Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 368. máls.
Þingskjal 444 — 368. mál.
Þrátt fyrir ákvæði 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. skal lífeyrissjóði vera heimilt að hafa allt að 15% mun á milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga vegna lífeyris miðað við tryggingafræðilega athugun fyrir árið 2011, allt að 13% mun fyrir árið 2012 og allt að 11% mun fyrir árið 2013, án þess að honum sé skylt að gera breytingar á samþykktum sjóðsins. Ákvæði 1. mgr. 39. gr. um að hrein eign lífeyrissjóðs til greiðslu lífeyris ásamt núvirði framtíðariðgjalda skuli vera jafnhá núvirði væntanlegs lífeyris vegna þegar greiddra iðgjalda og framtíðariðgjalda á ekki við um tryggingafræðilega athugun fyrir árin 2011, 2012 og 2013.
Þegar metið er hvort lífeyrissjóður falli undir 2. málsl. 2. mgr. 39. gr. skal miða við 10% mun á milli eignarliða og lífeyrisskuldbindinga árin 2011, 2012 og 2013.
a. (XII.)
Þrátt fyrir ákvæði 1. og 2. málsl. 2. mgr. 20. gr. skulu lífeyrissjóðir, þ.m.t. lífeyrissjóðir sem starfa samkvæmt sérlögum og staðfestri reglugerð, sbr. 54. gr., greiða gjald sem samsvarar 0,13 % af samanlögðum iðgjaldsstofni, sbr. 1. mgr. 3. gr., allra sjóðfélaga til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs, sem starfar á vegum aðila vinnumarkaðarins. Fyrsta greiðslan, reiknuð af iðgjaldsstofni júlímánaðar 2012, skal þó samsvara 0,88% af samanlögðum iðgjaldsstofni, sbr. 1. mgr. 3. gr. Gjalddagi skal vera tíundi dagur næsta mánaðar eftir að launagreiðandi hefur staðið skil á lífeyrisiðgjaldi skv. 2. mgr. 7. gr. Eindagi skal vera síðasti dagur sama mánaðar og gjaldið fellur í gjalddaga.
Iðgjald launagreiðanda, þ.m.t. þeirra sem stunda atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi, til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs skal vera 0,13% af iðgjaldsstofni skv. 1. mgr. 3. gr. og skal reiknast í fyrsta sinn af iðgjaldsstofni septembermánaðar 2011. Iðgjaldið veitir réttindi til þjónustu VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs. Launagreiðanda skv. 1. málsl. er skylt að standa skil á iðgjaldinu til viðkomandi lífeyrissjóðs með sama hætti og gildir um lífeyrisiðgjald, sbr. 2. mgr. 7. gr. Lífeyrissjóðir ráðstafa iðgjaldinu til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs og skal fara eftir þeim ákvæðum sem almennt gilda í þeim innheimtusamningum sem gerðir hafa verið milli aðila.
Skipunartími samráðsnefndar sem skipuð var af ráðherra velferðarmála og ráðherra lífeyrismála samkvæmt ákvæði til bráðabirgða X skal framlengdur til 1. febrúar 2012.
b. (XIII.)
Þrátt fyrir ákvæði 1. málsl. 2. mgr. 31. gr. er stjórnarmönnum í lífeyrissjóðum heimilt að eiga sæti í stjórn annars lífeyrissjóðs til 1. júlí 2012.
c. (XIV.)
Við álagningu opinberra gjalda 2012 og 2013 skulu aðilar sem falla undir 6. tölul. 4. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, og lífeyrissjóðir sem starfa samkvæmt sérlögum, greiða sérstakt gjald í ríkissjóð sem nemur 0,0814% af hreinni eign til greiðslu lífeyris, sbr. 39. gr., eins og hún er í lok næstliðins árs. Gjalddagi er 1. nóvember 2012 og 1. nóvember 2013 og eindagi 15 dögum síðar. Greiða skal fyrir fram upp í álagt gjald hinn 31. desember 2011 og 1. nóvember 2012 og miðast sú greiðsla við hreina eign til greiðslu lífeyris eins og hún var í árslok 2010 og 2011 og það skatthlutfall sem kveðið er á um í ákvæði þessu.
Frumvarpið var samið í fjármálaráðuneytinu að höfðu samráði við Landssamtök lífeyrissjóða, Fjármálaeftirlitið og velferðarráðuneytið.
Í 3. mgr. 29. gr. er kveðið á um þau verkefni sem stjórn lífeyrissjóðs annast og lúta breytingarnar á greininni að áhættustýringu lífeyrissjóða. Lífeyrissjóður hefur það meginhlutverk að taka á móti iðgjöldum frá sjóðfélögum, ávaxta eignir sjóðsins og greiða sjóðfélögum lífeyri á grundvelli samþykkta sjóðsins, sbr. m.a. 1. mgr. 20. gr. laganna. Í lögunum er fjárfestingarstarfsemi lífeyrissjóða markaður rammi. Þar er m.a. mælt fyrir um að stjórn lífeyrissjóðs skuli ávaxta fé sjóðsins með hliðsjón af þeim kjörum sem best eru boðin á hverjum tíma með tilliti til ávöxtunar og áhættu, sbr. 1. mgr. 36. gr. laganna. Þá er í 24. og 39. gr. mælt fyrir um árlega tryggingafræðilega úttekt á lífeyrissjóði og kröfu um tiltekið jafnvægi milli eigna og skuldbindinga. Nánari reglur og viðmið um réttindauppbyggingu og fjárfestingarstarfsemi lífeyrissjóðs eru víðar, svo sem í samþykktum lífeyrissjóðs, fjárfestingarstefnu hans og eftir atvikum í nánari stefnumörkun stjórnar.
Í ljósi hlutverks lífeyrissjóðs og lögbundinna krafna þykir eðlilegt að fela stjórn lífeyrissjóðs það hlutverk að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðnum kleift að meta með sem skilvirkustum hætti þá áhættu sem fólgin er í starfsemi sjóðsins, með hvaða hætti sé fylgst með áhættu og hvernig henni er stýrt eftir því sem við verður komið. Þá liggur fyrir að Fjármálaeftirlitið hefur unnið að leiðbeinandi tilmælum um áhættustýringu hjá lífeyrissjóðum og m.a. leitað eftir sjónarmiðum Landssamtaka lífeyrissjóða við þá vinnu. Tilmælin hafa verið samþykkt af stjórn Fjármálaeftirlitsins og nefnast leiðbeinandi tilmæli um áhættustýringu samtryggingardeilda lífeyrissjóða nr. 4/2011.
