.t. rétt til að greiða atkvæði.
1. Innan evrópska samvinnufélagsins sjálfs gilda þau ákvæði aðildarríkis, þar sem evrópska samvinnufélagið hefur skráða skrifstofu, sem gilda um aðra aðila sömu gerðar.
2. Innan dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva gilda þau ákvæði aðildarríkis, þar sem þau eru staðsett, sem gilda um aðra aðila sömu gerðar.
Ef evrópskt samvinnufélag, sem heyrir undir reglur um þátttöku, flytur skráða skrifstofu sína frá einu aðildarríki til annars skulu starfsmenn a.m.k. halda sömu réttindum til þátttöku og áður.
a. ef aðilarnir ákveða það í samkomulaginu sem um getur í 13. gr.,
b. þegar samvinnufélag sem fellur undir slíkt kerfi breytist í evrópskt samvinnufélag eða
c. þegar samvinnufélag, sem tekur þátt, féll undir slíkt kerfi ef um er að ræða evrópskt samvinnufélag sem verður til á annan hátt en með umbreytingu og:
1. aðilar ná ekki samkomulagi, eins og um getur í 13. gr., áður en fresturinn sem mælt er fyrir um í 10. gr. rennur út,
2. b-liður 1. mgr. 15. gr. og 18. gr. gilda og
3. samvinnufélagið sem tekur þátt og fellur undir slíkt kerfi er með hæsta þátttökuhlutfall, í skilningi 11. tölul. 3. gr., sem er í gildi hjá hlutaðeigandi samvinnufélögum sem taka þátt fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins.
Hið sama gildir um samvinnu stjórnar eða, þar sem við á, eftirlitsstjórnar evrópska samvinnufélagsins og fulltrúa starfsmanna sem starfa í tengslum við málsmeðferð um miðlun upplýsinga til starfsmanna og samráð við þá.
Fulltrúar starfsmanna sem starfa samkvæmt málsmeðferð um upplýsingamiðlun og samráð skulu njóta sams konar réttarverndar og trúnaðarmenn samkvæmt lögum um stéttarfélög og vinnudeilur, nr. 80/1938, eftir því sem við á.
Þagnarskyldan helst þótt látið sé af starfi.
Með verulegum breytingum er átt við að breyting verði á samsetningu evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækis þess eða starfsstöðva, fjölda starfsmanna eða staðfestu félagsins sem hefði leitt til þess ef hún hefði átt sér stað áður en evrópska samvinnufélagið var stofnað að þátttökuréttur starfsmanna hefði aukist. Verði slík breyting innan árs frá skráningu evrópsks samvinnufélags ber félagið sönnunarbyrði fyrir því að breytingarnar séu tilkomnar af öðrum ástæðum en greinir í 1. mgr.
Um viðræður samkvæmt þessari grein gilda eftirfarandi reglur:
1. Þær skulu hefjast að kröfu fulltrúanefndar starfsmanna eða fulltrúa starfsmanna í nýjum dótturfyrirtækjum eða starfsstöðvum evrópska samvinnufélagsins.
2. Ákvæði II. kafla eiga við um viðræðurnar og undirbúning þeirra, að breyttu breytanda.
Brot sem framin eru í starfsemi lögaðila gegn 4., 17., 23. og 26. gr. laga þessara varða lögaðila sektum, sbr. II. kafla A almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, ef brotið er framið af ásetningi og það er til þess fallið að svipta starfsmenn evrópsks samvinnufélags rétti sem varinn er samkvæmt þessum lögum.
Með mál út af brotum skal farið að hætti opinberra mála.
Reglur um þátttöku starfsmanna, sem kveðið er á um í lögum og/eða leiðir af venju, gilda ekki um evrópsk samvinnufélög sem heyra undir ákvæði II.–III. kafla.
Lög þessi skulu ekki hafa áhrif á:
a. rétt starfsmanna til aðildar, sem kveðið er á um í lögum og/eða leiðir af venju í aðildarríkjunum og starfsmenn evrópska samvinnufélagsins og dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva njóta, nema rétt til þátttöku í stjórnarstofnunum evrópska samvinnufélagsins, eða
b. reglur um þátttöku sem mælt er fyrir um í lögum og/eða leiðir af venju er gilda um dótturfyrirtæki evrópska samvinnufélagsins eða um evrópsk samvinnufélög sem heyra ekki undir ákvæði II.–III. kafla.
Hinn 6. desember 2005 samþykkti Alþingi þingsályktun um að heimila ríkisstjórninni að staðfesta fyrir Íslands hönd ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 44/2004 frá 23. apríl 2004, um breytingu á XVIII. viðauka (öryggi og hollustuhættir á vinnustöðum, vinnuréttur og jafnrétti kynjanna) við EES-samninginn og fella inn í samninginn tilskipun ráðsins nr. 2003/72/EB frá 22. júlí 2003, um viðbætur við samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög að því er varðar aðild starfsmanna.
Með frumvarpi þessu, sem samið er af Rannsóknasetri vinnuréttar- og jafnréttismála við Háskólann á Bifröst, er lagt til að sett verði lög til innleiðingar á efni tilskipunarinnar.
Frumvarpið tengist lögum um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006, sem samþykkt voru á Alþingi 2. júní 2006, sbr. nánari umfjöllun í næsta kafla. Við gerð þess var í öllum meginatriðum fylgt ákvæðum tilskipunar nr. 2003/72/EB. Þá voru lög um aðild starfsmanna að Evrópufélögum, nr. 27/2004, einnig höfð til hliðsjónar sem og frumvarp til þeirra laga, enda ákvæði tilskipunarinnar sem liggur þeim að baki, nr. 2001/86/EB, um viðbætur við stofnsamþykktir fyrir Evrópufélög að því er varðar aðild starfsmanna, að miklu leyti sambærileg við ákvæði tilskipunar nr. 2003/72/EB. Loks voru höfð til hliðsjónar dönsk lög um aðild starfsmanna að evrópskum samvinnufélögum, lov nr. 241/2006, om medarbejderinflydelse i SCE-selskaber.
II. Tilskipun nr. 2003/72/EB.
Hinn 22. júlí 2003 samþykkti Evrópusambandið reglugerð ráðsins (EB) nr. 1435/2003, um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög. Samhliða var einnig samþykkt tilskipun sú er frumvarp þetta byggist á, nr. 2003/72/EB, um viðbætur við samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög að því er varðar aðild starfsmanna.
Framangreindri reglugerð EB um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög hefur verið veitt lagagildi hér á landi með lögum um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006. Í stuttu máli má segja að í þeirri löggjöf felist í megindráttum að samvinnufélögum sem vilja starfa í fleiri en einu ríki á Evrópska efnahagssvæðinu er heimilað að stofna evrópskt samvinnufélag samkvæmt ákveðnum meginreglum sem kveðið er á um í framangreindri reglugerð, sbr. einnig tilskipun nr. 2003/72/EB, að því er varðar aðild starfsmanna. Geta félögin þá starfað á grundvelli þessara meginreglna um stjórn, aðild starfsmanna að félögunum o.fl., nokkurra viðbótarákvæða í landslögum skráningarríkis og félagssamþykkta sinna í stað þess að starfa á grundvelli mismunandi landslaga stofni þau útibú í öðrum ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Þessi kostur er talinn leiða til minni stjórnunarkostnaðar og skriffinnsku og aukinnar samkeppnishæfni samvinnufélaga á Evrópska efnahagssvæðinu. Unnt er að stofna evrópskt samvinnufélag með mismunandi hætti, sbr. nánar ákvæði reglugerðar nr. 1435/2003/EB, sbr. lög nr. 92/2006.
Í tilskipun nr. 2003/72/EB eru settar fram reglur til að vernda rétt starfsmanna evrópskra samvinnufélaga til aðildar að málum og ákvörðunum sem varða starfsemi evrópska samvinnufélagsins sem þeir starfa hjá. Ákvæðum tilskipunarinnar er ætlað að tryggja að venjur um aðild starfsmanna hjá aðilum sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags hvorki hverfi né minnki að vægi við stofnun evrópska samvinnufélagsins. Vegna margbreytilegra reglna og venja sem fyrir hendi eru í aðildarríkjunum um það hvernig fulltrúar starfsmanna koma að ákvarðanatöku í samvinnufélögum mælir tilskipunin hins vegar ekki fyrir um eina evrópska fyrirmynd að aðild starfsmanna fyrir öll evrópsk samvinnufélög. Tilskipunin leggur hins vegar þá skyldu á aðildarríki að tryggja ákveðna málsmeðferð um upplýsingamiðlun og samráð á fjölþjóðlegum grundvelli í öllum tilvikum þegar evrópsk samvinnufélög eru stofnuð frá grunni, ef stærð þeirra gefur tilefni til þess, miðað við fjölda starfa.
Ef þátttökuréttur er fyrir hendi innan eins eða fleiri aðila sem stofna evrópskt samvinnufélag, þ.e. réttur fulltrúa starfsmanna til að hafa bein áhrif á val fulltrúa í framkvæmdastjórn eða stjórn félagsins, skal hann að jafnaði fylgja með í flutningnum yfir í evrópska samvinnufélagið þegar því hefur verið komið á fót nema aðilar ákveði annað. Ef vilji er til þess innan samninganefndar að semja um minni þátttökurétt starfsmanna evrópska samvinnufélagsins hefur tilskipunin einnig að geyma reglur um í hvaða tilvikum heimilt er að ákveða slíkt fyrirkomulag.
Það er grundvallarregla og yfirlýst markmið með tilskipuninni að tryggja áunninn rétt starfsmanna til að taka þátt í ákvörðunum í félaginu. Réttindi starfsmanna, sem eru í gildi áður en evrópskt samvinnufélag er stofnað, skulu vera grundvöllur að rétti starfsmanna til að eiga aðild að evrópska samvinnufélaginu (meginreglan um „fyrir og eftir“). Sú regla gildir ekki aðeins um stofnun evrópsks samvinnufélags heldur einnig um skipulagsbreytingar í starfandi evrópsku samvinnufélagi og aðila sem verða fyrir áhrifum af skipulagsbreytingum. Ef skráð skrifstofa evrópsks samvinnufélags er flutt frá einu aðildarríki til annars skulu starfsmenn að minnsta kosti halda sömu réttindum til aðildar og áður.
Tilskipunin gerir ráð fyrir því að málsmeðferð um miðlun upplýsinga til starfsmanna evrópskra samvinnufélaga og samráð við þá milli landa ásamt þátttökurétti, ef við á, skuli fyrst og fremst ákveða með samkomulagi á milli viðkomandi aðila. Ef ekki næst samkomulag skal beita sérstökum almennum reglum í samræmi við viðauka með tilskipuninni sem þá gilda um evrópskt samvinnufélag. Þessum almennu reglum er ætlað að tryggja skilvirka starfshætti við miðlun upplýsinga til starfsmanna og samráð við þá milli landa, sem og þátttöku þeirra í viðkomandi stofnunum evrópska samvinnufélagsins ef slíkur réttur var til staðar fyrir stofnun þess. Aðildarríkin eiga samt sem áður kost á því að beita ekki almennum reglum um þátttöku þegar um samruna er að ræða, en í þeim tilvikum ber þeim að tryggja að fyrirliggjandi kerfum og venjum um þátttöku sem fyrir hendi voru hjá þátttökuaðilunum sé viðhaldið. Jafnframt er mælt fyrir um í tilskipuninni að þegar ekki sé unnt að réttlæta beitingu framangreindrar málsmeðferðar gagnvart þátttökuaðilum í evrópsku samvinnufélagi sem stofnað er frá grunni, vegna smæðar þess, skuli evrópska samvinnufélagið heyra undir gildandi innlendar reglur um aðild starfsmanna í aðildarríkinu þar sem það setur upp skráða skrifstofu eða aðildarríkjum þar sem það hefur dótturfyrirtæki eða starfsstöðvar. Þetta hefur ekki áhrif á þá skyldu evrópsks samvinnufélags, sem þegar hefur verið stofnað, að hlíta þeirri málsmeðferð sem tilskipunin mælir fyrir um ef verulegur fjöldi starfsmanna fer fram á það.
III. Efni frumvarpsins.
Innleiðing tilskipunar nr. 2003/72/EB kallar á lagabreytingar hér á landi til viðbótar við þær reglur sem þegar hafa verið lögfestar vegna reglugerðar ráðsins (EB) nr. 1435/2003, um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög, sbr. lög nr. 92/2006. Með frumvarpi þessu er lagt til að settar verði meginreglur til samræmis við ákvæði tilskipunarinnar. Þannig verði réttur starfsmanna evrópskra samvinnufélaga til aðildar að málum og ákvörðunum sem varða starfsemi evrópskra samvinnufélaga sem þeir vinna hjá tryggður sem og að gildandi reglur hvorki hverfi né minnki að vægi við stofnun evrópska samvinnufélagsins.
Í frumvarpinu er kveðið á um að þegar ákveðið hefur verið að stofna evrópsk samvinnufélög skuli framkvæmdastjórnir eða stjórnir þeirra lögaðila sem taka þátt í stofnun þess gera nauðsynlegar ráðstafanir til þess að hefja samningaviðræður við fulltrúa starfsmanna um tilhögun á aðild starfsmanna í evrópska samvinnufélaginu. Sérstök samninganefnd er í forsvari fyrir starfsmenn þeirra aðila sem taka þátt í þeim viðræðum. Við myndun nefndarinnar skal meðal annars tryggja að nefndarmenn séu kosnir eða tilnefndir í hlutfalli við fjölda starfsmanna hjá lögaðilunum, sem taka þátt, hlutaðeigandi dótturfyrirtækjum og starfsstöðvum í hverju aðildarríki fyrir sig. Gert er ráð fyrir því í frumvarpinu að fulltrúar sem kjörnir eru á Íslandi til setu í slíkri samninganefnd séu kosnir af trúnaðarmönnum innan fyrirtækja, en starfsmenn sem ekki eiga trúnaðarmann velji sér sameiginlegan fulltrúa sem taki þátt í kjöri fulltrúa í samninganefndina. Séu engir trúnaðarmenn innan fyrirtækis eiga allir starfsmenn fyrirtækis eða starfsstöðvar rétt á að taka þátt í kjöri fulltrúa í samninganefndina.
