Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti minni hluta utanríkismálanefndar um tillögu til þingsályktunar um mótun þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland. Auk mín skrifar undir álit þetta hv. þm. Einar K. Guðfinnsson.

Sú tillaga sem við ræðum gengur út á það að fela utanríkisráðherra að skipa nefnd tíu þingmanna eins og hv. þm. Árni Þór Sigurðsson, framsögumaður meiri hlutans, fór yfir í nefndaráliti sínu. Nefnd þessari er ætlað að móta þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland.

Ég vil taka það skýrt fram að þetta tel ég vera ákaflega þarft verkefni og eigi skilið að fá allítarlega umfjöllun. Það má alveg halda því fram að þetta sé nokkuð sem við hefðum átt að huga að fyrr en það hefur ekki verið gert og fagna ég því umræðunni um málefnið. Engu að síður telur minni hluti utanríkismálanefndar vandséð hvernig hægt verði að afgreiða þetta mál. Ýmsar ástæður eru fyrir því, til að mynda þær að verkaskipting um málaflokkinn er svo óskýr. Ofan á það bætast beinlínis rangar forsendur við málatilbúnaðinn og ætla ég að fara aðeins yfir þær. Í tillögunni er m.a. fjallað um ógnanir sem geta verið af öðrum völdum en hernaðarlegum. Það hefur verið staðhæft að verulega hafi dregið úr hernaðarumsvifum á norðurhveli jarðar. Minni hlutinn telur of sterkt til orða tekið og telur að ekki hafi verið nægilegt tillit tekið til þess sem raunverulega er að gerast í kringum Ísland. Ekki þarf annað en að fylgjast með fréttum til sjá að ástandinu er um margt öfugt farið í þessu samhengi. Í skýrslu frá kanadísku varnar- og utanríkismálastofnuninni frá því í mars 2010 segir m.a., með leyfi forseta: „Norðurskautsríkin eru kannski að tala um samvinnu, en þau eru öll að búa sig undir átök.“ Nefna má yfir 60 flug herflugvéla frá Rússlandi á undanförnum árum yfir Noreg, Ísland og lofthelgi Bretlands en ekki er látið vita af ferðum þessara véla og þær senda ekki merki frá sér sem getur svo valdið hættu fyrir farþegaflug. Bandaríkjamenn eru nýbúnir að uppfæra ratsjárkerfi sitt í Thule, Norðmenn hafa fært aðalherstöðvar sínar norður á bóginn og hafa keypt fimm nýjar freigátur sem eru af fréttum að dæma dýrustu hergögn í norskri sögu. Danir eru nú með eina sameiginlega norðurskautsherstöð í stað minni bækistöðva á Grænlandi og í Færeyjum til að gera starfið á svæðinu markvissara og einbeittara. Kanadamenn hafa einnig ráðgert fjárfestingar í nýjum varðskipum, þjálfunarbúðum, djúpsjávarskipalægi og einnig er þar ráðgert að koma á fót sérstakri herdeild fyrir norðurskautið.

Af hverju er ég að nefna þetta? Það er ekki svo að ég telji að hér eigi að eiga sér stað stórfellt vígbúnaðarkapphlaup og að við þurfum öll að fara í var. Það sem ég vil taka fram er að sú fullyrðing utanríkisráðherra að verulega hafi dregið úr hernaðarumsvifum á norðurhveli jarðar, m.a. í nágrenni Íslands, sé röng. Við þurfum að hafa opin augun fyrir þessu. Í raun má telja fullyrðinguna varasama og nokkuð óábyrgt að setja slíkt fram í greinargerð með tillögu til þingsályktunar. (Gripið fram í.) Og ég ítreka enda þótt viðkomandi ríki séu með framantöldu einungis að standa vörð um fullveldishagsmuni sína og ekki sé sjáanlegur áhugi hjá neinu þeirra á að koma af stað vígbúnaðarkapphlaupi þá má marka skarpa drætti í hernaðaruppbyggingu þar. Íslensk stjórnvöld verða að hafa augun opin fyrir samhengi breytinga á svæðinu við breytt hagsmunamat og þá uppbyggingu sem þar á sér stað. Það verður að taka tillit til þessa þegar þjóðaröryggisstefna er mótuð.

Ég vil líka nefna að mér þykir verkaskiptingin vera óljós milli mismunandi ráðherra. Fyrir liggur að miðað við forsendur tillögunnar fellur hugtakið þjóðaröryggi og verkaskipting þar um á milli utanríkis- og innanríkisráðuneytis. Sem dæmi má nefna ógnir og hættur á borð við mengunarslys, farsóttir, skipulagða glæpastarfsemi, hryðjuverk, netglæpi, efnahagsþrengingar eða yfir höfuð hvernig tryggja má að nægjanleg þekking sé til staðar hjá borgaralegum stofnunum um þjóðaröryggismál, en öll þau verkefni eru á hendi innanríkisráðherra og velferðarráðherra. Utanríkisráðherra sér hins vegar um varnarmál, samskipti og samstarf við erlend ríki, hermálayfirvöld og alþjóðastofnanir svo sem Atlantshafsbandalagið, Sameinuðu þjóðirnar o.s.frv. Af þessu má ráða að viðfangsefni tillögunnar fellur ekki nema að litlu leyti undir verksvið utanríkisráðuneytisins. Því má spyrja, og ég gerði það við fyrri umræðu málsins: Af hverju lagði ekki innanríkisráðherra þessa tillögu fram?