Þá eru lagðar til breytingar á ákvæði til bráðabirgða VI í lögunum. Með því er lagt til að vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga lífeyrissjóða verði 15% áfram í stað 10%, eða út árið 2011, en í ákvæðinu kemur fram að mörkin geti numið allt að 15% sem er frávik frá almennu reglunni í 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. laganna. Þá er lagt til að rýmkuð vikmörk verði lækkuð í þrepum á næstu þremur árum uns 10% mörkunum verði náð árið 2014. Hér er um að ræða heimildarákvæði sem stjórnir lífeyrissjóða geta nýtt sér en líkt og síðustu ár er útlit fyrir að einhverjir sjóðir séu með neikvæða stöðu yfir 10%.
Þá er loks lagt til að við lögin bætist þrjú ný ákvæði til bráðabirgða. Í fyrsta lagi er lagt til í bráðabirgðaákvæði, sem öðlast gildi hinn 1. janúar 2012 og gildir til 1. júlí 2012, að kveðið verði á um greiðsluskyldu til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs á því tímabili. Í ákvæði til bráðabirgða X í lögunum er kveðið á um greiðslur til sjóðsins til og með 31. desember 2011.
Í öðru lagi er lagt til að sett verði bráðabirgðaákvæði er lýtur að hæfi stjórnarmanna í lífeyrissjóðum til setu í stjórn annars lífeyrissjóðs en með lögum nr. 122/2011 var samþykkt að stjórnarmenn í lífeyrissjóðum mættu ekki eiga sæti í stjórn annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann né vera starfsmenn eða endurskoðendur annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann. Er hér lagt til að stjórnarmönnum verði veittur ákveðinn aðlögunartími fram til 1. júlí 2012 til þess að segja sig úr stjórn þar sem slíkt á við, enda tóku lögin ekki gildi fyrr en að loknum ársfundum lífeyrissjóða á árinu 2011.
Í þriðja lagi er lagt til að við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða þar sem útfærð er fjármögnun lífeyrissjóða í sérstakri vaxtaniðurgreiðslu á árunum 2011 og 2012 í samræmi við þær línur sem hafa verið að mótast í viðræðum aðila um þetta mál á undanförnum mánuðum. Forsaga málsins er sú að í lok árs 2010 var samþykkt bráðabirgðaákvæði, þ.e. ákvæði til bráðabirgða XLII í lögum um tekjuskatt, nr. 90/2003, um sérstaka vaxtaniðurgreiðslu sem var hluti stjórnvalda í víðtækum aðgerðum vegna skulda- og greiðsluvanda heimilanna. Þessar greiðslur eru ígildi viðbótarvaxtabóta sem greiddar skyldu tvisvar á ári, 1. maí og 1. ágúst, á þessu ári og á árinu 2012. Greiðslur fyrir árið 2011 hafa að mestu þegar verið inntar af hendi og munu væntanlega verða nálægt 6,4 milljörðum kr. á þessu ári, en reiknað hafði verið með að þessar sérstöku vaxtaniðurgreiðslur yrðu kringum 6 milljarðar kr.
Í því samkomulagi sem ríkisstjórnin gerði við hagsmunaaðila í tengslum við þessar aðgerðir segir að aðilar muni í samstarfi leita leiða til að þeir síðarnefndu, þ.e. fjármálafyrirtæki (viðskiptabankar) og lífeyrissjóðir, fjármagni þessi útgjöld. Vorið 2011 lágu fyrir tillögur þess efnis að heildargreiðslur þessara aðila í formi tímabundinnar skattlagningar yrðu 3,5 milljarðar kr. á þessu ári sem skiptist jafnt á milli þeirra, þ.e. 1.750 millj. kr. á viðskiptabanka og 1.750 millj. kr. á lífeyrissjóði. Við meðferð málsins hjá efnahags- og skattanefnd á vorþingi 2011 kom fram rík andstaða hjá lífeyrissjóðunum, bæði varðandi skiptinguna og formið, um leið og óskað var nánara samráðs við stjórnvöld um hvernig greiðslum lífeyrissjóðanna skyldi háttað. Niðurstaðan varð því sú að 2.100 millj. kr. skyldu fjármagnaðar af viðskiptabönkunum og var það samþykkt í formi viðbótarbankaskatts, sbr. lög nr. 155/2010, og er sú skattlagning þegar komin fram. Tillagan um fjármögnun lífeyrissjóða, sem samkvæmt samkomulagi skyldu fjármagna 1.400 millj. kr., var hins vegar felld brott vorið 2011 af hálfu efnahags- og skattanefndar, en tillagan var sú að ákvæði um tímabundinn skatt á lífeyrissjóði yrði að finna í bráðabirgðaákvæði í lögum nr. 90/2003, um tekjuskatt. Í áliti nefndarinnar með breytingunni var stjórnvöldum og Landssamtökum lífeyrissjóða hins vegar falið að eiga nánara samstarf á sumarmánuðum um útfærslu og greiðslur lífeyrissjóðanna á umræddri fjárhæð. Fyrir nokkru lá hins vegar fyrir að ekki yrði unnt að fara þá leið að fjármagna hlut lífeyrissjóðanna með öðrum hætti og því er hér lagt til að sú leið verði farin sem byggt er á í þessu frumvarpi til að fjármagna áðurnefndar 1.400 millj. kr. af vaxtaniðurgreiðslunni árið 2011 og samsvarandi fjárhæð á árinu 2012.
Hér er lögð til breyting á 3. mgr. 29. gr. laganna í ljósi hlutverks lífeyrissjóða og lögbundinna krafna til sjóðanna. Lagt er til að stjórn lífeyrissjóðs verði falið það hlutverk að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðnum kleift að greina og meta með sem skilvirkustum hætti þá áhættu sem fólgin er í starfsemi sjóðsins, með hvaða hætti sé fylgst með áhættu og hvernig henni er stýrt eftir því sem við verður komið. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að eðli máls samkvæmt er ekki ávallt unnt að stýra öllum áhættuþáttum í rekstri lífeyrissjóðs. Það getur hins vegar haft sjálfstæða þýðingu að vera meðvitaður um þá áhættuþætti og fylgjast með þeim. Þá er ekki sjálfgefið að það sé metið hagkvæmt og/eða skynsamlegt að stýra öllum áhættuþáttum þótt það sé unnt en slíkt mat þarf að eiga sér stað. Því er lagt til að meðal lögbundinna verkefna stjórna lífeyrissjóða verði að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðunum kleift að vakta, meta og stýra áhættu sjóðanna. Slíkt eftirlitskerfi getur til að mynda náð til þátta eins og uppbyggingu skipurits, starfslýsinga, verkferla, áætlunar fyrir innra eftirlit, stefnu um notkun afleiðna, eftirlits- og rekstrarþátta sem lúta að rekstraráhættu sem og notkunar fjármálagerninga til að stýra fjárhagslegri áhættu.
