Þingskjal 1606 — 852. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um þingsköp Alþingis, nr. 55/1991, með síðari breytingum (starfstími, fjárlagafrumvarp, varamenn o.fl.).
Flm.: Birgir Ármannsson, Ásta R. Jóhannesdóttir, Ragnheiður E. Árnadóttir, Þuríður Backman, Gunnar Bragi Sveinsson, Kristján L. Möller, Magnús Orri Schram.
1. gr.
a. Við 1. mgr. bætist: sbr. og 81. gr.
b. Við 5. mgr. bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Nefnd getur leitað úrskurðar forseta um skilning eða framkvæmd reglna sem settar hafa verið um störf nefnda.
2. gr.
a. Í stað orðanna „fjórar annir“ í 2. málsl. 2. mgr. kemur: þrjár annir.
b. Orðin „1. október“ í 1. tölul. 2. mgr. falla brott.
c. 4. tölul. 2. mgr. fellur brott.
d. Í stað orðanna „starfa þingmanna í kjördæmum“ í 1. málsl. 4. mgr. kemur: annarra starfa þingmanna, svo sem starfa í kjördæmum.
e. 6. mgr. fellur brott.
3. gr.
a. Í stað orðanna „og fjármálastarfsemi“ í 2. tölul. kemur: fjármálastarfsemi og lífeyrismál.
b. Í stað orðsins „lífeyrismál“ í 1. málsl. 5. tölul. kemur: lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs.
c. 2. málsl. 5. tölul. fellur brott.
d. Í stað 2. málsl. 1. mgr. 8. tölul. koma þrír nýir málsliðir, svohljóðandi: Enn fremur fjallar nefndin um ársskýrslu og tilkynningar umboðsmanns Alþingis, svo og um skýrslur Ríkisendurskoðunar. Meti nefndin það svo að einstakar skýrslur Ríkisendurskoðunar eigi eftir efni sínu fremur að fá athugun í annarri nefnd vísar hún þeim skýrslum þangað. Nefnd sem tekur þannig við skýrslu Ríkisendurskoðunar skilar þá áliti til þingsins eftir athugun sína á skýrslunni.
4. gr.
5. gr.
6. gr.
Mannaskipti í þingnefndum getur þingflokkur enn fremur haft eftir reglum 1. mgr. þótt þau varði þingmann sem hefur sagt sig úr þingflokknum enda séu þau gerð innan viku frá því að tilkynning um úrsögn úr þingflokki er tilkynnt og þingflokkurinn á hlutfallslega rétt til sætis í nefndinni, sbr. 14. gr.
7. gr.
Um skyldu nefndarmanna til að sækja nefndarfund gilda almennar reglur um fundarsókn þingmanna, sbr. 65. gr. Forföll skulu tilkynnt formanni eða eftir atvikum ritara nefndarinnar.
Varaþingmaður, sem tekur sæti á Alþingi í forföllum þingmanns, skal að jafnaði sitja í þeim nefndum sem aðalmaður var kjörinn í. Þingflokkur hans getur þó ákveðið aðra skipan og skal þá annaðhvort varamaður þingflokksins í nefndinni taka sæti aðalmanns um stundarsakir eða, ef þingflokkur ákveður svo, fylgja reglum 3. mgr. um staðgengil. Ákvæði þessarar málsgreinar gilda einnig við fráfall þingmanns eða afsögn.
Í forföllum nefndarmanns og varamanns í nefndinni er þingflokki hans heimilt að tilnefna sem staðgengil annan þingmann sem varamann um stundarsakir til setu í nefnd og skal tilkynna formanni nefndar um það eða ritara nefndarinnar. Staðgengill nýtur allra sömu réttinda og aðrir nefndarmenn. Sé staðgengli ætluð seta í nefnd um ákveðinn tíma skal tilkynna um það á vefsvæði nefndarinnar.
8. gr.
a. Á eftir orðinu „leita“ í 3. málsl. 3. mgr. kemur: um ákvörðun forseta.
b. 4. mgr. fellur brott.
9. gr.
10. gr.
Við umfjöllun um þingmál sem vísað hefur verið til nefndar getur hún leitað umsagnar annarra fastanefnda um málið, annaðhvort um málið í heild eða um tiltekin atriði þess. Getur nefndin þá jafnframt ákveðið frest sem önnur nefnd eða aðrar nefndir hafa til að skila umsögn sinni. Skal prenta umsagnir annarra nefnda með nefndaráliti um þingmálið.
Þegar nefnd hefur lokið umfjöllun um mál, sem ekki er þingmál skv. III. kafla né fellur undir mál skv. 26. eða 31. gr., getur hún gert þinginu grein fyrir athugun sinni með áliti á þingskjali. Í áliti nefndar má jafnframt gera tillögu til þingsályktunar, sbr. 5. mgr. 45. gr.
11. gr.