Ekkert bólar á því að ríkisstjórnin greiði úr málum hvað varðar verkaskiptingu milli ráðuneyta og ráðherra í þessu samhengi. Samkvæmt frumvarpi ríkisstjórnarinnar um breytingar á lögum um Stjórnarráðið, sem við höfum verið að ræða hér ítarlega undanfarna daga, verður þessi meðferð mála frekar gerð óskýrari en hitt.

Svo aðeins sé tekið eitt dæmi af málasviði öryggismála, sem viðfangsefni þessarar tillögu fellur að stórum hluta undir, verður ábyrgð málaflokksins innan Stjórnarráðsins dreift svo víða og á svo óskýran hátt að engin leið virðist til þess að greiða úr flækjunni. Á sviði öryggismála má í frumvarpinu finna dæmi um minnst átta flokka ráðherra. Það má nefna ráðherra sem fer með málefni almannavarna- og öryggismálaráðs (b-liður 492. gr. frumvarpsins), ráðherra sem fer með málefni almannaöryggis, ráðherra sem fer með málefni lögreglu og löggæslu, ráðherra sem fer með málefni varna gegn ofanflóðum, ráðherra sem fer með málefni varnar- og öryggissvæða, ráðherra sem fer með málefni varnarsvæða, ráðherra sem fer með málefni öryggissvæða og ráðherra sem fer með varnarmál og samskipti við önnur ríki.

Ef af samþykkt frumvarpsins í máli nr. 675, bandorminum varðandi breytingarnar á Stjórnarráðinu, yrði sem mér sýnist stefna í miðað við hvernig þingstörf hafa þróast hér, hvernig færi með afdrif þeirrar tillögu sem nú er til umfjöllunar og vinnunnar á grundvelli hennar? Yrði verkaskiptingin milli innanríkis- og utanríkisráðherra skýrari? Yrði pólitískt umboð ráðherranna skýrara? Hvað með pólitísku ábyrgðina?

Í athugasemdum með tillögu hæstv. utanríkisráðherra segir, með leyfi forseta: „Þjóðaröryggisstefnu þarf að byggja á skýrum forsendum.“ Hér hittir ráðherrann nefnilega naglann á höfuðið. (Utanrrh.: Eins og áður.) Eins og áður, kallar ráðherrann sjálfur fram í. Skýrar forsendur liggja nefnilega ekki fyrir, hvorki til grundvallar því umhverfi sem þingmannanefnd er ætlað að starfa í né um efnislegan grundvöll þjóðaröryggisstefnunnar sjálfrar.

Því er það niðurstaða minni hluta utanríkismálanefndar í ljósi alls framangreinds að við leggjum eindregið til að Alþingi fresti því að fela utanríkisráðherra að skipa fyrrnefnda nefnd tíu þingmanna til að vinna tillögur að þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland vegna þeirra röngu forsendna sem ég hef rakið og þeirra ályktunar um að verulega hafi dregið úr hernaðarumsvifum á norðurhveli jarðar, einnig og sérstaklega í ljósi þess að þingmannanefndinni er falið að skila tillögu til utanríkisráðherra svo fljótt sem verða má og eigi síðar en í júní 2012. Fullvíst má telja að ríkisstjórnin verði ekki fyrir þann tíma búin að leysa úr viðfangsefnum sínum um málefnaskiptingu milli ráðuneyta. Minni hlutinn telur því misráðið að ætla þingmönnum að vinna að þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland við slíkar aðstæður.

Ég vil ítreka það sem ég sagði í upphafi, áður en hæstv. utanríkisráðherra kom í salinn, og við fyrri umræðu þessa máls þegar við skiptumst á skoðunum að málefnið er þarft. Ég hvet til þess að varnar- og öryggismál þjóðarinnar verði rædd mun ítarlegar og mun oftar af öllum sem að þeim málum koma. En mér fyndist skynsamlegra í ljósi sem ég hef rakið að bíða með þessa skipan og skýra verkaskiptinguna milli hæstv. utanríkisráðherra og hæstv. innanríkisráðherra og búa til samstarfshóp frekar en að hæstv. utanríkisráðherra skipi hóp eða nefnd þegar hann er í rauninni ekki með forræði yfir málaflokknum í heild sinni.

Að þessu sögðu, frú forseti, ætla ég að ljúka máli mínu.