Frumvarpið hefur að geyma ákvæði sem er ætlað að tryggja rétt fulltrúa starfsmanna í samninganefndinni til að fá upplýsingar um þau fyrirtæki sem standa að stofnun evrópsks samvinnufélags og áform þeirra er varða starfsemi félagsins. Einnig er kveðið á um rétt sérstöku samninganefndarinnar til að kalla eftir sérfræðiaðstoð og bera þau félög sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags allan kostnað af starfi nefndarinnar.
Markmið samningaviðræðna er að ná samkomulagi um aðild starfsmanna að evrópsku samvinnufélagi, þ.e. varðandi rétt fulltrúa starfsmanna til upplýsinga, samráðs og þátttöku. Í samkomulagi skal meðal annars kveðið á um skipan fulltrúanefndar. Sú nefnd verður viðræðuaðili þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins, að því er snertir tilhögun á miðlun upplýsinga til starfsmanna evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva, í tengslum við samráð við þá, eða aðra málsmeðferð sem aðilarnir verða ásáttir um í stað þess að skipa slíka fulltrúanefnd.
Verði aðilarnir ásáttir í samningaviðræðum um að koma á tilhögun á þátttöku skal í samkomulagi þeirra einnig kveðið á um inntak þeirrar tilhögunar, þ.m.t. (ef við á) fjölda fulltrúa í eftirlitsstjórn eða stjórn evrópska samvinnufélagsins sem starfsmennirnir eiga rétt á að kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti, reglur um hvernig starfsmennirnir kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti þessum fulltrúum og réttindi þeirra o.s.frv.
Samningaviðræður geta að hámarki staðið yfir í eitt ár. Aðilar geta ákveðið að slíta viðræðum og gilda þá ákvæði III. kafla um aðild starfsmanna, eftir því sem við á. Sama máli gegnir ef ekki næst samkomulag innan þess frests sem veittur er til viðræðna.
Meginreglan er sú að einfaldur meiri hluti atkvæða ræður afstöðu sérstöku samninganefndarinnar, að því tilskildu að sá meiri hluti sé einnig fulltrúi hreins meiri hluta starfsmanna. Ef niðurstaða samningaviðræðna er sú að þátttökuréttur skuli minnka, þ.e. að áhrif fulltrúa starfsmanna á skipan stjórnar eða framkvæmdastjórnar evrópska samvinnufélagsins verði minni en fyrir stofnun þess, þarf samkomulagið hins vegar að hljóta atkvæði frá 2/ 3 hlutum fulltrúanna.
Ákvæði IV. kafla frumvarpsins fjalla um aðild starfsmanna að evrópskum samvinnufélögum sem eru stofnuð af einstaklingum eingöngu eða af einum lögaðila og einstaklingum. Er þá miðað við að starfsmenn séu færri en 50 eða starfi hjá evrópsku samvinnufélagi í aðeins einu aðildarríki. Í þeim tilvikum skulu innan evrópska samvinnufélagsins sjálfs gilda ákvæði aðildarríkis þar sem evrópska samvinnufélagið hefur skráða skrifstofu. Innan dótturfyrirtækja evrópska samvinnufélagsins og starfsstöðva skulu aftur á móti gilda þau ákvæði þess aðildarríkis þar sem þau eru staðsett. Ef heildarstarfsmannafjöldi evrópskra samvinnufélaga sem stofnuð eru með þessum hætti er a.m.k. 50 manns í a.m.k. tveimur aðildarríkjum getur hins vegar tiltekið hlutfall starfsmanna farið fram á að ákvæði II. og III. kafla frumvarpsins skuli gilda um aðild starfsmanna, eftir því sem við getur átt.
Í V. kafla er fjallað um rétt starfsmanna evrópsks samvinnufélags og/eða fulltrúa þeirra til þátttöku í félagsfundum eða í svæða- eða deildarfundum og til að greiða þar atkvæði. Loks geymir VI. kafli frumvarpsins ýmis ákvæði, svo sem um vernd fulltrúa starfsmanna, þagnarskyldu, meðferð ágreiningsmála, tengsl frumvarpsins við ákvæði annarra laga og heimild ráðherra til að setja nánari ákvæði um efni frumvarpsins í reglugerð.
IV. Tengsl frumvarpsins við landsrétt.
Ákvæði frumvarpsins gilda eingöngu um evrópsk samvinnufélög og hefur það engin áhrif á rétt starfsmanna annarra fyrirtækja til upplýsinga og samráðs. Í þeim tilvikum þegar starfandi félag umbreytist eða verður hluti af evrópsku samvinnufélagi er meginreglan hins vegar sú að þær sérreglur sem kveðið er á um í frumvarpinu, eða byggjast á samkomulagi aðila, sbr. 13. gr., ganga framar ákvæðum annarra laga er varða þátttöku starfsmanna, að því leyti sem annað er ekki tekið fram. Þetta felur meðal annars í sér að þar sem nú eru starfandi evrópsk samstarfsráð innan fyrirtækis, sbr. lög nr. 61/1999, gilda ákvæði þeirra laga almennt ekki um evrópsk samvinnufélög eða dótturfélög þess. Sama máli gildir um reglur einstakra aðildarríkja Evrópska efnahagssvæðisins um þátttöku starfsmanna.
Hins vegar er það eitt af meginmarkmiðum frumvarpsins að viðhalda þátttökurétti starfsmanna í þeim tilvikum þegar hann var fyrir hendi fyrir stofnun félagsins, þótt í undantekningartilvikum sé heimilt að semja um brottfall hans. Ákvæðin leiða því fyrst og fremst til þess að þátttökurétturinn byggist eftirleiðis á samkomulagi sem fulltrúar starfsmanna og evrópska samvinnufélagsins eða stofnenda þess gera með sér, eða, í þeim tilvikum þegar samningaviðræður leiða ekki til þess að gert sé samkomulag, á ákvæðum III. kafla.
Í 2. mgr. er fjallað um ábyrgð á framkvæmd laganna. Enda þótt ábyrgðin hvíli að miklu leyti sameiginlega á stjórnendum evrópska samvinnufélagsins eða lögaðila, sem taka þátt, og fulltrúum starfsmanna er í einstökum ákvæðum frumvarpsins kveðið á um frumkvæðisskyldu tiltekins aðila. Í því sambandi má benda á ákvæði 1. málsl. 4. gr. frumvarpsins þar sem mælt er fyrir um að framkvæmdastjórn eða stjórn lögaðila beri að gera ráðstafanir til að hefja samningaviðræður við fulltrúa starfsmanna. Í 2. málsl. 4. gr. er jafnframt gert ráð fyrir að sömu aðilar eigi frumkvæði að því að láta í té tilteknar upplýsingar þegar stofna á evrópskt samvinnufélag.
Í 2. tölul. er að finna skilgreiningu á hugtakinu „lögaðilar sem taka þátt“ í samræmi við b-lið 2. gr. tilskipunar nr. 2003/72/EB, en í þeirri grein er vísað til þess að átt sé við félög og fyrirtæki í skilningi 2. mgr. 48. gr. (áður 58. gr.) Rómarsáttmálans. Samkvæmt því ákvæði nær hugtakið til félaga og fyrirtækja sem stofnuð eru á grundvelli einkaréttar, svo og annarra lögpersóna sem lúta opinberum rétti eða einkarétti, þó að frátöldum þeim sem eru ekki rekin í hagnaðarskyni.
Um skilgreiningu á „dótturfyrirtæki“ lögaðila, sem tekur þátt, eða evrópsks samvinnufélags er í c-lið vísað til 5. gr. laga um evrópsk samstarfsráð í fyrirtækjum, nr. 61/1999. Er sú skilgreining nokkuð frábrugðin skilgreiningu á dótturfélagi í 2. gr. laga um hlutafélög, nr. 2/1995, og samsvarandi ákvæði 2. gr. laga um einkahlutafélög, nr. 138/1994. Ástæða þess að stuðst er við skilgreiningu laga nr. 61/1999 er sú að í c-lið 2. gr. tilskipunar nr. 2003/72/ EB, sem ákvæðið byggist á, er vísað til samsvarandi ákvæðis 3. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB sem innleidd var með þeim lögum.
Í 11. tölul. er skilgreint hvað átt er við með þátttöku starfsmanna, þ.e. fulltrúa eða fulltrúanefndar þeirra. Er gert ráð fyrir að fulltrúar eða fulltrúanefnd starfsmanna geti haft áhrif með tvennum hætti, annaðhvort með rétti til að kjósa eða tilnefna fulltrúa í stjórn eða eftirlitsstjórn lögaðilans eða rétti til að mæla með eða gegn tilnefningu einhvers eða allra fulltrúa í eftirlitsstjórn eða stjórn lögaðilans. Hér verður að hafa í huga að á Evrópska efnahagssvæðinu er að finna margs konar fyrirkomulag á atvinnulýðræði og einnig gilda þar mismunandi reglur og fyrirkomulag um uppbyggingu og stjórn fyrirtækja. Samsvarandi ákvæði í k-lið 2. gr. tilskipunar nr. 2003/72/EB er ætlað að ná yfir öll þessi form og gildir þá einu hvort um er að ræða reglur sem byggjast á lögum, samningum eða venju.
Í 2. málsl. 4. gr. er kveðið á um skyldu lögaðilanna, sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags, til að láta fulltrúum starfsmanna í té ítarlegar upplýsingar sem nauðsynlegar eru svo unnt sé að ákvarða fjölda fulltrúa í sérstöku samninganefndinni og skiptingu sæta í henni. Byggt er á því að veittar séu nýjustu fáanlegar upplýsingar. Að því er snertir tölur um starfsmannafjölda skal tekið fram að átt er við heildarfjölda starfsmanna hjá hverjum lögaðila, sem tekur þátt, óháð því hvort þeir eru til dæmis í hlutastarfi eða starfa á grundvelli tímabundins ráðningarsamnings. Hér er átt við fjölda starfsmanna á hverjum tíma. Er því um að ræða aðra reglu en fram kemur í 8. gr. laga um evrópsk samstarfsráð í fyrirtækjum, nr. 61/1999, þar sem miðað er við meðalfjölda starfsmanna á síðustu tveimur árum.
Reglur um skipun í sérstöku samráðsnefndina eru á margan hátt flóknar sem stafar einkum af því að unnt er að stofna evrópskt samvinnufélag á mismunandi hátt, sbr. ákvæði II. kafla laga um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006.
Ákvæði a-liðar 2. mgr. er ætlað að tryggja að sæti í nefndinni skiptist eftir fjölda þeirra ríkja innan EES þar sem lögaðilarnir, sem taka þátt, hafa starfsmenn í vinnu og felur reglan í sér að hvert ríki sem málið varðar á rétt á a.m.k. einum fulltrúa. Að öðru leyti ræðst fulltrúafjöldinn af því hve stór hluti starfsmanna lögaðilanna, sem taka þátt, starfar í hverju ríki og eykst fjöldi fulltrúa um einn fyrir hvern byrjaðan tug fulltrúa.
Í b-lið 2. mgr. er að finna sérreglu sem einungis gildir þegar evrópskt samvinnufélag er myndað með samruna. Er þá bætt við takmörkuðum fjölda fulltrúa í samninganefndina og eru þeir fulltrúar starfsmanna samvinnufélaga sem taka þátt og verða ekki lengur sjálfstæðir lögaðilar eftir að skráning evrópska samvinnufélagsins tekur gildi. Í 3. mgr. er síðan tekið fram að ef samvinnufélögin eru fleiri en þau viðbótarsæti sem mögulegt er að úthluta á þennan hátt skuli þau sæti sem laus eru til ráðstöfunar ganga til starfsmanna þeirra félaga sem fjölmennust eru í hverju aðildarríki.
Í 1. mgr. er kveðið á um kjör fulltrúa starfsmanna á Íslandi í sérstöku samninganefndina. Er gert ráð fyrir að trúnaðarmönnum stéttarfélaga verði falið að velja þessa fulltrúa, en jafnframt tekið fram að starfsmenn sem ekki eiga trúnaðarmann velji sér sameiginlegan fulltrúa sem tekur þátt í kjörinu. Þessir aðilar skulu velja fulltrúa úr sínum röðum til setu í sérstöku samninganefndinni en ef engir trúnaðarmenn eru fyrir hendi eiga allir starfsmenn lögaðilans, sem tekur þátt, rétt á að taka í kjörinu og eru þeir þá jafnframt kjörgengir, sbr. 3. mgr.
Sérregla gildir þó skv. 5. mgr. í þeim tilvikum þegar starfsmenn eiga rétt á að velja aukafulltrúa í sérstöku samninganefndina vegna þess að viðkomandi samvinnufélag hættir að starfa sem sérstakur lögaðili í kjölfar samruna. Eiga þá einungis fulltrúar þess félags rétt á að taka þátt í kosningunni.
Í greininni er að finna ákvæði um að ef fleiri en eitt íslenskt fyrirtæki tekur þátt í stofnun Evrópufélags skuli reynt að dreifa fjölda fulltrúa milli lögaðila, sem taka þátt, og að sætum skuli endurúthlutað ef starfsmenn þátttökufélags missa rétt til fulltrúa.
Ákvæði 1.–6. mgr. eru í stórum dráttum samhljóða sambærilegum ákvæðum 6. gr. laga um aðild starfsmanna að Evrópufélögum, nr. 27/2004. Í 7. mgr er aftur á móti að finna nýmæli, í samræmi við ákvæði 4. málsl. b-liðar 2. mgr. 3. gr. tilskipunar nr. 2003/72/EB, en þar er mælt fyrir um að miða skuli að því að stuðla að jöfnu hlutfalli kynjanna við útnefningu, tilnefningu eða kosningu fulltrúa starfsmanna. Bindur þessi regla að nokkru leyti hendur fulltrúa starfsmanna þar sem þeim ber með þessum hætti að gæta að jafnvægi kynjanna á meðal fulltrúanna.
Í 2. mgr. er mælt fyrir um skyldu þeirra aðila sem koma að stofnun evrópsks samvinnufélags til að greina nefndinni frá áætlunum sínum og stofnanaferlinu allt þar til skráning þess hefur farið fram. Þær upplýsingar sem hér gætu fallið undir varða til dæmis breytingar sem kunna að verða, svo sem er einhverjir hætta við þátttöku í evrópska samvinnufélaginu eða nýir aðilar bætast í hóp þátttakenda. Slíkt getur meðal annars orðið til þess að hafa áhrif á samsetningu nefndarinnar.