12. gr.
a. 1. málsl. 1. mgr. orðast svo: Til fjárlaganefndar skal, auk málefna sem talin eru í 13. gr., vísa frumvarpi til fjárlaga, fjáraukalaga og lokafjárlaga er 1. umræðu um þau er lokið.
b. Á eftir 1. mgr. kemur ný málsgrein, svohljóðandi:
Fjárlagafrumvarp fyrir næsta fjárlagaár skal leggja fram á fyrsta fundi haustþings, sbr. 42. gr. stjórnarskrárinnar. Frumvörp um breytingar á lögum sem útgjöld og tekjur frumvarpsins byggjast á skulu lögð fram samhliða fjárlagafrumvarpi.
c. 2. mgr. orðast svo:
Stefnt skal að því að 3. umræðu um frumvarp til fjárlaga fyrir næsta ár skuli lokið eigi síðar en við lok fyrstu heilu viku desembermánaðar.
d. Á eftir 3. mgr. kemur ný málsgrein, svohljóðandi:
Áður en fjárlaganefnd afgreiðir tekjuhluta fjárlagafrumvarps á nefndin rétt á því að fjármálaráðuneytið leggi fyrir hana endurskoðaða tekjuáætlun næsta árs.
e. Við 4. mgr. bætast tveir nýir málsliðir, svohljóðandi: Tillögunni skal vísa til fjárlaganefndar eftir fyrri umræðu. Nefndin getur leitað umsagnar annarra nefnda um einstök atriði tillögunnar eftir því sem hún ákveður hverju sinni og setur þá fresti til afgreiðslu umsagna annarra nefnda.
13. gr.
14. gr.
a. 1. málsl. 3. mgr. fellur brott.
b. Við bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Með útbýtingu samkvæmt þessari grein, svo og 6. mgr. 45. gr., er átt við að þingmál hafi borist skrifstofu Alþingis fullbúið, annaðhvort prentað eða tilbúið til birtingar á vef þingsins.
15. gr.
16. gr.
Eftirriti stefnuræðu forsætisráðherra við upphaf þings skal fylgja yfirlit um þau mál sem ríkisstjórn hyggst leggja fram á þinginu ásamt áætlun um hvenær þeim verður útbýtt. Yfirlitið skal birta í Alþingistíðindum.
Ríkisstjórnin skal við upphaf vetrarþings afhenda forseta endurskoðaða áætlun um framlagningu stjórnarfrumvarpa á vetrar- og vorþingi ásamt áætluðum útbýtingardegi, sbr. 1. mgr.
Ráðherrar skulu að jafnaði á fyrstu vikum þings koma á fund þingnefnda er fjalla um málaflokka þeirra, sbr. 13. gr., og gera grein fyrir þeim þingmálum sem þeir hyggjast leggja fram á löggjafarþinginu, sbr. 1. mgr.
17. gr.
18. gr.
19. gr.
a. Orðin „eða ráðherrum“ í 2. málsl. 3. mgr. falla brott.
b. 4. mgr. orðast svo:
Á sérstökum þingfundi skal forseti taka á dagskrá fyrirspurnir er útbýtt hefur verið og ráðherra er tilbúinn að svara. Við það skal miða að ráðherra svari eigi síðar en tveimur vikum eftir að fyrirspurn er útbýtt.
c. Í stað orðanna „að jafnaði fimm á hverjum fundi“ í 2. málsl. 7. mgr., sem verður ný grein á eftir 56. gr., kemur: að jafnaði eigi færri en þrír.
20. gr.
a. 2. og 3. mgr. flytjast og verða ný grein á eftir 57. gr.
b. 4. mgr. flyst og verður önnur ný grein á eftir 57. gr.
21. gr.
22. gr.
a. Í stað orðanna „tvær vikur nema þingið hafi áður verið rofið eða því frestað“ í 3. málsl. kemur: eina viku nema þingi hafi áður verið frestað eða þinghlé sé hafið samkvæmt starfsáætlun.
b. Við 4. málsl. bætist: í a.m.k. fimm þingdaga.
23. gr.
24. gr.
25. gr.
26. gr.
27. gr.
28. gr.
29. gr.
Breytingar á öðrum lögum.
1. Lög um framboð og kjör forseta Íslands, nr. 36/1945, með síðari breytingum: Orðið „sameinaðs“ í 13. gr. laganna fellur brott.
2. Lög um landsdóm, nr. 3/1963, með síðari breytingum: Orðið „sameinuðu“ í b-lið 1. mgr. 2. gr., orðið „sameinaðs“ í 5., 9., 14. og 43. gr., orðin „í sameinuðu þingi“ í 13. gr. og orðið „sameinað“ í 13. gr. laganna falla brott.
3. Lög um Grænlandssjóð, nr. 102/1980, með síðari breytingum: Orðin „í sameinuðu Alþingi“ í 6. gr. laganna falla brott.
4. Lög um samstarfsnefnd Alþingis og þjóðkirkjunnar, nr. 12/1982: Í stað orðanna „sameinaðs þings“ í 1. og 2. mgr. 2. gr. laganna kemur: Alþingis.
5. Lög um kjarasamninga opinberra starfsmanna, nr. 94/1986, með síðari breytingum: Í stað orðanna „Forsetar Alþingis gera“ í 3. mgr. 3. gr. laganna kemur: Forseti Alþingis gerir.