Lagt er til að vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga lífeyrissjóða í ákvæði til bráðabirgða VI í lögunum verði 15% áfram í stað 10%, eða út árið 2011, en í ákvæðinu kemur fram að mörkin geti numið allt að 15% sem er frávik frá almennu reglunni í 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. laganna. Vísast hér til röksemda sem fram komu í áliti efnahags- og skattanefndar þegar umrætt bráðabirgðaákvæði var sett, sbr. lög nr. 171/2008 (219. mál, þskj. 459 á 136. löggjafarþingi árið 2008), en þar sagði m.a. að fram hefði komið að talsverðrar óvissu gætti um eignir lífeyrissjóðanna og að neikvæð staða margra væri um og yfir 10%. Nefndin ræddi þetta atriði ítarlega og einkum það sjónarmið að hér væri verið að fresta því að taka á vanda sjóðanna á kostnað yngri sjóðfélaga. Betra væri að taka strax á vandanum og hafa þessi mörk óbreytt. Á móti kæmi að hér væri um að ræða heimildarákvæði og að stjórn sjóðs gæti tekið sjálfstæða ákvörðun um skerðingu ef staða sjóðsins væri nálægt þessum mörkum. Þá var bent á að staða á eignamörkuðum væri svo óljós að ekki lægi enn fyrir hvert áfallið yrði. Það kynni að skýrast á árinu 2009. Á þessi sjónarmið féllst nefndin. Með hliðsjón af þeim rökum nefndarinnar að varast bæri að fresta því að taka á vanda sjóðanna er í frumvarpinu lagt til að rýmkuð vikmörk verði lækkuð í þrepum á næstu þremur árum uns 10% mörkunum verði náð árið 2014. Hér er um að ræða heimildarákvæði sem stjórnir lífeyrissjóða geta nýtt sér en líkt og síðustu ár er útlit fyrir að einhverjir sjóðir séu með neikvæða stöðu yfir 10%.
Í a-lið 3. gr. er litið til þess að í ákvæði til bráðabirgða X var lagt fyrir ráðherra velferðarmála og ráðherra lífeyrismála að skipa samráðsnefnd aðila vinnumarkaðarins og stjórnvalda til að koma fram með nánari tillögur um skipulag og samhæfingu starfsendurhæfingarmála fyrir 1. nóvember 2011. Samráðsnefndin var skipuð í júní 2011 og hefur fundað reglulega. Samráðsnefndin náði þó ekki að ljúka störfum fyrir 1. nóvember 2011 og því er lagt til að skipunartími hennar verði framlengdur til 1. febrúar 2012.
Í ljósi þess að ekki náðist að ganga frá tillögum nefndarinnar innan þess tímaramma sem starfi nefndarinnar var settur er lagt til að skylda launagreiðanda til að standa skil á iðgjaldi til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs með sama hætti og gildir um lífeyrisiðgjald, sbr. 2. mgr. 7. gr., til viðkomandi lífeyrissjóðs verði framlengd til 1. júlí 2012, sbr. 4. gr. Þá er gert ráð fyrir að greiðsluskylda lífeyrissjóðanna verði virk þegar lagarammi hefur verið settur um starfsendurhæfingarsjóði, greiðslur til þeirra og rétt til starfsendurhæfingar, eigi síðar en hinn 1. júlí 2012.
Í b-lið 3. gr. er lagt til að sett verði nýtt ákvæði til bráðabirgða er lýtur að hæfi stjórnarmanna til setu í stjórnum lífeyrissjóða. Með lögum nr. 122/2011 var samþykkt að stjórnarmenn í lífeyrissjóðum mættu ekki eiga sæti í stjórn annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann né vera starfsmenn eða endurskoðendur annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann. Í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 122/2011 var gert ráð fyrir því að undanþága gilti frá meginreglu 2. mgr. 31. gr., sem kveður á um framangreint, þess efnis að þrátt fyrir ákvæði 2. mgr. væri stjórnarmanni í lífeyrissjóði heimilt að sitja í stjórn annars lífeyrissjóðs að fengnu samþykki Fjármálaeftirlitsins. Var þetta lagt til þar sem hagur gæti orðið að slíku t.d. þegar um sambærileg og flókin réttindakerfi væri að ræða hjá lífeyrissjóðum. Slíkt gæti átt við um sjóði sem lytu sameiginlegum rekstri, eins og á við um Lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins (LSR) og Lífeyrissjóð hjúkrunarfræðinga (LH) eða með hliðsjón af sérstöðu annars eða beggja sjóða. Gert var ráð fyrir að Fjármálaeftirlitið gæti sett leiðbeiningarreglur eða viðmið um slíka undanþágu.
Í meðförum efnahags- og skattanefndar vorið 2011 var undanþágan felld brott en frumvarpið varð þó ekki að lögum fyrr en á haustþingi í september 2011. Þá láðist að taka afstöðu til aðlögunartíma og stöðu þeirra sjóða þar sem jafnvel meiri hluti stjórnar- og varamanna yrði vanhæfur í kjölfar breytinganna. Þar sem langt er í næstu aðalfundi, en þeir eru flestir haldnir samkvæmt lögum eða samþykktum í apríl- og maímánuði, eða fyrir 30. júní ár hvert, þykir rétt að leggja til að unnt sé að uppfylla skilyrði nýrra laga í síðasta lagi á næstu aðalfundum vorið 2012.
Í c-lið 3. gr. er að finna tillögu að gjaldstofni, gjaldhlutfalli og greiðslufyrirkomulagi á fjármögnun lífeyrissjóða á þeirra hlut í sérstakri vaxtaniðurgreiðslu samkvæmt ákvæði til bráðabirgða XLII í lögum um tekjuskatt. Lagt er til að gjaldstofn verði hrein eign þeirra til samtryggingar í lok árs 2011 og 2012 og gjaldhlutfallið 0,0814%. Jafnframt er lagt til að álagning gjaldsins fari fram með álagningu opinberra gjalda á lögaðila fyrir þessi ár, en að sjóðirnir greiði hins vegar fyrir fram upp í þá álagningu á árunum 2011 og 2012 á grundvelli hreinnar eignar í árslok 2010 og 2011. Í lok árs 2010 nam hrein eign samtryggingardeilda lífeyrissjóða samtals 1.718.855 millj. kr. samkvæmt skýrslu Fjármálaeftirlitsins um ársreikninga lífeyrissjóða fyrir árið 2010. Gjaldhlutfallið, 0,0814%, byggist á þeirri fjárhæð og fyrirhugaðri fjármögnun upp á 1.400 millj. kr. á þessu ári.