Ákvæði 2. mgr. geymir sérreglu sem er ætlað að varna því að þátttökuréttur starfsmanna minnki við stofnun evrópsks samvinnufélags. Þarf aukinn meiri hluta atkvæða til að staðfesta slíkt samkomulag auk þess sem uppfylla þarf skilyrði um að þeir sem greiða samkomulaginu atkvæði séu fulltrúar aukins meiri hluta starfsmanna og séu frá tveimur aðildarríkjum í það minnsta. Hins vegar er rétt að taka hér fram að ef evrópskt samvinnufélag verður til við umbreytingu er óheimilt að semja um rýrari þátttökurétt starfsmanna, sbr. 3. mgr. 13. gr. frumvarpsins. Verður þátttaka starfsmanna þá ávallt að lágmarki að samsvara þeim rétti sem þeir höfðu fyrir í samvinnufélaginu sem á að breyta.
Í 2. mgr. er kveðið er á um að aðilar geti þrátt fyrir 1. mgr. komið sér saman um að halda samningaviðræðum áfram eftir sex mánaða frestinn en þá er miðað við að þær geti staðið að hámarki í eitt ár frá stofnun sérstöku samninganefndarinnar.
Í 4. mgr. er kveðið á um heimild til að kalla sérstöku samninganefndina saman að nýju, en almennt verður það ekki gert fyrr en að liðnum tveimur árum frá fyrri ákvörðun.
Gert er ráð fyrir því sem meginreglu, sbr. 2. tölul. 2. mgr., að aðilarnir geri samkomulag um að starfandi verði fulltrúanefnd starfsmanna sem að mörgu leyti svipar til evrópskra samstarfsráða í fyrirtækjum og kveðið er á um í lögum nr. 61/1999. Í 6. tölul. 2. mgr. er þó gert ráð fyrir að heimilt sé að semja um annað fyrirkomulag á upplýsingamiðlun og samráði.
Meðal þeirra atriða sem nauðsynlegt er að komi fram í samkomulagi aðila er gildissvið samkomulagsins, þ.e. til hvaða fyrirtækja, þ.m.t. dótturfyrirtækja, því er ætlað að ná. Einnig er mikilvægt að í samkomulaginu komi fram í hvaða tilvikum það skuli endurskoðað, sbr. 8. tölul. 2. mgr., enda líklegt að einhverjar breytingar verði á starfsemi hins evrópska samvinnufélags, svo sem vegna frekari samruna eða breytinga á starfsemi félagsins eftir að það hefur verið stofnað. Slíkar breytingar geta hæglega haft áhrif á skiptingu sæta í fulltrúanefndinni.
Í þeim tilvikum sem samkomulag næst samkvæmt þessari grein eiga ákvæði III. kafla frumvarpsins ekki við um evrópska samvinnufélagið nema þess sé sérstaklega getið í samkomulagi aðila, sbr. 3. mgr.
Í 4. mgr. er sérstaklega tekið fram að þegar evrópskt samvinnufélag verður til við umbreytingu skuli samkomulagið mæla fyrir um að aðild starfsmanna sé á engan hátt minni en í félaginu sem á að breyta, leiði ákvæði a-liðar 3. mgr. 30. gr. ekki til annarrar niðurstöðu.
Í 5. mgr. er mælt fyrir um heimild aðila til að tilgreina í samkomulaginu hvernig fara skuli um réttindi starfsmanna til þátttöku á félagsfundum eða svæða- eða deildarfundum. Í því sambandi er vísað til 21. gr. frumvarpsins þar sem fjallað er um þátttöku á slíkum fundum. Einnig er vísað til 4. mgr. 59. gr. reglugerðar (EB) nr. 1435/2003, frá 22. júlí 2003, um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög (SCE), sem innleidd var hér á landi með lögum um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006. Þar kemur fram að ef lög aðildarríkisins, þar sem evrópska samvinnufélag hefur skráða skrifstofu, leyfa við gildistöku þessarar reglugerðar sé heimilt að kveða á um það í samþykktum evrópska samvinnufélagsins hvernig þátttöku fulltrúa starfsmanna á félagsfundum skuli háttað eða á svæða- eða deildarfundum, að því tilskildu að fulltrúar starfsmanna ráði ekki samanlagt yfir meira en 15% af heildaratkvæðisrétti. Sá réttur fellur samkvæmt ákvæðinu niður um leið og skráð skrifstofa evrópska samvinnufélagsins er flutt til aðildarríkis þar sem ekki er kveðið á um slíka þátttöku í landslögum.
Ákvæði 18. gr. frumvarpsins kveður á um annars konar reglur en þær sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 15. gr. En reglur 18. gr. eiga aðeins við í þeim tilvikum sem um getur í 2. mgr. 15. gr. og að uppfylltum skilyrðum sem þar koma fram.
Það getur ávallt gerst, til dæmis við samruna fyrirtækja frá mörgum aðildarríkjum, að þátttökuréttur starfsmanna byggist á ólíkum reglum. Er það ástæða þess að í 3. mgr. er kveðið á um að í þeim tilvikum sem 18. gr. á við skuli sérstaka samninganefndin taka ákvörðun um hvaða form á þátttöku skuli gilda í evrópska samvinnufélaginu.
Gert er ráð fyrir að fulltrúanefndinni verði heimilt að kjósa sér framkvæmdaráð sem getur starfað milli reglulegra funda nefndarinnar, sbr. 4. tölul. 1. mgr. Má ætla að því úrræði verði nokkuð beitt og er gert ráð fyrir að fulltrúanefndin skilgreini umboð framkvæmdaráðsins í starfsreglum sínum.
Taka ber fram að enda þótt ekki sé gert ráð fyrir í 2. mgr. að viðræður hefjist fyrr en fjórum árum eftir að fulltrúanefnd er stofnuð geta þær engu síður hafist fyrr í tilvikum skv. 26. gr.
Í 1. mgr. er fjallað um valdsvið fulltrúanefndar en það takmarkast við þau málefni sem snerta evrópska samvinnufélagið sjálft sem og dótturfyrirtæki þess og starfsstöðvar.
Í 2. mgr. eru tilgreind efnisatriði sem einkum skulu rædd á fundum fulltrúanefndar og þar til bærrar stofnunar evrópsks samvinnufélags, en þar er ekki um tæmandi talningu að ræða.
Samkvæmt 4. mgr. er gert ráð fyrir að fulltrúanefndin eigi rétt á að funda a.m.k. árlega með þar til bærri stofnun evrópska samvinnufélagsins. Samkvæmt tilskipun nr. 2003/72/EB er gert ráð fyrir að þar til bæra stofnunin sé aðili sem fer með ákvörðunarvald hjá hinu evrópska samvinnufélagi. Það fer síðan eftir samþykktum og skipulagi félagsins hver sá aðili er. Fulltrúanefndin á einnig rétt á að óska eftir aukafundi á grundvelli upplýsinga um sérstakar aðstæður sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna, sbr. 7. mgr. Framkvæmdaráð, sem skipað er skv. 4. tölul. 1. mgr. 16. gr., hefur einnig heimild til að krefjast slíks fundar, einkum þegar ekki gefst tími vegna aðstæðna til að kalla saman fulltrúanefndina.
Samkvæmt greininni hefur samráð við fulltrúanefndina verulega þýðingu og getur nefndin sem fyrr segir krafist annars fundar í þeim tilvikum þegar þar til bær stofnun evrópska samvinnufélagsins ákveður að fara ekki að áliti nefndarinnar. Hins vegar er tekið fram í 10. mgr. að álit fulltrúanefndarinnar geti aldrei bundið hendur stjórnenda Evrópufélagsins og er það því eingöngu ráðgefandi.
Ákvæði 11.–13. mgr. eru í samræmi við f–h-lið 2. hluta viðaukans þar sem kveðið er á um heimild fulltrúanefndar til að leita aðstoðar sérfræðinga, rétt fulltrúanefndarmanna til nauðsynlegs starfshlés vegna þjálfunar til fulltrúastarfanna og kostnað vegna starfa fulltrúanefndarinnar. Eins og fram kemur í h-lið skal evrópska samvinnufélagið greiða nauðsynlegan kostnað vegna starfa fulltrúanefndarinnar, einkum vegna skipulagningar funda og túlkunar auk ferða- og gistikostnaðar nema samið sé um annað.
Í 3. mgr. er gert ráð fyrir að fulltrúanefnd starfsmanna ákveði skiptingu sæta í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins meðal fulltrúa starfsmanna í einstökum aðildarríkjum. Einnig er gert ráð fyrir þeirri meginreglu að sæti í stjórn og eftirlitsstjórn gangi til þeirra aðildarríkja þar sem starfsmenn eru flestir og að sæti skiptist samkvæmt hlutfallsreglu. Í þeim tilvikum þegar slík hlutfallsskipting leiðir til þess að starfsmenn í einstökum aðildarríkjum fá engan fulltrúa skal fulltrúanefndin leitast við að jafna skiptingu sæta og njóta starfsmenn í því aðildarríki þar sem skrifstofa evrópska samvinnufélagsins er staðsett þá forgangs fram yfir aðra starfsmenn sem ekki hafa fengið úthlutað sæti samkvæmt hlutfallsreglu. Hér verður að hafa í huga að sjaldan verður um mikinn fjölda sæta að ræða en gert er ráð fyrir í frumvarpinu að hlutfallsregla ráði ávallt fyrstu sætum sem koma til úthlutunar samkvæmt þessari grein.
Hér er ekki farin sú leið að setja ítarlegar reglur um aðferðir í þeim tilvikum þegar þátttökuréttur starfsmanna felst í því að mæla með eða gegn tilnefningu fulltrúa í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins. Þess í stað þykir nægilegt að fela fulltrúanefnd starfsmanna að setja reglur um það efni, sbr. 4. mgr.
Í 5. mgr. er kveðið á um hvernig starfsmenn hér á landi skuli kjósa eða tilnefna fulltrúa í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins, en í 3. hluta tilskipunar nr. 2003/72/EB er ekki fjallað um hvernig slíkri kosningu eða tilnefningu skuli háttað í einstökum aðildarríkjum. Lagt er til að beitt verði sömu aðferð og um getur í 6. gr. um tilnefningu fulltrúa í sérstöku samninganefndina og fulltrúaráð starfsmanna. Hvað varðar fulltrúa frá öðrum aðildarríkjum er meginreglan sú að löggjöf viðkomandi aðildarríkis ráði, en þegar löggjöf til innleiðingar á tilskipuninni kveður ekki sérstaklega á um val fulltrúa skuli þetta vald falið fulltrúanefnd starfsmanna evrópska samvinnufélagsins.
Í 6. mgr. er tekinn af allur vafi um að fulltrúar, sem ákvæði greinarinnar eiga við um, skuli hafa sömu stöðu og réttindi og aðrir stjórnarmenn.
Þagnarskylda verður aðeins ákveðin í einstökum tilvikum og heimilar þessi grein ekki að fulltrúar starfsmanna undirgangist almenna þagnarskyldu varðandi þær upplýsingar sem þeir fá í störfum sínum.
Ágreiningur um hvort heimilt sé að binda tilteknar upplýsingar þagnarskyldu verður borinn undir almenna dómstóla, sbr. 28. gr.
Dómstólar skera úr ágreiningi um hvort ákvæðið eigi við, sbr. 28. gr. Um samningaviðræður fer skv. II. kafla, en í stað þess að sérstök samninganefnd starfsmanna sé skipuð fer fulltrúanefnd starfsmanna með samningsumboð fyrir starfsmenn.
Í 1. mgr. er að finna refsiákvæði sem einkum getur varðað fulltrúa starfsmanna. Er þar mælt fyrir um að það varði fésektum að láta af hendi trúnaðarupplýsingar. Ef ágreiningur er um hvort heimilt sé að binda upplýsingar trúnaði er unnt að skjóta ágreiningi til dómstóla, sbr. 28. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um refsiábyrgð lögaðila. Er þar mælt fyrir um að ásetningsbrot gegn 4., 17., 23. og 26. gr. varði lögaðila fésektum. Brot verður því aðeins talið refsivert að það sé til þess fallið að svipta starfsmenn evrópsks samvinnufélags rétti sem varinn er samkvæmt lögunum. Dæmi um slíkt er ef starfsmenn lögaðila, sem taka þátt, leyna fulltrúa starfsmanna upplýsingum eða gefa þeim rangar upplýsingar sem hafa áhrif á niðurstöðu samningaviðræðna skv. II. kafla eða á samráðsferli skv. 17. gr. Sama máli gegnir ef brotið er gegn reglum um vernd fulltrúa starfsmanna skv. 23. gr. eða ef tilgangurinn með stofnun evrópsks samvinnufélags er að svipta starfsmenn þátttökurétti sem þeir höfðu fyrir stofnun félagsins.
Í 2. mgr. er kveðið á um að reglur aðildarríkja um þátttöku starfsmanna gildi almennt ekki um evrópsk samvinnufélög, enda falli þau undir 4.–18. gr. laganna.
Í 3. mgr. kemur meðal annars fram að efni frumvarpsins skuli ekki hafa áhrif á rétt starfsmanna til aðildar, til dæmis í dótturfyrirtækjum evrópsks samvinnufélags og starfsstöðvum, að því leyti sem sá réttur varðar ekki þátttöku í stjórnarstofnunum evrópska samvinnufélagsins. Sem dæmi má nefna að ef til álita kæmi að grípa til hópuppsagna í dótturfélagi evrópsks samvinnufélags í aðeins einu aðildarríki mundi ekki reyna á ákvæði þessara laga heldur færi um samráð um þá ráðstöfun samkvæmt ákvæðum laga um hópuppsagnir sem gilda í því ríki.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Ekki er gert ráð fyrir að frumvarpið hafi í för með sér útgjaldaauka fyrir ríkissjóð.
Þskj. 591 — 450. mál.
Frumvarp til laga
um aðild starfsmanna að evrópskum samvinnufélögum.
(Lagt fyrir Alþingi á 133. löggjafarþingi 2006–2007.)
I. KAFLI
Markmið og gildissvið.
1. gr.
Markmið laganna.