6. Lög um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað, nr. 88/1995, með síðari breytingum:
a. Eftirfarandi breytingar verða á 11. gr. laganna:
1. Í stað orðsins „daga“ í 1. málsl. 1. mgr. kemur: þingdaga samkvæmt starfsáætlun.
2. Í stað tilvísunarinnar „sbr. 2. mgr. 60. gr.“ í 1. málsl. 1. mgr. kemur: sbr. 2. mgr. 65. gr.
3. Við 1. mgr. bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Jafnframt er heimilt að greiða þingmanni, sem víkur af þingi um sinn en uppfyllir ekki skilyrði um lágmarksfjarveru skv. 1. málsl., þingfararkaup og aðrar fastar greiðslur fyrir þá daga sem hann kann að vera í opinberum erindum þann tíma sem fjarvera hans varir og varamaður hans á sæti á þinginu.
4. Við 2. mgr. bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Sama gildir um nauðsynlega umönnun í alvarlegum veikindum eða eftir slys barns eða náins aðstandanda, samkvæmt nánari reglum sem forsætisnefnd setur.
b. Við 12. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Varaþingmaður, sem fær leyfi frá starfi sínu meðan hann á sæti á Alþingi og fær greitt þingfararkaup, á rétt á greiðslu sem svarar ávinnslu orlofslauna í því starfi sem hann annars gegnir.
c. Á eftir 13. gr. laganna kemur nýr grein, 13. gr. a, sem orðast svo ásamt fyrirsögn:
Aðrar greiðslur.
Greinargerð.
Frumvarp þetta er samið og flutt af þingmönnunum í þingskapanefnd og hefur verið í vinnslu og til meðferðar í nefndinni á yfirstandandi löggjafarþingi. Málið var endanlega afgreitt frá nefndinni 18. júní en þann dag voru tveir nefndarmenn með varamann fyrir sig, þ.e. Árni Þór Sigurðsson, formaður nefndarinnar, en hann hefur stjórnað starfi hennar í vetur og Birgitta Jónsdóttir. Þau eru því ekki flutningsmenn málsins af formsástæðum.
Með bréfi til forsætisnefndar Alþingis, dags. 29. júní 2011, óskaði Þórunn Sveinbjarnardóttir, þáverandi formaður þingskapanefndar sem starfaði á 139. löggjafarþingi, eftir því að á 140. löggjafarþingi yrði kosin ný þingskapanefnd til að fjalla um frekari breytingar á lögum um þingsköp Alþingis. Á þingfundi 11. október sl. var nefndin síðan kosin. Í nefndina voru kosnir eftirtaldir alþingismenn: Ásta R. Jóhannesdóttir, Kristján L. Möller og Oddný G. Harðardóttir frá Samfylkingunni, Árni Þór Sigurðsson og Þuríður Backman frá Vinstri hreyfingunni – grænu framboði, Ragnheiður E. Árnadóttir og Birgir Ármannsson frá Sjálfstæðisflokknum, Gunnar Bragi Sveinsson frá Framsóknarflokknum og Birgitta Jónsdóttir frá Hreyfingunni. Magnús Orri Schram tók sæti Oddnýjar G. Harðardóttur í nefndinni í janúar 2012. Á fyrsta fundi nefndarinnar var Árni Þór Sigurðsson kosinn formaður. Í framhaldi af því var Birgir Ármannsson kosinn fyrsti varaformaður og Ásta R. Jóhannesdóttir annar varaformaður. Á fyrstu fundum nefndarinnar var farið yfir helstu verkefni hennar. Nefndin skipti síðan fljótlega með sér verkum til að hægt væri að vinna að þeim málum sem þingskapanefndin, sem starfaði á 139. löggjafarþingi, lagði til í nefndaráliti (þskj. 1794, 596. mál) að unnið yrði að. Verkaskiptingin á milli nefndarmanna var með eftirfarandi hætti:
1. Skipulag þingstarfa og reglur um ræðutíma: Birgir Ármannsson og Þuríður Backman.
2. Fjárlagaferlið ásamt umgjörð og aðbúnaði fjárlaganefndar: Magnús Orri Schram og Ragnheiður E. Árnadóttir.
3. Vefur Alþingis, umgjörð þingflokka, lagaskrifstofa og aðbúnaður þingmanna, t.d. í þingsal: Kristján L. Möller og Birgitta Jónsdóttir.
4. Skipting málaflokka á milli fastanefnda og starfshættir nefnda: Ásta R. Jóhannesdóttir og Gunnar Bragi Sveinsson.
Jafnframt var unnið að ýmsum lagfæringum á þingsköpum, flestum tæknilegum, af nokkrum starfsmönnum Alþingis.
Þegar leið á veturinn urðu nefndarmenn sammála um að forgangsraða verkefnum og því er í frumvarpi þessu aðallega horft til þess að gera ýmsar lagfæringar á þingsköpum Alþingis sem eru flestar tæknilegar.