Gert er ráð fyrir að lögin öðlist þegar gildi að undanskildum a-lið 3. gr. um greiðslur til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs, en þar er gert ráð fyrir framlengingu á bráðabirgðaákvæði þar til sérlög verða sett um starfsendurhæfingarsjóði. Því er lagt til að ákvæðið öðlist gildi 1. janúar 2012 er ákvæði til bráðabirgða X fellur úr gildi og að það gildi til 1. júlí 2012.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Í fyrsta lagi er lagt til að í upptalningu á verkefnum stjórnar lífeyrissjóða í 29. gr. bætist við nýr töluliður þar sem fram komi að meðal lögbundinna verkefna stjórna lífeyrissjóða verði mótun eftirlitskerfa sem geri sjóðunum kleift að greina, vakta, meta og stýra áhættu í starfsemi sjóðanna.
Í öðru lagi er lagt til að í ákvæði til bráðabirgða VI verði vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga lífeyrissjóða áfram 15% í stað 10% út árið 2011. Hér er um að ræða heimildarákvæði sem stjórnir lífeyrissjóða geta nýtt sér en líkt og á síðasta ári er útlit fyrir að einhverjir sjóðir séu með neikvæða stöðu yfir 10%. Einnig er lagt til að vikmörk verði lækkuð í þrepum á næstu árum uns 10% mörkunum verði náð árið 2014, þ.e. að þau geti verið allt að 13% fyrir allt árið 2012 og 11% fyrir allt árið 2013.
Í þriðja lagi er lagt til að sett verði nýtt bráðabirgðaákvæði í lögin sem öðlist gildi 1. janúar 2012 og gildi til 1. júlí 2012 þar sem kveðið verði á um greiðsluskyldu til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs á þessu tímabili. Í gildandi ákvæði til bráðabirgða X er kveðið á um greiðslur til sjóðsins til 31. desember 2011. Er þessi breyting lögð til þar sem ekki náðist að ganga frá tillögum samráðsnefndar sem skipuð er aðilum vinnumarkaðarins, stjórnvalda og Landssamtaka lífeyrissjóða um skipulag og samhæfingu starfsendurhæfingarmála, en áætlað var að þær tillögur lægju fyrir 1. nóvember 2011. Lagt er til að skipunartími samráðsnefndarinnar verði framlengdur til 1. febrúar 2012.
Í núverandi ákvæði til bráðabirgða X kemur fram að fyrsta greiðsla lífeyrissjóða til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs reiknuð af iðgjaldsstofni skuli vera 0,13% í janúarmánuði 2012. Í frumvarpinu er lagt til að fyrsta greiðsla lífeyrissjóða skuli reiknuð af iðgjaldsstofni júlímánaðar 2012 og skuli hún vera 0,88%, eða sem svarar um 0,13% af iðgjaldsstofni í sjö mánuði. Verði þetta ákvæði lögfest munu iðgjaldagreiðslur til lífeyrissjóða því rýrna um 0,13% af iðgjaldsstofni. Sú rýrnun kann að leiða til skerðingar á lífeyrisréttindum sjóðfélaga til lengri tíma litið en á móti ætti að vega minni örorkubyrði vegna aukinnar starfsendurhæfingar. Hjá lífeyrissjóðum ríkis og sveitarfélaga þar sem réttindi eru tryggð samkvæmt sérlögum þyrfti að breyta lögum til að draga úr þeim, ella kann þessi skerðing á tekjum þeirra að leiða til aukinna skuldbindinga fyrir hið opinbera.
Í fjórða lagi er lagt til að sett verði bráðabirgðaákvæði um hæfi stjórnarmanna í lífeyrissjóðum til setu í stjórn annars lífeyrissjóðs. Í frumvarpinu er lagt til að veittur verði aðlögunartími vegna þessa ákvæðis fram til 1. júlí 2012. Núverandi stjórnarmönnum í lífeyrissjóðum er því heimilt að eiga sæti í stjórn annars lífeyrissjóðs til 1. júlí 2012.
Í fimmta lagi er lagt til að við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða þar sem fjármögnun lífeyrissjóða í sérstakri vaxtaniðurgreiðslu vegna húsnæðislána af hálfu ríkissjóðs á árunum 2011 og 2012 er útfærð. Þessar sérstöku tímabundnu vaxtaniðurgreiðslur eru hluti af víðtækum aðgerðum stjórnvalda vegna skulda- og greiðsluvanda heimilanna og eru þær fjármagnaðar af fjármálafyrirtækjum og lífeyrissjóðum í samræmi við samkomulag á milli þessara aðila. Í frumvarpinu eru tillögur að gjaldstofni, gjaldhlutfalli og greiðslufyrirkomulagi á fjármögnun lífeyrissjóðanna á þeirra hlut í vaxtaniðurgreiðslunni. Heildarkostnaður vegna vaxtaniðurgreiðslna er áætlaður um 6 mia. kr. á hvoru árinu 2011 og 2012.
Í frumvarpinu er lagt til að við álagningu opinberra gjalda 2012 og 2013 skuli lífeyrissjóðir greiða sérstakt gjald í ríkissjóð sem nemur 0,0814% af hreinni eign til greiðslu lífeyris. Gjaldhlutfallið 0,0814% byggist á upplýsingum frá Fjármálaeftirlitinu um hreina eign samtryggingadeilda lífeyrissjóða fyrir árið 2012 og fyrirhugaðri hlutdeild lífeyrissjóðanna í vaxtaniðurgreiðslunum sem nemur 1.400 millj. kr. á þessu ári.
Gert er ráð fyrir að lögin öðlist þegar gildi að undanskildu ákvæði um greiðslur i VIRK Starfsendurhæfingarsjóð sem öðlist gildi 1. janúar 2012 og fellur úr gildi 1. júlí 2012.
Verði ákvæði um 0,13% greiðslu lífeyrissjóða af samanlögðum iðgjaldsstofni lögfest má gera ráð fyrir að ófjármagnaðar lífeyrisskuldbindingar sem ríkið er í ábyrgð fyrir vegna lífeyrissjóða ríkisstarfsmanna muni aukast en ekki eru forsendur til að meta þær þar sem ekki liggur fyrir úttekt á þeim áhrifum.
Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2012 er gert ráð fyrir að sérstakar vaxtaniðurgreiðslur vegna húsnæðislána verði 6 mia. kr. á næsta ári og að 1,4 mia. kr. af því verði fjármagnaðir af hálfu lífeyrissjóða. Verði frumvarp þetta lögfest breytir það ekki þessum forsendum fjárlagafrumvarpsins fyrir árið 2012.
Þingskjal 444 — 368. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, með síðari breytingum (áhættustýring,
vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga, starfsendurhæfingarsjóður, hæfi stjórnarmanna
og sérstök vaxtaniðurgreiðsla).
(Lagt fyrir Alþingi á 140. löggjafarþingi 2011–2012.)
1. gr.
Við 3. mgr. 29. gr. laganna bætist nýr töluliður, svohljóðandi: að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðnum kleift að greina, vakta, meta og stýra áhættu í starfsemi sjóðsins.2. gr.