Ef þátttökuréttur er fyrir hendi hjá einum aðila eða fleirum sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags skal sá réttur einnig gilda í evrópska samvinnufélaginu nema sérstök samninganefnd fulltrúa starfsmanna og fulltrúar þeirra fyrirtækja sem standa að stofnun evrópska samvinnufélagsins semji um annað eða ákvæði 18. gr. leiði til annarrar niðurstöðu.
Til að tryggja framangreind markmið skal koma á fastri tilhögun um aðild starfsmanna í öllum evrópskum samvinnufélögum í samræmi við málsmeðferð um samningaviðræður eftir því sem nánar greinir í lögum þessum.
2. gr.
Gildissvið.
Stjórnendur evrópsks samvinnufélags og dótturfyrirtækja þess eða stjórnendur lögaðila, sem taka þátt, þegar við á, og fulltrúar starfsmanna eða starfsmennirnir sjálfir, eftir því sem við á, skulu uppfylla þær skuldbindingar sem mælt er fyrir um í lögunum, óháð því hvort evrópska samvinnufélagið er með staðfestu hér á landi.
3. gr.
Orðskýringar.
1. Evrópskt samvinnufélag: Samvinnufélag sem stofnað er í samræmi við ákvæði laga um evrópsk samvinnufélög og reglugerð ráðsins (EB) nr. 1435/2003.
2. Lögaðilar sem taka þátt: Fyrirtæki og félög, þar með talin samvinnufélög, sem og aðrir lögaðilar sem hafa verið stofnaðir samkvæmt íslenskum lögum og heyra undir þau, sem eiga beinan þátt í að stofna evrópskt samvinnufélag.
3. Dótturfyrirtæki: Fyrirtæki sem lögaðili, sem tekur þátt, eða evrópskt samvinnufélag hefur ráðandi aðstöðu gagnvart samkvæmt skilgreiningu 5. gr. laga um evrópsk samstarfsráð í fyrirtækjum, nr. 61/1999.
4. Hlutaðeigandi dótturfyrirtæki eða starfsstöð: Dótturfyrirtæki eða starfsstöð lögaðila, sem tekur þátt, sem fyrirhugað er að verði dótturfyrirtæki eða starfsstöð evrópska samvinnufélagsins við myndun þess.
5. Fulltrúar starfsmanna: Trúnaðarmenn stéttarfélaga samkvæmt lögum og aðrir fulltrúar starfsmanna lögaðila, sem taka þátt, sem starfsmenn tilnefna samkvæmt lögum þessum eða samkomulagi á vinnustað.
6. Fulltrúanefnd: Nefnd fulltrúa starfsmanna sem sett er á fót samkvæmt samkomulagi, sem um getur í 13. gr. eða í samræmi við III. kafla, með það í huga að upplýsa og hafa samráð við starfsmenn evrópsks samvinnufélags, dótturfyrirtækja og starfsstöðva þess, og þar sem við á beita þátttökurétti starfsmanna að því er varðar evrópska samvinnufélagið.
7. Sérstök samninganefnd: Nefnd sem sett er á fót í samræmi við 5. gr. til að semja við þar til bæra stofnun lögaðila, sem taka þátt, um fasta tilhögun á aðild starfsmanna í evrópska samvinnufélaginu.
8. Aðild starfsmanna: Hvert það fyrirkomulag, þ.m.t. upplýsingamiðlun, samráð og þátttaka, þar sem fulltrúar starfsmanna geta haft áhrif á ákvarðanatöku í fyrirtæki.
9. Upplýsingar: Upplýsingar sem þar til bær stofnun evrópsks samvinnufélags miðlar til fulltrúanefndar starfsmanna og/eða fulltrúa starfsmanna um málefni sem varða félagið sjálft og dótturfyrirtæki eða starfsstöðvar þess sem eru í öðru aðildarríki eða utan valdsviðs þeirra stofnana sem taka ákvarðanir í hverju aðildarríki. Veita skal upplýsingar á þeim tíma, á þann hátt og með því inntaki sem gerir fulltrúum starfsmanna kleift að gera ítarlegt mat á hugsanlegum áhrifum og þegar við á undirbúa samráð við þar til bæra stofnun evrópska samvinnufélagsins nema annað leiði af ákvæðum þessara laga.
10. Samráð: Viðræður og skoðanaskipti fulltrúanefndar starfsmanna og/eða fulltrúa starfsmanna og þar til bærrar stofnunar viðkomandi evrópsks samvinnufélags. Samráð skal fara fram á þeim tíma, á þann hátt og með því inntaki sem gerir fulltrúum starfsmanna kleift á grundvelli fenginna upplýsinga að láta í ljós álit sitt á ráðstöfunum sem þar til bæra stofnunin hefur fyrirhugað en álitið kann að verða tekið til greina við ákvarðanatöku í evrópska samvinnufélaginu.
11. Þátttaka: Áhrif fulltrúanefndar starfsmanna og/eða fulltrúa starfsmanna á málefni lögaðila annaðhvort með:
a. rétti til að kjósa eða tilnefna fulltrúa í stjórn lögaðilans eða eftirlitsstjórn eða
b. rétti til að mæla með og/eða gegn tilnefningu einhverra eða allra fulltrúa í stjórn lögaðilans eða eftirlitsstjórn.
II. KAFLI
Málsmeðferð við samningaviðræður sem gildir um evrópsk samvinnufélög sem stofnuð eru af að minnsta kosti tveimur lögaðilum eða við umbreytingu.
4. gr.
Upphaf samningaviðræðna og upplýsingagjöf.
5. gr.
Myndun sérstakrar samninganefndar.
Þegar fulltrúar í sérstöku samninganefndina eru kosnir eða tilnefndir skal tryggja að:
a. fulltrúarnir séu kosnir eða tilnefndir í hlutfalli við fjölda starfsmanna hjá þeim lögaðilum, sem taka þátt, og hlutaðeigandi dótturfyrirtækjum eða starfsstöðvum í hverju aðildarríki fyrir sig, með því að úthluta hverju aðildarríki einu sæti fyrir hvern hluta starfsmanna í því ríki sem jafngildir hverjum byrjuðum tug af hundraði starfsmanna sem ráðnir eru í öllum aðildarríkjum samanlagt,
b. þegar evrópskt samvinnufélag er myndað við samruna sé bætt við aðilum frá hverju aðildarríki fyrir sig, eftir þörfum, til að tryggt sé að í sérstöku samninganefndinni sé að minnsta kosti einn fulltrúi fyrir hvert samvinnufélag sem tekur þátt, er skráð og hefur starfsmenn í því aðildarríki og sem fyrirhugað er að verði ekki lengur sérstakur lögaðili eftir skráningu evrópska samvinnufélagsins, að svo miklu leyti sem:
1. þessir viðbótarfulltrúar verða ekki fleiri en sem nemur tuttugu af hundraði þeirra fulltrúa sem eru tilnefndir eða kjörnir skv. a-lið og
2. skipan þeirra hefur ekki í för með sér að starfsmenn viðkomandi lögaðila, sem taka þátt, öðlist fleiri fulltrúa en þeir eiga rétt á skv. a-lið.
Ef samvinnufélögin, sem b-liður 2. mgr. á við um, eru fleiri en tiltæk viðbótarsæti skal viðbótarsætum úthlutað á samvinnufélög í mismunandi aðildarríkjum í fallandi röð eftir fjölda starfsmanna í þeim.
6. gr.
Val fulltrúa á Íslandi.
Þeir sem rétt eiga til að taka þátt í kjöri fulltrúa skv. 1. mgr. skulu kjósa úr sínum hópi fulltrúa til setu í sérstöku samninganefndinni. Vægi atkvæða hvers trúnaðarmanns eða fulltrúa ræðst af fjölda starfsmanna að baki honum.
Hafi engir trúnaðarmenn verið skipaðir eiga allir starfsmenn lögaðilans, sem tekur þátt, rétt á að taka þátt í kjöri fulltrúa í nefndina.
Ef kjósa á fleiri en einn fulltrúa frá Íslandi í nefndina skal tryggja eins og unnt er að starfsmenn sem flestra lögaðila, sem taka þátt, eigi þar fulltrúa.
Í þeim tilvikum sem úthlutað er aukasæti í sérstöku samninganefndinni, sbr. b-lið 2. mgr. 5. gr., fer um val þeirra fulltrúa samkvæmt þessari grein, eftir því sem við á.
Ef starfsmenn lögaðila, sem tekur þátt, á Íslandi missa rétt til fulltrúa, svo sem vegna þess að lögaðilinn tekur ekki lengur þátt í myndun evrópsks samvinnufélags, skal því sæti úthlutað að nýju samkvæmt þessari grein.
Aðferðirnar sem eru notaðar til að útnefna, tilnefna eða kjósa fulltrúa starfsmanna skulu miða að því að stuðla að jöfnu hlutfalli kynjanna.
7. gr.
Hlutverk sérstöku samninganefndarinnar.
Í þessu skyni skulu þar til bærar stofnanir lögaðilanna, sem taka þátt, greina sérstöku samninganefndinni frá áætluninni um stofnun evrópska samvinnufélagsins og sjálfu stofnunarferlinu fram að skráningu þess.
8. gr.
Ákvörðunartaka innan sérstöku samninganefndarinnar.
Verði niðurstaða samningaviðræðna sú að þátttökuréttur minnkar þarf samkomulagið í eftirtöldum tilvikum að hljóta atkvæði frá 2/ 3hlutum fulltrúanna sem jafnframt eru fulltrúar að minnsta kosti 2/ 3hluta starfsmanna, þ.m.t. atkvæði fulltrúa starfsmanna sem starfa í a.m.k. tveimur aðildarríkjum:
a. þegar um er að ræða evrópskt samvinnufélag sem á að stofna við samruna og a.m.k. fjórðungur starfsmanna samvinnufélaganna, sem taka þátt, heyrir undir þátttökutilhögunina eða
b. þegar um er að ræða evrópskt samvinnufélag sem á að stofna á annan hátt ef a.m.k. helmingur starfsmanna lögaðilanna, sem taka þátt, heyrir undir þátttökutilhögunina.
Það að þátttökuréttur minnkar merkir að hlutfall fulltrúa starfsmanna í stjórnarstofnunum evrópska samvinnufélagsins, í skilningi 11. tölul. 3. gr., er lægra en hæsta hlutfallið hjá lögaðilunum sem taka þátt.
9. gr.
Sérfræðiaðstoð og upplýsingagjöf.
Sérstöku samninganefndinni er heimilt að ákveða að greina fulltrúum utanaðkomandi samtaka sem hagsmuna eiga að gæta, þ.m.t. stéttarfélaga, frá upphafi samningaviðræðna.
10. gr.
Lengd samningaviðræðna.
Aðilar geta komið sér saman um að framlengja samningaviðræður fram yfir þann tíma sem um getur í 1. mgr. í allt að eitt ár samanlagt.
11. gr.
Slit samningaviðræðna.
Ákvörðun skv. 1. mgr. bindur enda á gerð samkomulags skv. 13. gr. Þegar slík ákvörðun hefur verið tekin gilda ákvæði III. kafla ekki um aðild starfsmanna evrópska samvinnufélagsins nema að því leyti sem sérstaka samninganefndin tekur ákvarðanir skv. 15. gr., en um upplýsingar og samráð gilda þá lög og venjur í hverju aðildarríki þar sem evrópska samvinnufélagið hefur starfsemi.
Ákvörðun um að hefja ekki samningaviðræður eða binda enda á þær þarf að hljóta atkvæði frá 2/ 3hlutum fulltrúa í sérstöku samninganefndinni sem jafnframt eru fulltrúar a.m.k. 2/ 3hluta starfsmanna, þ.m.t. atkvæði fulltrúa starfsmanna sem starfa í að minnsta kosti tveimur aðildarríkjum.
Kalla má sérstöku samninganefndina saman að nýju með skriflegri beiðni frá að minnsta kosti 10% starfsmanna evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva, eða fulltrúum þeirra, í fyrsta lagi tveimur árum eftir að ákvörðun skv. 1. mgr. hefur verið tilkynnt þar til bærum stofnunum lögaðila, sem taka þátt, og gilda þá ákvæði þessa kafla að breyttu breytanda. Heimilt er þó að hefja samningaviðræður fyrr ef aðilar verða sáttir um það.
Ef sérstaka samninganefndin ákveður að hefja samningaviðræður við framkvæmdastjórn á ný, en ekkert samkomulag næst í þeim samningaviðræðum, gilda engin ákvæði III. kafla um aðild starfsmanna evrópska samvinnufélagsins.
Þegar evrópskt samvinnufélag er stofnað með umbreytingu gildir þessi grein ekki ef þátttökufyrirkomulag er fyrir hendi í samvinnufélaginu sem á að breyta.
12. gr.
Kostnaður.
13. gr.
Efni samkomulags.
Í samkomulaginu skal að lágmarki tilgreina eftirfarandi atriði:
1. Gildissvið samkomulagsins.
2. Skipan, fjölda fulltrúa og úthlutun sæta í fulltrúanefnd sem verður viðræðuaðili þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins í tengslum við tilhögun upplýsingamiðlunar til starfsmanna evrópska samvinnufélagsins og dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva og samráð við þá.
3. Hlutverk fulltrúanefndarinnar og málsmeðferð um upplýsingamiðlun til hennar og samráð við hana.
4. Hve oft fulltrúanefndin skal koma saman.
5. Hvert fjármagn og hvernig aðbúnaður fulltrúanefndarinnar skal vera.
6. Með hvaða hætti fyrirkomulagi skal komið á ef aðilarnir ná samkomulagi um að koma á einni málsmeðferð, eða fleiri en einni, við upplýsingamiðlun og samráð í stað þess að skipa fulltrúanefnd.
7. Ef aðilar verða ásáttir í samningaviðræðum um að koma á tilhögun á þátttöku, inntak þeirrar tilhögunar, þ.m.t., ef við á, fjölda fulltrúa í eftirlitsstjórn eða stjórn evrópska samvinnufélagsins sem starfsmennirnir eiga rétt á að kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti, reglur um hvernig starfsmennirnir kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti þessum fulltrúum og réttindi þeirra.
8. Gildistökudag samkomulagsins og gildistíma þess, í hvaða tilvikum samkomulagið skuli framlengt eða endurskoðað og málsmeðferð við framlengingu þess, þ.m.t., eftir því sem við á, þegar skipulagsbreytingar verða á evrópska samvinnufélaginu og dótturfyrirtækjum þess og starfsstöðvum eftir stofnun evrópska samvinnufélagsins.