Næsta haust ráðgerir þingskapanefnd að leggja fram annað frumvarp sem tekur á öðrum þeim þáttum sem nefndin hefur fjallað um í vetur varðandi breytingar á lögum um þingsköp Alþingis. Þar verður m.a. horft til þess að taka á skipulagi þingstarfanna með ýmsum hætti, t.d. með því að fjalla um reglur um ræðutíma. Þá verður þar einnig fjallað frekar um skiptingu málaflokka á milli fastanefnda og starfshætti nefnda en þá verður heilt löggjafarþing liðið frá því að veigamiklar breytingar voru gerðar á nefndaskipaninni og starfsháttum fastanefnda. Loks er ráðgert að þar verði lagðar til aðrar þær breytingar sem þingskapanefndin telur að þá eigi enn eftir að gera og nauðsynlegar eru til að ljúka þeim verkefnum sem nefnd eru hér að framan. Umfangsmeiri breytingar á þingsköpum en þær sem lagðar eru til í frumvarpi þessu og koma til kasta næsta löggjafarþings tækju þá gildi við upphaf nýs kjörtímabils.
Hér eru lagðar til nokkrar óhjákvæmilegar breytingar á þingsköpum sem sú breyting að flytja samkomudag Alþingis frá 1. október til annars þriðjudags í september kallar á. Þá eru lagðar til nauðsynlegar breytingar á nokkrum atriðum sem varða starfshætti fastanefnda og skiptingu málaflokka á milli nefnda. Loks eru í frumvarpinu lagðar til nokkrar breytingar á þeim ákvæðum þingskapa sem fjalla um fjárlagafrumvarpið og meðferð þess í þinginu, sérstaklega í ljósi breytinga sem verða á meðferð frumvarpsins á Alþingi frá og með næsta löggjafarþingi, svo og fjárlagaramma sem ætlað er að leggja fram á vorin.
Samhliða breytingum sem þingskapanefnd leggur til á þingsköpum eru lagðar til breytingar á lögum um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað, einkum hvað varðar innköllun varamanna, greiðslur til aðalmanna og starfskjör varamanna. Nefndin beinir því til forsætisnefndar að gerðar verði breytingar á reglum um greiðslu þingfararkostnaðar sem lúta m.a. að útborgun fæðingarstyrks í fæðingarorlofi, ákvörðun launa í alvarlegum veikindum maka eða barns, ákvörðun fastra greiðslna í forföllum þingflokksformanns, formanna og varaformanna þingnefnda og heimild til að byggja á ákvörðun kjararáðs um almenn starfskjör embættismanna og reglum um slysa- og ferðatryggingar alþingismanna.
Á fundum sínum fjallaði þingskapanefnd einnig um nokkur önnur frumvörp sem lögð hafa verið fram á yfirstandandi löggjafarþingi og vísað hefur verið til umfjöllunar nefndarinnar af stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd og varða breytingar á starfsemi Alþingis og á þingsköpum Alþingis. Í fyrsta lagi er um að ræða 27. mál (umræðutími þingmála). Málið var rætt í nefndinni og var einnig til sérstakrar skoðunar hjá þeim nefndarmönnum sem fjallað hafa um skipulag þingstarfa og reglur um ræðutíma. Nefndin fjallaði í öðru lagi um 28. mál (afnám sérstakra álagsgreiðslna). Nefndin er ekki sammála þeirri leið sem þar er lögð til en leggur hins vegar til nokkrar breytingar á lögum um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað. Í þriðja lagi er um að ræða 57. mál (lagaskrifstofa Alþingis). Málið var rætt í nefndinni og þá var það einnig til skoðunar hjá þeim nefndarmönnum sem fjallað hafa um vef Alþingis, umgjörð þingflokka, lagaskrifstofu og aðbúnað þingmanna, t.d. í þingsal. Loks fjallaði þingskapanefnd í fjórða lagi um 565. mál (meðferð fjárlagafrumvarps). Málið var rætt í nefndinni og er hún í meginatriðum samþykk efni þess. Nefndin beinir því til forseta Alþingis að hann leiti eftir því við þingflokksformenn við upphaf 141. löggjafarþings að við umræður um fjárlagafrumvarp fyrir árið 2013 verði horft til efnis þess frumvarps. Í kjölfarið verði síðan lagt mat á það hvernig til hafi tekist.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Við 5. mgr. 8. gr. er bætt nýjum málslið til þess að gera skýrara úrskurðarvald forseta um hvernig beri að skilja og framkvæma þær reglur sem settar eru um störf nefndanna. Hafa ber í huga að með þessu ákvæði er aðeins verið að skýra vald forseta til túlkunar á reglum sem settar hafa verið um störf nefndanna af forseta eða forsætisnefnd en ekki er verið að veita forseta heimild til að hafa áhrif á efnislega meðferð mála sem fyrir þeim liggja. Í þeim efnum eru nefndirnar algerlega sjálfstæðar. Þá er vert að benda á að með orðalagi breytingartillögunnar er það á valdi nefndarinnar sjálfrar að beina úrskurðarefnum til forseta en ekki á valdi einstakra nefndarmanna eða minni hluta nefndar. Það er formanns nefndar að úrskurða um einstök ágreiningsefni á fundum og ekki ætlunin, né hefur það verið venja við framkvæmd greinarinnar, að gera forseta að áfrýjunardómi um ágreining sem kann að koma upp í nefndunum.
Um 2. gr.