Ákvæði til bráðabirgða VI í lögunum orðast svo:Þrátt fyrir ákvæði 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. skal lífeyrissjóði vera heimilt að hafa allt að 15% mun á milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga vegna lífeyris miðað við tryggingafræðilega athugun fyrir árið 2011, allt að 13% mun fyrir árið 2012 og allt að 11% mun fyrir árið 2013, án þess að honum sé skylt að gera breytingar á samþykktum sjóðsins. Ákvæði 1. mgr. 39. gr. um að hrein eign lífeyrissjóðs til greiðslu lífeyris ásamt núvirði framtíðariðgjalda skuli vera jafnhá núvirði væntanlegs lífeyris vegna þegar greiddra iðgjalda og framtíðariðgjalda á ekki við um tryggingafræðilega athugun fyrir árin 2011, 2012 og 2013.
Þegar metið er hvort lífeyrissjóður falli undir 2. málsl. 2. mgr. 39. gr. skal miða við 10% mun á milli eignarliða og lífeyrisskuldbindinga árin 2011, 2012 og 2013.
3. gr.
Við lögin bætast þrjú ný ákvæði til bráðabirgða er orðast svo:a. (XII.)
Þrátt fyrir ákvæði 1. og 2. málsl. 2. mgr. 20. gr. skulu lífeyrissjóðir, þ.m.t. lífeyrissjóðir sem starfa samkvæmt sérlögum og staðfestri reglugerð, sbr. 54. gr., greiða gjald sem samsvarar 0,13 % af samanlögðum iðgjaldsstofni, sbr. 1. mgr. 3. gr., allra sjóðfélaga til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs, sem starfar á vegum aðila vinnumarkaðarins. Fyrsta greiðslan, reiknuð af iðgjaldsstofni júlímánaðar 2012, skal þó samsvara 0,88% af samanlögðum iðgjaldsstofni, sbr. 1. mgr. 3. gr. Gjalddagi skal vera tíundi dagur næsta mánaðar eftir að launagreiðandi hefur staðið skil á lífeyrisiðgjaldi skv. 2. mgr. 7. gr. Eindagi skal vera síðasti dagur sama mánaðar og gjaldið fellur í gjalddaga.
Iðgjald launagreiðanda, þ.m.t. þeirra sem stunda atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi, til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs skal vera 0,13% af iðgjaldsstofni skv. 1. mgr. 3. gr. og skal reiknast í fyrsta sinn af iðgjaldsstofni septembermánaðar 2011. Iðgjaldið veitir réttindi til þjónustu VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs. Launagreiðanda skv. 1. málsl. er skylt að standa skil á iðgjaldinu til viðkomandi lífeyrissjóðs með sama hætti og gildir um lífeyrisiðgjald, sbr. 2. mgr. 7. gr. Lífeyrissjóðir ráðstafa iðgjaldinu til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs og skal fara eftir þeim ákvæðum sem almennt gilda í þeim innheimtusamningum sem gerðir hafa verið milli aðila.
Skipunartími samráðsnefndar sem skipuð var af ráðherra velferðarmála og ráðherra lífeyrismála samkvæmt ákvæði til bráðabirgða X skal framlengdur til 1. febrúar 2012.
b. (XIII.)
Þrátt fyrir ákvæði 1. málsl. 2. mgr. 31. gr. er stjórnarmönnum í lífeyrissjóðum heimilt að eiga sæti í stjórn annars lífeyrissjóðs til 1. júlí 2012.
c. (XIV.)
Við álagningu opinberra gjalda 2012 og 2013 skulu aðilar sem falla undir 6. tölul. 4. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt, og lífeyrissjóðir sem starfa samkvæmt sérlögum, greiða sérstakt gjald í ríkissjóð sem nemur 0,0814% af hreinni eign til greiðslu lífeyris, sbr. 39. gr., eins og hún er í lok næstliðins árs. Gjalddagi er 1. nóvember 2012 og 1. nóvember 2013 og eindagi 15 dögum síðar. Greiða skal fyrir fram upp í álagt gjald hinn 31. desember 2011 og 1. nóvember 2012 og miðast sú greiðsla við hreina eign til greiðslu lífeyris eins og hún var í árslok 2010 og 2011 og það skatthlutfall sem kveðið er á um í ákvæði þessu.
4. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi. Ákvæði a-liðar 3. gr. öðlast gildi 1. janúar 2012 og gildir til 1. júlí 2012.Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarpið var samið í fjármálaráðuneytinu að höfðu samráði við Landssamtök lífeyrissjóða, Fjármálaeftirlitið og velferðarráðuneytið.
Í 3. mgr. 29. gr. er kveðið á um þau verkefni sem stjórn lífeyrissjóðs annast og lúta breytingarnar á greininni að áhættustýringu lífeyrissjóða. Lífeyrissjóður hefur það meginhlutverk að taka á móti iðgjöldum frá sjóðfélögum, ávaxta eignir sjóðsins og greiða sjóðfélögum lífeyri á grundvelli samþykkta sjóðsins, sbr. m.a. 1. mgr. 20. gr. laganna. Í lögunum er fjárfestingarstarfsemi lífeyrissjóða markaður rammi. Þar er m.a. mælt fyrir um að stjórn lífeyrissjóðs skuli ávaxta fé sjóðsins með hliðsjón af þeim kjörum sem best eru boðin á hverjum tíma með tilliti til ávöxtunar og áhættu, sbr. 1. mgr. 36. gr. laganna. Þá er í 24. og 39. gr. mælt fyrir um árlega tryggingafræðilega úttekt á lífeyrissjóði og kröfu um tiltekið jafnvægi milli eigna og skuldbindinga. Nánari reglur og viðmið um réttindauppbyggingu og fjárfestingarstarfsemi lífeyrissjóðs eru víðar, svo sem í samþykktum lífeyrissjóðs, fjárfestingarstefnu hans og eftir atvikum í nánari stefnumörkun stjórnar.
Í ljósi hlutverks lífeyrissjóðs og lögbundinna krafna þykir eðlilegt að fela stjórn lífeyrissjóðs það hlutverk að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðnum kleift að meta með sem skilvirkustum hætti þá áhættu sem fólgin er í starfsemi sjóðsins, með hvaða hætti sé fylgst með áhættu og hvernig henni er stýrt eftir því sem við verður komið. Þá liggur fyrir að Fjármálaeftirlitið hefur unnið að leiðbeinandi tilmælum um áhættustýringu hjá lífeyrissjóðum og m.a. leitað eftir sjónarmiðum Landssamtaka lífeyrissjóða við þá vinnu. Tilmælin hafa verið samþykkt af stjórn Fjármálaeftirlitsins og nefnast leiðbeinandi tilmæli um áhættustýringu samtryggingardeilda lífeyrissjóða nr. 4/2011.