Ákvæði III. kafla gilda ekki ef aðilar ná samkomulagi samkvæmt þessari grein nema þess sé sérstaklega getið í samkomulaginu.
Ef í hlut á evrópskt samvinnufélag, sem verður til við umbreytingu, skal samkomulagið kveða á um að allir þættir sem varða aðild starfsmanna séu að lágmarki þeir sömu og þeir sem eru fyrir hendi í félaginu sem á að breyta, sbr. þó a-lið 3. mgr. 30. gr.
Í samkomulaginu er heimilt að tilgreina hvernig háttað skuli réttindum starfsmanna til þátttöku á félagsfundum eða svæða- eða deildarfundum, í samræmi við 21. gr. þessara laga og 4. mgr. 59. gr. reglugerðar (EB) nr. 1435/2003, sbr. lög um evrópsk samvinnufélög.
14. gr.
Löggjöf sem gildir um málsmeðferð við samningaviðræður.
III. KAFLI
Ákvæði til vara.
15. gr.
Gildissvið.
a. aðilarnir koma sér saman um það eða
b. ekkert samkomulag hefur náðst þegar fresturinn skv. 10. gr. er runninn út og eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt:
1. Þar til bær stofnun hvers lögaðila, sem tekur þátt, tekur ákvörðun um að samþykkja beitingu almennu reglnanna í tengslum við evrópska samvinnufélagið og halda með þeim hætti áfram með skráningu þess.
2. Sérstaka samninganefndin hefur ekki tekið ákvörðunina sem kveðið er á um í 11. gr.
Enn fremur skulu ákvæði 18. gr. eingöngu gilda í eftirtöldum tilvikum og að uppfylltum tilgreindum skilyrðum:
1. Þegar evrópskt samvinnufélag er stofnað við umbreytingu ef reglur aðildarríkis varðandi þátttöku starfsmanna í stjórn eða eftirlitsstjórn eru til staðar í því félagi sem verið er að umbreyta.
2. Þegar evrópskt samvinnufélag verður til við samruna:
a. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, í einu eða fleiri samvinnufélaganna, sem taka þátt, og tók til a.m.k. fjórðungs af heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra, eða
b. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, í einu eða fleiri samvinnufélaganna sem taka þátt og tók til minna en fjórðungs af heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra og sérstaka samninganefndin ákveður það.
3. Þegar evrópskt samvinnufélag verður til á einhvern annan hátt:
a. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, hjá einum eða fleiri lögaðilum sem taka þátt, og tók til a.m.k. helmings af heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra, eða
b. ef þátttaka í einni eða fleiri myndum var fyrir hendi, fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins, hjá einum eða fleiri lögaðilum, sem taka þátt, og tók til minna en helmings heildarfjölda ráðinna starfsmanna þeirra og sérstaka samninganefndin ákveður það.
Við beitingu heimilda skv. 2. mgr. skal sérstaka samninganefndin ákveða, með sama meiri hluta og kveðið er á um í 1. mgr. 8. gr., hvaða form á þátttöku starfsmanna skuli gilda í evrópsku samvinnufélagi. Nefndin skal greina þar til bærum stofnunum lögaðilanna, sem taka þátt, frá þeim ákvörðunum sem teknar eru samkvæmt þessari málsgrein.
16. gr.
Skipan fulltrúanefndar starfsmanna.
1. Fulltrúanefndin skal skipuð starfsmönnum evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva sem trúnaðarmenn stéttarfélaga og sameiginlegur fulltrúi þeirra starfsmanna sem ekki eiga trúnaðarmann eða allir starfsmenn, ef trúnaðarmenn eru ekki til staðar, kjósa úr sínum hópi.
2. Kosning eða tilnefning íslenskra fulltrúa í fulltrúanefndina skal, eftir því sem við á, fara fram í samræmi við 6. gr.
3. Ef verulegar breytingar verða á evrópsku samvinnufélagi, dótturfyrirtækjum þess og starfsstöðvum skal fulltrúaráðið, í samráði við þar til bærar stofnanir evrópska samvinnufélagsins, endurskoða skiptingu sæta í fulltrúaráðinu. Á þetta einkum við ef miklar breytingar verða á starfsmannafjölda, eignarhaldi eða starfsemi evrópska samvinnufélagsins, svo og ef félagið flytur staðfestu sína milli ríkja. Aðferðirnar sem eru notaðar til að útnefna, tilnefna eða kjósa fulltrúa starfsmanna skulu miða að því að stuðla að jöfnu hlutfalli kynjanna.
4. Ef stærð nefndarinnar gefur tilefni til skal fulltrúanefndin kjósa úr sínum hópi þriggja manna framkvæmdaráð sem annast venjubundin samskipti við þar til bærar stofnanir evrópska samvinnufélagsins á grundvelli starfsreglna sem fulltrúanefndin setur sér.
5. Fulltrúar í fulltrúanefndina eru kosnir eða tilnefndir í hlutfalli við fjölda starfsmanna, sem starfa hjá evrópska samvinnufélaginu og dótturfyrirtækjum þess eða starfsstöðvum í hverju aðildarríki fyrir sig, með því að úthluta hverju aðildarríki einu sæti fyrir hvern hluta starfsmanna í því ríki sem jafngildir tíu af hundraði starfsmanna, eða broti af því, sem ráðnir eru í öllum aðildarríkjum samanlagt.
6. Tilkynna skal þar til bærri stofnun evrópska samvinnufélagsins um skipan fulltrúanefndarinnar.
Innan fjögurra ára frá því að fulltrúanefndin hefur verið stofnuð skal hún kanna hvort hefja eigi viðræður um gerð samkomulags, sbr. 13. gr., eða beita áfram almennum reglum samkvæmt þessum kafla.
Ákvæði 8.–14. gr. skulu gilda, eftir því sem við á, hafi ákvörðun verið tekin um viðræður varðandi samkomulag í samræmi við 13. gr. Ef frestur til að ljúka samningaviðræðunum rennur út án þess að samkomulag náist skal sú tilhögun sem fyrst var samþykkt, í samræmi við ákvæði þessa kafla, gilda áfram.
17. gr.
Almennar reglur um upplýsingamiðlun og samráð.
Á fundum fulltrúanefndar og þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins skal einkum fjalla um skipulag, efnahagslega og fjárhagslega stöðu, líklega þróun í rekstri, framleiðslu og sölu, framtaksverkefni hvað varðar félagslega ábyrgð fyrirtækja, ástand og horfur í atvinnumálum, fjárfestingar og umtalsverðar breytingar er varða skipulag, innleiðingu nýrra vinnuhátta eða framleiðsluaðferða, flutning framleiðslu, samruna, niðurskurð eða lokun fyrirtækja, starfsstöðva eða annarra mikilvægra hluta þeirra og hópuppsagnir.
Ef fyrir hendi eru sérstakar aðstæður sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna, einkum flutningur starfsemi, lokun starfsstöðva eða fyrirtækja eða hópuppsagnir, skal upplýsa fulltrúanefndina um málið. Fulltrúanefndin, eða framkvæmdaráðið ef brýnt er, á rétt á að hitta að eigin ósk aðila þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins eða stjórnendur á öðru stjórnunarstigi, sem á betur við, innan evrópska samvinnufélagsins með eigin ákvörðunarrétt til að fá upplýsingar og hafa samráð um mikilvægar ráðstafanir sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna.
Fulltrúanefndin á rétt á að hitta fulltrúa þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins að minnsta kosti einu sinni á ári til upplýsingar og samráðs á grundvelli skýrslna sem þar til bæra stofnunin tekur reglulega saman um rekstur evrópska samvinnufélagsins og rekstrarhorfur. Jafnframt skal veita stjórnendum á viðkomandi stöðum upplýsingar.
Þar til bær stofnun evrópska samvinnufélagsins skal láta fulltrúanefndinni í té dagskrá stjórnarfunda eða, þar sem við á, funda stjórnar og eftirlitsstjórnar, ásamt afritum af öllum skjölum sem lögð eru fram á aðalfundi félagsins.
Ákveði þar til bær stofnun evrópska samvinnufélagsins að aðhafast ekki í samræmi við það álit sem fulltrúanefndin hefur látið í ljós á nefndin rétt á að hitta aftur fulltrúa evrópska samvinnufélagsins með það í huga að leita eftir samkomulagi.
Þeir aðilar í fulltrúanefndinni sem eru fulltrúar starfsmanna, sem viðkomandi ráðstafanir hafa bein áhrif á, eiga rétt á að taka þátt í fundum sem ráðgerðir eru milli framkvæmdaráðsins og evrópska samvinnufélagsins skv. 3. mgr.
Áður en fundur er haldinn með þar til bærri stofnun evrópska samvinnufélagsins á fulltrúanefndin eða framkvæmdaráðið, sem er stækkað, ef nauðsyn krefur í samræmi við 7. mgr., rétt á að funda án þess að fulltrúar evrópska samvinnufélagsins séu viðstaddir.
Með fyrirvara um þagnarskyldu skv. 24. gr. skulu fulltrúanefndarmenn veita fulltrúum starfsmanna evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva vitneskju um efni og niðurstöður upplýsingamiðlunarinnar og samráðsins.
Álit fulltrúanefndarinnar samkvæmt grein þessari bindur ekki hendur þar til bærra stofnana evrópska samvinnufélagsins.
Fulltrúanefndin getur leitað aðstoðar sérfræðinga að eigin vali.
Fulltrúanefndarmenn skulu eiga rétt á starfshléi til þjálfunar án þess að missa við það laun, að svo miklu leyti sem það er nauðsynlegt vegna þessara starfa þeirra.
Evrópska samvinnufélagið skal greiða kostnað fulltrúanefndarinnar, þ.m.t. kostnað vegna eins sérfræðings, og sjá fulltrúum hennar fyrir því fjármagni og þeirri aðstöðu sem henni er nauðsynleg til að sinna verkefnum sínum með eðlilegum hætti.
18. gr.
Almennar reglur um þátttöku.
1. Þegar evrópskt samvinnufélag verður til við umbreytingu og reglur aðildarríkis sem varða þátttöku starfsmanna í stjórn eða eftirlitsstjórn giltu fyrir skráninguna skulu allar reglur um þátttöku starfsmanna gilda áfram fyrir evrópska samvinnufélagið. Að breyttu breytanda skal 2. tölul. gilda í því skyni.
2. Í öðrum tilvikum en skv. 1. tölul., þar sem evrópskt samvinnufélag er stofnað, eiga starfsmenn félagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva og/eða fulltrúanefnd starfsmanna rétt á að kjósa, tilnefna og mæla með eða gegn tilnefningu tiltekins fjölda fulltrúa í stjórn eða eftirlitsstjórn evrópska samvinnufélagsins til jafns við hæsta hlutfallið sem í gildi er í viðkomandi þátttökufélögum áður en evrópska samvinnufélagið er skráð.
Ef enginn af lögaðilunum, sem taka þátt, starfar samkvæmt þátttökureglum fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins er þess ekki krafist að evrópska samvinnufélagið setji ákvæði um þátttöku starfsmanna.
Fulltrúanefndin ákveður hvernig sætum í stjórn eða eftirlitsstjórn er úthlutað til fulltrúa starfsmanna í samræmi við hlutfall starfsmanna í hverju aðildarríki fyrir sig. Ef hlutfallsviðmiðun leiðir til þess að starfsmenn í einhverjum aðildarríkjum fá engan fulltrúa skal fulltrúanefndin leitast við að jafna skiptingu sæta og skulu starfsmenn í aðildarríki þar sem skrifstofa evrópska samvinnufélagsins er skráð njóta forgangs við þá jöfnun hafi þeir ekki þegar fengið úthlutað sæti samkvæmt hlutfallsreglu.
Fulltrúanefndin setur reglur um á hvaða hátt fulltrúar starfsmanna geta mælt með eða gegn tilnefningu fulltrúa í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins, ef við á.
Ef starfsmenn á Íslandi öðlast rétt til að tilnefna eða kjósa fulltrúa samkvæmt þessari grein skal ákvæði 6. gr. gilda um það val. Um kjör eða tilnefningu annarra fulltrúa gildir löggjöf viðkomandi aðildarríkis en ef þar er ekki mælt fyrir um hvernig tilnefning fer fram skal fulltrúanefndin tilnefna fulltrúa starfsmanna þess aðildarríkis.
Hver fulltrúi í stjórn eða, þar sem við á, eftirlitsstjórn evrópska samvinnufélagsins sem fulltrúanefndin eða, eftir atvikum, starfsmenn hafa kosið, tilnefnt eða mælt með samkvæmt þessari grein, skal vera fullgildur stjórnarmaður með sömu réttindi og skyldur og fulltrúar félagsaðila samvinnufélagsins, þ.m.t. rétt til að greiða atkvæði.
IV. KAFLI
Aðild starfsmanna í tilteknum evrópskum samvinnufélögum.
19. gr.
1. Innan evrópska samvinnufélagsins sjálfs gilda þau ákvæði aðildarríkis, þar sem evrópska samvinnufélagið hefur skráða skrifstofu, sem gilda um aðra aðila sömu gerðar.
2. Innan dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva gilda þau ákvæði aðildarríkis, þar sem þau eru staðsett, sem gilda um aðra aðila sömu gerðar.
Ef evrópskt samvinnufélag, sem heyrir undir reglur um þátttöku, flytur skráða skrifstofu sína frá einu aðildarríki til annars skulu starfsmenn a.m.k. halda sömu réttindum til þátttöku og áður.
20. gr.
V. KAFLI
Þátttaka í félagsfundi eða svæða- eða deildarfundum.
21. gr.
Tilvik þar sem þátttaka á við.
a. ef aðilarnir ákveða það í samkomulaginu sem um getur í 13. gr.,
b. þegar samvinnufélag sem fellur undir slíkt kerfi breytist í evrópskt samvinnufélag eða
c. þegar samvinnufélag, sem tekur þátt, féll undir slíkt kerfi ef um er að ræða evrópskt samvinnufélag sem verður til á annan hátt en með umbreytingu og:
1. aðilar ná ekki samkomulagi, eins og um getur í 13. gr., áður en fresturinn sem mælt er fyrir um í 10. gr. rennur út,
2. b-liður 1. mgr. 15. gr. og 18. gr. gilda og
3. samvinnufélagið sem tekur þátt og fellur undir slíkt kerfi er með hæsta þátttökuhlutfall, í skilningi 11. tölul. 3. gr., sem er í gildi hjá hlutaðeigandi samvinnufélögum sem taka þátt fyrir skráningu evrópska samvinnufélagsins.