Gerð er lítils háttar orðalagsbreyting í 4. mgr. til samræmis við þá framkvæmd starfsáætlunar þingsins að hlé á þingfundum sé ekki aðeins nýtt til nefndarfunda, þingflokksfunda og starfa í kjördæmum, heldur og til annarra starfa þingmanna án þess að það sé skilgreint nánar. Störf þingmanna eru mikil og margvísleg og ekki öll bundin þingfundum, nefndarfundum og þingflokksfundum, né heldur störfum í kjördæmum, heldur og ýmsum öðrum skyldum sem þeir hafa. Með þeirri reglu sem viðhöfð hefur verið síðustu ár, eftir að ákveðið var að lengja starfstíma þingsins án þess þó að fjölga þingfundadögum, þar sem þingfundalotur standa í þrjár vikur en fjórðu vikuna eru ekki þingfundir, var stefnt að því að skapa svigrúm fyrir þingmenn til annarra starfa sem þeir gætu þá skipulagt með hliðsjón af starfsáætlun þingsins.
Lagt er til að 6. mgr. greinarinnar falli brott. Ákvæðið var sett í þingsköp 1991 er deildaskipting Alþingis var afnumin, en þá var víða í löggjöf að finna ákvæði sem tóku til forsetanna þriggja sem þá störfuðu á Alþingi, og sums staðar var vísað til forvígismanns þingsins sem „forseta sameinaðs Alþingis“. Nokkrar leifar eru enn í lagasafni um þetta, en þeim ákvæðum er breytt í sérstakri grein aftast í frumvarpinu. Breytinguna má því kalla lagahreinsun.
Um 3. gr.
Einnig er felldur brott 2. málsl. ákvæðisins um fjárlaganefnd. Hann kveður á um að nefndin eigi að veita efnahags- og viðskiptanefnd umsögn um þingmál er varða tekjuhlið fjárlaga. Í ljós kom við fjárlagaafgreiðslu sl. haust að málsliðurinn þótti í senn óskýr og óhentugur og kom hann ekki til framkvæmda eftir orðanna hljóðan samkvæmt úrskurði forseta. Því þykir rétt að fella ákvæðið alveg brott úr þingsköpum að þessu sinni.
Undir málefnasvið stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar falla, eins og eðli máls býður, skýrslur eftirlitsstofnana þingsins, umboðsmanns Alþingis og Ríkisendurskoðunar. Í ljós hefur komið að margar af skýrslum Ríkisendurskoðunar eiga betur heima til umfjöllunar í öðrum nefndum, ekki síst fjárlaganefnd. Með breytingunni er mælt fyrir um að stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd skuli, ef henni sýnist svo, vísa slíkum skýrslum frá stofnuninni til annarra nefnda. Þetta felur í sér að stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd tekur við öllum skýrslum Ríkisendurskoðunar eins og núverandi ákvæði segja til um en skal, ef hún metur það svo, framsenda þær skýrslur stofnunarinnar, sem hún telur að eðlilegra sé að fái málefnalega athugun í annarri nefnd, til þeirrar nefndar og sú nefnd skilar síðan áliti sínu beint til þingsins. Með þessu fyrirkomulagi ætti stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd að halda beinum tengslum sínum við Ríkisendurskoðun og hafa yfirlit yfir eftirlitsstörf hennar en jafnframt létta á þeirri vinnu sem farið hefur fram innan nefndarinnar við umfjöllun um skýrslurnar, þær sem að mati nefndarinnar eiga betur heima annars staðar í nefndakerfinu til nánari athugunar og eftirfylgni.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Breytingar á 2. og 3. mgr. eru nær einvörðungu orðalagsbreytingar, ekki efnisbreytingar, og gerðar til að skýra betur setu varaþingmanna í nefndum, setu varamanna í nefnd og setu staðgengla á nefndarfundum. Jafnframt er skotið inn því atriði að tilkynningum um setu varamanna og staðgengla megi koma á framfæri við ritara nefndarinnar jafnt sem formann hennar, en það er svo ritarans að koma upplýsingum áfram til formanns nefndar. Við 3. mgr. er þó bætt nýju efnisatriði sem felur það í sér að sé staðgengli ætluð seta í nefnd um ákveðinn tíma (ekki aðeins á einum fundi) beri að tilkynna um slíkt á vefsvæði þeirrar nefndar sem um er að ræða. Stundum eru við innkomu varaþingmanna, ekki síst fyrir ráðherra, gerðar bráðabirgðabreytingar á nefndasetu þingflokks og er eðlilegt að um slíkt sé tilkynnt opinberlega. Er hér lagt til að svo verði gert á vefsvæði nefndar sem í hlut á. Má þá þeim sem eiga samskipti við nefndina vera ljóst hvernig hún er skipuð hverju sinni.