Þá eru lagðar til breytingar á ákvæði til bráðabirgða VI í lögunum. Með því er lagt til að vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga lífeyrissjóða verði 15% áfram í stað 10%, eða út árið 2011, en í ákvæðinu kemur fram að mörkin geti numið allt að 15% sem er frávik frá almennu reglunni í 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. laganna. Þá er lagt til að rýmkuð vikmörk verði lækkuð í þrepum á næstu þremur árum uns 10% mörkunum verði náð árið 2014. Hér er um að ræða heimildarákvæði sem stjórnir lífeyrissjóða geta nýtt sér en líkt og síðustu ár er útlit fyrir að einhverjir sjóðir séu með neikvæða stöðu yfir 10%.
Þá er loks lagt til að við lögin bætist þrjú ný ákvæði til bráðabirgða. Í fyrsta lagi er lagt til í bráðabirgðaákvæði, sem öðlast gildi hinn 1. janúar 2012 og gildir til 1. júlí 2012, að kveðið verði á um greiðsluskyldu til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs á því tímabili. Í ákvæði til bráðabirgða X í lögunum er kveðið á um greiðslur til sjóðsins til og með 31. desember 2011.
Í öðru lagi er lagt til að sett verði bráðabirgðaákvæði er lýtur að hæfi stjórnarmanna í lífeyrissjóðum til setu í stjórn annars lífeyrissjóðs en með lögum nr. 122/2011 var samþykkt að stjórnarmenn í lífeyrissjóðum mættu ekki eiga sæti í stjórn annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann né vera starfsmenn eða endurskoðendur annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann. Er hér lagt til að stjórnarmönnum verði veittur ákveðinn aðlögunartími fram til 1. júlí 2012 til þess að segja sig úr stjórn þar sem slíkt á við, enda tóku lögin ekki gildi fyrr en að loknum ársfundum lífeyrissjóða á árinu 2011.
Í þriðja lagi er lagt til að við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða þar sem útfærð er fjármögnun lífeyrissjóða í sérstakri vaxtaniðurgreiðslu á árunum 2011 og 2012 í samræmi við þær línur sem hafa verið að mótast í viðræðum aðila um þetta mál á undanförnum mánuðum. Forsaga málsins er sú að í lok árs 2010 var samþykkt bráðabirgðaákvæði, þ.e. ákvæði til bráðabirgða XLII í lögum um tekjuskatt, nr. 90/2003, um sérstaka vaxtaniðurgreiðslu sem var hluti stjórnvalda í víðtækum aðgerðum vegna skulda- og greiðsluvanda heimilanna. Þessar greiðslur eru ígildi viðbótarvaxtabóta sem greiddar skyldu tvisvar á ári, 1. maí og 1. ágúst, á þessu ári og á árinu 2012. Greiðslur fyrir árið 2011 hafa að mestu þegar verið inntar af hendi og munu væntanlega verða nálægt 6,4 milljörðum kr. á þessu ári, en reiknað hafði verið með að þessar sérstöku vaxtaniðurgreiðslur yrðu kringum 6 milljarðar kr.
Í því samkomulagi sem ríkisstjórnin gerði við hagsmunaaðila í tengslum við þessar aðgerðir segir að aðilar muni í samstarfi leita leiða til að þeir síðarnefndu, þ.e. fjármálafyrirtæki (viðskiptabankar) og lífeyrissjóðir, fjármagni þessi útgjöld. Vorið 2011 lágu fyrir tillögur þess efnis að heildargreiðslur þessara aðila í formi tímabundinnar skattlagningar yrðu 3,5 milljarðar kr. á þessu ári sem skiptist jafnt á milli þeirra, þ.e. 1.750 millj. kr. á viðskiptabanka og 1.750 millj. kr. á lífeyrissjóði. Við meðferð málsins hjá efnahags- og skattanefnd á vorþingi 2011 kom fram rík andstaða hjá lífeyrissjóðunum, bæði varðandi skiptinguna og formið, um leið og óskað var nánara samráðs við stjórnvöld um hvernig greiðslum lífeyrissjóðanna skyldi háttað. Niðurstaðan varð því sú að 2.100 millj. kr. skyldu fjármagnaðar af viðskiptabönkunum og var það samþykkt í formi viðbótarbankaskatts, sbr. lög nr. 155/2010, og er sú skattlagning þegar komin fram. Tillagan um fjármögnun lífeyrissjóða, sem samkvæmt samkomulagi skyldu fjármagna 1.400 millj. kr., var hins vegar felld brott vorið 2011 af hálfu efnahags- og skattanefndar, en tillagan var sú að ákvæði um tímabundinn skatt á lífeyrissjóði yrði að finna í bráðabirgðaákvæði í lögum nr. 90/2003, um tekjuskatt. Í áliti nefndarinnar með breytingunni var stjórnvöldum og Landssamtökum lífeyrissjóða hins vegar falið að eiga nánara samstarf á sumarmánuðum um útfærslu og greiðslur lífeyrissjóðanna á umræddri fjárhæð. Fyrir nokkru lá hins vegar fyrir að ekki yrði unnt að fara þá leið að fjármagna hlut lífeyrissjóðanna með öðrum hætti og því er hér lagt til að sú leið verði farin sem byggt er á í þessu frumvarpi til að fjármagna áðurnefndar 1.400 millj. kr. af vaxtaniðurgreiðslunni árið 2011 og samsvarandi fjárhæð á árinu 2012.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Hér er lögð til breyting á 3. mgr. 29. gr. laganna í ljósi hlutverks lífeyrissjóða og lögbundinna krafna til sjóðanna. Lagt er til að stjórn lífeyrissjóðs verði falið það hlutverk að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðnum kleift að greina og meta með sem skilvirkustum hætti þá áhættu sem fólgin er í starfsemi sjóðsins, með hvaða hætti sé fylgst með áhættu og hvernig henni er stýrt eftir því sem við verður komið. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að eðli máls samkvæmt er ekki ávallt unnt að stýra öllum áhættuþáttum í rekstri lífeyrissjóðs. Það getur hins vegar haft sjálfstæða þýðingu að vera meðvitaður um þá áhættuþætti og fylgjast með þeim. Þá er ekki sjálfgefið að það sé metið hagkvæmt og/eða skynsamlegt að stýra öllum áhættuþáttum þótt það sé unnt en slíkt mat þarf að eiga sér stað. Því er lagt til að meðal lögbundinna verkefna stjórna lífeyrissjóða verði að móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðunum kleift að vakta, meta og stýra áhættu sjóðanna. Slíkt eftirlitskerfi getur til að mynda náð til þátta eins og uppbyggingu skipurits, starfslýsinga, verkferla, áætlunar fyrir innra eftirlit, stefnu um notkun afleiðna, eftirlits- og rekstrarþátta sem lúta að rekstraráhættu sem og notkunar fjármálagerninga til að stýra fjárhagslegri áhættu.