VI. KAFLI
Ýmis ákvæði.
22. gr.
Samskipti evrópsks samvinnufélags við fulltrúa starfsmanna.
Hið sama gildir um samvinnu stjórnar eða, þar sem við á, eftirlitsstjórnar evrópska samvinnufélagsins og fulltrúa starfsmanna sem starfa í tengslum við málsmeðferð um miðlun upplýsinga til starfsmanna og samráð við þá.
23. gr.
Vernd fulltrúa starfsmanna.
Fulltrúar starfsmanna sem starfa samkvæmt málsmeðferð um upplýsingamiðlun og samráð skulu njóta sams konar réttarverndar og trúnaðarmenn samkvæmt lögum um stéttarfélög og vinnudeilur, nr. 80/1938, eftir því sem við á.
24. gr.
Þagnarskylda.
Þagnarskyldan helst þótt látið sé af starfi.
25. gr.
Upplýsingar sem ekki er skylt að veita.
26. gr.
Misnotkun.
Með verulegum breytingum er átt við að breyting verði á samsetningu evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækis þess eða starfsstöðva, fjölda starfsmanna eða staðfestu félagsins sem hefði leitt til þess ef hún hefði átt sér stað áður en evrópska samvinnufélagið var stofnað að þátttökuréttur starfsmanna hefði aukist. Verði slík breyting innan árs frá skráningu evrópsks samvinnufélags ber félagið sönnunarbyrði fyrir því að breytingarnar séu tilkomnar af öðrum ástæðum en greinir í 1. mgr.
Um viðræður samkvæmt þessari grein gilda eftirfarandi reglur:
1. Þær skulu hefjast að kröfu fulltrúanefndar starfsmanna eða fulltrúa starfsmanna í nýjum dótturfyrirtækjum eða starfsstöðvum evrópska samvinnufélagsins.
2. Ákvæði II. kafla eiga við um viðræðurnar og undirbúning þeirra, að breyttu breytanda.
27. gr.
Viðurlög.
Brot sem framin eru í starfsemi lögaðila gegn 4., 17., 23. og 26. gr. laga þessara varða lögaðila sektum, sbr. II. kafla A almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, ef brotið er framið af ásetningi og það er til þess fallið að svipta starfsmenn evrópsks samvinnufélags rétti sem varinn er samkvæmt þessum lögum.
Með mál út af brotum skal farið að hætti opinberra mála.
28. gr.
Ágreiningur.
29. gr.
Reglugerð.
30. gr.
Tengsl við ákvæði annarra laga.
Reglur um þátttöku starfsmanna, sem kveðið er á um í lögum og/eða leiðir af venju, gilda ekki um evrópsk samvinnufélög sem heyra undir ákvæði II.–III. kafla.
Lög þessi skulu ekki hafa áhrif á:
a. rétt starfsmanna til aðildar, sem kveðið er á um í lögum og/eða leiðir af venju í aðildarríkjunum og starfsmenn evrópska samvinnufélagsins og dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva njóta, nema rétt til þátttöku í stjórnarstofnunum evrópska samvinnufélagsins, eða
b. reglur um þátttöku sem mælt er fyrir um í lögum og/eða leiðir af venju er gilda um dótturfyrirtæki evrópska samvinnufélagsins eða um evrópsk samvinnufélög sem heyra ekki undir ákvæði II.–III. kafla.
31. gr.
Innleiðing á tilskipun og gildistaka.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I. Inngangur.Hinn 6. desember 2005 samþykkti Alþingi þingsályktun um að heimila ríkisstjórninni að staðfesta fyrir Íslands hönd ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 44/2004 frá 23. apríl 2004, um breytingu á XVIII. viðauka (öryggi og hollustuhættir á vinnustöðum, vinnuréttur og jafnrétti kynjanna) við EES-samninginn og fella inn í samninginn tilskipun ráðsins nr. 2003/72/EB frá 22. júlí 2003, um viðbætur við samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög að því er varðar aðild starfsmanna.
Með frumvarpi þessu, sem samið er af Rannsóknasetri vinnuréttar- og jafnréttismála við Háskólann á Bifröst, er lagt til að sett verði lög til innleiðingar á efni tilskipunarinnar.
Frumvarpið tengist lögum um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006, sem samþykkt voru á Alþingi 2. júní 2006, sbr. nánari umfjöllun í næsta kafla. Við gerð þess var í öllum meginatriðum fylgt ákvæðum tilskipunar nr. 2003/72/EB. Þá voru lög um aðild starfsmanna að Evrópufélögum, nr. 27/2004, einnig höfð til hliðsjónar sem og frumvarp til þeirra laga, enda ákvæði tilskipunarinnar sem liggur þeim að baki, nr. 2001/86/EB, um viðbætur við stofnsamþykktir fyrir Evrópufélög að því er varðar aðild starfsmanna, að miklu leyti sambærileg við ákvæði tilskipunar nr. 2003/72/EB. Loks voru höfð til hliðsjónar dönsk lög um aðild starfsmanna að evrópskum samvinnufélögum, lov nr. 241/2006, om medarbejderinflydelse i SCE-selskaber.
II. Tilskipun nr. 2003/72/EB.
Hinn 22. júlí 2003 samþykkti Evrópusambandið reglugerð ráðsins (EB) nr. 1435/2003, um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög. Samhliða var einnig samþykkt tilskipun sú er frumvarp þetta byggist á, nr. 2003/72/EB, um viðbætur við samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög að því er varðar aðild starfsmanna.
Framangreindri reglugerð EB um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög hefur verið veitt lagagildi hér á landi með lögum um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006. Í stuttu máli má segja að í þeirri löggjöf felist í megindráttum að samvinnufélögum sem vilja starfa í fleiri en einu ríki á Evrópska efnahagssvæðinu er heimilað að stofna evrópskt samvinnufélag samkvæmt ákveðnum meginreglum sem kveðið er á um í framangreindri reglugerð, sbr. einnig tilskipun nr. 2003/72/EB, að því er varðar aðild starfsmanna. Geta félögin þá starfað á grundvelli þessara meginreglna um stjórn, aðild starfsmanna að félögunum o.fl., nokkurra viðbótarákvæða í landslögum skráningarríkis og félagssamþykkta sinna í stað þess að starfa á grundvelli mismunandi landslaga stofni þau útibú í öðrum ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Þessi kostur er talinn leiða til minni stjórnunarkostnaðar og skriffinnsku og aukinnar samkeppnishæfni samvinnufélaga á Evrópska efnahagssvæðinu. Unnt er að stofna evrópskt samvinnufélag með mismunandi hætti, sbr. nánar ákvæði reglugerðar nr. 1435/2003/EB, sbr. lög nr. 92/2006.
Í tilskipun nr. 2003/72/EB eru settar fram reglur til að vernda rétt starfsmanna evrópskra samvinnufélaga til aðildar að málum og ákvörðunum sem varða starfsemi evrópska samvinnufélagsins sem þeir starfa hjá. Ákvæðum tilskipunarinnar er ætlað að tryggja að venjur um aðild starfsmanna hjá aðilum sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags hvorki hverfi né minnki að vægi við stofnun evrópska samvinnufélagsins. Vegna margbreytilegra reglna og venja sem fyrir hendi eru í aðildarríkjunum um það hvernig fulltrúar starfsmanna koma að ákvarðanatöku í samvinnufélögum mælir tilskipunin hins vegar ekki fyrir um eina evrópska fyrirmynd að aðild starfsmanna fyrir öll evrópsk samvinnufélög. Tilskipunin leggur hins vegar þá skyldu á aðildarríki að tryggja ákveðna málsmeðferð um upplýsingamiðlun og samráð á fjölþjóðlegum grundvelli í öllum tilvikum þegar evrópsk samvinnufélög eru stofnuð frá grunni, ef stærð þeirra gefur tilefni til þess, miðað við fjölda starfa.
Ef þátttökuréttur er fyrir hendi innan eins eða fleiri aðila sem stofna evrópskt samvinnufélag, þ.e. réttur fulltrúa starfsmanna til að hafa bein áhrif á val fulltrúa í framkvæmdastjórn eða stjórn félagsins, skal hann að jafnaði fylgja með í flutningnum yfir í evrópska samvinnufélagið þegar því hefur verið komið á fót nema aðilar ákveði annað. Ef vilji er til þess innan samninganefndar að semja um minni þátttökurétt starfsmanna evrópska samvinnufélagsins hefur tilskipunin einnig að geyma reglur um í hvaða tilvikum heimilt er að ákveða slíkt fyrirkomulag.
Það er grundvallarregla og yfirlýst markmið með tilskipuninni að tryggja áunninn rétt starfsmanna til að taka þátt í ákvörðunum í félaginu. Réttindi starfsmanna, sem eru í gildi áður en evrópskt samvinnufélag er stofnað, skulu vera grundvöllur að rétti starfsmanna til að eiga aðild að evrópska samvinnufélaginu (meginreglan um „fyrir og eftir“). Sú regla gildir ekki aðeins um stofnun evrópsks samvinnufélags heldur einnig um skipulagsbreytingar í starfandi evrópsku samvinnufélagi og aðila sem verða fyrir áhrifum af skipulagsbreytingum. Ef skráð skrifstofa evrópsks samvinnufélags er flutt frá einu aðildarríki til annars skulu starfsmenn að minnsta kosti halda sömu réttindum til aðildar og áður.
Tilskipunin gerir ráð fyrir því að málsmeðferð um miðlun upplýsinga til starfsmanna evrópskra samvinnufélaga og samráð við þá milli landa ásamt þátttökurétti, ef við á, skuli fyrst og fremst ákveða með samkomulagi á milli viðkomandi aðila. Ef ekki næst samkomulag skal beita sérstökum almennum reglum í samræmi við viðauka með tilskipuninni sem þá gilda um evrópskt samvinnufélag. Þessum almennu reglum er ætlað að tryggja skilvirka starfshætti við miðlun upplýsinga til starfsmanna og samráð við þá milli landa, sem og þátttöku þeirra í viðkomandi stofnunum evrópska samvinnufélagsins ef slíkur réttur var til staðar fyrir stofnun þess. Aðildarríkin eiga samt sem áður kost á því að beita ekki almennum reglum um þátttöku þegar um samruna er að ræða, en í þeim tilvikum ber þeim að tryggja að fyrirliggjandi kerfum og venjum um þátttöku sem fyrir hendi voru hjá þátttökuaðilunum sé viðhaldið. Jafnframt er mælt fyrir um í tilskipuninni að þegar ekki sé unnt að réttlæta beitingu framangreindrar málsmeðferðar gagnvart þátttökuaðilum í evrópsku samvinnufélagi sem stofnað er frá grunni, vegna smæðar þess, skuli evrópska samvinnufélagið heyra undir gildandi innlendar reglur um aðild starfsmanna í aðildarríkinu þar sem það setur upp skráða skrifstofu eða aðildarríkjum þar sem það hefur dótturfyrirtæki eða starfsstöðvar. Þetta hefur ekki áhrif á þá skyldu evrópsks samvinnufélags, sem þegar hefur verið stofnað, að hlíta þeirri málsmeðferð sem tilskipunin mælir fyrir um ef verulegur fjöldi starfsmanna fer fram á það.
III. Efni frumvarpsins.
Innleiðing tilskipunar nr. 2003/72/EB kallar á lagabreytingar hér á landi til viðbótar við þær reglur sem þegar hafa verið lögfestar vegna reglugerðar ráðsins (EB) nr. 1435/2003, um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög, sbr. lög nr. 92/2006. Með frumvarpi þessu er lagt til að settar verði meginreglur til samræmis við ákvæði tilskipunarinnar. Þannig verði réttur starfsmanna evrópskra samvinnufélaga til aðildar að málum og ákvörðunum sem varða starfsemi evrópskra samvinnufélaga sem þeir vinna hjá tryggður sem og að gildandi reglur hvorki hverfi né minnki að vægi við stofnun evrópska samvinnufélagsins.
Í frumvarpinu er kveðið á um að þegar ákveðið hefur verið að stofna evrópsk samvinnufélög skuli framkvæmdastjórnir eða stjórnir þeirra lögaðila sem taka þátt í stofnun þess gera nauðsynlegar ráðstafanir til þess að hefja samningaviðræður við fulltrúa starfsmanna um tilhögun á aðild starfsmanna í evrópska samvinnufélaginu. Sérstök samninganefnd er í forsvari fyrir starfsmenn þeirra aðila sem taka þátt í þeim viðræðum. Við myndun nefndarinnar skal meðal annars tryggja að nefndarmenn séu kosnir eða tilnefndir í hlutfalli við fjölda starfsmanna hjá lögaðilunum, sem taka þátt, hlutaðeigandi dótturfyrirtækjum og starfsstöðvum í hverju aðildarríki fyrir sig. Gert er ráð fyrir því í frumvarpinu að fulltrúar sem kjörnir eru á Íslandi til setu í slíkri samninganefnd séu kosnir af trúnaðarmönnum innan fyrirtækja, en starfsmenn sem ekki eiga trúnaðarmann velji sér sameiginlegan fulltrúa sem taki þátt í kjöri fulltrúa í samninganefndina. Séu engir trúnaðarmenn innan fyrirtækis eiga allir starfsmenn fyrirtækis eða starfsstöðvar rétt á að taka þátt í kjöri fulltrúa í samninganefndina.
Frumvarpið hefur að geyma ákvæði sem er ætlað að tryggja rétt fulltrúa starfsmanna í samninganefndinni til að fá upplýsingar um þau fyrirtæki sem standa að stofnun evrópsks samvinnufélags og áform þeirra er varða starfsemi félagsins. Einnig er kveðið á um rétt sérstöku samninganefndarinnar til að kalla eftir sérfræðiaðstoð og bera þau félög sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags allan kostnað af starfi nefndarinnar.