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Þá er bætt við nýrri málsgrein sem er aðeins ætlað að skýra og festa notkun heita yfir skjöl þingnefndanna, en nokkur ruglingur hefur verið á því hvort nefndir þingsins skila af sér „nefndaráliti“ eða „áliti“. Með ákvæðinu er fest í þingsköp sú regla að frá nefndum komi, auk þingmála, þrenns konar skjöl, þ.e. nefndarálit um þingmál, sbr. III. kafla þingskapa (um lagafrumvörp, þingsályktunartillögur og skýrslur), skýrslur skv. 26. eða 31. gr. (um athugun nefndar að eigin frumkvæði o.fl.) og loks „álit“ um þau mál sem nefndir hafa til umfjöllunar en eru ekki þingmál með málsnúmeri. Á það ekki síst við stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd og fjárlaganefnd sem fjalla t.d. um skýrslur Ríkisendurskoðunar og umboðsmanns Alþingis og mál skv. 5. mgr. 45. gr. þingskapa. Þá skiptir hér máli að í áliti nefndar má gera tillögu til þingsályktunar og fer fram um hana ein umræða eins og álit skv. 5. mgr. 45. gr. Slíkar ályktunartillögur gætu helst orðið niðurstöður nefndar um t.d. ábendingar frá Ríkisendurskoðun eða umboðsmanni Alþingis þar sem kallað væri eftir afstöðu Alþingis til aðfinnslna og athugasemda við stjórnsýslu eða meðferð opinberra fjármuna. Loks má benda á að þegar álit kemur fram frá nefnd um málefni sem ekki er þingmál, eins og áður segir, stofnast nýtt þingmál sem fær málsnúmer.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Ekki hafa verið í þingsköpum ákvæði um framlagningu fjárlagafrumvarps fyrir næsta ár sem afgreiða þarf á haustþingi, fyrir jólahlé þingsins. Mjög föst skipan hefur þó verið á framlagningunni, þ.e. að frumvarpið komi fram á þingsetningarfundi að hausti. Byggist það á ákvæðum 42. gr. stjórnarskrárinnar en þar segir: „Fyrir hvert reglulegt Alþingi skal, þegar er það er saman komið, leggja frumvarp til fjárlaga fyrir það fjárhagsár, sem í hönd fer, og skal í frumvarpinu fólgin greinargerð um tekjur ríkisins og gjöld.“ Það eru orðið „þegar er“ sem hér skipta máli. Eðlilegt þykir hins vegar að ákvæðið sé tekið upp í þingsköp, svo mikilvægt sem fjárlagafrumvarpið er í öllu starfi Alþingis á haustþingi. Þá er, að ábendingu fjárlaganefndar, bætt við ákvæði með fyrirmælum um að samhliða fjárlagafrumvarpi verði lögð fram frumvörp að lagabreytingum, ef um þau er að tefla, sem fjárlagafrumvarpið hvílir ár. Er hér um að ræða frumvörp um breytingu á sköttum og gjöldum, svo og svokallaðan „ríkisfjármálabandorm“ þar sem hefur verið safnað saman ýmsum lagabreytingum sem nauðsynlegar eru til þess að fjárlagafrumvarpið hvíli á réttum lagalegum forsendum. Þannig fær þingið lengri tíma til að fjalla um fjárstjórnina næsta ár og enn fremur betri yfirsýn yfir stefnu ríkisstjórnarinnar í ríkisfjármálum þegar í upphafi þinghaldsins.
Í 2. mgr. (sem verður 3. mgr.) er gerð breyting til að setja því þrengri mörk hvenær lokið skuli afgreiðslu fjárlaga næsta árs. Í núgildandi þingsköpum er miðað við að 3. umræða hefjist eigi síðar en 15. desember, en hér er gerð tillaga um að henni ljúki eigi síðar en við lok fyrstu heilu viku desembermánaðar. Ber þá að setja starfsáætlun þingsins fram í samræmi við þetta ákvæði þingskapa og fjárlaganefnd er einnig skylt að miða vinnuáætlun sína um afgreiðslu fjárlaga við að fjárlagafrumvarp sé afgreitt það snemma frá nefndinni fyrir 3. umræðu að umræðum og atkvæðagreiðslum geti lokið eigi síðar en fyrir þann tíma sem tilgreindur er í hinu nýja ákvæði. Helgast þessi breyting líka af því að frá og með haustinu 2012 hefst vinna við fjárlagafrumvarp talsvert fyrr en áður hefur verið, þ.e. fyrir miðjan september í stað byrjunar októbermánaðar eins og verið hefur. Með hinu nýja ákvæði ætti afgreiðslu fjárlaga næsta árs að ljúka í kringum 10. desember ár hvert. Er það svipaður tími og var að festa sig í sessi áður en efnahagsáföll dundu yfir 2008.
Bætt er við greinina nýrri málsgrein sem ætlað er að treysta umfjöllun fjárlaganefndar um tekjuhlið fjárlagafrumvarps. Nefndin hefur frumvarpið allt til meðferðar, bæði útgjöld og tekjur, þótt tekjur ráðist af þeim skattstofnum sem fyrir eru í lögum og breytt er með frumvörpum sem eru til afgreiðslu í efnahags- og viðskiptanefnd. Venja er að fjárlaganefnd flytji breytingartillögu, annaðhvort við 2. eða 3. umræðu, um tekjugrein fjárlaga, en sú breytingartillaga byggist jafnan á nýrri tekjuspá. Með ákvæðinu er festur í lög réttur nefndarinnar til þess að fá slíka tekjuspá þegar nefndin kallar eftir henni. Þannig liggur fyrir nefndinni hvernig útgjöld og tekjur skiptast áður en að lokaafgreiðslu fjárlagafrumvarps kemur í fjárlaganefnd.