Um 2. gr.
Lagt er til að vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga lífeyrissjóða í ákvæði til bráðabirgða VI í lögunum verði 15% áfram í stað 10%, eða út árið 2011, en í ákvæðinu kemur fram að mörkin geti numið allt að 15% sem er frávik frá almennu reglunni í 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. laganna. Vísast hér til röksemda sem fram komu í áliti efnahags- og skattanefndar þegar umrætt bráðabirgðaákvæði var sett, sbr. lög nr. 171/2008 (219. mál, þskj. 459 á 136. löggjafarþingi árið 2008), en þar sagði m.a. að fram hefði komið að talsverðrar óvissu gætti um eignir lífeyrissjóðanna og að neikvæð staða margra væri um og yfir 10%. Nefndin ræddi þetta atriði ítarlega og einkum það sjónarmið að hér væri verið að fresta því að taka á vanda sjóðanna á kostnað yngri sjóðfélaga. Betra væri að taka strax á vandanum og hafa þessi mörk óbreytt. Á móti kæmi að hér væri um að ræða heimildarákvæði og að stjórn sjóðs gæti tekið sjálfstæða ákvörðun um skerðingu ef staða sjóðsins væri nálægt þessum mörkum. Þá var bent á að staða á eignamörkuðum væri svo óljós að ekki lægi enn fyrir hvert áfallið yrði. Það kynni að skýrast á árinu 2009. Á þessi sjónarmið féllst nefndin. Með hliðsjón af þeim rökum nefndarinnar að varast bæri að fresta því að taka á vanda sjóðanna er í frumvarpinu lagt til að rýmkuð vikmörk verði lækkuð í þrepum á næstu þremur árum uns 10% mörkunum verði náð árið 2014. Hér er um að ræða heimildarákvæði sem stjórnir lífeyrissjóða geta nýtt sér en líkt og síðustu ár er útlit fyrir að einhverjir sjóðir séu með neikvæða stöðu yfir 10%.
Um 3. gr.
Í a-lið 3. gr. er litið til þess að í ákvæði til bráðabirgða X var lagt fyrir ráðherra velferðarmála og ráðherra lífeyrismála að skipa samráðsnefnd aðila vinnumarkaðarins og stjórnvalda til að koma fram með nánari tillögur um skipulag og samhæfingu starfsendurhæfingarmála fyrir 1. nóvember 2011. Samráðsnefndin var skipuð í júní 2011 og hefur fundað reglulega. Samráðsnefndin náði þó ekki að ljúka störfum fyrir 1. nóvember 2011 og því er lagt til að skipunartími hennar verði framlengdur til 1. febrúar 2012.
Í ljósi þess að ekki náðist að ganga frá tillögum nefndarinnar innan þess tímaramma sem starfi nefndarinnar var settur er lagt til að skylda launagreiðanda til að standa skil á iðgjaldi til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs með sama hætti og gildir um lífeyrisiðgjald, sbr. 2. mgr. 7. gr., til viðkomandi lífeyrissjóðs verði framlengd til 1. júlí 2012, sbr. 4. gr. Þá er gert ráð fyrir að greiðsluskylda lífeyrissjóðanna verði virk þegar lagarammi hefur verið settur um starfsendurhæfingarsjóði, greiðslur til þeirra og rétt til starfsendurhæfingar, eigi síðar en hinn 1. júlí 2012.
Í b-lið 3. gr. er lagt til að sett verði nýtt ákvæði til bráðabirgða er lýtur að hæfi stjórnarmanna til setu í stjórnum lífeyrissjóða. Með lögum nr. 122/2011 var samþykkt að stjórnarmenn í lífeyrissjóðum mættu ekki eiga sæti í stjórn annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann né vera starfsmenn eða endurskoðendur annars eftirlitsskylds aðila eða aðila í nánum tengslum við hann. Í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 122/2011 var gert ráð fyrir því að undanþága gilti frá meginreglu 2. mgr. 31. gr., sem kveður á um framangreint, þess efnis að þrátt fyrir ákvæði 2. mgr. væri stjórnarmanni í lífeyrissjóði heimilt að sitja í stjórn annars lífeyrissjóðs að fengnu samþykki Fjármálaeftirlitsins. Var þetta lagt til þar sem hagur gæti orðið að slíku t.d. þegar um sambærileg og flókin réttindakerfi væri að ræða hjá lífeyrissjóðum. Slíkt gæti átt við um sjóði sem lytu sameiginlegum rekstri, eins og á við um Lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins (LSR) og Lífeyrissjóð hjúkrunarfræðinga (LH) eða með hliðsjón af sérstöðu annars eða beggja sjóða. Gert var ráð fyrir að Fjármálaeftirlitið gæti sett leiðbeiningarreglur eða viðmið um slíka undanþágu.
Í meðförum efnahags- og skattanefndar vorið 2011 var undanþágan felld brott en frumvarpið varð þó ekki að lögum fyrr en á haustþingi í september 2011. Þá láðist að taka afstöðu til aðlögunartíma og stöðu þeirra sjóða þar sem jafnvel meiri hluti stjórnar- og varamanna yrði vanhæfur í kjölfar breytinganna. Þar sem langt er í næstu aðalfundi, en þeir eru flestir haldnir samkvæmt lögum eða samþykktum í apríl- og maímánuði, eða fyrir 30. júní ár hvert, þykir rétt að leggja til að unnt sé að uppfylla skilyrði nýrra laga í síðasta lagi á næstu aðalfundum vorið 2012.
Í c-lið 3. gr. er að finna tillögu að gjaldstofni, gjaldhlutfalli og greiðslufyrirkomulagi á fjármögnun lífeyrissjóða á þeirra hlut í sérstakri vaxtaniðurgreiðslu samkvæmt ákvæði til bráðabirgða XLII í lögum um tekjuskatt. Lagt er til að gjaldstofn verði hrein eign þeirra til samtryggingar í lok árs 2011 og 2012 og gjaldhlutfallið 0,0814%. Jafnframt er lagt til að álagning gjaldsins fari fram með álagningu opinberra gjalda á lögaðila fyrir þessi ár, en að sjóðirnir greiði hins vegar fyrir fram upp í þá álagningu á árunum 2011 og 2012 á grundvelli hreinnar eignar í árslok 2010 og 2011. Í lok árs 2010 nam hrein eign samtryggingardeilda lífeyrissjóða samtals 1.718.855 millj. kr. samkvæmt skýrslu Fjármálaeftirlitsins um ársreikninga lífeyrissjóða fyrir árið 2010. Gjaldhlutfallið, 0,0814%, byggist á þeirri fjárhæð og fyrirhugaðri fjármögnun upp á 1.400 millj. kr. á þessu ári.
Um 4. gr.