Markmið samningaviðræðna er að ná samkomulagi um aðild starfsmanna að evrópsku samvinnufélagi, þ.e. varðandi rétt fulltrúa starfsmanna til upplýsinga, samráðs og þátttöku. Í samkomulagi skal meðal annars kveðið á um skipan fulltrúanefndar. Sú nefnd verður viðræðuaðili þar til bærrar stofnunar evrópska samvinnufélagsins, að því er snertir tilhögun á miðlun upplýsinga til starfsmanna evrópska samvinnufélagsins, dótturfyrirtækja þess og starfsstöðva, í tengslum við samráð við þá, eða aðra málsmeðferð sem aðilarnir verða ásáttir um í stað þess að skipa slíka fulltrúanefnd.
Verði aðilarnir ásáttir í samningaviðræðum um að koma á tilhögun á þátttöku skal í samkomulagi þeirra einnig kveðið á um inntak þeirrar tilhögunar, þ.m.t. (ef við á) fjölda fulltrúa í eftirlitsstjórn eða stjórn evrópska samvinnufélagsins sem starfsmennirnir eiga rétt á að kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti, reglur um hvernig starfsmennirnir kjósa, tilnefna, mæla með eða á móti þessum fulltrúum og réttindi þeirra o.s.frv.
Samningaviðræður geta að hámarki staðið yfir í eitt ár. Aðilar geta ákveðið að slíta viðræðum og gilda þá ákvæði III. kafla um aðild starfsmanna, eftir því sem við á. Sama máli gegnir ef ekki næst samkomulag innan þess frests sem veittur er til viðræðna.
Meginreglan er sú að einfaldur meiri hluti atkvæða ræður afstöðu sérstöku samninganefndarinnar, að því tilskildu að sá meiri hluti sé einnig fulltrúi hreins meiri hluta starfsmanna. Ef niðurstaða samningaviðræðna er sú að þátttökuréttur skuli minnka, þ.e. að áhrif fulltrúa starfsmanna á skipan stjórnar eða framkvæmdastjórnar evrópska samvinnufélagsins verði minni en fyrir stofnun þess, þarf samkomulagið hins vegar að hljóta atkvæði frá 2/ 3 hlutum fulltrúanna.
Ákvæði IV. kafla frumvarpsins fjalla um aðild starfsmanna að evrópskum samvinnufélögum sem eru stofnuð af einstaklingum eingöngu eða af einum lögaðila og einstaklingum. Er þá miðað við að starfsmenn séu færri en 50 eða starfi hjá evrópsku samvinnufélagi í aðeins einu aðildarríki. Í þeim tilvikum skulu innan evrópska samvinnufélagsins sjálfs gilda ákvæði aðildarríkis þar sem evrópska samvinnufélagið hefur skráða skrifstofu. Innan dótturfyrirtækja evrópska samvinnufélagsins og starfsstöðva skulu aftur á móti gilda þau ákvæði þess aðildarríkis þar sem þau eru staðsett. Ef heildarstarfsmannafjöldi evrópskra samvinnufélaga sem stofnuð eru með þessum hætti er a.m.k. 50 manns í a.m.k. tveimur aðildarríkjum getur hins vegar tiltekið hlutfall starfsmanna farið fram á að ákvæði II. og III. kafla frumvarpsins skuli gilda um aðild starfsmanna, eftir því sem við getur átt.
Í V. kafla er fjallað um rétt starfsmanna evrópsks samvinnufélags og/eða fulltrúa þeirra til þátttöku í félagsfundum eða í svæða- eða deildarfundum og til að greiða þar atkvæði. Loks geymir VI. kafli frumvarpsins ýmis ákvæði, svo sem um vernd fulltrúa starfsmanna, þagnarskyldu, meðferð ágreiningsmála, tengsl frumvarpsins við ákvæði annarra laga og heimild ráðherra til að setja nánari ákvæði um efni frumvarpsins í reglugerð.
IV. Tengsl frumvarpsins við landsrétt.
Ákvæði frumvarpsins gilda eingöngu um evrópsk samvinnufélög og hefur það engin áhrif á rétt starfsmanna annarra fyrirtækja til upplýsinga og samráðs. Í þeim tilvikum þegar starfandi félag umbreytist eða verður hluti af evrópsku samvinnufélagi er meginreglan hins vegar sú að þær sérreglur sem kveðið er á um í frumvarpinu, eða byggjast á samkomulagi aðila, sbr. 13. gr., ganga framar ákvæðum annarra laga er varða þátttöku starfsmanna, að því leyti sem annað er ekki tekið fram. Þetta felur meðal annars í sér að þar sem nú eru starfandi evrópsk samstarfsráð innan fyrirtækis, sbr. lög nr. 61/1999, gilda ákvæði þeirra laga almennt ekki um evrópsk samvinnufélög eða dótturfélög þess. Sama máli gildir um reglur einstakra aðildarríkja Evrópska efnahagssvæðisins um þátttöku starfsmanna.
Hins vegar er það eitt af meginmarkmiðum frumvarpsins að viðhalda þátttökurétti starfsmanna í þeim tilvikum þegar hann var fyrir hendi fyrir stofnun félagsins, þótt í undantekningartilvikum sé heimilt að semja um brottfall hans. Ákvæðin leiða því fyrst og fremst til þess að þátttökurétturinn byggist eftirleiðis á samkomulagi sem fulltrúar starfsmanna og evrópska samvinnufélagsins eða stofnenda þess gera með sér, eða, í þeim tilvikum þegar samningaviðræður leiða ekki til þess að gert sé samkomulag, á ákvæðum III. kafla.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Í 2. mgr. er fjallað um ábyrgð á framkvæmd laganna. Enda þótt ábyrgðin hvíli að miklu leyti sameiginlega á stjórnendum evrópska samvinnufélagsins eða lögaðila, sem taka þátt, og fulltrúum starfsmanna er í einstökum ákvæðum frumvarpsins kveðið á um frumkvæðisskyldu tiltekins aðila. Í því sambandi má benda á ákvæði 1. málsl. 4. gr. frumvarpsins þar sem mælt er fyrir um að framkvæmdastjórn eða stjórn lögaðila beri að gera ráðstafanir til að hefja samningaviðræður við fulltrúa starfsmanna. Í 2. málsl. 4. gr. er jafnframt gert ráð fyrir að sömu aðilar eigi frumkvæði að því að láta í té tilteknar upplýsingar þegar stofna á evrópskt samvinnufélag.
Um 3. gr.
Í 2. tölul. er að finna skilgreiningu á hugtakinu „lögaðilar sem taka þátt“ í samræmi við b-lið 2. gr. tilskipunar nr. 2003/72/EB, en í þeirri grein er vísað til þess að átt sé við félög og fyrirtæki í skilningi 2. mgr. 48. gr. (áður 58. gr.) Rómarsáttmálans. Samkvæmt því ákvæði nær hugtakið til félaga og fyrirtækja sem stofnuð eru á grundvelli einkaréttar, svo og annarra lögpersóna sem lúta opinberum rétti eða einkarétti, þó að frátöldum þeim sem eru ekki rekin í hagnaðarskyni.
Um skilgreiningu á „dótturfyrirtæki“ lögaðila, sem tekur þátt, eða evrópsks samvinnufélags er í c-lið vísað til 5. gr. laga um evrópsk samstarfsráð í fyrirtækjum, nr. 61/1999. Er sú skilgreining nokkuð frábrugðin skilgreiningu á dótturfélagi í 2. gr. laga um hlutafélög, nr. 2/1995, og samsvarandi ákvæði 2. gr. laga um einkahlutafélög, nr. 138/1994. Ástæða þess að stuðst er við skilgreiningu laga nr. 61/1999 er sú að í c-lið 2. gr. tilskipunar nr. 2003/72/ EB, sem ákvæðið byggist á, er vísað til samsvarandi ákvæðis 3. gr. tilskipunar nr. 94/45/EB sem innleidd var með þeim lögum.
Í 11. tölul. er skilgreint hvað átt er við með þátttöku starfsmanna, þ.e. fulltrúa eða fulltrúanefndar þeirra. Er gert ráð fyrir að fulltrúar eða fulltrúanefnd starfsmanna geti haft áhrif með tvennum hætti, annaðhvort með rétti til að kjósa eða tilnefna fulltrúa í stjórn eða eftirlitsstjórn lögaðilans eða rétti til að mæla með eða gegn tilnefningu einhvers eða allra fulltrúa í eftirlitsstjórn eða stjórn lögaðilans. Hér verður að hafa í huga að á Evrópska efnahagssvæðinu er að finna margs konar fyrirkomulag á atvinnulýðræði og einnig gilda þar mismunandi reglur og fyrirkomulag um uppbyggingu og stjórn fyrirtækja. Samsvarandi ákvæði í k-lið 2. gr. tilskipunar nr. 2003/72/EB er ætlað að ná yfir öll þessi form og gildir þá einu hvort um er að ræða reglur sem byggjast á lögum, samningum eða venju.
Um II. kafla.
Um 4. gr.
Í 2. málsl. 4. gr. er kveðið á um skyldu lögaðilanna, sem taka þátt í stofnun evrópsks samvinnufélags, til að láta fulltrúum starfsmanna í té ítarlegar upplýsingar sem nauðsynlegar eru svo unnt sé að ákvarða fjölda fulltrúa í sérstöku samninganefndinni og skiptingu sæta í henni. Byggt er á því að veittar séu nýjustu fáanlegar upplýsingar. Að því er snertir tölur um starfsmannafjölda skal tekið fram að átt er við heildarfjölda starfsmanna hjá hverjum lögaðila, sem tekur þátt, óháð því hvort þeir eru til dæmis í hlutastarfi eða starfa á grundvelli tímabundins ráðningarsamnings. Hér er átt við fjölda starfsmanna á hverjum tíma. Er því um að ræða aðra reglu en fram kemur í 8. gr. laga um evrópsk samstarfsráð í fyrirtækjum, nr. 61/1999, þar sem miðað er við meðalfjölda starfsmanna á síðustu tveimur árum.
Um 5. gr.
Reglur um skipun í sérstöku samráðsnefndina eru á margan hátt flóknar sem stafar einkum af því að unnt er að stofna evrópskt samvinnufélag á mismunandi hátt, sbr. ákvæði II. kafla laga um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006.
Ákvæði a-liðar 2. mgr. er ætlað að tryggja að sæti í nefndinni skiptist eftir fjölda þeirra ríkja innan EES þar sem lögaðilarnir, sem taka þátt, hafa starfsmenn í vinnu og felur reglan í sér að hvert ríki sem málið varðar á rétt á a.m.k. einum fulltrúa. Að öðru leyti ræðst fulltrúafjöldinn af því hve stór hluti starfsmanna lögaðilanna, sem taka þátt, starfar í hverju ríki og eykst fjöldi fulltrúa um einn fyrir hvern byrjaðan tug fulltrúa.
Í b-lið 2. mgr. er að finna sérreglu sem einungis gildir þegar evrópskt samvinnufélag er myndað með samruna. Er þá bætt við takmörkuðum fjölda fulltrúa í samninganefndina og eru þeir fulltrúar starfsmanna samvinnufélaga sem taka þátt og verða ekki lengur sjálfstæðir lögaðilar eftir að skráning evrópska samvinnufélagsins tekur gildi. Í 3. mgr. er síðan tekið fram að ef samvinnufélögin eru fleiri en þau viðbótarsæti sem mögulegt er að úthluta á þennan hátt skuli þau sæti sem laus eru til ráðstöfunar ganga til starfsmanna þeirra félaga sem fjölmennust eru í hverju aðildarríki.
Um 6. gr.
Í 1. mgr. er kveðið á um kjör fulltrúa starfsmanna á Íslandi í sérstöku samninganefndina. Er gert ráð fyrir að trúnaðarmönnum stéttarfélaga verði falið að velja þessa fulltrúa, en jafnframt tekið fram að starfsmenn sem ekki eiga trúnaðarmann velji sér sameiginlegan fulltrúa sem tekur þátt í kjörinu. Þessir aðilar skulu velja fulltrúa úr sínum röðum til setu í sérstöku samninganefndinni en ef engir trúnaðarmenn eru fyrir hendi eiga allir starfsmenn lögaðilans, sem tekur þátt, rétt á að taka í kjörinu og eru þeir þá jafnframt kjörgengir, sbr. 3. mgr.
Sérregla gildir þó skv. 5. mgr. í þeim tilvikum þegar starfsmenn eiga rétt á að velja aukafulltrúa í sérstöku samninganefndina vegna þess að viðkomandi samvinnufélag hættir að starfa sem sérstakur lögaðili í kjölfar samruna. Eiga þá einungis fulltrúar þess félags rétt á að taka þátt í kosningunni.
Í greininni er að finna ákvæði um að ef fleiri en eitt íslenskt fyrirtæki tekur þátt í stofnun Evrópufélags skuli reynt að dreifa fjölda fulltrúa milli lögaðila, sem taka þátt, og að sætum skuli endurúthlutað ef starfsmenn þátttökufélags missa rétt til fulltrúa.
Ákvæði 1.–6. mgr. eru í stórum dráttum samhljóða sambærilegum ákvæðum 6. gr. laga um aðild starfsmanna að Evrópufélögum, nr. 27/2004. Í 7. mgr er aftur á móti að finna nýmæli, í samræmi við ákvæði 4. málsl. b-liðar 2. mgr. 3. gr. tilskipunar nr. 2003/72/EB, en þar er mælt fyrir um að miða skuli að því að stuðla að jöfnu hlutfalli kynjanna við útnefningu, tilnefningu eða kosningu fulltrúa starfsmanna. Bindur þessi regla að nokkru leyti hendur fulltrúa starfsmanna þar sem þeim ber með þessum hætti að gæta að jafnvægi kynjanna á meðal fulltrúanna.
Um 7. gr.
Í 2. mgr. er mælt fyrir um skyldu þeirra aðila sem koma að stofnun evrópsks samvinnufélags til að greina nefndinni frá áætlunum sínum og stofnanaferlinu allt þar til skráning þess hefur farið fram. Þær upplýsingar sem hér gætu fallið undir varða til dæmis breytingar sem kunna að verða, svo sem er einhverjir hætta við þátttöku í evrópska samvinnufélaginu eða nýir aðilar bætast í hóp þátttakenda. Slíkt getur meðal annars orðið til þess að hafa áhrif á samsetningu nefndarinnar.
Um 8. gr.