Við 4. mgr. greinarinnar (sem verður 6. mgr.) er bætt tveim málsliðum, annars vegar til að taka af allan vafa um hvert vísa skuli tillögu um ramma fjárlaga næsta árs, og hins vegar til þess að fjárlaganefnd geti, sýnist henni svo, leitað umsagnar annarra nefnda þingsins á römmum, tekjuáætlun o.s.frv. og setji þá fresti sem hún telur þörf á svo að afgreiða megi tillöguna fyrir þingfrestun að vori.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um 15. gr.
„Nefndin telur það mikilvæga breytingu á þingsköpum Alþingis að kveðið sé á um skyldu forsætisráðherra til að leggja fram skýrslu um framkvæmd þeirra ályktana sem Alþingi hefur samþykkt. Það veiti framkvæmdarvaldinu nauðsynlegt aðhald að forsætisráðherra geri Alþingi árlega grein fyrir framkvæmd þingsályktana sem Alþingi hefur beint til þess. Þá bendir nefndin á að þingmenn geta nýtt efni skýrslunnar til að beina fyrirspurnum til ráðherra um framkvæmd ályktananna.
Nefndin telur skýrsluna greinargóða en að í henni þyrfti að koma fram yfirlit yfir framkvæmd ályktana þingsins t.d. þrjú ár aftur í tímann enda koma ályktanir ekki alltaf til framkvæmda strax, m.a. vegna kostnaðar við verkefnin. Í slíku yfirliti gæti komið fram hve framkvæmdin er langt komin, hvort hún er hafin, í vinnslu eða lokið. Nefndin beinir því til þingskapanefndar að huga að því við endurskoðun laga um þingsköp hvort rétt sé að leggja til slíkar breytingar á 8. mgr. 45. gr. þeirra.“
Um 16. gr.
Um 17. gr.
Um 18. gr.
Um 19. gr.
Nauðsynlegt er að gera breytingar á ákvæðum þingskapa um munnleg svör ráðherra við fyrirspurnum. Núgildandi ákvæðum hefur ekki verið framfylgt sem skyldi og eru ýmsar ástæður fyrir því, m.a. að svör eru ekki tilbúin, ráðherra eða fyrirspyrjandi forfallaðir o.s.frv. Enn fremur hefur hefðbundnum fyrirspurnafundum fækkað frá því sem áður var og eru nú sjaldan oftar en tvisvar í mánuði á þingtíma. Breyting á orðalagi 4. mgr. er til samræmis við þessa þróun. Meginatriðið er þó að munnleg svör ráðherra við fyrirspurnum komi eins fljótt og auðið er þannig að tilgangur þessa umræðuforms haldi sér. Enn fremur er fellt út það ákvæði að ákveðinn tímafrestur sé til svara ráðherra (þrír dagar), en þess eru dæmi að ráðherrar séu tilbúnir að svara þingmönnum (ekki hvað síst varaþingmönnum) með mjög skömmum fyrirvara.
Breytt er því ákvæði 7. mgr. greinarinnar að fimm ráðherrar skuli að jafnaði sitja fyrir svörum í svokölluðum óundirbúnum fyrirspurnatíma. Ráðherrum hefur fækkað síðan þetta ákvæði var sett í þingsköp, auk þess sem borið hefur á því að viðstaddir ráðherrar hafa ekki fengið fyrirspurnir. Er því talið eðlilegt að færa þennan fjölda viðstaddra ráðherra niður í þrjá, en orðalag haft sveigjanlegt þannig að hann geti að nokkru ráðist af því hvaða mál eru efst á baugi í þjóðfélagsumræðunni hverju sinni. Markmið þessa ákvæðis er að þingmenn, og þá einkum þingmenn stjórnarandstöðu, eigi á hverjum tíma greiðan aðgang að forustumönnum ríkisstjórnar með spurningar og ráðherrar hafi tækifæri til að svara fyrir gerðir sínar.
Um 20. gr.
Um 21. gr.
Um 22. gr.
Um 23. og 24. gr.
Um 25. gr.
Um 26. gr.
Um 27. gr.
Um 28. gr.
Um 29. gr.
Vísað er til athugasemda við 2. gr. frumvarpsins um breytingar á 10. gr. þingskapanna, en þar er fellt brott gamalt ákvæði sem segir að þar sem vísað sé til þingforseta (í fleirtölu) eins og gert var áður en deildaskiptingin var afnumin 1991, eða til „forseta sameinaðs Alþingis“, skuli framvegis átt við forseta Alþingis (í eintölu). Nú er með lítilli fyrirhöfn unnt að fara yfir lagasafnið til þess að finna slíka staði þar sem enn leifir eftir af gömlu orðalagi, sem ekki á við lengur, og því er í greininni hreinsað upp úrelt orðalag að því er varðar forseta þingsins og aðkomu hans að ýmsu er varðar aðrar stofnanir eða nefndir.
Um a-lið 6. tölul.