Gert er ráð fyrir að lögin öðlist þegar gildi að undanskildum a-lið 3. gr. um greiðslur til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs, en þar er gert ráð fyrir framlengingu á bráðabirgðaákvæði þar til sérlög verða sett um starfsendurhæfingarsjóði. Því er lagt til að ákvæðið öðlist gildi 1. janúar 2012 er ákvæði til bráðabirgða X fellur úr gildi og að það gildi til 1. júlí 2012.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á lögum nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, með síðari breytingum (áhættustýring, vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga, starfsendurhæfingarsjóður, hæfi stjórnarmanna og sérstök vaxtaniðurgreiðsla).
Í fyrsta lagi er lagt til að í upptalningu á verkefnum stjórnar lífeyrissjóða í 29. gr. bætist við nýr töluliður þar sem fram komi að meðal lögbundinna verkefna stjórna lífeyrissjóða verði mótun eftirlitskerfa sem geri sjóðunum kleift að greina, vakta, meta og stýra áhættu í starfsemi sjóðanna.
Í öðru lagi er lagt til að í ákvæði til bráðabirgða VI verði vikmörk milli eignarliða og framtíðarskuldbindinga lífeyrissjóða áfram 15% í stað 10% út árið 2011. Hér er um að ræða heimildarákvæði sem stjórnir lífeyrissjóða geta nýtt sér en líkt og á síðasta ári er útlit fyrir að einhverjir sjóðir séu með neikvæða stöðu yfir 10%. Einnig er lagt til að vikmörk verði lækkuð í þrepum á næstu árum uns 10% mörkunum verði náð árið 2014, þ.e. að þau geti verið allt að 13% fyrir allt árið 2012 og 11% fyrir allt árið 2013.
Í þriðja lagi er lagt til að sett verði nýtt bráðabirgðaákvæði í lögin sem öðlist gildi 1. janúar 2012 og gildi til 1. júlí 2012 þar sem kveðið verði á um greiðsluskyldu til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs á þessu tímabili. Í gildandi ákvæði til bráðabirgða X er kveðið á um greiðslur til sjóðsins til 31. desember 2011. Er þessi breyting lögð til þar sem ekki náðist að ganga frá tillögum samráðsnefndar sem skipuð er aðilum vinnumarkaðarins, stjórnvalda og Landssamtaka lífeyrissjóða um skipulag og samhæfingu starfsendurhæfingarmála, en áætlað var að þær tillögur lægju fyrir 1. nóvember 2011. Lagt er til að skipunartími samráðsnefndarinnar verði framlengdur til 1. febrúar 2012.
Í núverandi ákvæði til bráðabirgða X kemur fram að fyrsta greiðsla lífeyrissjóða til VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs reiknuð af iðgjaldsstofni skuli vera 0,13% í janúarmánuði 2012. Í frumvarpinu er lagt til að fyrsta greiðsla lífeyrissjóða skuli reiknuð af iðgjaldsstofni júlímánaðar 2012 og skuli hún vera 0,88%, eða sem svarar um 0,13% af iðgjaldsstofni í sjö mánuði. Verði þetta ákvæði lögfest munu iðgjaldagreiðslur til lífeyrissjóða því rýrna um 0,13% af iðgjaldsstofni. Sú rýrnun kann að leiða til skerðingar á lífeyrisréttindum sjóðfélaga til lengri tíma litið en á móti ætti að vega minni örorkubyrði vegna aukinnar starfsendurhæfingar. Hjá lífeyrissjóðum ríkis og sveitarfélaga þar sem réttindi eru tryggð samkvæmt sérlögum þyrfti að breyta lögum til að draga úr þeim, ella kann þessi skerðing á tekjum þeirra að leiða til aukinna skuldbindinga fyrir hið opinbera.
Í fjórða lagi er lagt til að sett verði bráðabirgðaákvæði um hæfi stjórnarmanna í lífeyrissjóðum til setu í stjórn annars lífeyrissjóðs. Í frumvarpinu er lagt til að veittur verði aðlögunartími vegna þessa ákvæðis fram til 1. júlí 2012. Núverandi stjórnarmönnum í lífeyrissjóðum er því heimilt að eiga sæti í stjórn annars lífeyrissjóðs til 1. júlí 2012.
Í fimmta lagi er lagt til að við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða þar sem fjármögnun lífeyrissjóða í sérstakri vaxtaniðurgreiðslu vegna húsnæðislána af hálfu ríkissjóðs á árunum 2011 og 2012 er útfærð. Þessar sérstöku tímabundnu vaxtaniðurgreiðslur eru hluti af víðtækum aðgerðum stjórnvalda vegna skulda- og greiðsluvanda heimilanna og eru þær fjármagnaðar af fjármálafyrirtækjum og lífeyrissjóðum í samræmi við samkomulag á milli þessara aðila. Í frumvarpinu eru tillögur að gjaldstofni, gjaldhlutfalli og greiðslufyrirkomulagi á fjármögnun lífeyrissjóðanna á þeirra hlut í vaxtaniðurgreiðslunni. Heildarkostnaður vegna vaxtaniðurgreiðslna er áætlaður um 6 mia. kr. á hvoru árinu 2011 og 2012.
Í frumvarpinu er lagt til að við álagningu opinberra gjalda 2012 og 2013 skuli lífeyrissjóðir greiða sérstakt gjald í ríkissjóð sem nemur 0,0814% af hreinni eign til greiðslu lífeyris. Gjaldhlutfallið 0,0814% byggist á upplýsingum frá Fjármálaeftirlitinu um hreina eign samtryggingadeilda lífeyrissjóða fyrir árið 2012 og fyrirhugaðri hlutdeild lífeyrissjóðanna í vaxtaniðurgreiðslunum sem nemur 1.400 millj. kr. á þessu ári.
Gert er ráð fyrir að lögin öðlist þegar gildi að undanskildu ákvæði um greiðslur i VIRK Starfsendurhæfingarsjóð sem öðlist gildi 1. janúar 2012 og fellur úr gildi 1. júlí 2012.
Verði ákvæði um 0,13% greiðslu lífeyrissjóða af samanlögðum iðgjaldsstofni lögfest má gera ráð fyrir að ófjármagnaðar lífeyrisskuldbindingar sem ríkið er í ábyrgð fyrir vegna lífeyrissjóða ríkisstarfsmanna muni aukast en ekki eru forsendur til að meta þær þar sem ekki liggur fyrir úttekt á þeim áhrifum.
Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2012 er gert ráð fyrir að sérstakar vaxtaniðurgreiðslur vegna húsnæðislána verði 6 mia. kr. á næsta ári og að 1,4 mia. kr. af því verði fjármagnaðir af hálfu lífeyrissjóða. Verði frumvarp þetta lögfest breytir það ekki þessum forsendum fjárlagafrumvarpsins fyrir árið 2012.