Ákvæði 2. mgr. geymir sérreglu sem er ætlað að varna því að þátttökuréttur starfsmanna minnki við stofnun evrópsks samvinnufélags. Þarf aukinn meiri hluta atkvæða til að staðfesta slíkt samkomulag auk þess sem uppfylla þarf skilyrði um að þeir sem greiða samkomulaginu atkvæði séu fulltrúar aukins meiri hluta starfsmanna og séu frá tveimur aðildarríkjum í það minnsta. Hins vegar er rétt að taka hér fram að ef evrópskt samvinnufélag verður til við umbreytingu er óheimilt að semja um rýrari þátttökurétt starfsmanna, sbr. 3. mgr. 13. gr. frumvarpsins. Verður þátttaka starfsmanna þá ávallt að lágmarki að samsvara þeim rétti sem þeir höfðu fyrir í samvinnufélaginu sem á að breyta.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Í 2. mgr. er kveðið er á um að aðilar geti þrátt fyrir 1. mgr. komið sér saman um að halda samningaviðræðum áfram eftir sex mánaða frestinn en þá er miðað við að þær geti staðið að hámarki í eitt ár frá stofnun sérstöku samninganefndarinnar.
Um 11. gr.
Í 4. mgr. er kveðið á um heimild til að kalla sérstöku samninganefndina saman að nýju, en almennt verður það ekki gert fyrr en að liðnum tveimur árum frá fyrri ákvörðun.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Gert er ráð fyrir því sem meginreglu, sbr. 2. tölul. 2. mgr., að aðilarnir geri samkomulag um að starfandi verði fulltrúanefnd starfsmanna sem að mörgu leyti svipar til evrópskra samstarfsráða í fyrirtækjum og kveðið er á um í lögum nr. 61/1999. Í 6. tölul. 2. mgr. er þó gert ráð fyrir að heimilt sé að semja um annað fyrirkomulag á upplýsingamiðlun og samráði.
Meðal þeirra atriða sem nauðsynlegt er að komi fram í samkomulagi aðila er gildissvið samkomulagsins, þ.e. til hvaða fyrirtækja, þ.m.t. dótturfyrirtækja, því er ætlað að ná. Einnig er mikilvægt að í samkomulaginu komi fram í hvaða tilvikum það skuli endurskoðað, sbr. 8. tölul. 2. mgr., enda líklegt að einhverjar breytingar verði á starfsemi hins evrópska samvinnufélags, svo sem vegna frekari samruna eða breytinga á starfsemi félagsins eftir að það hefur verið stofnað. Slíkar breytingar geta hæglega haft áhrif á skiptingu sæta í fulltrúanefndinni.
Í þeim tilvikum sem samkomulag næst samkvæmt þessari grein eiga ákvæði III. kafla frumvarpsins ekki við um evrópska samvinnufélagið nema þess sé sérstaklega getið í samkomulagi aðila, sbr. 3. mgr.
Í 4. mgr. er sérstaklega tekið fram að þegar evrópskt samvinnufélag verður til við umbreytingu skuli samkomulagið mæla fyrir um að aðild starfsmanna sé á engan hátt minni en í félaginu sem á að breyta, leiði ákvæði a-liðar 3. mgr. 30. gr. ekki til annarrar niðurstöðu.
Í 5. mgr. er mælt fyrir um heimild aðila til að tilgreina í samkomulaginu hvernig fara skuli um réttindi starfsmanna til þátttöku á félagsfundum eða svæða- eða deildarfundum. Í því sambandi er vísað til 21. gr. frumvarpsins þar sem fjallað er um þátttöku á slíkum fundum. Einnig er vísað til 4. mgr. 59. gr. reglugerðar (EB) nr. 1435/2003, frá 22. júlí 2003, um samþykktir fyrir evrópsk samvinnufélög (SCE), sem innleidd var hér á landi með lögum um evrópsk samvinnufélög, nr. 92/2006. Þar kemur fram að ef lög aðildarríkisins, þar sem evrópska samvinnufélag hefur skráða skrifstofu, leyfa við gildistöku þessarar reglugerðar sé heimilt að kveða á um það í samþykktum evrópska samvinnufélagsins hvernig þátttöku fulltrúa starfsmanna á félagsfundum skuli háttað eða á svæða- eða deildarfundum, að því tilskildu að fulltrúar starfsmanna ráði ekki samanlagt yfir meira en 15% af heildaratkvæðisrétti. Sá réttur fellur samkvæmt ákvæðinu niður um leið og skráð skrifstofa evrópska samvinnufélagsins er flutt til aðildarríkis þar sem ekki er kveðið á um slíka þátttöku í landslögum.
Um 14. gr.
Um III. kafla.
Um 15. gr.
Ákvæði 18. gr. frumvarpsins kveður á um annars konar reglur en þær sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 15. gr. En reglur 18. gr. eiga aðeins við í þeim tilvikum sem um getur í 2. mgr. 15. gr. og að uppfylltum skilyrðum sem þar koma fram.
Það getur ávallt gerst, til dæmis við samruna fyrirtækja frá mörgum aðildarríkjum, að þátttökuréttur starfsmanna byggist á ólíkum reglum. Er það ástæða þess að í 3. mgr. er kveðið á um að í þeim tilvikum sem 18. gr. á við skuli sérstaka samninganefndin taka ákvörðun um hvaða form á þátttöku skuli gilda í evrópska samvinnufélaginu.
Um 16. gr.
Gert er ráð fyrir að fulltrúanefndinni verði heimilt að kjósa sér framkvæmdaráð sem getur starfað milli reglulegra funda nefndarinnar, sbr. 4. tölul. 1. mgr. Má ætla að því úrræði verði nokkuð beitt og er gert ráð fyrir að fulltrúanefndin skilgreini umboð framkvæmdaráðsins í starfsreglum sínum.
Taka ber fram að enda þótt ekki sé gert ráð fyrir í 2. mgr. að viðræður hefjist fyrr en fjórum árum eftir að fulltrúanefnd er stofnuð geta þær engu síður hafist fyrr í tilvikum skv. 26. gr.
Um 17. gr.
Í 1. mgr. er fjallað um valdsvið fulltrúanefndar en það takmarkast við þau málefni sem snerta evrópska samvinnufélagið sjálft sem og dótturfyrirtæki þess og starfsstöðvar.
Í 2. mgr. eru tilgreind efnisatriði sem einkum skulu rædd á fundum fulltrúanefndar og þar til bærrar stofnunar evrópsks samvinnufélags, en þar er ekki um tæmandi talningu að ræða.
Samkvæmt 4. mgr. er gert ráð fyrir að fulltrúanefndin eigi rétt á að funda a.m.k. árlega með þar til bærri stofnun evrópska samvinnufélagsins. Samkvæmt tilskipun nr. 2003/72/EB er gert ráð fyrir að þar til bæra stofnunin sé aðili sem fer með ákvörðunarvald hjá hinu evrópska samvinnufélagi. Það fer síðan eftir samþykktum og skipulagi félagsins hver sá aðili er. Fulltrúanefndin á einnig rétt á að óska eftir aukafundi á grundvelli upplýsinga um sérstakar aðstæður sem hafa umtalsverð áhrif á hagsmuni starfsmanna, sbr. 7. mgr. Framkvæmdaráð, sem skipað er skv. 4. tölul. 1. mgr. 16. gr., hefur einnig heimild til að krefjast slíks fundar, einkum þegar ekki gefst tími vegna aðstæðna til að kalla saman fulltrúanefndina.
Samkvæmt greininni hefur samráð við fulltrúanefndina verulega þýðingu og getur nefndin sem fyrr segir krafist annars fundar í þeim tilvikum þegar þar til bær stofnun evrópska samvinnufélagsins ákveður að fara ekki að áliti nefndarinnar. Hins vegar er tekið fram í 10. mgr. að álit fulltrúanefndarinnar geti aldrei bundið hendur stjórnenda Evrópufélagsins og er það því eingöngu ráðgefandi.
Ákvæði 11.–13. mgr. eru í samræmi við f–h-lið 2. hluta viðaukans þar sem kveðið er á um heimild fulltrúanefndar til að leita aðstoðar sérfræðinga, rétt fulltrúanefndarmanna til nauðsynlegs starfshlés vegna þjálfunar til fulltrúastarfanna og kostnað vegna starfa fulltrúanefndarinnar. Eins og fram kemur í h-lið skal evrópska samvinnufélagið greiða nauðsynlegan kostnað vegna starfa fulltrúanefndarinnar, einkum vegna skipulagningar funda og túlkunar auk ferða- og gistikostnaðar nema samið sé um annað.
Um 18. gr.
Í 3. mgr. er gert ráð fyrir að fulltrúanefnd starfsmanna ákveði skiptingu sæta í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins meðal fulltrúa starfsmanna í einstökum aðildarríkjum. Einnig er gert ráð fyrir þeirri meginreglu að sæti í stjórn og eftirlitsstjórn gangi til þeirra aðildarríkja þar sem starfsmenn eru flestir og að sæti skiptist samkvæmt hlutfallsreglu. Í þeim tilvikum þegar slík hlutfallsskipting leiðir til þess að starfsmenn í einstökum aðildarríkjum fá engan fulltrúa skal fulltrúanefndin leitast við að jafna skiptingu sæta og njóta starfsmenn í því aðildarríki þar sem skrifstofa evrópska samvinnufélagsins er staðsett þá forgangs fram yfir aðra starfsmenn sem ekki hafa fengið úthlutað sæti samkvæmt hlutfallsreglu. Hér verður að hafa í huga að sjaldan verður um mikinn fjölda sæta að ræða en gert er ráð fyrir í frumvarpinu að hlutfallsregla ráði ávallt fyrstu sætum sem koma til úthlutunar samkvæmt þessari grein.
Hér er ekki farin sú leið að setja ítarlegar reglur um aðferðir í þeim tilvikum þegar þátttökuréttur starfsmanna felst í því að mæla með eða gegn tilnefningu fulltrúa í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins. Þess í stað þykir nægilegt að fela fulltrúanefnd starfsmanna að setja reglur um það efni, sbr. 4. mgr.
Í 5. mgr. er kveðið á um hvernig starfsmenn hér á landi skuli kjósa eða tilnefna fulltrúa í stjórnarstofnanir evrópska samvinnufélagsins, en í 3. hluta tilskipunar nr. 2003/72/EB er ekki fjallað um hvernig slíkri kosningu eða tilnefningu skuli háttað í einstökum aðildarríkjum. Lagt er til að beitt verði sömu aðferð og um getur í 6. gr. um tilnefningu fulltrúa í sérstöku samninganefndina og fulltrúaráð starfsmanna. Hvað varðar fulltrúa frá öðrum aðildarríkjum er meginreglan sú að löggjöf viðkomandi aðildarríkis ráði, en þegar löggjöf til innleiðingar á tilskipuninni kveður ekki sérstaklega á um val fulltrúa skuli þetta vald falið fulltrúanefnd starfsmanna evrópska samvinnufélagsins.
Í 6. mgr. er tekinn af allur vafi um að fulltrúar, sem ákvæði greinarinnar eiga við um, skuli hafa sömu stöðu og réttindi og aðrir stjórnarmenn.
Um IV. kafla.
Um 19. gr.
Um 20. gr.
Um V. kafla.
Um 21. gr.
VI. kafli.
Um 22. gr.
Um 23. gr.
Um 24. gr.
Þagnarskylda verður aðeins ákveðin í einstökum tilvikum og heimilar þessi grein ekki að fulltrúar starfsmanna undirgangist almenna þagnarskyldu varðandi þær upplýsingar sem þeir fá í störfum sínum.
Ágreiningur um hvort heimilt sé að binda tilteknar upplýsingar þagnarskyldu verður borinn undir almenna dómstóla, sbr. 28. gr.
Um 25. gr.
Um 26. gr.
Dómstólar skera úr ágreiningi um hvort ákvæðið eigi við, sbr. 28. gr. Um samningaviðræður fer skv. II. kafla, en í stað þess að sérstök samninganefnd starfsmanna sé skipuð fer fulltrúanefnd starfsmanna með samningsumboð fyrir starfsmenn.
Um 27. gr.
Í 1. mgr. er að finna refsiákvæði sem einkum getur varðað fulltrúa starfsmanna. Er þar mælt fyrir um að það varði fésektum að láta af hendi trúnaðarupplýsingar. Ef ágreiningur er um hvort heimilt sé að binda upplýsingar trúnaði er unnt að skjóta ágreiningi til dómstóla, sbr. 28. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um refsiábyrgð lögaðila. Er þar mælt fyrir um að ásetningsbrot gegn 4., 17., 23. og 26. gr. varði lögaðila fésektum. Brot verður því aðeins talið refsivert að það sé til þess fallið að svipta starfsmenn evrópsks samvinnufélags rétti sem varinn er samkvæmt lögunum. Dæmi um slíkt er ef starfsmenn lögaðila, sem taka þátt, leyna fulltrúa starfsmanna upplýsingum eða gefa þeim rangar upplýsingar sem hafa áhrif á niðurstöðu samningaviðræðna skv. II. kafla eða á samráðsferli skv. 17. gr. Sama máli gegnir ef brotið er gegn reglum um vernd fulltrúa starfsmanna skv. 23. gr. eða ef tilgangurinn með stofnun evrópsks samvinnufélags er að svipta starfsmenn þátttökurétti sem þeir höfðu fyrir stofnun félagsins.
Um 28. gr.
Um 29. gr.
Um 30. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um að reglur aðildarríkja um þátttöku starfsmanna gildi almennt ekki um evrópsk samvinnufélög, enda falli þau undir 4.–18. gr. laganna.
Í 3. mgr. kemur meðal annars fram að efni frumvarpsins skuli ekki hafa áhrif á rétt starfsmanna til aðildar, til dæmis í dótturfyrirtækjum evrópsks samvinnufélags og starfsstöðvum, að því leyti sem sá réttur varðar ekki þátttöku í stjórnarstofnunum evrópska samvinnufélagsins. Sem dæmi má nefna að ef til álita kæmi að grípa til hópuppsagna í dótturfélagi evrópsks samvinnufélags í aðeins einu aðildarríki mundi ekki reyna á ákvæði þessara laga heldur færi um samráð um þá ráðstöfun samkvæmt ákvæðum laga um hópuppsagnir sem gilda í því ríki.
Um 31. gr.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um aðild starfsmanna
að evrópskum samvinnufélögum.
Ekki er gert ráð fyrir að frumvarpið hafi í för með sér útgjaldaauka fyrir ríkissjóð.