Í 1. málsl. 1. mgr. 11. gr. laga um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað er orðalagi breytt lítillega til samræmis við þá framkvæmdarvenju sem skapast hefur. Snýr það að svokallaðri „fimm-daga-reglu“ sem er lágmark fjarveru til þess að þingmaður haldi þingfararkaupi þótt hann taki inn varamann. Tekin eru af tvímæli um að miðað sé við þingdaga samkvæmt starfsáætlun. Geta það verið fundadagar, nefndadagar o.fl. sem tiltekið er í starfsáætlun þingsins.
Við 1. mgr. er bætt nýjum málslið og opnað fyrir það að þingmenn, sem hverfa af þingi um sinn og kalla til varamann sinn, án þess þó að uppfylla skilyrði 1. málsl. um lágmarksfjarveru erlendis í opinberum erindum (þ.e. fimm þingdaga), fái eigi að síður greiðslur fyrir þá daga sem þeir kunna að vera við störf í opinberum erindum meðan þeir eru utan þings. Þess eru dæmi, og sum þeirra nýleg, að þingmenn hafa farið af þingi og kallað til varamenn sína þótt þeir séu fjarverandi skemmri tíma en fimm daga til þess að tryggja að atkvæðahlutföll á þinginu raskist ekki ef mikilvægar atkvæðagreiðslur standa fyrir dyrum. Í sumum tilfellum hafa þingmenn þó engu síður verið í opinberum erindum Alþingis hluta tímans og því verið kauplausir við störf á þess vegum. Getur slíkt ekki talist sanngjarnt og því er lagt til að í reglum forsætisnefndar séu sett ákvæði sem tryggi að þingmenn haldi greiðslum hlutfallslega þegar þannig er ástatt þótt þeir að öðru leyti uppfylli ekki skilyrði „fimm-daga-reglunnar“. Í ákvæði þessu felst því í framkvæmd sú skipan að taki þingmaður inn varamann, þótt hann t.d. eigi aðeins opinber erindi erlendis í tvo daga, missir hann aðeins þingfararkaups og annarra greiðslna í þrjá daga (fær greitt fyrir tvo daga) í stað tveggja vikna samkvæmt núgildandi reglum og einnar viku sem annars gilti samkvæmt frumvarpinu ef þessi undantekning væri ekki gerð.
Með breytingu á 2. mgr. 11. gr. er alþingismönnum gert kleift að veita nánum aðstandanda, svo sem barni eða maka, nauðsynlega umönnun í alvarlegum veikindum eða eftir slys án þess að það leiði til missis þingfararkaups, sbr. 1. mgr. Lagt er til að í reglum forsætisnefndar verði þetta afmarkað nánar í samræmi við réttindi opinberra starfsmanna eins og þau eru ákvörðuð í kjarasamningum hverju sinni. Börn merkja hér eigið barn, kjörbarn, stjúpbarn og fósturbarn sem þingmaður hefur á framfæri sínu.
Um b-lið 6. tölul.
Lög gera ekki ráð fyrir því að þingmenn eigi sérstakan orlofstökurétt, þ.e. að þeir geti lagt niður störf í tiltekinn tíma og notið greiðslna á meðan. Á móti kemur að þeir fá greitt þingfararkaup og fastan kostnað mánaðarlega allt árið. Sama gildir um varaþingmann meðan hann situr á þingi. Það getur m.a. haft í för með sér að hafi hann fengið launalaust leyfi á meðan hann situr á þingi ávinnur hann sér ekki rétt til orlofslauna á meðan. Standi forföll þingmanns yfir í nokkurn tíma, t.d. vegna fæðingarorlofs eða alvarlegra veikinda aðalmanns, getur það haft verulega þýðingu fyrir fjárhagsstöðu varaþingmannsins þegar til orlofstöku kemur. Auk þess sem hér er rakið njóta varaþingmenn ekki biðlaunaréttar þegar þeir hverfa af þingi jafnvel þó að um umtalsverðan tíma geti verið að ræða. Telja verður sanngjarnt að í slíkum tilvikum verði sem minnst röskun á högum varaþingmanns og að hann verði sem líkast settur hvað viðkemur ávinnslu orlofsréttinda þegar hann tekur aftur við starfi sínu.
Um c-lið 6. tölul.
Með breytingunni er lagt til að í almennum reglum forsætisnefndar um þingfararkostnað megi ákveða að alþingismenn skuli eiga rétt á að fá greiddan ýmsan kostnað, svo sem við kaup á gleraugum eða heyrnartækjum, krabbameinsleit, líkamsrækt o.fl. Hér er farin sambærileg leið og kjararáð ákvað 19. desember 2006 og fól í sér að embættismenn skyldu eiga rétt á greiðslum úr Styrktarsjóði BHM. Ekki er þó lagt til að stofnaður verði sérstakur fjölskyldu- og styrktarsjóður fyrir alþingismenn heldur fari um rétt alþingismanna í þessum efnum með sambærilegum hætti og um rétt embættismanna. Jafnframt felur þetta ákvæði í sér rétt alþingismanna til fæðingarstyrks eins og á við um embættismenn. Er fyrirhugað að forsætisnefnd setji nánari reglur um hann.